HvJ EU, 19-11-2019, nr. C-585/18, nr. C-624/18, nr. C-625/18

Artikel 2 VEU luidt:

In artikel 19, lid 1, VEU wordt het volgende bepaald:

Titel VI van het Handvest heeft als opschrift ‘Rechtspleging’ en bevat artikel 47 (‘Recht op een doeltreffende voorziening in rechte en op een onpartijdig gerecht’) dat als volgt is verwoord:

Artikel 51 van het Handvest, met het opschrift ‘Toepassingsgebied’, bepaalt:

Artikel 52, lid 3, van het Handvest luidt:

In de toelichtingen bij het Handvest van de grondrechten (PB 2007, C 303, blz. 17) is ten aanzien van artikel 47, tweede alinea, van het Handvest verduidelijkt dat deze bepaling correspondeert met artikel 6, lid 1, van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (hierna: ‘EVRM’).

Artikel 1 van richtlijn 2000/78 luidt als volgt:

Artikel 2, lid 1, van deze richtlijn bepaalt:

Artikel 9, lid 1, van richtlijn 2000/78 luidt:

Krachtens artikel 179 van de grondwet benoemt de president van de Republiek Polen (hierna ook: ‘Poolse president’) de rechters op voorstel van de KRS voor onbepaalde tijd.

Artikel 186, lid 1, van de grondwet bepaalt:

Artikel 187 van de grondwet luidt:

In artikel 49 van de ustawa — Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Poolse wet op de rechterlijke organisatie van de bestuursrechtspraak) van 25 juli 2002 (Dz. U. van 2017, volgnr. 2188) wordt bepaald dat met betrekking tot onderwerpen die niet worden geregeld door deze wet, de bepalingen van de USN 2017 van toepassing zijn.

De regelgeving inzake de KRS is te vinden in de ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa [wet op de Krajowa Rada Sądownictwa (KRS)] van 12 mei 2011 (Dz. U. nr. 126 van 2011, volgnr. 714), zoals gewijzigd bij de ustawa o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw [wet houdende wijzigingen van de wet op de Krajowa Rada Sądownictwa (KRS) en bepaalde andere wetten] van 8 december 2017 (Dz. U. van 2018, volgnr. 3) (hierna: ‘wet inzake de KRS’).

Artikel 9a van de wet inzake de KRS luidt als volgt:

Overeenkomstig artikel 11a, lid 2, van de wet inzake de KRS kunnen de kandidaten voor een van de voor rechters bestemde posten als lid van de KRS, worden voorgedragen door een groep van ten minste 2 000 Poolse burgers of door een groep van ten minste 25 rechters in actieve dienst. De procedure voor de benoeming van leden van de KRS door de Sejm is vastgelegd in artikel 11d van de wet inzake de KRS.

Overeenkomstig artikel 34 van de wet inzake de KRS neemt een groep van drie KRS-leden een standpunt in over de beoordeling van kandidaten voor een rechterlijk ambt.

Artikel 35 van de wet inzake de KRS bepaalt:

Artikel 37, lid 1, van de wet inzake de KRS luidt:

Artikel 44 van de wet inzake de KRS bepaalt:

Artikel 6 van de wet van 8 december 2017 tot wijziging van de wet inzake de KRS is als volgt verwoord:

De procureur-generaal heeft in de eerste plaats gesteld dat het Hof niet bevoegd is om uitspraak te doen over de tweede en de derde vraag in de zaken C-624/18 en C-625/18 omdat in de in deze vragen bedoelde bepalingen van het Unierecht het begrip ‘onafhankelijk gerecht’ niet wordt gedefinieerd en hierin geen normen zijn opgenomen over de bevoegdheid van nationale rechterlijke instanties en nationale raden voor de rechtspraak. Daarom vallen deze vragen onder de uitsluitende bevoegdheid van de lidstaten en is het Unierecht hierop niet van invloed.

Evenwel moet worden opgemerkt dat de aldus door de procureur-generaal aangevoerde argumenten in feite betrekking hebben op de strekking zelf en dus op de uitlegging van deze bepalingen van Unierecht. Een dergelijke uitlegging valt duidelijk onder de bevoegdheid van het Hof krachtens artikel 267 VWEU.

In dit verband heeft het Hof reeds geoordeeld dat de rechterlijke organisatie in de lidstaten weliswaar onder hun eigen bevoegdheid valt, maar dat neemt niet weg dat de lidstaten bij de uitoefening van deze bevoegdheid de verplichtingen in acht moeten nemen die voor hen voortvloeien uit het Unierecht [arrest van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 52 en aldaar aangehaalde rechtspraak].

In de tweede plaats heeft de procureur-generaal aangevoerd dat, wat artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU en artikel 47 van het Handvest betreft, de onbevoegdheid van het Hof om kennis te nemen van deze twee prejudiciële vragen ook hiermee verband houdt dat de in de hoofdgedingen aan de orde zijnde nationale bepalingen niet het recht van de Unie ten uitvoer leggen of binnen het toepassingsgebied daarvan vallen, en dat zij derhalve niet op grond van dat recht kunnen worden beoordeeld.

Wat ten eerste de bepalingen van het Handvest betreft, moet er zeker aan worden herinnerd dat het Hof in het kader van een prejudiciële verwijzing krachtens artikel 267 VWEU het Unierecht enkel binnen de grenzen van de hem toegekende bevoegdheden kan uitleggen (arrest van 30 juni 2016, Toma en Biroul Executorului Judecătoresc Horaţiu-Vasile Cruduleci, C-205/15, EU:C:2016:499, punt 22 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Wat de handelingen van de lidstaten betreft, wordt het toepassingsgebied van het Handvest omschreven in artikel 51, lid 1, daarvan, waarin is vastgesteld dat de bepalingen van het Handvest tot de lidstaten zijn gericht wanneer zij het recht van de Unie ten uitvoer brengen. Die bepaling bevestigt de vaste rechtspraak van het Hof volgens welke de in de rechtsorde van de Unie gewaarborgde grondrechten toepassing kunnen vinden in alle situaties die door het Unierecht worden beheerst, maar niet daarbuiten (arrest van 30 juni 2016, Toma en Biroul Executorului Judecătoresc Horaţiu-Vasile Cruduleci, C-205/15, EU:C:2016:499, punt 23 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In het onderhavige geval moet, meer in het bijzonder aangaande artikel 47 van het Handvest, worden benadrukt dat verzoekers in de hoofdgedingen met name aanvoeren dat jegens hen het verbod op leeftijdsdiscriminatie bij arbeidsverhoudingen zoals voorzien in richtlijn 2000/78 is geschonden.

Bovendien moet worden benadrukt dat het recht op een doeltreffende voorziening in rechte wordt herbevestigd in richtlijn 2000/78, waarvan artikel 9 bepaalt dat de lidstaten ervoor zorgen dat eenieder die zich benadeeld acht door de niet-nakoming van het beginsel van gelijke behandeling dat in deze richtlijn is voorzien, zijn rechten kan doen gelden (arrest van 8 mei 2019, Leitner, C-396/17, EU:C:2019:375, punt 61 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Uit een en ander volgt dat de onderhavige zaken overeenkomen met situaties die onder het Unierecht vallen, zodat verzoekers in de hoofdgedingen zich kunnen beroepen op hun door artikel 47 van het Handvest gewaarborgde recht op een doeltreffende voorziening in rechte.

Vervolgens moet aangaande de werkingssfeer van artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU in herinnering worden gebracht dat deze bepaling daadwerkelijke rechtsbescherming beoogt te bieden op de ‘onder het recht van de Unie vallende gebieden’, onafhankelijk van de situatie waarin de lidstaten dit recht in de zin van artikel 51, lid 1, van het Handvest, ten uitvoer brengen [arrest van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 50 en aldaar aangehaalde rechtspraak].

