HvJ EU, 09-07-2020, nr. C-199/19

De overwegingen 2, 3, 8, 9, 11, 19 en 22 van richtlijn 2011/7 luiden als volgt:

Artikel 1 van richtlijn 2011/7, ‘Voorwerp en toepassingsgebied’, luidt:

Artikel 2 van deze richtlijn bevat de volgende definities:

Artikel 3 van deze richtlijn, ‘Transacties tussen ondernemingen’, bepaalt in lid 1:

Artikel 5 van deze richtlijn, ‘Betalingsregelingen’, luidt:

Artikel 6 van richtlijn 2011/7, ‘Vergoeding van invorderingskosten’, bepaalt in lid 1:

Artikel 4, punt 1, van de ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (wet betreffende de betalingstermijnen bij handelstransacties, geconsolideerde tekst) van 8 maart 2013 (Dz. U. van 2019, volgnr. 118; hierna: ‘wet van 8 maart 2003’) definieert een commerciële transactie als ‘een overeenkomst voor de levering van goederen of het verrichten van diensten onder bezwarende titel, indien de in artikel 2 bedoelde partijen die overeenkomst sluiten in verband met de uitgeoefende activiteit’.

Artikel 7, lid 1, van deze wet luidt:

Artikel 10, leden 1 en 3, van deze wet bepaalt:

In artikel 11, lid 1, en lid 2, punten 1 en 2, van deze wet is bepaald:

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 2, punt 1, van richtlijn 2011/7 aldus moet worden uitgelegd dat een overeenkomst waarvan de kenmerkende prestatie bestaat in het onder bezwarende titel ter beschikking stellen van een onroerend goed voor tijdelijk gebruik, zoals een overeenkomst voor de huur van een bedrijfsruimte, een handelstransactie in de zin van deze bepaling vormt en derhalve binnen de materiële werkingssfeer van deze richtlijn valt.

Dienaangaande dient allereerst in herinnering te worden gebracht dat richtlijn 2011/7 volgens artikel 1, lid 2, ervan, van toepassing is op alle betalingen tot vergoeding van ‘handelstransacties’ en dat dit begrip in artikel 2, punt 1, van die richtlijn wordt gedefinieerd als ‘transacties tussen ondernemingen of tussen ondernemingen en overheidsinstanties die leiden tot het leveren van goederen of het verrichten van diensten tegen vergoeding’. Deze laatste bepaling moet worden gelezen in het licht van de overwegingen 8 en 9 van deze richtlijn, waaruit blijkt dat deze van toepassing is op alle betalingen tot vergoeding van handelstansacties, met inbegrip van betalingen tussen particuliere ondernemingen, en met uitsluiting van transacties met consumenten en andere soorten betalingen (zie in die zin arrest van 28 november 2019, KROL, C-722/18, EU:C:2019:1028, punt 31).

Hieruit volgt dat artikel 1, lid 2, gelezen in samenhang met artikel 2, punt 1, van richtlijn 2011/7, de werkingssfeer van deze richtlijn zeer ruim omschrijft (zie in die zin arrest van 28 november 2019, KROL, C-722/18, EU:C:2019:1028, punt 32).

Volgens artikel 2, punt 1, van richtlijn 2011/7 moet een transactie aan twee voorwaarden voldoen om onder het begrip ‘handelstransacties’ in de zin van deze bepaling te vallen. Ten eerste moet de transactie worden verricht tussen ondernemingen of tussen ondernemingen en overheidsinstanties en ten tweede moet de transactie leiden tot het leveren van goederen of het verrichten van diensten tegen vergoeding.

Met betrekking tot de eerste voorwaarde zij eraan herinnerd dat het begrip ‘onderneming’ in artikel 2, punt 3, van richtlijn 2011/7 wordt gedefinieerd als ‘elke organisatie, met uitsluiting van overheidsinstanties, die handelt in het kader van haar zelfstandige economische of beroepsmatige activiteit, ook wanneer deze activiteit door slechts één persoon wordt uitgeoefend’.

