HR, 29-01-2013, nr. 11/00849

Het gerechtshof Amsterdam, zitting houdende te Arnhem, heeft bij arrest van 1 februari 2011 de verdachte ter zake van het onder 1 bewezenverklaarde: "witwassen" en "medeplegen van witwassen" alsmede ter zake van het onder 2 bewezenverklaarde: "opzettelijk handelen in strijd met het in artikel 2, onder B, van de Opiumwet gegeven verbod, meermalen gepleegd" veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van vierentwintig maanden met aftrek van voorarrest. Het hof heeft tevens over het lot van een groot aantal in beslag genomen voorwerpen beslist.

Namens de verdachte heeft mr. N. van Schaik, advocaat te Utrecht, cassatie ingesteld. Diezelfde advocaat heeft een schriftuur ingezonden, houdende twee middelen van cassatie.

Beide middelen klagen over feit 1, dat - als gezegd - is gekwalificeerd als "witwassen" en "medeplegen van witwassen." Aan de verdachte was onder 1 tenlastegelegd dat:

Hiervan heeft het hof bewezenverklaard dat:

Niet alleen de bewezenverklaring en de kwalificatie van het onder 1 tenlastegelegde (witwassen en medeplegen van witwassen), maar ook de in het arrest opgenomen "overwegingen met betrekking tot het bewijs" ten aanzien van feit 1 vallen uiteen in twee onderdelen. Die bewijsoverwegingen hebben namelijk betrekking op (witwassen van) enerzijds papiergeld dat in een auto was verborgen, en anderzijds giraal geld op verdachtes bankrekeningen in Marokko.

Gelet op deze volgorde kan gemakkelijk de indruk postvatten dat het eerste onderdeel van de bewezenverklaring van feit 1, dat kennelijk is gekwalificeerd als "witwassen", het oog heeft op het in de auto verborgen papiergeld. Het tweede onderdeel van de bewezenverklaring (van feit 1), dat kennelijk is gekwalificeerd als "medeplegen van witwassen", zou dan prima facie betrekking hebben op de banksaldi in Marokko. De tekst van de bewezenverklaring geeft hieromtrent geen uitsluitsel.

De steller van het middel houdt deze eerste indruk klaarblijkelijk voor juist. Het eerste middel klaagt namelijk over de motivering van het eerste onderdeel van het onder 1 bewezenverklaarde, en meer specifiek over het bewezenverklaarde witwassen van het in de auto aangetroffen geld. Het tweede middel keert zich tegen de motivering van onderdeel 2 van het onder 1 bewezenverklaarde medeplegen van witwassen, dat dus - volgens die eerste indruk - ziet op de banksaldi in Marokko.

Lezing van de strafoverwegingen inzake de verbeurdverklaring roept bij mij twijfels op over de juistheid van die eerste indruk. Het hof acht de Renault Megane, waarin het papiergeld is aangetroffen, namelijk vatbaar voor verbeurdverklaring, en nou komt het: op de grond dat deze toebehoorde aan (de) "medeverdachte" en deze (medeverdachte) ook bekend was met het gebruik van de auto in verband met het witwassen. Die medeverdachte is vermoedelijk verdachtes (in bewijsmiddel 8 genoemde) broer, [betrokkene 1], met wie de verdachte naar Marokko zou afreizen. Deze broer stond gelijktijdig met de verdachte terecht. Hun respectieve strafzaken waren echter niet gevoegd.1.

Hieruit zou voorzichtig kunnen worden afgeleid dat de steller van het middel het arrest, zoals dat in cassatiejargon heet, "verkeerd" heeft gelezen. Het "medeplegen" ziet naar mijn herziene indruk op het witwassen van het papiergeld in de auto, namelijk samen met verdachtes broer. Niettemin acht ik het ongelukkig dat het hof enige ruimte heeft gelaten voor verwarring.2.

Ik kom hierop terug, maar naar mijn inzicht zal een antwoord op de vraag welke lezing van 's hofs arrest de juiste is niet van belang zijn voor de uitkomst van het cassatieberoep.

