HvJ EU, 12-10-2017, nr. C-278/16

De verwijzende rechter is geneigd de in het vorige punt geherformuleerde vraag ontkennend te beantwoorden. Daarentegen nemen alle partijen die opmerkingen hebben ingediend, het tegenovergestelde standpunt in.

Vooraleer de vraag wordt beantwoord, zij eraan herinnerd dat de procedure die is vastgesteld voor de uitvaardiging van een strafbeschikking in de zin van de §§ 407 en volgende van de StPO, een vereenvoudigde procedure zonder terechtzitting of contradictoire behandeling is. Meer bepaald heeft het Hof geoordeeld dat de strafbeschikking waarin het Duitse recht voorziet, wordt uitgevaardigd op basis van een procedure sui generis. Volgens deze procedure is het maken van bezwaar tegen de strafbeschikking in kwestie de enige mogelijkheid waarover de verdachte beschikt om te bewerkstelligen dat er een contradictoire behandeling plaatsvindt in het kader waarvan hij ten volle kan gebruikmaken van zijn recht te worden gehoord.10.

Het wekt dan ook geen verwondering dat het Hof heeft geoordeeld dat de situatie van een persoon die bezwaar wenst te maken tegen een tot hem gerichte strafbeschikking die nog niet in kracht van gewijsde is gegaan, binnen de werkingssfeer van richtlijn 2010/64 valt, zodat die persoon van het door die richtlijn gewaarborgde recht op vertolking en vertaling moet kunnen gebruikmaken.11.

In het arrest Covaci was de nationale rechter door het openbaar ministerie verzocht om uitvaardiging van een strafbeschikking waarin onder meer werd bepaald dat bij het maken van bezwaar het Duits diende te worden gebruikt. Aangezien de nationale rechter twijfelde, wenste hij van het Hof onder meer te vernemen of richtlijn 2010/64 in de weg staat aan nationale regels op grond waarvan het een persoon tot wie een strafbeschikking is gericht en die geen Duits verstaat, niet is toegestaan tegen die strafbeschikking bezwaar te maken in een taal die hij verstaat. Het Hof heeft deze vraag ontkennend beantwoord, waarbij het evenwel tevens opmerkte dat het nationale autoriteiten vrijstaat de betrokkene uitdrukkelijk toe te staan bezwaar te maken in een taal die hij verstaat, indien dat document volgens hen een ‘essentieel processtuk’ is.12.

In de zaak die heeft geleid tot het arrest Covaci, was het Hof niet verzocht zich uit te spreken over de in casu centrale kwestie van de vertaling van de strafbeschikking als zodanig. Laat er evenwel geen misverstand over bestaan: de verdachte of beklaagde die geen Duits verstaat, moet binnen een redelijke termijn een schriftelijke vertaling van de strafbeschikking ontvangen. Dat wordt bevestigd door de bewoordingen, de context en het doel van artikel 3 van richtlijn 2010/64.

Wat ten eerste de bewoordingen van artikel 3, lid 1, van richtlijn 2010/64 betreft, zij opgemerkt dat deze bepaling spreekt van ‘alle processtukken die essentieel zijn om te garanderen dat hij zijn recht van verdediging kan uitoefenen en om het eerlijke verloop van de procedure te waarborgen’. In artikel 3, lid 2, van richtlijn 2010/64 wordt gepreciseerd dat ‘[d]e essentiële processtukken […] beslissingen tot vrijheidsbeneming, de tenlastelegging of dagvaarding en vonnissen [omvatten]’. Zoals door overweging 30 van richtlijn 2010/64 wordt bevestigd, is die opsomming niet-uitputtend.13.

Anders dan de Commissie ben ik er geenszins zeker van dat een strafbeschikking dient te worden gelijkgesteld met een ‘tenlastelegging of dagvaarding’. Het is stellig juist dat het Hof heeft geoordeeld dat een strafbeschikking — overeenkomstig richtlijn 2012/13 — een soort mededeling van de beschuldiging aan de betrokkene is.14. In tegenstelling tot een tenlastelegging of dagvaarding is een strafbeschikking evenwel een door een rechter gewezen beslissing die in kracht van gewijsde gaat als er niet tijdig bezwaar tegen wordt gemaakt. Een strafbeschikking vertoont dus ook bepaalde gelijkenissen met een ‘vonnis’ in de zin van artikel 3, lid 2, van richtlijn 2010/64.15. Ongeacht of een strafbeschikking een tenlastelegging of dagvaarding dan wel een vonnis is, lijkt het vanzelfsprekend dat de vertaling ervan essentieel is om te waarborgen dat de persoon tot wie de strafbeschikking is gericht, de inhoud ervan kan begrijpen en bijgevolg zijn rechten van verdediging kan uitoefenen met betrekking tot de bij de strafbeschikking opgelegde sanctie. Daarom moet een strafbeschikking steeds worden aangemerkt als een ‘essentieel processtuk’ in de zin van artikel 3, lid 1, van de richtlijn.

Ten tweede vindt de gedachte dat een strafbeschikking een ‘essentieel processtuk’ is als bedoeld in artikel 3 van richtlijn 2010/64, steun in de context van richtlijn 2010/64.

Op dit punt verwijs ik — in navolging van de Nederlandse regering — naar artikel 1, lid 3, van richtlijn 2010/64. Deze bepaling sluit bepaalde administratieve sancties voor lichtere strafbare feiten uit van de werkingssfeer van die richtlijn. Zij heeft — overeenkomstig overweging 16 van richtlijn 2010/64 — tot doel administratieve autoriteiten vrij te stellen van de verplichting die anders op hen zou rusten om alle rechten te waarborgen die bij deze richtlijn worden toegekend, terwijl het onredelijk zou zijn dit van hen te verlangen. In die overweging wordt gepreciseerd dat dit met name geldt voor verkeersovertredingen die op grote schaal worden begaan en die kunnen worden vastgesteld naar aanleiding van een verkeerscontrole. Het schoolvoorbeeld daarvan is een snelheidsovertreding. Omgekeerd wordt daardoor ook de zienswijze bevestigd dat een rechterlijke beslissing die kan leiden tot de oplegging van een sanctie wegens een verkeersovertreding die meer is dan alleen maar een geval van te snel rijden, zoals de litigieuze strafbeschikking, een typisch geval is waarop de bij de richtlijn toegekende rechten van toepassing zijn.

Ten slotte vindt de opvatting dat een strafbeschikking dient te worden aangemerkt als een ‘essentieel processtuk’, dat moet worden vertaald indien de verdachte geen Duits verstaat, steun in het doel van richtlijn 2010/64, zoals dat blijkt uit overweging 14 daarvan. Dat doel bestaat erin ‘het recht van een beklaagde of verdachte op vertolking en vertaling in strafprocedures te garanderen, met het oog op het verzekeren van zijn recht op een eerlijk proces’. Het recht op vertolking en vertaling ten behoeve van personen die de taal van de procedure niet spreken of verstaan, is neergelegd in artikel 6 EVRM. Voor de inachtneming van de vereisten in verband met een eerlijk proces is het inderdaad nodig dat wordt verzekerd dat de verdachte op de hoogte is van wat hem wordt verweten, en verweer kan voeren.16. De richtlijn vergemakkelijkt de toepassing van dit recht in de praktijk.

Indien niet wordt vereist dat een strafbeschikking — die mogelijkerwijs leidt tot de onherroepelijke oplegging van een sanctie — wordt vertaald, dreigt het recht op een eerlijk proces van de persoon tot wie die strafbeschikking is gericht, onmiskenbaar te worden aangetast, met name als die persoon de strafbeschikking niet begrijpt omdat hij geen Duits verstaat. Alsdan zou geen recht worden gedaan.

Hetgeen hierboven is uiteengezet, wordt niet weersproken door het feit dat het volgens artikel 3, lid 3, van richtlijn 2010/64 aan de bevoegde autoriteiten staat om per geval te besluiten of andere processtukken essentieel zijn. Die bepaling betreft inderdaad processtukken die niet reeds op grond van artikel 3, leden 1 en 2, van de richtlijn worden geacht essentieel te zijn.17.

Ook het arrest Balogh doet niet af aan de door mij voorgestelde oplossing. De zaak die tot dat arrest heeft geleid, betrof een procedure voor de erkenning in Hongarije van de rechtsgevolgen van een in Oostenrijk gewezen vonnis dat in kracht van gewijsde was gegaan, waarbij István Balogh was veroordeeld tot een gevangenisstraf en was verwezen in de kosten. De tegen Balogh in Oostenrijk gevoerde strafprocedure was reeds afgesloten en zijn recht op vertaling was in die procedure geëerbiedigd. Derhalve kwam het Hof tot de slotsom dat richtlijn 2010/64 niet van toepassing was op een dergelijke erkenningsprocedure.18.

Gelet op een en ander is een document als een strafbeschikking in de zin van de §§ 407 en volgende van de StPO een ‘essentieel processtuk’ in de zin van artikel 3 van richtlijn 2010/64. Het moet bijgevolg worden vertaald indien de persoon tot wie het is gericht, geen Duits verstaat.

Gelet op de consequenties van het hierboven ingenomen standpunt, dienen aan het bij artikel 3 van richtlijn 2010/64 toegekende recht op vertaling in strafprocedures nadere overwegingen te worden gewijd, daar deze voor de verwijzende rechter van nut kunnen zijn bij de beslechting van het voor hem aanhangige geding.

Dat recht is universeel, aangezien richtlijn 2010/64 de personele werkingssfeer ervan — dat wil zeggen de kring van personen die de door de richtlijn verleende bescherming kunnen genieten — niet beperkt. Het enige vereiste waaraan moet zijn voldaan opdat de betrokken personen die bescherming genieten, is dat zij ervan in kennis zijn gesteld dat zij ervan worden verdacht of beschuldigd een strafbaar feit te hebben begaan.

Daartegenover staat dat in richtlijn 2010/64 niet wordt gepreciseerd in welke taal de persoon die ervan wordt verdacht of beschuldigd een strafbaar feit te hebben begaan en die de taal van de procedure niet verstaat, een vertaling van de essentiële processtukken dient te ontvangen. Derhalve wijst niets erop dat die taal de moedertaal van die persoon moet zijn. Integendeel, blijkens artikel 3, lid 4, van richtlijn 2010/64 heeft de vertaling tot doel de verdachte of beklaagde in staat te stellen ‘van de zaak tegen hem kennis te […] nemen’. Het lijkt dan ook mogelijk dat een ‘spiltaal’ wordt gebruikt die de betrokkene verstaat, zolang dit niet gebeurt om arbitraire redenen.

Meer bepaald biedt laatstgenoemde bepaling lidstaten de mogelijkheid onderdelen van essentiële processtukken die niet relevant zijn om de verdachte of beklaagde in staat te stellen van de zaak tegen hem kennis te nemen, niet te vertalen. Zij staat evenwel niet toe dat de vertaling van een essentieel processtuk wordt vervangen door louter het verstrekken van extra informatie over de voor die persoon openstaande rechtsmiddelen in een taal die hij verstaat, zoals in het hoofdgeding is gebeurd. Voorts moet de vertaling — ongeacht welke taal gekozen is — op grond van artikel 3, lid 9, van richtlijn 2010/64 van voldoende kwaliteit zijn om het eerlijke verloop van de procedure te waarborgen. De betrokkene heeft krachtens artikel 3, lid 5, van die richtlijn het recht om — overeenkomstig de nationale regels — een klacht in te dienen ingeval geen vertaling nodig werd geacht of, wanneer een vertaling is verstrekt, de kwaliteit ervan ontoereikend is.

De periode waarin de betrokkene krachtens artikel 3 van richtlijn 2010/64 recht heeft op vertaling in strafprocedures, loopt volgens artikel 1, lid 2, van die richtlijn vanaf het ogenblik waarop hij ervan in kennis is gesteld dat hij ervan wordt verdacht of beschuldigd een strafbaar feit te hebben begaan, tot de definitieve vaststelling dat hij het strafbare feit al dan niet heeft begaan, met inbegrip van — indien van toepassing — de strafoplegging en eventuele beroepsprocedures. Een vertaling van een essentieel processtuk hoeft evenwel niet op hetzelfde ogenblik als dat processtuk ter hand te worden gesteld, aangezien in artikel 3, lid 1, van richtlijn 2010/64 wordt gepreciseerd dat de betrokkene slechts binnen een ‘redelijke termijn’ een vertaling dient te ontvangen. Hoe dan ook, er hoeft nauwelijks op te worden gewezen dat de betrokkene tevens een redelijke termijn moet krijgen om op de hoogte te raken van de inhoud van het essentiële processtuk en daarop in voorkomend geval te reageren.

In richtlijn 2010/64 wordt geen specifieke maatregel aangewezen die de lidstaten moeten nemen indien het recht op vertaling is geschonden. Het stilzwijgen van de Uniewetgever ter zake brengt dan ook met zich mee dat hun de vrije keuze wordt gelaten tussen de verschillende oplossingen die geschikt zijn om de doelstelling van artikel 3, lid 1, van die richtlijn te bereiken, naargelang van de verschillende situaties die zich kunnen voordoen.19. Die doelstelling kan bijvoorbeeld worden verwezenlijkt door een verzoek in te willigen om geen rechtsgevolgen te verbinden aan het verstrijken van de bezwaartermijn20., of — zo nodig — door de nationale regel waarbij de bezwaartermijn wordt vastgesteld, buiten toepassing te laten.21.

Hoe dan ook, het is duidelijk dat een lidstaat bij de vervolging van een persoon die de taal van de procedure niet verstaat, geen gebruik mag maken van essentiële processtukken die voor de betrokkene niet zijn vertaald hoewel dit is vereist. Daardoor zou de richtlijn niet alleen elke nuttige werking worden ontnomen, maar zouden ook de rechten van verdediging en het eerlijke verloop van de procedure als bedoeld in artikel 6 EVRM — waarvan de richtlijn de praktische toepassing beoogt te vergemakkelijken — worden aangetast. Het komt mij dan ook voor dat het in het belang van de lidstaten is dat zij waarborgen dat de ‘redelijke termijn’ waarbinnen personen die ervan worden verdacht of beschuldigd een strafbaar feit te hebben begaan, dergelijke vertalingen dienen te ontvangen, zo kort mogelijk blijft.

De verwijzende rechter zet in de verwijzingsbeslissing uiteen wat zijn opvatting is over de gevolgen die een schending van artikel 3 van richtlijn 2010/64 heeft voor de termijn die geldt voor het maken van bezwaar tegen een strafbeschikking. Volgens hem zou de betekening van de litigieuze strafbeschikking nietig zijn geweest omdat zij niet vergezeld ging van een Nederlandse vertaling van de volledige tekst. Dientengevolge zou de bezwaartermijn nog niet zijn beginnen te lopen.

In dit verband zij eraan herinnerd dat de lidstaten bij het ontbreken van regels van Unierecht — krachtens het beginsel van procedurele autonomie — naar eigen goeddunken termijnen mogen vaststellen in het kader van de regeling van gerechtelijke procedures. Overeenkomstig het gelijkwaardigheidsbeginsel mogen personen die ervan worden verdacht of beschuldigd een strafbaar feit te hebben begaan en die zich op de hun bij richtlijn 2010/64 toegekende rechten beroepen omdat zij de taal van de procedure niet verstaan, evenwel niet worden benadeeld ten opzichte van personen die deze taal wel verstaan en die al met al eerder onderdanen van de vervolgende lidstaat zullen zijn.22. Daarom ben ik het met de verwijzende rechter eens dat de termijn voor het maken van bezwaar tegen een strafbeschikking niet mag beginnen te lopen voordat de betrokken persoon een correcte vertaling van de strafbeschikking heeft ontvangen. Bij gebreke daarvan dreigen de rechten van verdediging alsook het doeltreffendheidsbeginsel te worden aangetast.23.