Anders dan de procureur-generaal in dit verband heeft gesteld en zoals volgt uit de punten 29 tot en met 40 van het arrest van 27 februari 2018, Associação Sindical dos Juízes Portugueses (C-64/16, EU:C:2018:117), heeft de omstandigheid dat de nationale maatregelen tot verlaging van het salaris die aan de orde waren in de zaak die tot dat arrest heeft geleid, waren vastgesteld ten gevolge van de dringende noodzaak om het buitensporige begrotingstekort van de betrokken lidstaat op te heffen en binnen de context vielen van een programma van de Unie voor financiële bijstand aan deze lidstaat, geen rol gespeeld bij de uitlegging op grond waarvan het Hof oordeelde dat artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU in die zaak van toepassing was. Deze vaststelling was immers gebaseerd op de omstandigheid dat de nationale instantie waarop die zaak betrekking had, namelijk de Tribunal de Contas (rekenkamer, Portugal), als rechterlijke instantie uitspraak kon doen over vragen betreffende de toepassing of de uitlegging van het recht van de Unie (onder voorbehoud van toetsing door de verwijzende rechterlijke instantie in die zaak) en derhalve functioneerde binnen de onder dit recht vallende gebieden [arrest van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 51 en aldaar aangehaalde rechtspraak].

Aangezien de hoofdgedingen betrekking hebben op vermeende schendingen van het Unierecht, volstaat in het onderhavige geval de vaststelling dat de instantie die is aangezocht om deze gedingen te beslechten, zal moeten oordelen over vraagstukken die de toepassing of de uitlegging van het Unierecht betreffen en dus behoren tot gebieden die onder dat recht vallen in de zin van artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU.

Ten slotte moet met betrekking Protocol nr. 30 betreffende de toepassing van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie op de Republiek Polen en het Verenigd Koninkrijk (PB 2010, C 83, blz. 313) waarop de procureur-generaal zich eveneens heeft beroepen, worden opgemerkt dat dit protocol geen betrekking heeft op artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU en moet eraan worden herinnerd dat dit evenmin de toepasbaarheid van het Handvest in Polen ter discussie stelt en er niet toe strekt de Republiek Polen vrij te stellen van de verplichting om de bepalingen van het Handvest na te leven [arrest van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 53 en aldaar aangehaalde rechtspraak].

Uit een en ander volgt dat het Hof in de onderhavige zaken bevoegd is om artikel 47 van het Handvest en artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU, uit te leggen.

De KRS, de procureur-generaal en de Poolse regering hebben erop gewezen dat de Poolse president op 17 december 2018 de ustawa o zmianie ustawy o Sądzie Nawyższym (wet tot wijziging van de USN 2017) van 21 november 2018 (Dz. U. van 2018, volgnr. 2507; hierna: ‘USN 2018’) heeft ondertekend. Deze wet is op 1 januari 2019 in werking getreden.

Uit artikel 1 van deze wet volgt dat artikel 37, leden 1a tot en met 4, en artikel 111, lid 1, USN 2017 zijn ingetrokken en dat artikel 37, lid 1, ervan in die zin is gewijzigd dat ‘[e]en rechter van de Sąd Najwyższy […] met pensioen [gaat] zodra hij de leeftijd van 65 jaar heeft bereikt’. Evenwel moet worden verduidelijkt dat deze bepaling alleen van toepassing is op rechters van de Sąd Najwyższy die na 1 januari 2019 dit ambt hebben aanvaard. Voor rechters van de Sąd Najwyższy die voor deze datum in functie zijn getreden, gelden de oudere bepalingen van artikel 30 USN van 23 november 2002 waarin de pensioenleeftijd werd bepaald op 70 jaar.

Artikel 2, lid 1, USN 2018 bepaalt dat ‘vanaf de inwerkingtreding van deze wet, elke rechter van de Sąd Najwyższy of de Naczelny Sąd Administracyjny die op grond van artikel 37, leden 1 tot en met 4, of artikel 111, lid 1 of 1a, [USN 2017] met pensioen is gegaan, weer de functie zal uitoefenen die hij voor de inwerkingtreding van [deze wet] uitoefende. De uitoefening van het ambt van rechter in de Sąd Najwyższy of in de Naczelny Sąd Administracyjny wordt geacht zonder onderbreking te hebben plaatsgevonden.’

Artikel 4, lid 1, USN 2018 bepaalt dat ‘de procedures die zijn ingesteld op grond van artikel 37, lid 1, en artikel 111, leden 1 tot en met 1b, USN 2017 en de beroepsprocedures die ten tijde van de inwerkingtreding van deze wet aanhangig waren, worden gesloten’ en artikel 4, lid 2, van deze wet bepaalt dat ‘de ten tijde van de inwerkingtreding van deze wet aanhangige procedures die ertoe strekken vast te stellen dat ten aanzien van de rechters op wie artikel 2, lid 1, betrekking heeft, een arbeidsverhouding in actieve dienst bestaat als rechter in de Sąd Najwyższy of in de Naczelny Sąd Administracyjny, worden gesloten’.

Volgens de KRS, de procureur-generaal en de Poolse regering volgt uit artikel 1 en artikel 2, lid 1, USN 2018 dat de rechters-verzoekers in de hoofdgedingen die met pensioen zijn gegaan op grond van de ingetrokken bepalingen van de USN 2017 van rechtswege weer aan hun respectieve rechterlijke instanties zijn verbonden totdat zij, overeenkomstig de voorheen geldende nationale bepalingen, de leeftijd van 70 jaar bereiken, terwijl tevens elke mogelijkheid voor de Poolse president is geschrapt om hun ambtstermijn na het bereiken van de normale pensioenleeftijd te verlengen.

In die omstandigheden en overeenkomstig hetgeen is bepaald in artikel 4 van diezelfde wet, waarin de beëindiging van geschillen als die in de hoofdgedingen wordt gelast, zijn deze geschillen zonder voorwerp geraakt, zodat het Hof geen uitspraak meer hoeft te doen over de onderhavige prejudiciële verwijzingen.

Gelet op het voorgaande heeft het Hof zich op 23 januari 2019 tot de verwijzende rechter gewend teneinde te vernemen of hij meende dat hij na de inwerkingtreding van de USN 2018 nog altijd een antwoord op zijn prejudiciële vragen nodig had om te kunnen beslissen op de bij hem aanhangige zaken.

In zijn antwoord van 25 januari 2019 heeft de verwijzende rechter deze vraag bevestigend beantwoord en daarbij verduidelijkt dat hij bij beschikkingen van 23 januari 2019 de behandeling van de door de procureur-generaal op grond van artikel 4, leden 1 en 2, USN 2018 bij hem ingediende vorderingen tot afdoening zonder beslissing had geschorst totdat het Hof in de onderhavige zaken uitspraak heeft gedaan.

In dit antwoord zet de verwijzende rechter uiteen dat een antwoord op de in deze zaken gestelde vragen voor hem noodzakelijk blijft om een oplossing te vinden voor de voorafgaande problemen van procedurele aard waarmee hij wordt geconfronteerd voordat hij in deze zaken uitspraak kan doen.

Bovendien had de USN 2018, wat de hoofdgedingen ten gronde betreft, niet tot doel de onverenigbaarheid van het nationale recht met het Unierecht op te heffen, maar de voorlopige maatregelen toe te passen die de vicepresident van het Hof heeft gelast bij beschikking van 19 oktober 2018, Commissie/Polen (C-619/18 R, niet gepubliceerd, EU:C:2018:852), die werd bevestigd bij beschikking van het Hof van 17 december 2018, Commissie/Polen (C-619/18 R, EU:C:2018:1021). Derhalve zijn de betwiste nationale bepalingen of de rechtsgevolgen ervan bij deze wet niet ex tunc ingetrokken. Terwijl deze wet is bedoeld om de rechters-verzoekers in de hoofdgedingen na hun pensionering weer in hun ambt aan te stellen en de juridische fictie te scheppen dat hun ambtstermijn door deze heraanstelling ononderbroken is voortgezet, strekken de beroepen in de hoofdgedingen ertoe vast te stellen dat de betrokken rechters nooit met pensioen zijn gegaan en gedurende dit hele tijdvak volledig in functie zijn gebleven, wat enkel mogelijk is als de betwiste nationale regelingen opzij worden gezet op grond van de voorrang van het Unierecht. Dit onderscheid is van doorslaggevend belang om het statuut van de betrokken rechters vast te stellen met het oog op hun vermogen om gerechtelijke, organisatorische en bestuurlijke maatregelen te treffen, alsook met het oog op mogelijke aanspraken over en weer van hen en de Sąd Najwyższy met betrekking tot arbeidsverhoudingen, of zelfs de tuchtrechtelijke aansprakelijkheid. In dit laatste opzicht benadrukt de verwijzende rechter dat deze rechters in de periode tot 1 januari 2019, toen de USN 2018 in werking trad, volgens verklaringen van vertegenwoordigers van de politieke autoriteiten onrechtmatig een rechterlijk ambt hebben uitgeoefend.

