HvJ EG, 29-01-2013, nr. C-396/11

De punten 1, 5 tot en met 8, 10, 12 en 13 van de considerans van kaderbesluit 2002/584 luiden als volgt:

Artikel 1 van dit kaderbesluit definieert het Europees aanhoudingsbevel en de verplichting tot tenuitvoerlegging ervan als volgt:

Artikel 3 van dit kaderbesluit, met het opschrift ‘Gronden tot verplichte weigering van de tenuitvoerlegging’, luidt:

Artikel 4 van hetzelfde kaderbesluit, getiteld ‘Gronden tot facultatieve weigering van de tenuitvoerlegging’, luidt als volgt:

Artikel 4 bis van kaderbesluit 2002/584, met het opschrift ‘Beslissingen gegeven na een proces waarop de betrokkene niet in persoon is verschenen’, biedt de uitvoerende rechterlijke autoriteit onder bepaalde voorwaarden de mogelijkheid de tenuitvoerlegging van het Europees aanhoudingsbevel voor de uitvoering van een straf te weigeren, indien de betrokkene niet in persoon is verschenen op het proces dat tot de beslissing heeft geleid.

Artikel 5 van dit kaderbesluit betreft de garanties die de uitvaardigende lidstaat in bijzondere gevallen dient te verstrekken.

Artikel 8 van het kaderbesluit ziet op de inhoud en de vorm van het Europees aanhoudingsbevel. Volgens lid 1, sub d tot en met f, van die bepaling moeten daarin de volgende gegevens worden vermeld:

Artikel 11, lid 1, van het kaderbesluit, getiteld ‘Rechten van de gezochte persoon’ luidt als volgt:

Artikel 13 van kaderbesluit 2002/584, met het opschrift ‘Instemming met overlevering’, bepaalt in de leden 1 en 2:

Artikel 14 van dat kaderbesluit, getiteld ‘Horen van de gezochte persoon’, bepaalt dat de aangehouden persoon, indien hij niet instemt met zijn overlevering als bedoeld in artikel 13, het recht heeft om overeenkomstig het nationale recht van de uitvoerende staat door de uitvoerende rechterlijke autoriteit te worden gehoord.

Artikel 15 van het kaderbesluit, met als titel ‘Beslissing over de overlevering’, bepaalt in de leden 2 en 3:

Artikel 19 van ditzelfde kaderbesluit, met het opschrift ‘Horen van de persoon in afwachting van de beslissing’, bepaalt in de leden 1 en 2 het volgende:

Legea nr. 302/2004 privind cooperarea judiciară internaţională în materie penală (wet nr. 302/2004 betreffende de internationale justitiële samenwerking in strafzaken, Monitorul Oficial al României, deel I, nr. 377 van 31 mei 2011; hierna: ‘wet nr. 302/2004’) bevat een titel III, ‘Voorschriften betreffende de samenwerking met de lidstaten van de Europese Unie overeenkomstig het [kaderbesluit]’. Die titel bevat een hoofdstuk III, getiteld ‘Tenuitvoerlegging van een Europees aanhoudingsbevel door de Roemeense autoriteiten’, waarin de volgende bepaling is opgenomen:

De Roemeense regering, de Oostenrijkse regering en de Commissie betogen dat het onderhavige verzoek om een prejudiciële beslissing niet-ontvankelijk is, aangezien de verwijzingsbeslissing niet uiteenzet waarom de uitlegging van de in de gestelde vragen aangehaalde bepalingen van Unierecht en van het Handvest noodzakelijk is voor de beslechting van het geding. De gestelde vragen zijn dus abstract en strekken er enkel toe een theoretische uitlegging van het Unierecht te verkrijgen. In het bijzonder zijn deze belanghebbende partijen, net als de Duitse regering, van mening dat uit de verwijzingsbeslissing niet blijkt waarom de rechter bij wie het hoofdgeding aanhangig is overweegt om de tenuitvoerlegging van de litigieuze Europese aanhoudingsbevelen te weigeren op grond dat de grondrechten van de betrokkene zouden worden geschonden, en bijgevolg evenmin in hoeverre de tenuitvoerlegging van die aanhoudingsbevelen die grondrechten zou schaden.

