Rb. Gelderland, 05-11-2015, nr. 4439972 CV 15-6194

Ten tijde van het indienen van het verzoek in deze procedure, was de CAO Bouwnijverheid zoals deze gold in het jaar 2014 geëxpireerd. Inmiddels is een akkoord bereikt over een nieuwe CAO, maar ten tijde van de zitting was de tekst van deze nieuwe CAO nog niet beschikbaar. Met partijen is afgesproken, dat bij de beoordeling van het geschil uitgegaan wordt van de regelgeving zoals deze gold tot 1 januari 2015.

Centraal in deze procedure staat de vraag, of [uitzendonderneming] aan de werknemers die zij in het buitenland heeft geworven (hierna ook kortheidshalve in navolging van partijen aan te duiden als: de arbeidsmigranten), kosten voor de door haar aan hen ter beschikking gestelde huisvesting in rekening mag brengen. Partijen verschillen van mening over de voor de beantwoording van deze vraag relevante uitleg van artikel 55 CAO Bouwnijverheid, hierna kortheidshalve als artikel 55 aangeduid.

Het standpunt van FNV is, dat dit niet het geval is. FNV verwijst naar het bepaalde in artikel 55, waarin is bepaald dat als het werk zo ver van de woning van de werknemer gelegen is dat dagelijks huiswaarts keren onredelijk zou zijn, de voeding en huisvesting tijdens de daardoor ontstane afwezigheid van huis, voor rekening komen van de werkgever. FNV wijst erop dat in het artikel dus het woord “woning” voorkomt, maar ook het woord “huis” in de frase “de daardoor ontstane afwezigheid van huis”. Volgens FNV kan met de bepaling gezien deze bewoordingen, niet anders zijn bedoeld dan de woonplaats van de arbeidsmigrant in het land van herkomst. De kosten van de huisvesting moeten dus worden vergoed ofwel, indien huisvesting door de werkgever ter beschikking is gesteld zoals [uitzendonderneming] doet, moet deze huisvesting kosteloos zijn, aldus FNV.

In de visie van [uitzendonderneming] moet onder het begrip “woning” in voormeld artikel worden verstaan, de door [uitzendonderneming] ter beschikking gestelde woonruimte in de buurt van de werkplek, dus “de tijdelijke verblijfplaats” van de werknemer, waaronder begrepen de arbeidsmigrant. [uitzendonderneming] heeft in dit verband naar voren gebracht dat dit artikel geschreven is, om de werknemer te beschermen tegen onredelijke reistijd. In het geval een werknemer dichtbij de werkplek gehuisvest is, is er geen sprake van een onredelijke reistijd, zodat geen aanspraak bestaat op vergoeding uit hoofde van dit artikel. FNV heeft voorts gewezen op de rechtsgevolgen van de door FNV voorgestane interpretatie van artikel 55.

Partijen gaan er beide terecht vanuit, dat voor de uitleg van CAO-bepalingen in beginsel de bewoordingen daarvan en van de eventueel daarbij behorende schriftelijke toelichting, gelezen in het licht van de gehele tekst van die overeenkomst, van doorslaggevende betekenis zijn. Daarbij komt het niet aan op de bedoelingen van de partijen bij de CAO, voor zover deze niet uit de CAO-bepalingen en de toelichting kenbaar zijn, maar op de betekenis die naar objectieve maatstaven volgt uit de bewoordingen waarin de CAO en de toelichting zijn gesteld. Bij deze uitleg kan onder meer acht worden geslagen op de elders in de CAO gebruikte formuleringen en op de aannemelijkheid van de rechtsgevolgen waartoe de onderscheiden, op zichzelf mogelijke tekstinterpretaties zouden leiden.

Toepassing van deze zogenoemde CAO-norm leidt naar het oordeel van de kantonrechter evenwel tot de door [uitzendonderneming] bepleite uitleg. Redengevend hiervoor is het volgende.

De letterlijke bewoordingen van het artikel laten ruimte voor de door beide partijen bepleite tekstuele interpretaties van artikel 55, zowel waar het gaat om het begrip “woning” als voor het woord “huis” in de frase “de daardoor ontstane afwezigheid van huis”. De werknemer kan een woning hebben - waar hij is ingeschreven in het bevolkingsregister - ver gelegen van de plaats waar het werk moet worden verricht, in het geval van arbeidsmigranten dus in het buitenland. Daarnaast kan deze werknemer over huisvesting elders beschikken, zoals in de onderhavige casus de door [uitzendonderneming] ter beschikking gestelde huisvesting dichter bij het werk gelegen. Niet valt in te zien waarom deze huisvesting, waarin de werknemer leeft en verblijft, niet als woning zou kunnen worden aangemerkt, al is dit slechts tijdelijk. Deze woning is gedurende de periode dat de werknemer daarvan gebruik maakt evenzeer als de andere, in het buitenland gelegen woning, het tijdelijk “huis” van de werknemer.