In herinnering moet worden gebracht dat het volgens vaste rechtspraak uitsluitend een zaak is van de nationale rechter aan wie het geschil is voorgelegd en die de verantwoordelijkheid draagt voor de te geven rechterlijke beslissing, om, gelet op de bijzonderheden van het geval, zowel de noodzaak van een prejudiciële beslissing voor het wijzen van zijn vonnis, als de relevantie van de vragen die hij aan het Hof voorlegt, te beoordelen. Wanneer de gestelde vragen betrekking hebben op de uitlegging van een Unierechtelijke regel, is het Hof derhalve in beginsel verplicht daarop te antwoorden (arrest van 10 december 2018, Wightman e.a., C-621/18, EU:C:2018:999, punt 26 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Bijgevolg geldt voor vragen over het Unierecht een vermoeden van relevantie. Het Hof kan slechts weigeren op een door een nationale rechterlijke instantie gestelde prejudiciële vraag te antwoorden, wanneer de gevraagde uitlegging van een regel van Unierecht kennelijk geen verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, wanneer het vraagstuk van hypothetische aard is of wanneer het Hof niet beschikt over de feitelijke en juridische gegevens die noodzakelijk zijn om een zinvol antwoord te geven op de hem gestelde vragen (arrest van 10 december 2018, Wightman e.a., C-621/18, EU:C:2018:999, punt 27 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In het onderhavige geval moet om te beginnen worden benadrukt dat de verwijzende rechter met de door hem aan het Hof voorgelegde prejudiciële vragen en de in het onderhavige geval door hem verzochte uitlegging van het Unierecht, geen verduidelijking beoogt te verkrijgen over de bij hem aangebrachte gedingen ten gronde die zelf betrekking hebben op andere Unierechtelijke vraagstukken, maar veeleer over een probleem van procedurele aard dat hij in limine litis moet oplossen, aangezien het betrekking heeft op de eigen bevoegdheid van deze rechter om kennis te nemen van deze gedingen.

In dit verband moet in herinnering worden gebracht dat het Hof volgens vaste rechtspraak bevoegd is de nationale rechter de elementen van Unierecht te verschaffen die kunnen bijdragen tot de oplossing van het bevoegdheidsvraagstuk waarvoor hij zich gesteld ziet (arresten van 22 oktober 1998, IN. CO. GE.'90 e.a., C-10/97—C-22/97, EU:C:1998:498, punt 15 en aldaar aangehaalde rechtspraak, en 12 december 2002, Universale-Bau e.a., C-470/99, EU:C:2002:746, punt 43). Dit geldt in het bijzonder indien, zoals in het onderhavige geval, in de opgeworpen vragen, zoals volgt uit de punten 79 tot en met 81 van dit arrest, aan de orde wordt gesteld of de nationale instantie die normaal gesproken bevoegd is om kennis te nemen van een geding waarin een justitiabele zich beroept op een recht dat hij aan het Unierecht ontleent, voldoet aan de vereisten die voortvloeien uit het recht op een doeltreffende voorziening in rechte zoals gewaarborgd door artikel 47 van het Handvest en artikel 9, lid 1, van richtlijn 2000/78.

De USN 2018 heeft geen betrekking op enig aspect van de rechterlijke bevoegdheid om kennis te nemen van de zaken in de hoofdgedingen, over welke bevoegdheidsaspecten de verwijzende rechter aldus moet oordelen en waaromtrent hij in het onderhavige geval om een uitlegging van het Unierecht heeft verzocht.

Vervolgens moet aangaande de omstandigheid dat in nationale bepalingen als artikel 4, leden 1 en 2, USN 2018 de beëindiging van geschillen als die in de hoofdgedingen wordt gelast, worden verduidelijkt dat deze omstandigheid in beginsel, zonder dat de verwijzende rechter een dergelijke beëindiging heeft gelast of de zaken in het hoofdgeding zonder beslissing heeft afgedaan, niet ertoe kan leiden dat het Hof vaststelt geen uitspraak meer te hoeven doen over de prejudiciële vragen die hem zijn voorgelegd.

Er moet immers op worden gewezen dat de nationale rechterlijke instanties de meest uitgebreide bevoegdheid hebben om het Hof vragen te stellen over de uitlegging van relevante bepalingen van Unierecht en dat het bij de rechterlijke instanties die in laatste aanleg uitspraak doen niet gaat om een mogelijkheid maar om een verplichting, onder voorbehoud van de in de rechtspraak van het Hof erkende uitzonderingen. Een regel van nationaal recht mag een nationale rechterlijke instantie niet beletten om gebruik te maken van die mogelijkheid dan wel te voldoen aan die verplichting. Zowel deze mogelijkheid als deze verplichting is immers inherent aan het bij artikel 267 VWEU ingevoerde stelsel van samenwerking tussen de nationale rechters en het Hof, en aan de bij dit voorschrift aan de nationale rechters toebedeelde taak om het Unierecht toe te passen (arrest van 5 april 2016, PFE, C-689/13, EU:C:2016:199, punten 32 en 33 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Regels van nationaal recht zoals die in punt 102 van het onderhavige arrest kunnen een kamer van een in hoogste aanleg uitspraak doende rechterlijke instantie die een vraag in verband met de uitlegging van Unierecht moet beantwoorden, derhalve niet beletten de prejudiciële vragen te handhaven die deze kamer bij het Hof heeft ingediend.

Ten slotte moet aangaande de zaken C-624/18 en C-625/18, die betrekking hebben op het al dan niet in stand houden van een arbeidsverhouding als rechter in actieve dienst tussen verzoekers in de hoofdgedingen en hun werkgever, de Sąd Najwyższy, erop worden gewezen dat uit de door de verwijzende rechter gegeven toelichtingen — die zijn weergegeven in punt 96 van dit arrest — volgt, dat, gelet op met name alle gevolgen van het bestaan van een dergelijke arbeidsverhouding, een eventuele afdoening zonder beslissing van de bij deze rechter aanhangige gedingen niet duidelijk noodzakelijk is louter wegens de inwerkingtreding van artikel 2, lid 1, USN 2018.

Uit het voorgaande volgt dat de vaststelling en de inwerkingtreding van de USN 2018 het Hof geen rechtvaardiging bieden om een uitspraak over de tweede en de derde vraag in de zaken C-624/18 en C-625/18 achterwege te laten.

Daarentegen moet aangaande zaak C-585/18 in herinnering worden gebracht dat het beroep dat bij de verwijzende rechter aanhangig is gemaakt, is gericht tegen een advies van de KRS dat is uitgebracht in het kader van een procedure die mogelijkerwijs kan leiden tot een beslissing om de uitoefening van het ambt van rechter door verzoeker in het hoofdgeding te verlengen tot na de nieuw vastgestelde pensioenleeftijd van 65 jaar.

Vastgesteld moet worden dat uit de bovenvermelde toelichtingen van de verwijzende rechter niet volgt dat dit beroep een voorwerp kan behouden en in het bijzonder evenmin dat een dergelijk advies niet kan zijn vervallen, nu de inmiddels vastgestelde nationale bepalingen hebben geleid tot intrekking van zowel de nationale bepalingen tot vaststelling van deze nieuwe pensioenleeftijd als die tot vaststelling van de procedure voor de verlenging van de uitoefening van de rechterlijke functies waarvoor een dergelijk advies noodzakelijk was, met als gevolg dat verzoeker in het hoofdgeding het ambt van rechter mag blijven bekleden tot de leeftijd van 70 jaar, overeenkomstig de nationale bepalingen die vóór de vaststelling van de aldus ingetrokken bepalingen van kracht waren.