In dit verband zij eraan herinnerd dat er volgens vaste rechtspraak een vermoeden van relevantie rust op de vragen betreffende de uitlegging van het Unierecht die de nationale rechter heeft gesteld binnen het onder zijn eigen verantwoordelijkheid geschetste wettelijke en feitelijke kader, ten aanzien waarvan het niet aan het Hof is de juistheid te onderzoeken. Het Hof kan slechts weigeren uitspraak te doen op een verzoek van een nationale rechter wanneer duidelijk blijkt dat de gevraagde uitlegging van het Unierecht geen verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, of wanneer het vraagstuk van hypothetische aard is of het Hof niet beschikt over de gegevens, feitelijk en rechtens, die noodzakelijk zijn om een zinvol antwoord te geven op de gestelde vragen (arrest van 22 juni 2010, Melki en Abdeli, C-188/10 en C-189/10, Jurispr. blz. I-5667, punt 27 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In casu wenst de verwijzende rechter met zijn eerste vier vragen en zijn zesde vraag in wezen te vernemen of hij mag nagaan of de uitvaardiging van een Europees aanhoudingsbevel strookt met de grondrechten teneinde in voorkomend geval de tenuitvoerlegging ervan te weigeren, ook al voorziet noch kaderbesluit 2002/584, noch de nationale wettelijke regeling tot uitvoering van dat besluit, in een dergelijke weigeringsgrond. Met zijn vijfde vraag wenst hij bovendien te vernemen of de tenuitvoerlegging kan worden geweigerd wanneer dit kaderbesluit niet is uitgevoerd in de uitvaardigende lidstaat.

Om te beginnen moet worden geconstateerd dat die vijfde vraag hypothetisch is. Dat de litigieuze Europese aanhoudingsbevelen zijn uitgevaardigd toont, zoals de Duitse regering ter terechtzitting heeft bevestigd, op zich immers reeds aan dat de Duitse Bondsrepubliek kaderbesluit 2002/584 wel degelijk had uitgevoerd op het tijdstip waarop die aanhoudingsbevelen werden uitgevaardigd. Die vraag is dus niet-ontvankelijk.

Wat de andere vragen betreft, moet worden vastgesteld dat zij met name betrekking hebben op de uitlegging van kaderbesluit 2002/584 en op bepaalde voorschriften van het Handvest in het kader van een reëel geschil betreffende de tenuitvoerlegging van verschillende Europese aanhoudingsbevelen die de Duitse autoriteiten met het oog op Radu's strafrechtelijke vervolging hadden uitgevaardigd.

Wat voorts Radu's argument inzake de schending van zijn grondrechten betreft, blijkt dat hij zich in het kader van de litigieuze strafzaak tegen zijn overlevering verzet met het betoog dat kaderbesluit 2002/584 de Roemeense uitvoerende autoriteiten belet om na te gaan of het recht op een eerlijk proces, op het vermoeden van onschuld en op vrijheid die hij aan het Handvest en het EVRM ontleent, in acht zijn genomen, terwijl de litigieuze Europese aanhoudingsbevelen zijn uitgevaardigd zonder dat hij is gedagvaard of de mogelijkheid heeft gekregen een advocaat in te schakelen of verweer te voeren. Radu heeft dat betoog in wezen herhaald ter terechtzitting van het Hof in het kader van de onderhavige zaak.

Derhalve moet worden geoordeeld dat de eerste vier vragen en de zesde vraag ontvankelijk zijn.

Zoals uit punt 16 van het onderhavige arrest volgt, betreft het verzoek om een prejudiciële beslissing de tenuitvoerlegging van Europese aanhoudingsbevelen die zijn uitgevaardigd met het oog op de inleiding van een strafvervolging, en niet met het oog op de tenuitvoerlegging van een vrijheidsstraf.

Uit de aan het Hof verstrekte gegevens, zoals deze in punt 26 van het onderhavige arrest zijn vermeld, blijkt dat Radu, de gezochte persoon, zich in het hoofdgeding tegen zijn overlevering verzet op grond dat de uitvaardigende rechterlijke autoriteiten hem niet hebben gehoord alvorens de Europese aanhoudingsbevelen uit te vaardigen, hetgeen volgens hem in strijd is met de artikelen 47 en 48 van het Handvest en artikel 6 EVRM.

De verwijzende rechter verwijst in zijn vragen weliswaar eveneens naar artikel 6 van het Handvest en artikel 5 EVRM, maar de verwijzingsbeslissing bevat in dat verband geen enkele toelichting. Hooguit blijkt uit de bijlagen bij die verwijzingsbeslissing dat Radu voor de verwijzende rechter heeft aangevoerd dat deze moest weigeren de Europese aanhoudingsbevelen, ‘waarbij hij van zijn vrijheid werd beroofd’, ten uitvoer te leggen, aangezien die bevelen in strijd met zijn recht van verdediging zijn uitgevaardigd. Dat betoog van Radu inzake de schending van artikel 6 van het Handvest en artikel 5 EVRM in de uitvaardigende lidstaat valt dus samen met zijn betoog inzake schending van zijn recht van verdediging in die lidstaat.

Derhalve moet worden geoordeeld dat de verwijzende rechter met zijn eerste vier vragen en zijn zesde vraag, die samen moeten worden onderzocht, in wezen wenst te vernemen of kaderbesluit 2002/584, gelet op de artikelen 47 en 48 van het Handvest en artikel 6 EVRM, aldus moet worden uitgelegd dat de uitvoerende rechterlijke autoriteit de tenuitvoerlegging van een Europees aanhoudingsbevel, uitgevaardigd met het oog op de inleiding van een strafvervolging, kan weigeren op grond dat de uitvaardigende rechterlijke autoriteit de gezochte persoon niet heeft gehoord alvorens dit aanhoudingsbevel uit te vaardigen.

In dit verband moet om te beginnen worden vastgesteld dat het in artikel 6 EVRM gewaarborgde en door de verwijzende rechter in zijn vragen vermelde recht om te worden gehoord thans in de artikelen 47 en 48 van het Handvest is neergelegd. Bijgevolg dient naar die bepalingen van het Handvest te worden verwezen (zie in die zin arrest van 6 november 2012, Otis e.a., C-199/11, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punten 46 en 47 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Voorts heeft kaderbesluit 2002/584, zoals in het bijzonder uit artikel 1, leden 1 en 2, en uit de punten 5 en 7 van de considerans ervan blijkt, tot doel het multilaterale uitleveringssysteem tussen de lidstaten te vervangen door een op het beginsel van wederzijdse erkenning gebaseerde regeling waarbij veroordeelde of verdachte personen met het oog op de tenuitvoerlegging van strafrechtelijke beslissingen of met het oog op vervolging worden overgeleverd tussen rechterlijke autoriteiten (zie arrest van 5 september 2012, Lopes Da Silva Jorge, C-42/11, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 28 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Aldus beoogt kaderbesluit 2002/584 met de instelling van een nieuwe vereenvoudigde en efficiëntere regeling voor de overlevering van personen die veroordeeld zijn of ervan verdacht worden strafbare feiten te hebben gepleegd, de justitiële samenwerking te vergemakkelijken en te bespoedigen, en daardoor bij te dragen aan de verwezenlijking van de opdracht van de Unie om een ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid te worden die berust op de hoge mate van vertrouwen die tussen de lidstaten moet bestaan (zie in die zin arrest van 28 juni 2012, West, C-192/12 PPU, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 53 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Krachtens artikel 1, lid 2, van kaderbesluit 2002/584 zijn de lidstaten in beginsel verplicht gevolg te geven aan een Europees aanhoudingsbevel.