In het hoofdgeding staat vast dat RL, een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, een ‘onderneming’ is in de zin van artikel 2, punt 3, van deze richtlijn. Daarentegen blijkt niet duidelijk uit de verwijzingsbeslissing of J. M. bij de sluiting met RL van de overeenkomst voor de huur van een bedrijfsruimte heeft gehandeld als organisatie in het kader van een zelfstandige economische of beroepsmatige activiteit, en derhalve ook een ‘onderneming’ is. Het feit dat de ruimte die het voorwerp is van de huurovereenkomst beroepsmatig wordt gebruikt, geeft daartoe een aanwijzing. Het staat evenwel aan de verwijzende rechter om na te gaan of dat het geval is.

Met betrekking tot de tweede voorwaarde van artikel 2, punt 1, van richtlijn 2011/7 zij opgemerkt dat deze richtlijn geen definitie bevat van de begrippen ‘levering van goederen’ en ‘verrichting van diensten’, en voor de definitie ervan evenmin naar het recht van de lidstaten verwijst. In deze omstandigheden moeten dergelijke begrippen, gelet op het vereiste van eenvormige toepassing van het Unierecht en het gelijkheidsbeginsel, in de gehele Europese Unie autonoom en uniform worden uitgelegd. Deze begrippen zijn aldus autonome begrippen van het Unierecht waarvan de draagwijdte niet kan worden vastgesteld aan de hand van de bekende begrippen van het recht van de lidstaten of van op nationaal niveau gehanteerde kwalificaties, maar door rekening te houden met zowel de bewoordingen, de context en de doelstellingen van de bepaling waarin ze zijn opgenomen (zie in die zin arrest van 29 september 2015, Gmina Wrocław, C-276/14, EU:C:2015:635, punt 25 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Wat in de eerste plaats de formulering van artikel 2, punt 1, van richtlijn 2011/7 betreft, zij opgemerkt dat niet louter op basis hiervan kan worden vastgesteld of een overeenkomst waarvan de kenmerkende prestatie bestaat in het onder bezwarende titel ter beschikking stellen van een onroerend goed voor tijdelijk gebruik, zoals een overeenkomst voor de huur van een bedrijfsruimte, neerkomt op het ‘leveren van goederen’ of het ‘verrichten van diensten’ in de zin van deze bepaling.

Evenwel moet worden opgemerkt dat het Hof in het arrest van 15 december 2016, Nemec (C-256/15, EU:C:2016:954, punt 33), heeft geoordeeld dat een transactie die verband houdt met een economische activiteit onder het begrip ‘handelstransactie’ in de zin van artikel 2, punt 1, van richtlijn 2011/7 kan vallen, op voorwaarde dat de persoon die de transactie sluit, handelt als ‘onderneming’ in de zin van artikel 2, punt 3, van deze richtlijn. Hieruit volgt dat een overeenkomst waarvan de kenmerkende prestatie bestaat in het onder bezwarende titel ter beschikking stellen van een onroerend goed voor tijdelijk gebruik, zoals een overeenkomst voor de huur van een bedrijfsruimte, kan neerkomen op het ‘leveren van goederen’ of een ‘verrichting van diensten’ in de zin van deze bepaling.

Wat in de tweede plaats de normatieve context van richtlijn 2011/7 betreft, moet worden opgemerkt dat deze richtlijn is vastgesteld op grondslag van artikel 114 VWEU en derhalve binnen het kader valt van de aanpassing van de wetgevingen van de lidstaten met als doel de totstandbrenging en de werking van de interne markt op het gebied van de bestrijding van betalingsachterstanden in deze markt. De begrippen ‘leveren van goederen’ en ‘verrichten van diensten’, en ook het in artikel 2, punt 1, van richtlijn 2011/7 genoemde begrip ‘handelstransacties’, moeten dus worden uitgelegd in het licht van de artikelen 34, 56 en 57 VWEU, waarin het vrije verkeer van goederen en diensten is vastgelegd, en van de rechtspraak van het Hof waarin uitlegging wordt gegeven aan deze fundamentele vrijheden.