In deze omstandigheden en gelet op de in de punten 69 en 70 van dit arrest in herinnering gebrachte beginselen, hoeft het Hof geen uitspraak meer te doen over de in zaak C-585/18 gestelde vragen.

De Poolse regering stelt dat de tweede en de derde vraag in de zaken C-624/18 en C-625/18 niet-ontvankelijk zijn. In de eerste plaats hebben deze vragen geen belang. Het is namelijk niet nodig hierop te antwoorden, aangezien de procedures die aanhangig zijn bij de kamer voor arbeids- en socialezekerheidszaken, welke kamer de prejudiciële vragen heeft gesteld, overeenkomstig artikel 379, punt 4, van het wetboek van burgerlijke rechtsvordering nietig zijn wegens schending van de regels inzake de samenstelling en de bevoegdheid van de rechterlijke instanties. In het onderhavige geval bestond de rechtsprekende formatie namelijk uit drie rechters, terwijl zaken als die in de hoofdgedingen volgens artikel 79 USN 2017 in eerste aanleg door een enkelvoudige kamer moeten worden behandeld. In de tweede plaats kan de verwijzende rechter door de antwoorden op deze vragen in geen geval worden gemachtigd om zaken te behandelen die onder de bevoegdheid van een andere kamer van de Sąd Najwyższy vallen zonder inbreuk te maken op de uitsluitende bevoegdheid van de lidstaten op het gebied van de rechterlijke organisatie en zonder dat hierdoor de bevoegdheid van de Unie wordt overschreden. Deze antwoorden kunnen dus ook niet relevant zijn voor de beslechting van de hoofdgedingen.

De aldus naar voren gebrachte elementen, die betrekking hebben op inhoudelijke aspecten, hebben echter geen enkele invloed op de ontvankelijkheid van de gestelde vragen.

In wezen wordt met deze vragen immers precies aan de orde gesteld of een rechterlijke instantie als de verwijzende rechter, ondanks de in de betrokken lidstaat geldende nationale regels over de verdeling van de rechterlijke bevoegdheid, krachtens de in deze vragen bedoelde bepalingen van Unierecht verplicht is deze nationale regels buiten toepassing te laten en zich in voorkomend geval bevoegd te verklaren om de hoofdgedingen te beslechten. Een arrest waarbij het Hof het bestaan van een dergelijke verplichting bevestigt, is bindend voor de verwijzende rechterlijke instantie en voor alle andere organen van de Republiek Polen, zonder dat de nationale bepalingen betreffende de nietigheid van procedures of de verdeling van rechterlijke bevoegdheden waarnaar de Poolse regering verwijst, daaraan in de weg kunnen staan.

Hieruit volgt dat de bezwaren van de Poolse regering met betrekking tot de ontvankelijkheid van deze vragen niet kunnen worden aanvaard.

In herinnering moet worden gebracht dat blijkens de punten 77 tot en met 81 van dit arrest in situaties zoals die in de hoofdgedingen, waarin verzoekers aanvoeren dat jegens hen het verbod op leeftijdsdiscriminatie bij arbeidsverhoudingen zoals vastgelegd in richtlijn 2000/78 is geschonden, zowel artikel 47 van het Handvest — dat het recht op daadwerkelijke rechtsbescherming waarborgt — als artikel 9, lid 1, van deze richtlijn — dat dit recht op een daadwerkelijk rechtsmiddel bevestigt — van toepassing is.

Volgens vaste rechtspraak is het in dit verband bij gebreke van Unieregelgeving ter zake een aangelegenheid van de interne rechtsorde van elke lidstaat om de bevoegde rechterlijke instanties aan te wijzen en de procedureregels vast te stellen voor vorderingen die worden ingediend ter bescherming van de aan het Unierecht ontleende individuele rechten, waarbij evenwel de lidstaten er in alle gevallen verantwoordelijk voor zijn te verzekeren dat het recht op daadwerkelijke rechterlijke bescherming van deze rechten wordt geëerbiedigd, zoals is gewaarborgd in artikel 47 van het Handvest (zie in die zin arresten van 22 oktober 1998, IN. CO. GE.'90 e.a., C-10/97—C-22/97, EU:C:1998:498, punt 14 en aldaar aangehaalde rechtspraak; 15 april 2008, Impact, C-268/06, EU:C:2008:223, punten 44 en 45, en 19 maart 2015, E.ON Földgáz Trade, C-510/13, EU:C:2015:189, punten 49 en 50 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Voorts dient in herinnering te worden gebracht dat artikel 52, lid 3, van het Handvest bepaalt dat, voor zover het Handvest rechten bevat die corresponderen met rechten welke zijn gegarandeerd door het EVRM, de inhoud en reikwijdte ervan dezelfde zijn als die welke er door dat verdrag aan worden toegekend.

Zoals blijkt uit de toelichtingen op artikel 47 van het Handvest, die volgens artikel 6, lid 1, derde alinea, VEU en artikel 52, lid 7, van het Handvest in acht moeten worden genomen bij de uitlegging van het Handvest, komen de eerste en de tweede alinea van dat artikel 47 overeen met artikel 6, lid 1, en artikel 13 EVRM (arrest van 30 juni 2016, Toma en Biroul Executorului Judecătoresc Horaţiu-Vasile Cruduleci, C-205/15, EU:C:2016:499, punt 40 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Bijgevolg dient het Hof erop toe te zien dat de uitlegging die het aan artikel 47, tweede alinea, van het Handvest geeft, zodanig is dat het daardoor geboden beschermingsniveau niet in strijd komt met het niveau dat wordt geboden door artikel 6 EVRM, zoals uitgelegd door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) (arrest van 29 juli 2019, Gambino en Hyka, C-38/18, EU:C:2019:628, punt 39).

Wat de inhoud van dit artikel 47, tweede alinea, betreft, volgt uit de bewoordingen van deze bepaling dat het daarin verankerde grondrecht op een doeltreffende voorziening in rechte met name impliceert dat eenieder recht heeft op een eerlijke behandeling van zijn zaak door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht.

Dit vereiste van onafhankelijkheid van de rechterlijke instanties dat onlosmakelijk verbonden is met de taak van de rechter, behoort tot de kern van het recht op daadwerkelijke rechtsbescherming en het grondrecht op een eerlijk proces, dat van het grootste belang is als waarborg dat alle door de justitiabelen aan het Unierecht ontleende rechten worden beschermd en tevens de in artikel 2 VEU verankerde waarden die de lidstaten gemeen hebben, met name van de rechtsstaat, worden behouden [arrest van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 58 en aldaar aangehaalde rechtspraak].

Volgens vaste rechtspraak kent dit vereiste van onafhankelijkheid twee aspecten. Het eerste, externe, aspect vereist dat de betrokken instantie haar taken volledig autonoom uitoefent, zonder enig hiërarchisch verband en zonder aan wie dan ook ondergeschikt te zijn of van waar dan ook bevelen of instructies te ontvangen, en aldus beschermd moet zijn tegen inmenging of druk van buitenaf die de onafhankelijkheid van de oordeelsvorming van haar leden in gevaar zou kunnen brengen en van invloed zou kunnen zijn op hun beslissingen [arresten van 25 juli 2018, Minister for Justice and Equality (Gebreken in het gerechtelijk apparaat), C-216/18 PPU, EU:C:2018:586, punt 63 en aldaar aangehaalde rechtspraak, en 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 72].

Het tweede, interne, aspect sluit aan bij het begrip onpartijdigheid en heeft betrekking op het houden van gelijke afstand ten opzichte van de partijen bij het geding en hun respectieve belangen met betrekking tot het voorwerp van het geding. Voor dit aspect is het nodig dat objectiviteit in acht wordt genomen en dat elk belang bij de oplossing van het geschil, buiten de strikte toepassing van de rechtsregel, ontbreekt [arresten van 25 juli 2018, Minister for Justice and Equality (Gebreken in het gerechtelijk apparaat), C-216/18 PPU, EU:C:2018:586, punt 65 en aldaar aangehaalde rechtspraak, en 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 73].