Zoals het Hof reeds heeft geoordeeld kunnen de lidstaten volgens kaderbesluit 2002/584 immers slechts weigeren een dergelijk bevel ten uitvoer te leggen in de gevallen waarin zij volgens artikel 3 van dat besluit de tenuitvoerlegging moeten weigeren of de gevallen waarin zij deze volgens de artikelen 4 en 4 bis ervan mogen weigeren (zie in die zin arresten van 1 december 2008, Leymann en Pustovarov, C-388/08 PPU, Jurispr. blz. I-8983 punt 51, en 16 november 2010, Mantello, C-261/09, Jurispr. blz. I-11477, punt 37). Daarenboven mag de uitvoerende rechterlijke autoriteit de tenuitvoerlegging van een Europees aanhoudingsbevel slechts afhankelijk stellen van de in artikel 5 van het kaderbesluit vermelde voorwaarden.

Krachtens artikel 4 bis van kaderbesluit 2002/584 kan de schending van de rechten van de verdediging tijdens het proces dat heeft geleid tot een strafrechtelijke veroordeling bij verstek, onder bepaalde voorwaarden grond opleveren om een Europees aanhoudingsbevel voor de uitvoering van een vrijheidsstraf niet ten uitvoer te leggen.

Dat de uitvaardigende rechterlijke autoriteit met het oog op strafvervolging een Europees aanhoudingsbevel heeft uitgevaardigd zonder de gezochte persoon te horen, is daarentegen niet een van de in kaderbesluit 2002/584 vermelde gronden om de tenuitvoerlegging van een dergelijk bevel te weigeren.

Anders dan Radu betoogt, verlangt de eerbiediging van de artikelen 47 en 48 van het Handvest niet dat een rechterlijke autoriteit van een lidstaat de tenuitvoerlegging van een Europees aanhoudingsbevel dat is uitgevaardigd met het oog op strafvervolging kan weigeren op grond dat de uitvaardigende rechterlijke autoriteiten de gezochte persoon niet hebben gehoord alvorens dat bevel uit te vaardigen.

In dit verband moet worden vastgesteld dat onvermijdelijk zou worden afgedaan aan de overleveringsregeling van kaderbesluit 2002/584 en bijgevolg ook aan de verwezenlijking van de ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid, indien de uitvaardigende rechterlijke autoriteiten verplicht waren de gezochte persoon te horen alvorens een Europees aanhoudingsbevel uit te vaardigen, aangezien een dergelijk aanhoudingsbevel een zeker verrassingseffect moet hebben om te voorkomen dat de betrokkene vlucht.

Hoe dan ook heeft de Europese wetgever de eerbiediging van het recht om te worden gehoord in de uitvoerende lidstaat aldus verzekerd dat geen afbreuk wordt gedaan aan de doeltreffendheid van het stelsel van het Europese aanhoudingsbevel.

Zo volgt uit de artikelen 8 en 15 van kaderbesluit 2002/584 dat de uitvoerende rechterlijke autoriteit een zeker toezicht op het Europees aanhoudingsbevel moet uitoefenen alvorens een beslissing te nemen over de overlevering van de persoon die met het oog op strafvervolging wordt gezocht. Bovendien bepaalt artikel 13 van dat kaderbesluit dat de gezochte persoon zich door een raadsman mag laten bijstaan wanneer hij met zijn overlevering instemt en in voorkomend geval uitdrukkelijk afstand doet van de specialiteitsregel. Voorts heeft de gezochte persoon krachtens de artikelen 14 en 19 van kaderbesluit 2002/584, wanneer hij niet instemt met zijn overlevering en er tegen hem een Europees aanhoudingsbevel is uitgevaardigd met het oog op strafvervolging, het recht om door de uitvoerende rechterlijke autoriteit te worden gehoord onder voorwaarden die in onderlinge overeenstemming met de uitvaardigende rechterlijke autoriteit worden vastgesteld.

Gelet op een en ander moet op de eerste vier vragen en de zesde vraag worden geantwoord, dat kaderbesluit 2002/584 aldus moet worden uitgelegd dat de uitvoerende rechterlijke autoriteit niet mag weigeren een Europees aanhoudingsbevel dat met het oog op strafvervolging is uitgevaardigd, ten uitvoer te leggen op grond dat de gezochte persoon in de uitvaardigende lidstaat niet is gehoord alvorens dat bevel is uitgevaardigd.