Voordat ik nader op de middelen inga, besteed ik eerst aandacht aan de door het hof gehanteerde bewijsconstructie. De bewijsmiddelen schetsen het volgende beeld. De politie heeft de verdachte op 17 juli 2007 geobserveerd naar aanleiding van een anonieme melding, die onder meer inhield dat ene [verdachte] zich in Soest bezig hield met harddrugs, dat hij zijn auto had gekocht met drugsgeld, dat hij met zijn auto op vakantie zou gaan naar Marokko en dat hij "behoorlijk wat drugsgeld" zou meenemen.3. Tijdens de observatie, op 17 juli 2007, hebben de verbalisanten gezien dat de verdachte de binnenwandbekleding van het achterportier van de grijze Renault Megane met kenteken [CC-00-DD] losmaakte, dat de verdachte handelingen verrichtte in het portier en dat de verdachte vervolgens de binnenwandbekleding weer bevestigde en hij het portier een paar keer open en dicht deed. Diezelfde dag is de desbetreffende auto onderzocht. In het portier, rechts achter, werd na het verwijderen van de binnenbekleding een pakket aangetroffen. Het pakket bestond uit een viertal kleinere pakketjes: drie met bruine tape omwikkelde pakketten en één afwijkend pakket. In de vier pakketten werd geld aangetroffen (coupures van 500, 200, 100 en 50 euro). De totale waarde van de inhoud van de pakketten betrof € 44.400,-. De verdachte heeft ten aanzien het in de auto aangetroffen geld verklaard:

Uit een andere verklaring van de verdachte, die het hof voor het bewijs heeft gebruikt, volgt dat de verdachte op 17 juli 2007 naar Marokko zou gaan.5. Verder blijkt uit de bewijsmiddelen dat de verdachte een drietal bankrekeningen op zijn naam had staan in Marokko. Bij de Banque Centrale Populaire had de verdachte op 27 februari 2008 een banktegoed van 1.089.275,16 Dirhams (€ 94.998,71). In de jaren 2005, 2006 en 2007 is een aantal grote stortingen gedaan. Bij de Attijariwafa Bank had de verdachte op 5 maart 2008 een banktegoed 1.112.497,50 Dirhams (€ 97.024,-). Die rekening is op 6 augustus 2006 geopend. In totaal beschikte de verdachte dus over een banktegoed in Marokko van bijna €200.000,-. Op 17 juli 2007 had de verdachte (nog) verklaard dat hij geen bankrekeningen in Marokko heeft. De financiële recherche heeft onderzoek verricht naar de legale inkomsten van de verdachte. Dat onderzoek wees uit dat de verdachte vanaf 5 november 2004 een uitkering ontving van de gemeentelijke sociale dienst in Soest. In juni 2007 bedroeg die uitkering € 599,77 (naar ik begrijp: per maand). Uit het onderzoek door de financiële recherche blijkt ook dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat de verdachte uit zijn legale inkomsten heeft kunnen sparen.6. Tot zover de bewijsmiddelen die ten grondslag liggen aan de bewezenverklaring van feit 1. Uit de bewijsmiddelen die de bewezenverklaring van feit 2 ondersteunen volgt dat de verdachte in de periode van 1 januari 2006 tot en met 17 juli 2007 aan diverse afnemers cocaïne heeft verkocht.

Met betrekking tot het bewijs van feit 1 heeft het hof in het bestreden arrest verder nog het volgende overwogen:

Ik keer terug naar het eerste middel. Dit betoogt dat uit de bewijsmotivering niet volgt dat de verdachte de herkomst van het in de auto aangetroffen geld heeft verborgen en/of verhuld. In beide onderdelen van het onder 1 bewezenverklaarde is het verwijt van het verbergen c.q. verhullen van de herkomst van "een grote hoeveelheid geld" opgenomen, zodat wat betreft de beoordeling van het eerste middel voorbij kan worden gegaan aan de vraag welk onderdeel van de bewezenverklaring betrekking heeft op het witwassen van het geldbedrag dat in de auto was verborgen.

Het gaat hier om een groot contant geldbedrag dat (aldus begrijp ik het hof) door de verdachte achter de binnenwandbekleding van een autoportier was verstopt. Uit de bewijsmiddelen valt af te leiden dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat de verdachte dit geldbedrag op legale wijze heeft verkregen c.q. bij elkaar heeft gespaard, simpelweg omdat zijn legale inkomsten daarvoor ontoereikend zijn. Bovendien had de verdachte, zo volgt uit de bewezenverklaring van feit 2, de beschikking over een bron aan illegale ontvangsten. De optelsom is door het hof eenvoudig gemaakt. De verdachte heeft daarnaast een legale herkomst van het geldbedrag niet aannemelijk gemaakt, ofschoon hem door het hof daartoe de gelegenheid is geboden. Tegen deze achtergrond heeft het hof geoordeeld dat het aangetroffen papiergeld van misdrijf afkomstig is.