Voor deze waarborgen van onafhankelijkheid en onpartijdigheid zijn regels nodig, onder andere met betrekking tot de samenstelling van het orgaan, de benoeming, de ambtstermijn en de gronden voor verschoning, wraking en afzetting van zijn leden, die geschikt moeten zijn om bij de justitiabelen elke legitieme twijfel erover weg te nemen dat dit orgaan zich niet laat beïnvloeden door externe factoren en onpartijdig is ten opzichte van de met elkaar strijdende belangen [arresten van 25 juli 2018, Minister for Justice and Equality (Gebreken in het gerechtelijk apparaat), C-216/18 PPU, EU:C:2018:586, punt 66 en aldaar aangehaalde rechtspraak, en 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 74].

Afgezien daarvan moet, in overeenstemming met het voor de werking van een rechtsstaat kenmerkende beginsel van de scheiding der machten, worden gewaarborgd dat de rechterlijke macht onafhankelijk is ten opzichte van de wetgevende en de uitvoerende macht (zie in die zin arrest van 10 november 2016, Poltorak, C-452/16 PPU, EU:C:2016:858, punt 35).

In dit verband is het van belang dat de rechters worden behoed voor druk van buitenaf die de onafhankelijkheid van hun oordeelsvorming in gevaar zou kunnen brengen. Dankzij de in punt 123 van dit arrest genoemde regels moet in het bijzonder niet alleen elke rechtstreekse beïnvloeding — in de vorm van instructies — worden uitgesloten, maar tevens indirectere vormen van beïnvloeding die de beslissingen van de betrokken rechters zouden kunnen sturen [zie in die zin arrest van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 112 en aldaar aangehaalde rechtspraak].

Deze uitlegging van artikel 47 van het Handvest wordt ondersteund door de rechtspraak van het EHRM met betrekking tot artikel 6, lid 1, EVRM, volgens welke rechtspraak uit deze bepaling het vereiste volgt dat rechterlijke instanties onafhankelijk moeten zijn van zowel de partijen als de uitvoerende en wetgevende macht (EHRM, 18 mei 1999, Ninn-Hansen tegen Denemarken, CE:ECHR:1999:0518DEC002897295, blz. 19 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Volgens vaste rechtspraak van het EHRM moet, om vast te stellen of een rechterlijke instantie ‘onafhankelijk’ is in de zin van dit artikel 6, lid 1, met name rekening worden gehouden met de wijze van benoeming en de ambtstermijn van haar leden, het bestaan van bescherming tegen druk van buitenaf en de vraag of het betrokken orgaan de indruk wekt onafhankelijk te zijn (EHRM, 6 november 2018, Ramos Nunes de Carvalho e Sá tegen Portugal, CE:ECHR:2018:1106JUD005539113, § 144 en aldaar aangehaalde rechtspraak), waarbij in dit laatste verband wordt verduidelijkt dat het hier gaat om het vertrouwen dat alle rechtbanken in een democratische samenleving bij justitiabelen moeten wekken (zie in die zin EHRM, 21 juni 2011, Fruni tegen Slowakije, CE:ECHR:2011:0621JUD000801407, § 141).

De voorwaarde van ‘onpartijdigheid’ in de zin van dit artikel 6, lid 1, EVRM kan, eveneens volgens vaste rechtspraak van het EHRM, op verschillende manieren worden beoordeeld, namelijk door middel van een subjectieve benadering waarbij rekening wordt gehouden met de persoonlijke overtuiging en het gedrag van de rechter, dat wil zeggen door na te gaan of hij in een specifieke zaak blijk heeft gegeven van partijdigheid of persoonlijke vooringenomenheid, alsmede door een objectieve benadering waarbij wordt vastgesteld of het gerecht, met name door zijn samenstelling, voldoende waarborgen biedt om elke gegronde twijfel over zijn onpartijdigheid uit te sluiten. De objectieve beoordeling bestaat uit een toetsing of, onafhankelijk van de persoonlijke opstelling van de rechter, op grond van bepaalde verifieerbare feiten diens onpartijdigheid in twijfel kan worden getrokken. Op dit gebied kan zelfs uiterlijke schijn van belang zijn. Het gaat opnieuw om het vertrouwen dat rechterlijke instanties in een democratische samenleving moeten wekken bij justitiabelen en om te beginnen bij de procespartijen (zie met name EHRM, 6 mei 2003, Kleyn e.a. tegen Nederland, CE:ECHR:2003:0506JUD003934398, § 191 en aldaar aangehaalde rechtspraak, en 6 november 2018, Ramos Nunes de Carvalho e Sá tegen Portugal, CE:ECHR:2018:1106JUD005539113, §§ 145, 147 en 149 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Zoals het EHRM herhaaldelijk heeft benadrukt, zijn deze begrippen onafhankelijkheid en objectieve onpartijdigheid nauw met elkaar verbonden, waardoor ze over het algemeen samen worden onderzocht (zie met name EHRM, 6 mei 2003, Kleyn e.a. tegen Nederland, CE:ECHR:2003:0506JUD003934398, § 192 en aldaar aangehaalde rechtspraak, en 6 november 2018, Ramos Nunes de Carvalho e Sá tegen Portugal, CE:ECHR:2018:1106JUD005539113, § 150 en aldaar aangehaalde rechtspraak). Volgens de rechtspraak van het EHRM wordt bij de beslissing of er redenen zijn om te vrezen dat in een bepaalde zaak niet aan deze eisen van onafhankelijkheid of objectieve onpartijdigheid is voldaan, rekening gehouden met het standpunt van een partij, maar komt hieraan geen beslissende betekenis toe. Doorslaggevend is of de betrokken beoordelingen als objectief gerechtvaardigd kunnen worden beschouwd (zie met name EHRM, 6 mei 2003, Kleyn e.a. tegen Nederland, CE:ECHR:2003:0506JUD003934398, §§ 193 en 194 en aldaar aangehaalde rechtspraak, en 6 november 2018, Ramos Nunes de Carvalho e Sá tegen Portugal, CE:ECHR:2018:1106JUD005539113, §§ 147 en 152 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In dit verband benadrukt het EHRM steeds opnieuw dat het beginsel van scheiding van de uitvoerende en de rechterlijke macht in zijn rechtspraak weliswaar steeds belangrijker wordt, maar dat noch artikel 6, noch enige andere bepaling van het EVRM de staten een bepaald grondwettelijk model oplegt dat op enigerlei wijze de verhoudingen en de wisselwerking tussen de verschillende staatsmachten regelt, en deze staten evenmin de verplichting oplegt om zich te houden aan een bepaald theoretisch grondwettelijk begrip met betrekking tot de toelaatbare grenzen van een dergelijke wisselwerking. De vraag is altijd of in een specifieke zaak aan de vereisten van het EVRM is voldaan (zie met name EHRM, 6 mei 2003, Kleyn e.a. tegen Nederland, CE:ECHR:2003:0506JUD003934398, § 193 en aldaar aangehaalde rechtspraak; 9 november 2006, Sacilor Lormines tegen Frankrijk, CE:ECHR:2006:1109JUD006541101, § 59, en 18 oktober 2018, Thiam tegen Frankrijk, CE:ECHR:2018:1018JUD008001812, § 62 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In het onderhavige geval hebben de door de verwijzende rechter geuite twijfels in wezen betrekking op de vraag of een specifieke instantie, zoals de tuchtkamer, en de leden waaruit zij bestaat, gelet op de nationale regels betreffende de oprichting van deze specifieke instantie en met name de bevoegdheden en samenstelling ervan, alsmede de voorwaarden en regels die golden voor de benoeming van de hierin zitting nemende rechters, en gelet op de context waarin deze oprichting en benoemingen hebben plaatsgevonden, voldoen aan de vereisten van onafhankelijkheid en onpartijdigheid waaraan een rechterlijke instantie krachtens artikel 47 van het Handvest moet voldoen wanneer zij uitspraak moet doen in een geschil waarin een justitiabele zich, zoals in het onderhavige geval, beroept op een voor hem nadelige schending van het Unierecht.

