HR, 11-05-2012, nr. 10/00489

Verordening (EG) nr. 457/2008 van de Commissie van 23 mei 2008 tot indeling van bepaalde goederen in de gecombineerde nomenclatuur luidt als volgt:

De goederen omschreven in kolom 1 van de in de bijlage opgenomen tabel worden in de gecombineerde nomenclatuur ingedeeld onder de corresponderende GN codes vermeld in kolom 2 van voornoemde tabel.

Een toestel ontworpen om de hoeveelheid natuurlijk licht in een ruimte te verhogen, bestaande uit een prismatische bolle lens, een buizensysteem en lenzen voor het verspreiden van het licht. Het toestel vangt licht op door een koepel op het dak en geleidt dit, via een intern weerspiegelingssysteem, naar het plafond van de ruimte waar het licht wordt verspreid. (…)

Het Hof heeft geoordeeld dat de indeling van [A] onder GN post 9405 is uitgesloten, omdat het toestel geen licht produceert. Het Hof preciseert vervolgens dat reeds aanwezig licht aan de ene zijde wordt opgevangen en aan de andere zijde weer wordt uitgestraald en dat slechts doorgifte van licht plaatsvindt en geen productie daarvan. Deze oordelen — zowel afzonderlijk als in samenhang bezien — geven blijk van een onjuiste rechtsopvatting omtrent de strekking van GN post 9405.

Allereerst kan in dit verband worden gewezen op de betekenis van het begrip ‘verlichtingstoestellen’ in het algemeen spraakgebruik. Helder is dat het hier een functionele aanduiding betreft. Post 9405 ziet dan ook op toestellen die worden gebruikt om licht te brengen op locaties waar anders duisternis of schemering heerst. Vaststaat dat [A] deze functie vervult. [A] transporteert immers daglicht via een reflecterende buis naar een plaats waar weinig of geen daglicht komt.

Met betrekking tot de werking en samenstelling van verlichtingstoestellen kan worden gewezen op de GS Toelichting op deze post. Deze toelichting vermeldt:

Hieruit volgt dat niet van belang is welke lichtbron door het toestel wordt gebruikt om de verlichting te realiseren. De zon, als producent van het daglicht, dient als een dergelijke lichtbron te worden aangemerkt. In tegenstelling tot het oordeel van het Hof is niet van belang hoe het verspreide licht wordt geproduceerd. Het is het resultaat dat telt.

Het Hof heeft voorts geoordeeld dat [A] dient te worden ingedeeld onder GN-post 9013, als zijnde een ‘optisch toestel’. Gelet op het voorgaande, meent [X] dat dit oordeel eveneens blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting, althans nadere motivering behoeft. Zelfs als GN-post 9013 van toepassing zou kunnen zijn op het product — [X] meent echter van niet — dan zou het product in aanmerking komen voor indeling onder twee posten van de GN, enerzijds post 9013 en anderzijds post 9405.

Uit algemene indelingsregel 3a volgt dat in dat geval het product moet worden ingedeeld onder GN post 9405. Dit is immers de post met de meest specifieke omschrijving, nu de omschrijving aansluit bij de functie die het toestel heeft: te weten ‘verlichting’. De omschrijving ‘optisch toestel’ beperkt zich echter tot de werking van een bepaald toestel, ongeacht welke functie — met behulp van die werking — met het toestel wordt vervuld. Ook hieruit volgt dat indeling onder post 9405 dient plaats te vinden.

Uit het voorgaande volgt tevens dat Verordening (EG) nr. 457/2008 ongeldig dient te worden verklaard. Deze indelingsverordening ziet specifiek op [A](voor de inhoud verwijzen wij naar paragraaf 4, hiervoor.

De door de Commissie gebezigde motivering is feitelijk onjuist en/of berust op een onjuiste rechtsopvatting van GN post 9504.

De stelling dat [A] geen licht geeft is feitelijk onjuist. Vaststaat dat dit nu juist de functie van het product is. Voor zover de Commissie — net als het Hof — meent dat het product op autonome wijze licht dient te produceren om onder post 9405 te kunnen worden ingedeeld, berust het op een onjuiste rechtsopvatting. Kortheidshalve zij verwezen naar hetgeen hiervoor met betrekking tot de rechtsopvatting van het Hof is vermeld.

Bovendien is de Commissie bij de indeling van [A] uitgegaan van een onjuiste omschrijving van het product, in casu dat het licht in de te verlichten ruimte wordt verspreid middels lenzen. De plafondplaat is niet voorzien van lenzen. Door uit te gaan van een onjuiste omschrijving van [A], kan de indeling in de indelingsverordening niet worden gevolgd. Het Hof is hieraan ten onrechte voorbij gegaan en heeft dit niet voldoende gemotiveerd door te bepalen dat de door het Hof voorgestane indeling in overeenstemming is met de verordening.

Hieruit volgt dat Verordening (EG) nr. 457/2008 het toepassingsbereik van GN post 9405

beperkt. De conclusie luidt dan dat de Verordening ongeldig dient te worden verklaard.

