2.6.5.4 Een verwante voorrangsregel in ontwikkeling: het door een voorlopige aanslag opgewekte vertrouwen

In het voorafgaande is de voorrangsregel van de beschikking tot vermindering van loonbelasting besproken. Het belang van belastingplichtigen bij een snelle afhandeling door de fiscus van hun verzoeken bleek daarbij een belangrijke rol te spelen. Eerder heb ik al gewezen op de verwantschap die er op dit punt bestaat met een andere voorrangsregel, de regel van het door een teruggaaf omzetbelasting opgewekt vertrouwen.1 Deze laatste regel wordt in de volgende paragrafen besproken. In beide situaties volstaat de fiscus in de regel met een globale toetsing van de juistheid van de door de belastingplichtigen verstrekte gegevens. In de afweging van rechtsbeginselen verdisconteert de Hoge Raad dit element: er kan eerst sprake zijn van opgewekt vertrouwen indien de belastingplichtige de indruk van een voldoende grondig onderzoek van de kant van de inspecteur heeft kunnen hebben. Bij de aanslagbelastingen doet zich nog een ander, vergelijkbaar fenomeen voor. Art. 13 ASVR geeft de inspecteur de bevoegdheid een voorlopige aanslag op te leggen tot het bedrag waarop de aanslag vermoedelijk zal worden vastgesteld. Deze voorlopige aanslagen in de inkomsten- en vennootschapsbelasting komen tot stand op basis van globale, historische gegevens, dan wel op basis van hoofdzakelijk door de belastingplichtige zelf verstrekte gegevens.2

Ook hier is de vraag te stellen of de inspecteur bij de vaststelling van de definitieve aanslag eventueel gebonden is aan de indruk van de belastingplichtige dat hij een standpunt bij de voorlopige aanslag heeft ingenomen. In HR 13 juni 1979, nr. 19341, BNB 1979/212 beantwoordde de Hoge Raad deze vraag ontkennend: zowel de aard als de wijze van totstandkoming van een voorlopige aanslag staan eraan in de weg te aanvaarden dat de fiscus door het opleggen daarvan bij een belastingplichtige verwachtingen zou kunnen wekken waarop deze zich in redelijkheid tegenover hem mag beroepen. Een zelfde overweging werd door de Hoge Raad gebruikt in BNB 1981/293 en BNB 1987/230 met betrekking tot een beschikking tot vermindering van loonbelasting.3 Is er op dit uitgangspunt een vergelijkbare uitzondering mogelijk als bij de beschikking vermindering loonbelasting? Recente rechtspraak van de Hoge Raad is op dit punt niet voorhanden.4 Naar mijn mening geldt op dit terrein een zelfde voorrangsregel als bij de beschikking tot vermindering van loonbelasting. Als de fiscus zelf aanleiding vindt om in een concreet geval gegevens van de belastingplichtige aan een grondig onderzoek te onderwerpen, kan dit onder omstandigheden de indruk van een standpuntbepaling bij de belastingplichtige teweeg brengen. Dit betekent dat er sprake kan zijn van een te beschermen vertrouwen als de inspecteur alle relevante feiten ter beschikking heeft gehad en hij bovendien de indruk heeft gevestigd van een voldoende grondig onderzoek van die feiten.5 Aldus ook Hof ’s Gravenhage 6 oktober 1994, V-N 1995, blz. 548.