Het staat uiteindelijk aan de verwijzende rechterlijke instantie om na het verrichten van de vereiste beoordelingen zich hierover uit te spreken. Er moet immers in herinnering worden gebracht dat artikel 267 VWEU het Hof niet de bevoegdheid verleent om de bepalingen van Unierecht op een concreet geval toe te passen, maar enkel om uitspraak te doen over de uitlegging van de Verdragen en de handelingen van de instellingen van de Unie. Volgens vaste rechtspraak kan het Hof echter in het kader van de gerechtelijke samenwerking waarin dat artikel voorziet, op grond van de gegevens van het dossier de nationale rechter de elementen met betrekking tot de uitlegging van het Unierecht verschaffen, die voor deze rechter van waarde kunnen zijn bij de beoordeling van het effect van deze of gene bepaling van dat recht (arrest van 16 juli 2015, CHEZ Razpredelenie Bulgaria, C-83/14, EU:C:2015:480, punt 71 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In dit verband en met betrekking tot de voorwaarden waaronder de benoeming van de leden van de tuchtkamer heeft plaatsgevonden, moet meteen worden verduidelijkt dat het enkele feit dat deze leden door de Poolse president worden benoemd, niet betekent dat zij van hem afhankelijk worden en evenmin twijfels doet rijzen over hun onpartijdigheid indien zij, als de betrokkenen eenmaal zijn benoemd, aan geen enkele druk worden onderworpen en in het kader van de vervulling van hun ambt geen instructies ontvangen (zie in die zin arrest van 31 januari 2013, D. en A., C-175/11, EU:C:2013:45, punt 99, en EHRM, 28 juni 1984, Campbell en Fell tegen Verenigd Koninkrijk, CE:ECHR:1984:0628JUD000781977, § 79; 2 juni 2005, Zolotas tegen Griekenland, CE:ECHR:2005:0602JUD003824002, §§ 24 en 25; 9 november 2006, Sacilor Lormines tegen Frankrijk, CE:ECHR:2006:1109JUD006541101, § 67, en 18 oktober 2018, Thiam tegen Frankrijk, CE:ECHR:2018:1018JUD008001812, § 80 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Het blijft evenwel noodzakelijk om te waarborgen dat benoemingsbeslissingen worden vastgesteld op grond van zodanige basisvoorwaarden en procedureregels dat daardoor bij de justitiabelen geen gegronde twijfel kan rijzen over de vraag of de betrokken rechters, als zij eenmaal zijn benoemd, zich niet laten beïnvloeden door externe factoren en onpartijdig zijn ten opzichte van de met elkaar strijdende belangen [zie naar analogie arrest van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 111].

Daartoe is het met name van belang dat deze voorwaarden en regels zo worden opgesteld dat zij voldoen aan de in punt 125 van dit arrest gestelde eisen.

In het onderhavige geval moet worden opgemerkt dat in artikel 30 USN 2017 alle voorwaarden worden vermeld waaraan een persoon moet voldoen om te kunnen worden benoemd in deze rechterlijke instantie. Bovendien worden de rechters van de tuchtkamer, in navolging van de rechters die in andere kamers van deze rechterlijke instantie zitting hebben, krachtens artikel 179 van de grondwet en artikel 29 USN 2017 benoemd door de Poolse president op voorstel van de KRS, dus van het orgaan dat volgens artikel 186 van de grondwet tot taak heeft de onafhankelijkheid van de rechterlijke instanties en rechters te waarborgen.

De betrokkenheid van een dergelijk orgaan bij een gerechtelijke benoemingsprocedure kan in beginsel zeker ertoe bijdragen dat deze procedure objectiever wordt [zie naar analogie arrest van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 115; zie in die zin ook EHRM, 18 oktober 2018, Thiam tegen Frankrijk, CE:ECHR:2018:1018JUD008001812, §§ 81 en 82]. In het bijzonder het feit dat de Poolse president alleen een rechter in de Sąd Najwyższy kan benoemen als de KRS een voorstel in die zin heeft gedaan, kan een objectief kader bieden voor de speelruimte van de Poolse president bij de uitoefening van de aldus aan hem verleende bevoegdheid.

Dit geldt evenwel alleen onder met name de voorwaarde dat dit orgaan zelf voldoende onafhankelijk is van de wetgevende en uitvoerende macht alsook van de autoriteit waaraan dit orgaan een dergelijk benoemingsvoorstel moet voorleggen [zie naar analogie arrest van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 116].

De mate van onafhankelijkheid die de KRS ten opzichte van de wetgevende en de uitvoerende macht heeft bij de uitoefening van de taken die hem aldus in de nationale wetgeving zijn opgelegd in zijn hoedanigheid van orgaan dat krachtens artikel 186 van de grondwet is belast met het toezicht op de onafhankelijkheid van de rechterlijke instanties en rechters, kan relevant zijn bij de beoordeling of de rechters die de KRS selecteert, zullen kunnen voldoen aan de uit artikel 47 van het Handvest voortvloeiende vereisten van onafhankelijkheid en onpartijdigheid.

Het staat aan de verwijzende rechter om na te gaan of de KRS al dan niet voldoende waarborgen biedt voor onafhankelijkheid ten opzichte van de wetgevende en de uitvoerende macht, waarbij rekening moet worden gehouden met alle elementen die zowel feitelijk als juridisch van belang zijn en betrekking hebben op zowel de voorwaarden op grond waarvan de leden van dat orgaan zijn benoemd als de wijze waarop het zijn rol concreet vervult.

De verwijzende rechter vermeldt een reeks elementen die volgens hem van dien aard zijn dat ze twijfel doen ontstaan over de onafhankelijkheid van de KRS.

Ook al kan het ene of het andere door de verwijzende rechter naar voren gebrachte argument op zich niet worden bekritiseerd en kan het in dit geval behoren tot de bevoegdheid van de lidstaten en de door hen gemaakte keuzen, de combinatie daarvan kan, samen met de omstandigheden waarin deze keuzen zijn gemaakt, daarentegen aanleiding geven tot twijfels over de onafhankelijkheid van een orgaan dat een rol speelt in de procedure voor de benoeming van rechters, zelfs wanneer bij een afzonderlijke beschouwing van deze elementen een dergelijke gevolgtrekking niet kan worden gemaakt.

Onder dit voorbehoud kunnen uit de door de verwijzende rechter genoemde elementen, de volgende omstandigheden relevant blijken voor een dergelijke globale beoordeling: ten eerste, dat bij de oprichting van de nieuw samengestelde KRS de lopende vierjarige ambtstermijn van de leden waaruit dit orgaan tot op heden was samengesteld, werd verkort; ten tweede, dat de 15 uit rechters te kiezen leden van de KRS die vroeger werden gekozen door hun collega-magistraten, voortaan worden gekozen door een onderdeel van de wetgevende macht uit kandidaten die kunnen worden voorgedragen door met name een groep van 2 000 burgers of van 25 rechters, en dat een dergelijke hervorming leidt tot benoemingen waardoor het aantal rechtstreeks uit de politieke autoriteiten afkomstige of door de politieke autoriteiten gekozen leden van de KRS op 23 van de 25 leden van dat orgaan komt te liggen, en, ten derde, dat er mogelijk sprake is van onregelmatigheden die van invloed kunnen zijn geweest op de benoemingsprocedure van bepaalde leden van de KRS in zijn nieuwe samenstelling, welke onregelmatigheden worden vermeld door de verwijzende rechter aan wie het in voorkomend geval staat om deze te toetsen.

Ten behoeve van deze globale beoordeling mag de verwijzende rechter ook rekening houden met de wijze waarop dit orgaan zijn grondwettelijke taak als hoeder van de onafhankelijkheid van de rechterlijke instanties en de rechters vervult alsook zijn verschillende bevoegdheden uitoefent en in het bijzonder of het dit doet op een wijze die twijfel kan doen rijzen over zijn onafhankelijkheid ten opzichte van de wetgevende en uitvoerende macht.