In deze zaak kan echter worden volstaan met de vaststelling dat de Verordening buiten toepassing dient te blijven, aangezien de Verordening ten tijde van onderwerpelijke aangifte nog niet in werking was getreden.

Het Hof heeft geoordeeld dat het beroep van [X] op een goedkeurende bepaling uit het Handboek Douane faalt, reeds omdat [X] bij haar aangifte niet heeft verwezen naar de Sloveense BTI en de door haar in de aangifte vermelde GN-code ook niet overeenstemt met de in die Sloveense BTI vermelde GN-code. Voorts heeft het Hof in dit kader geoordeeld dat de aangehaalde tekst niet het vertrouwen rechtvaardigt dat de inspecteur gehouden zou zijn om in afwijking van de aan belanghebbende zelf afgegeven BTI een tariefindeling toe te passen welk is opgenomen in de BTI van een derde.

Tegen deze oordelen verzet zich het tweede middel. De bewuste passage uit het Handboek Douane (paragraaf 2.6.1 van onderdeel 4.10.00) luidt:

De Hoge Raad heeft in een recent arrest aandacht besteed aan deze passage uit het Handboek Douane (HR 12 maart 2010, nr. 08/00309). In die zaak deed zich eveneens de situatie voor dat de belanghebbende ten tijde van het doen van de aangifte en het berekenen en boeken van de verschuldigde rechten zich niet beriep op een BTI of de daarin vermelde GN-code. Ook in die zaak werd door middel van een bezwaar tegen de UTB alsnog een beroep gedaan op de BTI. Uit het arrest kan worden afgeleid dat de omstandigheid dat eerst in de bezwaarfase een beroep op een BTI van een derde wordt gedaan, op zichzelf niet aan toelating van die BTI in de weg staat. In casu doet zich hetzelfde voor.

Bovendien heeft [X] al voorafgaand aan de onderwerpelijke aangifte op het bestaan van de Sloveense BTI gewezen. Zoals uit de stukken van het geding blijkt heeft [X] op 10 novemb 2006 telefonisch contact gehad met het landelijk opererende BTI team van de Belastingdienst/[Q], waarbij [X] heeft verzocht om de rechtsongelijke situatie te beëindigen door de procedure van artikel 9 UCDW vanuit Nederland te starten. Destijds werd overigens medegedeeld dat men geen reden zag voor nader overleg of wijziging van de BTI.

Uit voornoemd arrest volgt dat het oordeel van het Hof dat het beroep op de goedkeurende bepaling uit het Handboek Douane faalt omdat bij de aangifte niet is verwezen naar de Sloveense BTI, op een onjuiste rechtsopvatting berust, dan wel nadere motivering vraagt.

Voorts heeft het Hof geoordeeld dat de aangehaalde tekst niet het vertrouwen rechtvaardigt dat de inspecteur gehouden zou zijn om in afwijking van de aan belanghebbende zelf afgegeven BTI een tariefindeling toe te passen welk is opgenomen in de BTI van een derde. In dit oordeel lijkt de opvatting besloten te liggen dat [X] verplicht is de aan haar verstrekte BTI (en de daarin vermelde indeling van de goederen) bij haar aangifte te gebruiken. In wezen zou zij dus nimmer een andere indeling kunnen voorstaan, zolang de aan haar verstrekte BTI geldig is. Deze opvatting is rechtens onjuist. Een BTI verbindt op grond van artikel 12, lid 2, CDW enkel de douane voor wat betreft de toepasselijke indeling.

Bovendien was [X] in een later stadium bekend geraakt met de door de Sloveense autoriteiten aan een concurrent verleende BTI met een gunstigere indeling. Onder deze omstandigheden kan [X] niet worden tegengeworpen dat zij geen vertrouwen aan de bewuste passage mocht ontlenen. Het andersluidende oordeel van het Hof berust dan ook op een onjuiste rechtsopvatting.

Voor het overige wijst [X] op het bovengenoemde arrest van 12 maart 2010,

waarin uw Raad het Hof van Justitie verzoekt uitspraak te doen over — onder meer — de volgende vraag:

Het komt [X] voor dat het antwoord van het Hof van Justitie op deze vraag, doorslaggevend zal moeten zijn in deze zaak.

Het Hof heeft geoordeeld dat het beroep van [X] op het gelijkheidsbeginsel faalt. Daaraan heeft het Hof in de eerste plaats ten grondslag gelegd dat gesteld noch gebleken is dat de inspecteur gelijke gevallen ongelijk heeft behandeld en dat de afwijkende handelswijze van de Sloveense douaneautoriteiten niet kan worden tegengeworpen aan de Inspecteur.

Voorts heeft het Hof geoordeeld dat het vaste jurisprudentie is dat een met de gemeenschapsregeling strijdige praktijk van een lidstaat nooit tot het ontstaan van een door het Gemeenschapsrecht beschermde rechtspositie kan leiden.