Dienaangaande zij eraan herinnerd dat volgens artikel 57 VWEU als ‘diensten’ worden beschouwd de dienstverrichtingen welke gewoonlijk tegen vergoeding geschieden, voor zover de bepalingen betreffende het vrije verkeer van goederen, kapitaal en personen op deze dienstverrichtingen niet van toepassing zijn. De tweede alinea van dit artikel bevat een niet-uitputtende opsomming van bepaalde werkzaamheden die onder het begrip ‘diensten’ vallen, waaronder werkzaamheden van commerciële aard.

Hieruit volgt dat het VWEU het begrip ‘diensten’ ruim definieert, zodat het van toepassing is op dienstverrichtingen waarop de andere fundamentele vrijheden niet van toepassing zijn, om te vermijden dat economische activiteiten buiten de werkingssfeer van de fundamentele vrijheden zouden vallen (zie in die zin arrest van 3 oktober 2006, Fidium Finanz, C-452/04, EU:C:2006:631, punt 32).

Het Hof heeft in dit verband reeds verduidelijkt dat de verhuur van onroerend goed een dienstverrichting tegen vergoeding in de zin van artikel 57 VWEU vormt, zonder dat de omstandigheid dat deze dienstverrichting zich over meerdere jaren uitstrekt, zich tegen deze kwalificatie verzet (zie in die zin arrest van 26 oktober 2010, Schmelz, C-97/09, EU:C:2010:632, punt 41 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Gelet op deze ruime definitie van het in artikel 57 VWEU opgenomen begrip ‘dienst’ zoals uitgelegd door het Hof, impliceert een huurovereenkomst waarvan de kenmerkende prestatie bestaat in het onder bezwarende titel ter beschikking stellen van een onroerend goed — maar zonder eigendomsoverdracht — met het oog op gebruik voor bepaalde of onbepaalde tijd, zoals een overeenkomst voor de huur van een bedrijfsruimte, de verrichting van een ‘dienst’ in de zin van artikel 57 VWEU. Vanuit dit oogpunt kan een transactie die verband houdt met een dergelijke overeenkomst leiden tot het ‘verrichten van een dienst’ in de zin van artikel 2, punt 1, van richtlijn 2011/7.

Deze uitlegging wordt in de derde plaats bevestigd door de doelstelling van richtlijn 2011/7, die er volgens artikel 1, lid 1, ervan in bestaat betalingsachterstanden bij handelstransacties tegen te gaan teneinde de correcte werking van de interne markt te waarborgen, en daardoor het concurrentievermogen van ondernemingen en met name van het midden- en kleinbedrijf te versterken. Zoals volgt uit overweging 3 van deze richtlijn, hebben deze betalingsachterstanden namelijk een negatieve uitwerking op de liquiditeit van deze ondernemingen, bemoeilijken zij het financieel beheer en hebben zij bovendien, wanneer zij als gevolg van deze betalingsachterstanden externe financiering nodig hebben, gevolgen voor het concurrentievermogen en de winstgevendheid van deze ondernemingen.

Een uitlegging van richtlijn 2011/7 in die zin dat bij huurovereenkomsten geen sprake is van het ‘verrichten van diensten’ en deze overeenkomsten buiten het begrip ‘handelstransacties’ in de zin van artikel 2, punt 1, van deze richtlijn en dus buiten de materiële werkingssfeer ervan vallen, beantwoordt niet aan een dergelijke doelstelling, omdat daardoor alle overeenkomsten voor de huur van een bedrijfsruimte van deze bescherming zouden worden uitgesloten. Deze vaststelling wordt bevestigd door overweging 9 van richtlijn 2011/7, waarin staat dat deze richtlijn van toepassing is op ‘alle’ handelstransacties, ongeacht of deze tussen particuliere of openbare ondernemingen of tussen ondernemingen en overheidsinstanties plaatsvinden.

Aan een dergelijke uitlegging wordt niet afgedaan door de overwegingen 2 en 11 van richtlijn 2011/7.

Om te beginnen komt uit overweging 2 van deze richtlijn inderdaad naar voren dat wanneer marktdeelnemers goederen en diensten aan andere marktdeelnemers of aan overheidsinstanties leveren, dit meestal gebeurt op basis van uitgestelde betaling, terwijl de transacties in het kader van de verhuur van goederen — zoals de verwijzende rechter benadrukt — niet op basis van uitgestelde betaling worden verricht. Daar in artikel 1, lid 2, en artikel 2, punt 1, van richtlijn 2011/7 geen voorwaarde is geformuleerd dat het leveren van goederen of het verrichten van diensten moet geschieden op basis van uitgestelde betaling, kan de toepassing van deze bepalingen echter niet aan een dergelijke voorwaarde worden onderworpen.

Voorts kan de uitdrukkelijke vermelding in overweging 11 van richtlijn 2011/7 dat het ontwerp en de uitvoering van openbare werken en bouw- en civieltechnische werken onder de begrippen ‘levering van goederen’ en het ‘verrichten van diensten’ in de zin van artikel 2, punt 1, van deze richtlijn en derhalve binnen de materiële werkingssfeer ervan vallen, niet a contrario aldus worden uitgelegd dat transacties die verband houden met huurovereenkomsten daarvan zijn uitgesloten.

Richtlijn 2011/7 bevat namelijk geen lijst van de verschillende soorten overeenkomsten die impliceren dat sprake is van het ‘leveren van goederen’ of het ‘verrichten van diensten’ zoals bedoeld in artikel 2, punt 1, van deze richtlijn. Daarnaast worden huurovereenkomsten niet genoemd als transacties en betalingen op gebieden die volgens overweging 8 van richtlijn 2011/7 buiten de werkingssfeer van deze richtlijn vallen.

Gelet op alle voorgaande overwegingen moet op de eerste vraag worden geantwoord dat artikel 2, punt 1, van richtlijn 2011/7 aldus moet worden uitgelegd dat een overeenkomst waarvan de kenmerkende prestatie bestaat in het onder bezwarende titel ter beschikking stellen van een onroerend goed voor tijdelijk gebruik, zoals een overeenkomst voor de huur van een bedrijfsruimte, een handelstransactie vormt die leidt tot het verrichten van diensten in de zin van deze bepaling, mits deze transactie wordt verricht tussen ondernemingen of tussen ondernemingen en overheidsinstanties.

De tweede vraag moet aldus worden opgevat dat de verwijzende rechter daarmee in wezen wenst te vernemen of, wanneer een overeenkomst voor bepaalde of onbepaalde tijd die voorziet in een regeling inzake periodieke betaling op vooraf bepaalde tijdstippen, zoals de maandelijkse huur uit een overeenkomst voor de huur van een bedrijfsruimte, als handelstransactie die leidt tot het verrichten van diensten tegen vergoeding in de zin van artikel 2, punt 1, van richtlijn 2011/7 binnen de materiële werkingssfeer van deze richtlijn valt, artikel 5 ervan aldus moet worden uitgelegd dat, wil een dergelijke overeenkomst — indien een van de betalingstermijnen niet op de afgesproken datum wordt voldaan — recht doen ontstaan op interest en vergoeding als bepaald in artikel 3 en artikel 6 van deze richtlijn, zij moet worden aangemerkt als een overeenstemming over een betalingsregeling met betaling in termijnen in de zin van artikel 5 van die richtlijn.

Dienaangaande moet ten eerste worden opgemerkt dat richtlijn 2011/7 volgens artikel 5 ervan geen afbreuk doet aan het recht van partijen om, met inachtneming van de bepalingen in het toepasselijke nationale recht, betalingsregelingen met betaling in termijnen overeen te komen. In dergelijke gevallen worden — indien een van de betalingstermijnen niet op de afgesproken datum wordt voldaan — de interest en de vergoeding waarin deze richtlijn voorziet uitsluitend berekend over de achterstallige bedragen. Overweging 22 van deze richtlijn verklaart dat deze richtlijn betaling in termijnen of gespreide betaling niet in de weg mag staan en verduidelijkt dat elke termijn of deelbetaling conform de overeengekomen voorwaarden moet worden voldaan en onderworpen moet zijn aan de in deze richtlijn vastgestelde regels inzake betalingsachterstand.

Hieruit volgt dat artikel 5 van richtlijn 2011/7 niet tot doel heeft om de materiële werkingssfeer van deze richtlijn af te bakenen door onder meer overeenkomsten die geen betrekking hebben op één enkele prestatie van die werkingssfeer uit te sluiten, maar om te verduidelijken dat deze richtlijn niet in de weg staat aan betaling in termijnen of gespreide betaling, ongeacht of de betrokken overeenkomsten voorzien in een eenmalige betaling of een periodieke betaling op vooraf bepaalde tijdstippen.

Ten tweede moet worden opgemerkt dat bij handelstransacties tussen ondernemingen, de in artikel 3 van richtlijn 2011/7 genoemde interest voor betalingsachterstand verschuldigd is wanneer aan de in lid 1 van dat artikel genoemde voorwaarden is voldaan. Daartoe is vereist dat de schuldeiser zijn contractuele en wettelijke verplichtingen heeft vervuld en het verschuldigde bedrag niet op tijd heeft ontvangen, tenzij de schuldenaar niet verantwoordelijk is voor de vertraging. Deze bepaling stelt aan het recht op interest voor betalingsachterstand dus niet de voorwaarde dat de partijen bij een overeenkomst betreffende een periodieke betaling een betalingsregeling met betaling in termijnen zijn overeengekomen overeenkomstig artikel 5 van richtlijn 2011/7.

Ook is het recht op vergoeding van de invorderingskosten bij handelstransacties tussen ondernemingen overeenkomstig artikel 6 van richtlijn 2011/7 pas opeisbaar wanneer ook de interest voor betalingsachterstand overeenkomstig artikel 3 van deze richtlijn verschuldigd is. Bij een overeenkomst betreffende een periodieke betaling is dat recht dus geenszins onderworpen aan de voorwaarde dat de partijen bij de handelstransactie een betalingsregeling met betaling in termijnen zijn overeengekomen overeenkomstig artikel 5 van richtlijn 2011/7.

Gelet op een en ander moet op de tweede vraag worden geantwoord dat, wanneer een overeenkomst voor bepaalde of onbepaalde tijd die voorziet in een regeling inzake periodieke betaling op vooraf bepaalde tijdstippen, zoals de maandelijkse huur uit een overeenkomst voor de huur van een bedrijfsruimte, als handelstransactie die leidt tot het verrichten van diensten tegen vergoeding in de zin van artikel 2, punt 1, van richtlijn 2011/7 binnen de materiële werkingssfeer van deze richtlijn valt, artikel 5 ervan aldus moet worden uitgelegd dat, wil een dergelijke overeenkomst — indien een van de betalingstermijnen niet op de afgesproken datum wordt voldaan — recht doen ontstaan op interest en vergoeding als bepaald in artikel 3 en artikel 6 van deze richtlijn, zij niet noodzakelijkerwijs hoeft te worden aangemerkt als een overeenstemming over een betalingsregeling met betaling in termijnen in de zin van artikel 5 van die richtlijn.