HvJ EU, 03-04-2014, nr. C-387/12

Volgens Hi Hotel is het verzoek om een prejudiciële beslissing niet-ontvankelijk, omdat het niet relevant is voor de uitkomst van het hoofdgeding. Op heden is immers nog steeds onzeker of de auteursrechten volledig aan Hi Hotel zijn overgedragen. Indien dat het geval is, kan geen sprake zijn van een inbreuk op die rechten.

Dienaangaande moet in herinnering worden gebracht dat volgens vaste rechtspraak van het Hof een vermoeden van relevantie rust op de vragen betreffende de uitlegging van het Unierecht, die de nationale rechter heeft gesteld binnen het onder zijn eigen verantwoordelijkheid geschetste wettelijke en feitelijke kader (arrest SOA Nazionale Costruttori, C-327/12, EU:C:2013:827, punt 20 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Het Hof kan een verzoek van een nationale rechter slechts afwijzen wanneer duidelijk blijkt dat de gevraagde uitlegging van het Unierecht geen verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, wanneer het vraagstuk van hypothetische aard is of het Hof niet beschikt over de gegevens, feitelijk en rechtens, die noodzakelijk zijn om een zinvol antwoord te geven op de gestelde vragen (arrest SOA Nazionale Costruttori, EU:C:2013:827, punt 21 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Dat is in casu niet het geval. Zoals duidelijk blijkt uit de verwijzingsbeslissing, is de uitlegging van artikel 5, punt 3, van verordening nr. 44/2001 noodzakelijk voor de beslechting van het hoofdgeding, aangezien Hi Hotel heeft aangevoerd dat de Duitse rechter niet bevoegd is om kennis te nemen van het geschil en de verwijzende rechter verplicht is uitspraak te doen over deze exceptie alvorens hij ten gronde kan beslissen.

De verwijzende rechter mag voor de toepassing van artikel 5, punt 3, van verordening nr. 44/2001 uitgaan van verzoekers beweringen inzake de voorwaarden voor aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad, zij het enkel om na te gaan of hij krachtens die bepaling bevoegd is.

De vraag of die beweringen gegrond zijn, behoort tot het onderzoek ten gronde van de zaak (zie arrest Pinckney, C-170/12, EU:C:2013:635, punt 40). Hi Hotels bewering dat nog niet is vastgesteld hoe ver de overdracht van de auteursrechten aan haar strekt, betreft de grond van het hoofdgeding en heeft dus geen invloed op de ontvankelijkheid van de prejudiciële vraag van de verwijzende rechter.

Het verzoek om een prejudiciële beslissing is derhalve ontvankelijk.

Met zijn vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 5, punt 3, van verordening nr. 44/2001 aldus moet worden uitgelegd dat wanneer sprake is van meerdere vermeende veroorzakers van beweerde schade aan in de lidstaat van de aangezochte rechter beschermde vermogensrechten die aan het auteursrecht zijn verbonden, die rechter krachtens deze bepaling bevoegd kan zijn ten aanzien van een van die veroorzakers die niet heeft gehandeld in zijn rechtsgebied.

Om te beginnen zij eraan herinnerd dat de bepalingen van verordening nr. 44/2001 autonoom moeten worden uitgelegd aan de hand van het stelsel en de doelstellingen van deze verordening (arrest Melzer, C-228/11, EU:C:2013:305, punt 22 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Voorts regelt afdeling 2 van hoofdstuk II van de verordening een aantal bijzondere bevoegdheden, waaronder die van artikel 5, punt 3, maar slechts bij wijze van afwijking van het fundamentele beginsel van artikel 2, lid 1, van deze verordening, waarbij de gerechten van de lidstaat op het grondgebied waarvan de verweerder zijn woonplaats heeft, bevoegd worden verklaard (arrest Melzer, EU:C:2013:305, punt 23).

Aangezien de bevoegdheid van de rechter van de plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan of zich kan voordoen, een bijzondere bevoegdheidsregel vormt, moet er een strikte uitlegging aan worden gegeven, die niet verder gaat dan de door de verordening uitdrukkelijk bedoelde gevallen (arrest Melzer, EU:C:2013:305, punt 24).

Dat neemt niet weg dat de uitdrukking ‘plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan of zich kan voordoen’ in artikel 5, punt 3, van verordening nr. 44/2001, zowel doelt op de plaats waar de schade is ingetreden als op de plaats van de gebeurtenis die met de schade in een oorzakelijk verband staat, zodat de verweerder naar keuze van de eiser voor de rechter van de ene dan wel van de andere plaats kan worden opgeroepen (arrest Melzer, EU:C:2013:305, punt 25 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In dit verband is het vaste rechtspraak dat de bevoegdheidsregel van artikel 5, punt 3, van de verordening berust op het bestaan van een bijzonder nauw verband tussen de vordering en de rechter van de plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan of zich kan voordoen, op grond waarvan het om redenen verband houdend met een goede rechtsbedeling en nuttige procesinrichting gerechtvaardigd is dat deze rechter bevoegd is (arrest Melzer, EU:C:2013:305, punt 26 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Aangezien de identificatie van een van de aanknopingsfactoren die in de in punt 27 van het onderhavige arrest aangehaalde rechtspraak zijn erkend, het mogelijk moet maken de rechter bevoegd te verklaren die objectief gezien het best in staat is om te beoordelen of de verwerende partij aansprakelijk kan worden gesteld, kan enkel de rechter van het rechtsgebied waar de relevante aanknopingsfactor zich bevindt, rechtsgeldig worden aangezocht (zie in die zin arresten Folien Fischer en Fofitec, C-133/11, EU:C:2012:664, punt 52, en Melzer, EU:C:2013:305, punt 28).

Wat de plaats van de schadeveroorzakende gebeurtenis betreft, zou, zoals blijkt uit de verwijzingsbeslissing, sprake zijn van meerdere veroorzakers van het beweerde schadebrengende feit. Hi Hotel, die als enige is aangesproken in het hoofdgeding, heeft gehandeld in Frankrijk, met andere woorden buiten het rechtsgebied van de rechter voor wie zij is opgeroepen.

Zoals het Hof reeds heeft geoordeeld, kan in omstandigheden waarin slechts één van meerdere vermeende veroorzakers van beweerde schade is opgeroepen voor een rechter van het rechtsgebied waar hij niet heeft gehandeld, niet worden aangenomen dat de schadeveroorzakende gebeurtenis zich heeft voorgedaan in het rechtsgebied van die rechter in de zin van artikel 5, punt 3, van verordening nr. 44/2001 (zie arrest Melzer, EU:C:2013:305, punt 40).

Artikel 5, punt 3, van die verordening biedt dus niet de mogelijkheid om op basis van de plaats van de schadeveroorzakende gebeurtenis rechterlijke bevoegdheid vast te stellen ten aanzien van een van de vermeende schadeveroorzakers die niet heeft gehandeld in het rechtsgebied van de aangezochte rechter (zie arrest Melzer, EU:C:2013:305, punt 41).

Anders dan in de zaak die heeft geleid tot het arrest Melzer (EU:C:2013:305), betreft de vraag van de verwijzende rechter in het onderhavige geding echter niet enkel de uitlegging van artikel 5, punt 3, van de betrokken verordening om vast te stellen of de Duitse rechter bevoegd is op basis van de gebeurtenis die de beweerde schade heeft veroorzaakt.

Bijgevolg moet ook worden onderzocht of in omstandigheden zoals die van het hoofdgeding, waar de vermeende veroorzakers van de beweerde schade in verschillende lidstaten hebben gehandeld, krachtens artikel 5, punt 3, van verordening nr. 44/2001 de rechter van een lidstaat op basis van de plaats waar de schade is ingetreden bevoegd kan zijn ten aanzien van een van de vermeende schadeveroorzakers, terwijl die niet heeft gehandeld in het rechtsgebied van de aangezochte rechter.

In dat verband zij opgemerkt dat de rechter bij wie een vordering tot vaststelling van schending van aan het auteursrecht verbonden vermogensrechten aanhangig is gemaakt, bevoegd is om kennis te nemen van een vordering inzake onrechtmatige daad indien de lidstaat op het grondgebied waarvan die rechter zich bevindt de door de eiser ingeroepen vermogensrechten beschermt en de beweerde schade kan intreden in het rechtsgebied van de aangezochte rechter (zie arrest Pinckney, EU:C:2013:635, punt 43).

In het hoofdgeding voert Spoering aan dat een aantal aan het auteursrecht verbonden vermogensrechten is geschonden, namelijk de rechten inzake reproductie, verspreiding en tentoonstelling van de betrokken foto's. Die rechten worden in Duitsland beschermd overeenkomstig richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij (PB L 167, blz. 10).

In omstandigheden zoals die van het hoofdgeding vloeit het risico dat de schade intreedt, voort uit de mogelijkheid om een reproductie van het werk waarop de door verzoeker aangevoerde auteursrechten rusten, te kopen in een boekhandel in het rechtsgebied van de aangezochte rechter. Zoals blijkt uit de in punt 14 van het onderhavige arrest vermelde feitelijke vaststellingen, ligt de terbeschikkingstelling van de betrokken foto's aan uitgeverij Phaidon Parijs aan de basis van de reproductie en distributie ervan en dus van het risico dat de beweerde schade intreedt.

Voor zover echter de door de lidstaat van de aangezochte rechter verleende bescherming enkel geldt voor het grondgebied van die lidstaat, mag de rechter die is aangezocht op basis van de plaats waar de schade is ingetreden, slechts uitspraak doen over de schade die is veroorzaakt op het grondgebied van die lidstaat (arrest Pinckney, EU:C:2013:635, punt 45).

De rechters van andere lidstaten blijven immers in beginsel, gelet op artikel 5, punt 3, van verordening nr. 44/2001 en het territorialiteitsbeginsel, bevoegd om uitspraak te doen over schade die aan de aan het auteursrecht verbonden vermogensrechten is veroorzaakt op het grondgebied van hun lidstaat, aangezien zij beter geplaatst zijn om te beoordelen of de aan het auteursrecht verbonden vermogensrechten die door de betrokken lidstaat worden gewaarborgd, daadwerkelijk zijn geschonden en om de aard van de veroorzaakte schade vast te stellen (zie arrest Pinckney, EU:C:2013:635, punt 46).

Gelet op een en ander moet op de prejudiciële vraag worden geantwoord dat artikel 5, punt 3, van verordening nr. 44/2001 aldus moet worden uitgelegd dat wanneer sprake is van meerdere vermeende veroorzakers van beweerde schade aan in de lidstaat van de aangezochte rechter beschermde vermogensrechten die aan het auteursrecht zijn verbonden, de rechter van een rechtsgebied waar de voor hem opgeroepen vermeende veroorzaker niet heeft gehandeld, krachtens deze bepaling niet bevoegd kan zijn op basis van de plaats van de schadeveroorzakende gebeurtenis, maar wel op basis van de plaats waar de beweerde schade is ingetreden, als deze kan intreden in het rechtsgebied van de aangezochte rechter. In laatstbedoelde hypothese mag die rechter slechts uitspraak doen over de schade die is veroorzaakt op het grondgebied van zijn lidstaat.