Tegen deze oordelen richt zich het derde middel. [X] meent dat de bijzondere regeling voor bindende tariefinlichtingen zoals neergelegd in het CDW en het UCDW, tot een andere conclusie noopt. Kern van dit betoog is dat een BTI een grensoverschrijdende werking heeft en aldus de autoriteiten van alle lidstaten bindt. Onder die omstandigheden kan niet zonder meer worden gezegd dat een beslissing van bijvoorbeeld de Sloveense autoriteiten niet aan de Nederlandse autoriteiten kan worden tegengeworpen. Hierna zal deze opvatting nader worden uiteengezet.

Vaststaat dat de inspecteur op 30 januari 2004 aan [X] een BTI heeft verstrekt voor [A] onder GN onderverdeling 9013.8090. Op 19 juli 2006 is door de Sloveense autoriteiten een BTI afgegeven op naam van een derde voor dezelfde [A] als hier in het geding, waarbij het product is ingedeeld onder GN-code 9405.5000.90. Nadat [X] kennis kreeg van de Sloveense BTI, heeft zij contact gezocht met de Nederlandse douane heeft verzocht de aan haar verstrekte BTI te wijzigen dan wel volgens de procedure van artikel 9 UCDW de Sloveense autoriteiten de door deze afgegeven BTI te laten wijzigen.

Daarbij is geantwoord dat men geen reden zag voor nader overleg of wijziging van de BTI.

Gelet op deze reactie, werd [X] gedwongen deze situatie aan de orde te stellen door bezwaar te maken tegen een uitnodiging tot betaling naar aanleiding van het in het vrije verkeer brengen van [A], met deze procedure als resultaat. Gedurende de bezwaarfase is de inspecteur niet overgegaan tot overleg met de Sloveense autoriteiten of inschakeling van de Commissie. Eerst na het instellen van beroep tegen de uitspraak op bezwaar door [X] heeft de inspecteur het bestaan van tegenstrijdige BTI's bij de Europese Commissie aangebracht.

In geval in verschillende lidstaten eenzelfde goed onder verschillende posten van de GN wordt ingedeeld, voorziet het communautaire recht in een procedure die er op is gericht de ongelijke situatie te verhelpen. Dit ter waarborging van de uniforme toepassing van de GN binnen de Europese Unie. De Commissie speelt hierin een actieve rol. Artikel 9 UCDW stelt dat ingeval tussen twee of meer bindende inlichtingen verschillen worden geconstateerd:

Bovenstaande impliceert dat zodra een verschil in indeling voor een gelijk product ontdekt wordt hierover door de Europese Commissie een beslissing moet worden genomen die moet leiden tot indeling onder één GN code. De Commissie legt het probleem daartoe voor aan het Comité Douanewetboek en deze zal op haar beurt een advies uitbrengen aan de Commissie over de juiste indeling. Binnen zes maanden na afloop van de in het eerste streepje bedoelde vergadering doet de Europese Commissie uitspraak welke voor alle lidstaten bindend is.

In de meeste gevallen gebeurt dit door de vaststelling van een zogenaamde indelingsverordening, waarin de indeling wettelijk wordt vastgesteld. De BTI die met deze indeling in strijd is dient te worden ingetrokken.

Artikel 9 UCDW bevat voorschriften die de douaneautoriteiten van de lidstaten dienen te volgen om de situatie, waarin sprake is van het bestaan van conflicterende BTI's, te herstellen.

Aldus kan worden geconstateerd dat het communautaire recht een mechanisme kent tot opheffing van ongelijke situaties.

De vraag is echter of het bewust ongebruikt laten van dergelijke regelingen door de autoriteiten een beroep op het communautaire gelijkheidsbeginsel opent.

[X] meent dat voor zover een objectieve rechtvaardiging bestaat voor de ongelijke behandeling (te denken valt aan overleg met andere autoriteiten), deze rechtvaardiging niet kan worden ingeroepen indien wordt verzuimd wettelijke procedures tot opheffing van de ongelijke situatie onverwijld in gang te zetten.

A-G Overgaauw schreef in zijn conclusie bij, zaaknr. 38458 daarover het volgende:4.

In casu had de Sloveense douane moeten nagaan of in andere lidstaten BTI's zijn verstrekt voor dezelfde goederen, door raadpleging van de daartoe ingerichte database. Was dit gedaan, dan zou de bestaande Nederlandse BTl zijn aangetroffen. Dit zou moeten hebben geleid tot overleg met de Nederlandse autoriteiten en zonodig tot de procedure van artikel 9 UCDW. Nu staat echter vast dat de Sloveense douane heeft nagelaten al deze stappen te nemen.

Bovendien hebben de Nederlandse autoriteiten na de klacht van [X] geen directe actie ondernomen om de strijdigheid tussen de BTI's zo snel mogelijk op te lossen. Eerst na het instellen van beroep tegen de uitspraak op bezwaar door [X] heeft de inspecteur het bestaan van tegenstrijdige BTI's bij de Europese Commissie aangebracht. Onder deze omstandigheden kan niet worden gezegd dat [X] geen beroep op het gelijkheidsbeginsel toekomt. Het andersluidende oordeel van het Hof berust op een onjuiste rechtsopvatting, dan wel is zonder nadere motivering — die ontbreekt — onbegrijpelijk.