Bovendien, en gelet op het feit dat, zoals blijkt uit het dossier waarover het Hof beschikt, de beslissingen van de Poolse president tot benoeming van rechters van de Sąd Najwyższy niet aan rechterlijk toezicht zijn onderworpen, staat het aan de verwijzende rechter om te toetsen of door de wijze waarop in artikel 44, leden 1 en 1a, van de wet inzake de KRS de reikwijdte is omschreven van het beroep dat kan worden ingesteld tegen een besluit van de KRS over de indiening van een voorstel tot benoeming in het ambt van rechter in die rechterlijke instantie, de mogelijkheid wordt geboden te zorgen voor een doeltreffend rechterlijk toezicht op dergelijke besluiten, waarbij ten minste wordt nagegaan of er geen sprake is van overschrijding of misbruik van bevoegdheid, een onjuiste rechtsopvatting of een kennelijke beoordelingsfout (zie in die zin EHRM, 18 oktober 2018, Thiam tegen Frankrijk, CE:ECHR:2018:1018JUD008001812, §§ 25 en 81).

Los van dit onderzoek naar de voorwaarden waaronder aldus de nieuwe rechters van de tuchtkamer zijn benoemd en de rol die de KRS in dit verband heeft gespeeld, kan de verwijzende rechter, om na te gaan of de KRS en zijn leden voldoen aan de eisen van onafhankelijkheid en onpartijdigheid die voortvloeien uit artikel 47 van het Handvest, ook genoodzaakt zijn rekening te houden met verschillende andere elementen die deze instantie directer kenmerken.

Dit is in de eerste plaats het geval met de door de verwijzende rechter weergegeven omstandigheid dat krachtens artikel 27, lid 1, USN 2017 aan die instantie specifiek een uitsluitende bevoegdheid wordt toegekend om kennis te nemen van zaken betreffende het arbeids- en socialezekerheidsrecht en de pensionering van rechters van de Sąd Najwyższy, die voorheen tot de bevoegdheid van de gewone rechters behoorden.

Hoewel een dergelijke omstandigheid als zodanig niet doorslaggevend is, is het evenwel van belang om, in het bijzonder met betrekking tot geschillen betreffende de pensionering van de rechters van de Sąd Najwyższy zoals die in de hoofdgedingen, eraan te herinneren dat hun toewijzing aan de tuchtkamer gelijktijdig plaatsvond met de vaststelling van de heftig bestreden bepalingen van de USN 2017 waarin was voorzien in een verlaging van de pensioenleeftijd van de rechters van de Sąd Najwyższy en de toepassing van deze verlaging op de rechters in actieve dienst van die rechterlijke instantie, en waarbij de Poolse president de discretionaire bevoegdheid werd verleend om de actieve uitoefening van het rechterlijk ambt door de rechters van die instantie te verlengen tot na de nieuw vastgestelde pensioenleeftijd.

In dit verband dien eraan te worden herinnerd dat het Hof in zijn arrest van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy) (C-619/18, EU:C:2019:531), heeft geoordeeld dat de Republiek Polen door de vaststelling van deze maatregelen inbreuk heeft gemaakt op de onafzetbaarheid en onafhankelijkheid van de rechters van de Sąd Najwyższy en de krachtens artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU op haar rustende verplichtingen niet is nagekomen.

In de tweede plaats moet in een dergelijke context tevens worden gewezen op de eveneens door de verwijzende rechter naar voren gebrachte omstandigheid dat de tuchtkamer krachtens artikel 131 USN 2017 uitsluitend moet worden samengesteld uit nieuw benoemde rechters, dus met uitsluiting van rechters die al zitting hadden in de Sąd Najwyższy.

In de derde plaats moet worden opgemerkt dat de tuchtkamer weliswaar is ingesteld als kamer van de Sąd Najwyższy, maar dat deze tuchtkamer binnen die rechterlijke instantie, anders dan de andere kamers ervan, over een bijzonder grote mate van autonomie lijkt te beschikken, zoals blijkt uit met name artikel 20 USN 2017.

Hoewel elk van de verschillende in de punten 147 tot en met 151 van dit arrest weergegeven omstandigheden op zich en afzonderlijk beschouwd zeker niet van dien aard is dat daardoor twijfel ontstaat over de onafhankelijkheid van een instantie als de tuchtkamer, kan dit daarentegen bij een combinatie ervan anders zijn, temeer nog indien het bovengenoemde onderzoek een gebrek aan onafhankelijkheid van de KRS ten opzichte van de wetgevende en uitvoerende macht aan het licht zou brengen.

De verwijzende rechter is derhalve genoodzaakt om, in voorkomend geval, rekening houdend met de specifieke gronden of doelstellingen die ter rechtvaardiging van sommige van de betrokken maatregelen bij hem worden aangevoerd, te beoordelen of de combinatie van de in de punten 142 tot en met 150 van dit arrest genoemde elementen en alle andere naar behoren aangetoonde relevante omstandigheden waarvan hij kennis krijgt, van dien aard is dat daardoor bij de justitiabelen legitieme twijfel kan ontstaan over de vraag of deze tuchtkamer niet gevoelig is voor externe factoren, in het bijzonder voor directe of indirecte invloed van de wetgevende en uitvoerende macht, en of deze instantie onpartijdig is ten opzichte van de met elkaar strijdende belangen en, derhalve, of deze combinatie ertoe kan leiden dat deze instelling niet de indruk geeft onafhankelijk en onpartijdig te zijn, hetgeen het vertrouwen kan ondermijnen dat de rechterlijke macht in een democratische samenleving bij deze justitiabelen moet wekken.

Indien deze rechter tot de slotsom komt dat dit het geval is, volgt hieruit dat een dergelijke instantie niet voldoet aan de vereisten van artikel 47 van het Handvest en artikel 9, lid 1, van richtlijn 2000/78 omdat deze instantie geen onafhankelijk en onpartijdig gerecht vormt in de zin van de eerstgenoemde bepaling.

In dat geval wenst de verwijzende rechter tevens te vernemen of het beginsel van voorrang van het Unierecht hem verplicht om de nationale bepalingen terzijde te stellen op grond waarvan de rechterlijke bevoegdheid om kennis te nemen van de hoofdgedingen is voorbehouden aan deze instantie.

Ter beantwoording van deze vraag moet eraan worden herinnerd dat het Unierecht hierdoor wordt gekenmerkt dat het zijn oorsprong vindt in een autonome rechtsbron, de Verdragen, dat het voorrang heeft boven het recht van de lidstaten en dat een hele reeks op de onderdanen van de lidstaten en op de lidstaten zelf toepasselijke bepalingen rechtstreekse werking heeft. Deze wezenlijke kenmerken van het Unierecht hebben geleid tot een gestructureerd netwerk van beginselen, regels en onderling samenhangende juridische betrekkingen tussen de Unie en haar lidstaten en tussen de lidstaten onderling [advies 1/17 (CETA EU-Canada) van 30 april 2019, EU:C:2019:341, punt 109 en aldaar aangehaalde rechtspraak].