Een voor derden kenbare officiële toelichting op de CAO is niet voorhanden, zodat dat geen hulpmiddel biedt bij de uitleg van het artikel. Anders dan door FNV mogelijk bedoeld is te stellen, is de door haar overgelegde notitie van de Stichting Naleving CAO voor Uitzendkrachten (SNCU) niet als een dergelijke toelichting aan te merken.

Artikel 50 van dezelfde CAO geeft een regeling voor dezelfde werknemers als bedoeld in artikel 55, dus kort gezegd, voor de werknemers die zo ver van het werk wonen dat dagelijks huiswaarts keren onredelijk zou zijn, in de onderhavige casus de arbeidsmigranten. In artikel 50 is bepaald dat deze werknemers “als regel” een maal per week naar huis mogen gaan en dat de hiermee verband houdende reiskosten door de werkgever vergoed moeten worden. Artikel 51 van deze CAO bepaalt verder dat reisuren moeten worden vergoed indien de arbeid in een andere dan de woongemeente van de werknemer plaatsvindt. Onder reisuren moet worden verstaan de uren gedurende welke gereisd wordt van “de woning” tot het werk en weer terug.

Zouden de begrippen “woning” en “huis” hier moeten worden begrepen in de door FNV voorgestane zin, dan zou dit betekenen dat arbeidsmigranten wekelijks naar het buitenland mogen reizen, waarbij de werkgever hen een vergoeding van € 0,19 per kilometer moet verstrekken. Voor bijvoorbeeld een werknemer uit Warschau die in Groningen werkt, betekent dit een theoretische kostenpost van (2200 km x € 0,19) € 418,- per week, waarbij overigens geldt dat, zoals [uitzendonderneming] heeft opgemerkt, een dergelijke reis gezien de tijd die daarmee gemoeid zal zijn, ook als er voor een vliegreis wordt gekozen, praktisch gezien nauwelijks mogelijk is. Bovendien heeft deze werknemer indien de uitleg van FNV wordt gevolgd, ingevolge het bepaalde in artikel 51, het recht om - behoudens het eerste uur per dag - in de tijd van de werkgever te reizen van de woning naar het werk. Ook deze bepaling geldt in die uitleg voor de arbeidsmigrant uit bijvoorbeeld Polen. Het behoeft geen verdere toelichting dat toepassing van deze bepaling praktisch gezien onmogelijk is. Volledigheidshalve wordt hier nog overwogen, dat alle hier genoemde artikelen in hetzelfde hoofdstuk zijn geplaatst en eenzelfde materie regelen, namelijk de (overige) “vergoedingen en toeslagen” en dat nergens uit blijkt of is af te leiden dat het begrip “woning” in artikel 51 anders moet worden begrepen dan hetzelfde begrip in artikel 55.

De door FNV bepleite uitleg leidt derhalve tot het rechtsgevolg, dat de arbeidsmigrant, uit welk land hij ook komt, wekelijks op kosten van de werkgever naar en van het buitenland mag reizen en dit zelfs dagelijks mag doen in de tijd van de werkgever.

Dit rechtsgevolg is in elk geval deels onmogelijk en voor het overige dermate ongerijmd, dat deze uitleg van FNV niet kan worden gevolgd. Dat werknemers in de praktijk slechts een maal per vier weken naar de buitenlandse woning reizen zoals door FNV aangegeven, kan hier niet aan afdoen.

De uitleg van [uitzendonderneming] , leidt tot het rechtsgevolg dat arbeidsmigranten, net als de overige werknemers, slechts recht hebben op een vergoeding voor onder meer huisvesting indien zij vanuit hun (tijdelijke) huisvesting, alsnog elders op een verafgelegen plaats aan het werk moeten. Niet ter discussie staat tussen partijen, dat de regeling van artikel 55 is geschreven om werknemers te beschermen tegen onredelijk lange reistijden en ook in de uitleg van [uitzendonderneming] wordt deze bescherming geboden.

De werknemers moeten hun huisvesting in Nederland dus zelf betalen, maar in aanmerking genomen dat de arbeidsmigrant zelf, zij het doorgaans niet uit luxe, de keuze maakt in Nederland te komen werken, is dit niet onredelijk.

Tenslotte heeft [uitzendonderneming] terecht betoogd dat bij de uitleg van een CAO-bepaling rekening gehouden kan worden met de wijze waarop het onderwerp waarop de uit te leggen bepaling betrekking heeft, in andere CAO's is geregeld. [uitzendonderneming] heeft hierbij verwezen naar de CAO’s in de sector Metaal en Techniek. Artikel 47 van deze CAO’s bepaalt dat indien de werknemer werkzaamheden moet verrichten buiten de plaats waarvoor de dienstbetrekking is aangegaan onder meer pensionkosten worden vergoed, indien een overnachting noodzakelijk is in verband met de noodzakelijk reistijd en/of moeilijke reisgelegenheid. Hier wordt dus aangesloten bij de standplaats en dus niet, zoals in de uitleg van FNV bij de woning van de arbeidsmigrant in het buitenland. Ook aan deze omstandigheid komt betekenis toe, nu deze CAO’s aan werknemerszijde door dezelfde partijen zijn gesloten als de CAO Bouwnijverheid en ook betrekking hebben op een vergelijkbare sector.

Zoals reeds aangegeven, leidt dit alles tot het oordeel dat de uitleg van [uitzendonderneming] de juiste is.

Uit het voorgaande volgt aanstonds, dat de eerste vijf van de zijde van FNV ingebrachte gevorderde verklaringen voor recht zullen worden afgewezen.

FNV heeft tenslotte een verklaring voor recht gevorderd, die volgens de kantonrechter zo moet worden begrepen, dat indien [uitzendonderneming] de kosten van huisvesting niet aan de arbeidsmigranten behoeft te vergoeden, uitruil niet is toegestaan.

In de CAO NBBU is in artikel 22 bepaald dat en onder welke voorwaarden uitruil voor onder meer dubbele huisvestingskosten mag plaatsvinden. FNV heeft gesteld dat, in het geval [uitzendonderneming] de kosten niet behoeft te vergoeden en de werknemers dus inderdaad dubbele huisvestingskosten hebben, heeft te gelden dat uitruil niet mag plaatsvinden omdat niet is voldaan aan de in de CAO NBBU hiervoor gestelde voorwaarden, in het bijzonder omdat niet in de uitzendovereenkomst is vermeld om welk soort vergoedingen het gaat.

Ter zitting is evenwel desgevraagd en onweersproken zijdens [uitzendonderneming] aangegeven, dat de werknemers bij het aangaan van de uitzendovereenkomst een aparte bijlage ontvangen waarin is aangegeven dat en op welke wijze uitruil plaatsvindt. Hiermee is voldaan aan de eisen die in de CAO worden gesteld aan het rechtsgeldig overeenkomen van de uitruil.

Of en in hoeverre de daadwerkelijk uitgeruilde bedragen correct zijn staat in deze procedure niet ter beoordeling, maar volledigheidshalve wordt hier overwogen dat onweersproken zijdens [uitzendonderneming] is betoogd dat zij zich aan de nadere regels voor wat betreft de maximale percentages ter zake houdt en dat de werknemers altijd in elk geval het minimumloon krijgen uitbetaald.

Ook deze gevorderde verklaring voor recht zal worden afgewezen.

Van de zijde van [uitzendonderneming] is onder meer het geschilpunt omtrent de voedingstoelage aangedragen. Volgens [uitzendonderneming] is zij deze toelage niet verschuldigd aan de arbeidsmigranten. In de eerste plaats niet omdat dit uit artikel 55 volgt. Bovendien valt de toelage niet onder de definitie van inlenersbeloning van de CAO NBBU omdat de vergoeding niet onbelast kan worden verstrekt, aldus [uitzendonderneming] .

De kantonrechter begrijpt dat [uitzendonderneming] een verklaring voor recht heeft gevorderd, inhoudend dat zij de toelage niet is verschuldigd.

Hiervoor is reeds overwogen dat er in de onderhavige situatie geen sprake is van

– samenvattend – een zo ver van de woning van de werknemer gelegen werk dat dagelijks huiswaarts keren onredelijk zou zijn. Dit betekent dus, dat artikel 55 hier toepassing mist en [uitzendonderneming] reeds hierom de voedingstoelage niet is verschuldigd.

De gevorderde verklaring voor recht zal daarom worden toegewezen.

De rechter kan (en moet) slechts beslissen over geschilpunten, maar is niet gehouden een slechts theoretische algemene verhandeling te geven over uitleg van begrippen of het al dan niet wenselijk of rechtvaardig zijn van bepaalde handelingen of bepalingen. De vragen die [uitzendonderneming] heeft gesteld, heeft zij - behoudens de hiervoor behandelde omtrent de voedingstoelage -, niet vertaald in een of meer concrete vorderingen. Voor zover ook deze vragen kunnen worden begrepen als een gevorderde verklaring voor recht, bijvoorbeeld de vraag of artikel 55 voor meerdere interpretaties vatbaar is, heeft zij bij een dergelijke vraag geen belang (meer). [uitzendonderneming] zal voor het overige daarom niet-ontvankelijk worden verklaard.