Over dat oordeel wordt in cassatie niet geklaagd.7. Wel over het bewezenverklaarde verbergen/verhullen van de herkomst van het geld. Deze begrippen zijn kennelijk ontleend aan art. 420bis Sr, zodat daaraan dezelfde betekenis moet worden gehecht als daaraan toekomt in die wettelijke bepaling. Zij luidt als volgt:

Uit de wetsgeschiedenis leid ik af dat de termen "verbergen" en "verhullen" een zekere doelgerichtheid impliceren: "het handelen is erop gericht het zicht op de aard, herkomst, vindplaats enz. van voorwerpen te bemoeilijken en is ook geschikt om dat doel te bereiken."8. De vraag die het cassatiemiddel aan de orde stelt, is of uit de bewijsmiddelen en de bewijsoverwegingen voortvloeit dat de verdachte (wellicht niet alleen ten aanzien van de vindplaats, maar ook) ten aanzien van de herkomst van het in de auto aangetroffen geldbedrag doelbewust een mistgordijn heeft opgeworpen. Ik meen deze vraag bevestigend te kunnen beantwoorden.

Uit 's hofs - in zoverre onbestreden - bewijsvoering volgt zoals gezegd dat het betreffende geld van misdrijf afkomstig was. Hoe de verdachte precies aan dat geld is gekomen, blijkt echter niet uit de door hem afgelegde verklaringen. Integendeel, de verdachte heeft juist onwaarschijnlijk geachte mededelingen gedaan omtrent de herkomst van het bedrag. Ook heeft hij de uitkeringsinstantie om de tuin heeft geleid, door geen melding te maken (niet bij het aanvragen van de uitkering, maar ook niet daarna) van de grote geldbedragen waarover hij kennelijk beschikte. Dat het hof op basis van deze omstandigheden ten laste van de verdachte bewezen heeft verklaard, dat hij de herkomst van het in de auto aangetroffen geld heeft verborgen en/of verhuld, getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting en is mijns inziens evenmin onbegrijpelijk.

Het tweede middel klaagt zoals gezegd over de motivering van het onder 1, tweede onderdeel, bewezenverklaarde medeplegen. Over deze klacht kan ik, denk ik, kort zijn. Hoewel uit de tot het dossier behorende processen-verbaal kan worden afgeleid dat de zaak tegen de verdachte op de zittingen steeds gelijktijdig (maar niet gevoegd) is behandeld met de zaak tegen de medeverdachte broer van de verdachte,9. kan uit de bewijsmiddelen inderdaad niet worden afgeleid dat de verdachte de herkomst en/of de verplaatsing van de geldbedragen samen met een ander heeft verborgen en/of verhuld, ongeacht of dit medeplegen betrekking heeft op het geld in de auto dan wel de banksaldi in Marokko. De hiervoor geciteerde bewijsoverwegingen van het hof bevatten evenmin aanwijzingen voor de aanwezigheid van een medepleger. Zoals gezegd, refereert het hof in het kader van de motivering van de aan de verdachte opgelegde verbeurdverklaring wel kort aan een "medeverdachte". Zo overweegt het hof ten aanzien van de inbeslaggenomen Renault Megane met kenteken [CC-00-DD] dat die toebehoort aan "medeverdachte" en dat "medeverdachte bekend [was] met het gebruik van de auto in verband met het witwassen, hetgeen met zich meebrengt dat de Renault Megane vatbaar is voor verbeurdverklaring." Deze overweging, dient echter niet ter ondersteuning van het bewezenverklaarde medeplegen. Een dergelijke ondersteuning wordt node gemist. Ik begrijp HR 6 maart 2012, LJN BQ8596,10. weliswaar aldus dat uit de bewijsvoering niet hoeft te kunnen worden afgeleid dat de mededader opzet had op (in casu: ) het verbergen en verhullen van de herkomst of verplaatsing van een grote hoeveelheid geld. Ik houd het er niettemin vooralsnog voor dat de bewijsmotivering wat dit betreft nog wel blijk moet geven van een nauwe samenwerking tussen de verdachte en een mededader.

Kortom, het tweede middel slaagt.

Het eerste middel faalt en kan met de aan art. 81 RO ontleende motivering worden afgedaan. Het tweede middel slaagt.

Gronden die tot ambtshalve vernietiging van de bestreden uitspraak zouden behoren te leiden, heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest, doch uitsluitend wat betreft het onder 1 bewezenverklaarde misdrijf en de strafoplegging, en tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof te Amsterdam, zitting houdende te Arnhem, opdat de zaak in zoverre opnieuw wordt berecht en afgedaan.