Het primaat van het recht van de Unie op het recht van de lidstaten ligt verankerd in het beginsel van voorrang van het Unierecht (arrest van 24 juni 2019, Popławski, C-573/17, EU:C:2019:530, punt 53 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Dit beginsel verplicht dus alle instanties van de lidstaten om volle werking te verlenen aan de verschillende normen van de Unie, aangezien het recht van de lidstaten niet kan afdoen aan de werking die op het grondgebied van die staten aan deze verschillende normen is verleend (arrest van 24 juni 2019, Popławski, C-573/17, EU:C:2019:530, punt 54 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In dit verband moet met name in herinnering worden gebracht dat het beginsel van een conforme uitlegging van het nationale recht, op grond waarvan de nationale rechter het nationale recht zo veel mogelijk moet uitleggen in overeenstemming met de vereisten van het Unierecht, inherent is aan het systeem van de Verdragen, aangezien het de nationale rechter in staat stelt binnen het kader van zijn bevoegdheden de volle werking van het recht van de Unie te verzekeren bij de beslechting van de bij hem aanhangige gedingen (arrest van 24 juni 2019, Popławski, C-573/17, EU:C:2019:530, punt 55 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Het is ook op grond van het voorrangsbeginsel dat, indien de nationale regelgeving niet in overeenstemming met de vereisten van het Unierecht kan worden uitgelegd, de nationale rechter die in het kader van zijn bevoegdheid is belast met de toepassing van de bepalingen van het Unierecht, verplicht is de volle werking van deze bepalingen te verzekeren en daarbij zo nodig, op eigen gezag, elke, zelfs latere, strijdige bepaling van de nationale wettelijke regeling buiten toepassing te laten, zonder dat hij de voorafgaande opheffing hiervan via de wetgeving of enige andere constitutionele procedure hoeft te vragen of af te wachten (arrest van 24 juni 2019, Popławski, C-573/17, EU:C:2019:530, punt 58 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In dit verband is iedere nationale rechter die in het kader van zijn bevoegdheid is aangezocht, als orgaan van een lidstaat meer in het bijzonder verplicht iedere nationale bepaling die strijdig is met een bepaling van het Unierecht met rechtstreekse werking, in het geschil dat aan hem is voorgelegd, buiten toepassing te laten (arrest van 24 juni 2019, Popławski, C-573/17, EU:C:2019:530, punt 61 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Aangaande artikel 47 van het Handvest volgt uit de rechtspraak van het Hof dat deze bepaling op zich volstaat en niet hoeft te worden verduidelijkt door bepalingen van Unierecht of van nationaal recht, om particulieren een als zodanig inroepbaar recht te verlenen (arresten van 17 april 2018, Egenberger, C-414/16, EU:C:2018:257, punt 78, en 29 juli 2019, Torubarov, C-556/17, EU:C:2019:626, punt 56).

Hetzelfde geldt voor artikel 9, lid 1, van richtlijn 2000/78. Aangezien hierin, zoals in herinnering is gebracht in punt 80 van dit arrest, wordt vastgesteld dat de lidstaten ervoor zorgen dat eenieder die zich benadeeld acht door niet-toepassing van het beginsel van gelijke behandeling dat in deze richtlijn is voorzien, zijn rechten kan doen gelden, bevestigt deze bepaling uitdrukkelijk het recht op een daadwerkelijk rechtsmiddel op het betrokken gebied. Bij de tenuitvoerlegging van richtlijn 2000/78 zijn de lidstaten immers verplicht artikel 47 van het Handvest na te leven zodat de kenmerken van het in artikel 9, lid 1, van die richtlijn bedoelde rechtsmiddel moeten worden bepaald in overeenstemming met dat artikel 47 (zie naar analogie arrest van 29 juli 2019, Torubarov, C-556/17, EU:C:2019:626, punten 55 en 56).

Bijgevolg is de nationale rechterlijke instantie in de in punt 160 van het onderhavige arrest bedoelde situatie gehouden om binnen het kader van haar bevoegdheden de rechtsbescherming te waarborgen die voor de justitiabelen voortvloeit uit artikel 47 van het Handvest en artikel 9, lid 1, van richtlijn 2000/78 en de volle werking van die artikelen te waarborgen door, zo nodig, elke daarmee strijdige nationale bepaling buiten toepassing te laten (zie in die zin arrest van 17 april 2018, Egenberger, C-414/16, EU:C:2018:257, punt 79).

Een nationale bepaling die een uitsluitende bevoegdheid om kennis te nemen van een geschil waarin een justitiabele, zoals in de onderhavige gevallen, schending aanvoert van rechten die voortvloeien uit regels van Unierecht, toekent aan een bepaalde instantie die niet voldoet aan de vereisten van onafhankelijkheid en onpartijdigheid van artikel 47 van het Handvest, ontneemt de belanghebbende elke doeltreffende voorziening in rechte in de zin van dit artikel en artikel 9, lid 1, van richtlijn 2000/78, en miskent de wezenlijke inhoud van het in artikel 47 van het Handvest neergelegde recht op een doeltreffende voorziening in rechte (zie naar analogie arrest van 29 juli 2019, Torubarov, C-556/17, EU:C:2019:626, punt 72).

Hieruit volgt dat, wanneer blijkt dat een nationale bepaling de bevoegdheid om kennis te nemen van geschillen zoals die in de hoofdgedingen voorbehoudt aan een instantie die niet voldoet aan de in het Unierecht en in het bijzonder in artikel 47 van het Handvest gestelde vereisten van onafhankelijkheid en onpartijdigheid, een andere instantie waaraan een dergelijk geschil wordt voorgelegd, verplicht is om, teneinde een doeltreffende voorziening in rechte in de zin van dat artikel 47 te waarborgen, en overeenkomstig het in artikel 4, lid 3, VEU neergelegde beginsel van loyale samenwerking, deze nationale bepaling buiten toepassing te laten, zodat dit geding kan worden beslecht door een rechterlijke instantie die aan deze vereisten voldoet en op het betrokken gebied bevoegd zou zijn indien deze bepaling daar niet aan in de weg stond, namelijk normaal gesproken de rechterlijke instantie die bevoegd was volgens de wetgeving die gold vóór de wetswijziging waarbij deze bevoegdheid werd toegekend aan de instantie die niet aan deze vereisten voldoet (zie naar analogie arresten van 22 mei 2003, Connect Austria, C-462/99, EU:C:2003:297, punt 42, en 2 juni 2005, Koppensteiner, C-15/04, EU:C:2005:345, punten 32–39).

Aangaande de artikelen 2 en 19 VEU, welke bepalingen eveneens betrekking hebben op de door de verwijzende rechter aan het Hof voorgelegde vragen, moet overigens in herinnering worden gebracht dat het volgens artikel 19 VEU, dat het in artikel 2 VEU verankerde rechtsstaatbeginsel concretiseert, aan de nationale rechterlijke instanties en het Hof staat om te waarborgen dat het recht van de Unie in alle lidstaten ten volle wordt toegepast en dat de justitiabelen de rechtsbescherming genieten die zij aan dat recht ontlenen [arrest van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy), C-619/18, EU:C:2019:531, punt 47 en aldaar aangehaalde rechtspraak].

Het beginsel van daadwerkelijke rechtsbescherming dat de justitiabelen aan het recht van de Unie ontlenen en waarnaar artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU verwijst, is immers een algemeen beginsel van Unierecht dat tegenwoordig wordt bevestigd in artikel 47 van het Handvest, zodat de lidstaten volgens de eerste van deze bepalingen op de onder het recht van de Unie vallende gebieden moeten voorzien in de nodige rechtsmiddelen om daadwerkelijke rechtsbescherming in de zin van met name de als tweede genoemde bepaling te verzekeren [zie in die zin arrest van 24 juni 2019, Commissie/Polen (Onafhankelijkheid van de Sąd Najwyższy), C-619/18, EU:C:2019:531, punten 49 en 54 en aldaar aangehaalde rechtspraak].

In die omstandigheden blijkt een afzonderlijk onderzoek van artikel 2 en artikel 19, lid 1, tweede alinea, VEU, dat de reeds in de punten 153 en 154 van dit arrest weergegeven gevolgtrekking alleen maar kan bevestigen, niet noodzakelijk voor de beantwoording van de vragen van de verwijzende rechter en de beslechting van de bij hem aanhangige gedingen.

Ten slotte is er in het onderhavige geval voor het Hof evenmin reden om het door de verwijzende rechter in zijn vragen eveneens genoemde artikel 267 VWEU uit te leggen. In zijn verwijzingsbeslissing heeft deze rechter namelijk niet toegelicht waarom een uitlegging van dat artikel relevant kan zijn voor de oplossing van de vraagstukken waarover hij in de hoofdgedingen een beslissing moet nemen. Bovendien blijkt de uitlegging van artikel 47 van het Handvest en artikel 9, lid 1, van richtlijn 2000/78 die in de punten 114 tot en met 154 van dit arrest wordt gegeven, in ieder geval voldoende om deze rechter een antwoord te geven dat hem duidelijkheid verschaft met het oog op de beslissingen die hij in deze gedingen moet nemen.

Gelet op een en ander moeten de tweede en de derde vraag in de zaken C-624/18 en C-625/18 als volgt worden beantwoord: