HvJ EG, 23-04-2009, nr. C-425/07 P

Rekwirante stelt dat punt 38 van het bestreden arrest ontoereikend is gemotiveerd, daar het Gerecht niet heeft onderzocht of de Commissie in de litigieuze beschikking de grenzen van de discretionaire bevoegdheid waarover zij bij de behandeling van bij haar ingediende klachten inzake mededinging beschikt, heeft geëerbiedigd. Dat de Commissie in dat kader die bevoegdheid heeft, rechtvaardigt namelijk niet de verwerping van het beroep, aangezien de discretionaire bevoegdheid in kwestie niet op arbitraire wijze mag worden uitgeoefend.

De Commissie werpt tegen dat het Gerecht zijn oordeel dat zij in de litigieuze beschikking de grenzen van haar beoordelingsbevoegdheid in acht heeft genomen, nauwkeurig en volledig heeft gemotiveerd.

In punt 38 van het bestreden arrest heeft het Gerecht terecht overwogen dat de Commissie het communautaire mededingingsbeleid moet definiëren en ten uitvoer moet leggen en daartoe beschikt over een discretionaire bevoegdheid bij de behandeling van bij haar ingediende klachten (zie in die zin arrest van 4 maart 1999, Ufex e.a./Commissie, C-119/97 P, Jurispr. blz. I-1341, punten 88 en 89).

Daaruit kan echter niet worden afgeleid dat het Gerecht heeft verzuimd te onderzoeken of de Commissie bij de uitoefening van die bevoegdheid binnen de in de rechtspraak gestelde grenzen is gebleven.

Nadat het Gerecht in punt 39 van het bestreden arrest had gewezen op de vaste rechtspraak dat wanneer de Commissie bij het onderzoek van de bij haar ingediende klachten verschillende prioriteiten stelt, zij het communautaire belang van een bepaalde praktijk als prioriteitscriterium mag hanteren, preciseerde het in het volgende punt van het arrest dat de Commissie ter beoordeling van het communautaire belang rekening moet houden met de omstandigheden van het specifieke geval, en in het bijzonder met de feitelijke elementen en elementen rechtens die in de bij haar ingediende klacht worden aangevoerd, waarbij zij een afweging moet maken tussen het belang van de gestelde inbreuk voor de werking van de gemeenschappelijke markt, de waarschijnlijkheid dat zij het bestaan ervan kan aantonen en de omvang van de nodige onderzoeksmaatregelen.

In dat verband heeft het Gerecht beklemtoond dat het met name moet nagaan of uit de litigieuze beschikking blijkt dat de Commissie die afweging heeft gemaakt (punt 41 van het bestreden arrest).

In de volgende punten van het bestreden arrest heeft het Gerecht dat juist nagegaan.

Met name heeft het Gerecht in de punten 46 en volgende van het arrest onderzocht of de Commissie terecht heeft aangenomen dat de gelaakte praktijken niet kunnen leiden tot aanzienlijke verstoringen van de gemeenschappelijke markt en heeft geconcludeerd dat de Gemeenschap geen voldoende belang had bij het onderzoek van de klacht door de Commissie.

Aldus heeft het Gerecht de voorwaarden waaronder de Commissie haar discretionaire bevoegdheid heeft uitgeoefend, onderworpen aan rechterlijke toetsing.

Derhalve kan het Gerecht niet worden verweten dat het niet heeft onderzocht of de Commissie in de litigieuze beschikking de grenzen van haar discretionaire bevoegdheid bij de behandeling van bij haar ingediende klachten in acht heeft genomen. Het bestreden arrest is op dat punt dus niet ontoereikend gemotiveerd.

Bijgevolg moet het eerste middel ongegrond worden verklaard.

Met haar tweede tot en met haar vierde middel, die samen moeten worden onderzocht, komt rekwirante op tegen de uitspraak van het Gerecht dat wanneer de gevolgen van een inbreuk zich enkel op het grondgebied van één enkele lidstaat laten gevoelen, de Commissie de klacht mag verwerpen wegens het ontbreken van communautair belang, omdat die inbreuk de intracommunautaire handel niet ongunstig beïnvloedt.

Inzonderheid stelt zij met haar tweede en haar derde middel beoordelingsfouten of een ontoereikende motivering in de punten 41 tot en met 43 van het bestreden arrest. Verder verwijt rekwirante het Gerecht dat het zich in punt 44 van het arrest heeft gebaseerd op rechtspraak die geen verband houdt met het auteursrecht, en geen rekening heeft gehouden met een aantal relevante arresten waaruit blijkt dat de intracommunautaire handel zelfs ongunstig kan worden beïnvloed indien de inbreuk uitsluitend op het grondgebied van één enkele lidstaat wordt gepleegd.

In het kader van haar vierde middel stelt rekwirante dat de artikelen 81 EG en 82 EG niet zonder meer uitsluiten dat de intracommunautaire handel ongunstig wordt beïnvloed indien de inbreuk uitsluitend op het grondgebied van één enkele lidstaat wordt gepleegd. Verder betwist zij het gestelde in de punten 49 en 50 van het bestreden arrest, volgens welke zij niets heeft aangevoerd dat aantoont dat de gelaakte praktijken een zodanige invloed op de handelsstromen tussen lidstaten uitoefenen dat afbreuk wordt gedaan aan de verwezenlijking van de doelstellingen van een gemeenschappelijke markt, en dat niet voornamelijk de muziekgebruikers op het Griekse grondgebied en de Griekse auteurs de gestelde nadelige gevolgen van de gelaakte praktijken ondervinden. Zij baseert zich daarbij met name op het volgende:

Volgens de Commissie blijkt uit de uitvoerige motivering van het bestreden arrest duidelijk dat zowel het kader waarbinnen de drie organisaties werkzaam zijn, als hun praktijken, anders dan rekwirante betoogt, niet het minste vermoeden hebben doen rijzen dat die activiteiten een merkbare invloed hebben op de intracommunautaire handel.

Van meet af aan moet worden herinnerd aan de vaste rechtspraak dat enkel het Gerecht bevoegd is de feiten vast te stellen — tenzij uit de overgelegde stukken blijkt, dat zijn bevindingen materieel onjuist zijn — en deze vervolgens te beoordelen. De beoordeling van de feiten levert dus geen rechtsvraag op die als zodanig vatbaar is voor toetsing door het Hof, behoudens in het geval van een verkeerde uitlegging van de overgelegde bewijsmiddelen (zie arresten van 11 februari 1999, Antillean Rice Mills e.a./Commissie, C-390/95 P, Jurispr. blz. I-769, punt 29, en 15 juni 2000, Dorsch Consult/Raad en Commissie, C-237/98 P, Jurispr. blz. I-4549, punt 35).

Bijgevolg kan rekwirantes betoog, met name in haar vierde middel, dat ertoe strekt aan te tonen dat de handel tussen lidstaten ongunstig wordt beïnvloed, volgens hetwelk zij in Griekenland auteursrechten int voor het gebruik van muziek van niet enkel Griekse auteurs, maar ook van auteurs uit andere lidstaten van de Unie, en zij de aldus ontvangen rechten op basis van overeenkomsten tot wederzijdse vertegenwoordiging overmaakt aan haar tegenhangers in andere lidstaten die zoals AEPI belast zijn met het gezamenlijke beheer van auteursrechten op muziekwerken, niet worden aanvaard.

In de eerste plaats betreft dit louter feitelijke argumenten die het Hof in hogere voorziening niet kan onderzoeken.

In de tweede plaats heeft rekwirante het Gerecht niet verweten dat het bepaalde bewijsmiddelen verkeerd heeft uitgelegd.

In de derde plaats betwist rekwirante enkel de vaststelling van het Gerecht dat zij niet heeft aangetoond dat de gelaakte praktijken de intracommunautaire handel ongunstig kunnen beïnvloeden. De middelen die zij dienaangaande aanvoert, kunnen echter hoe dan ook niet slagen, aangezien een dergelijke ongunstige beïnvloeding als zodanig nog niet leidt tot aanzienlijke verstoringen van de gemeenschappelijke markt. Dienaangaande moet worden vastgesteld dat het Gerecht rekwirantes eerste middel tot nietigverklaring heeft afgewezen omdat zij geen concrete elementen had aangevoerd die aantonen dat er sprake is van — werkelijke of potentiële — aanzienlijke verstoringen van de gemeenschappelijke markt.

In dat verband moet worden beklemtoond dat de begrippen ongunstige beïnvloeding van de intracommunautaire handel en aanzienlijke verstoringen van de gemeenschappelijke markt twee verschillende begrippen zijn.

Wat het eerste begrip betreft, blijkt uit de tekst van de artikelen 81 EG en 82 EG dat zij slechts van toepassing zijn op mededingingsbeperkende overeenkomsten en misbruiken van machtspositie die de intracommunautaire handel ongunstig kunnen beïnvloeden. De ongunstige beïnvloeding van de handel tussen lidstaten is dus een criterium om de werkingssfeer van het communautaire mededingingsrecht, inzonderheid de artikelen 81 EG en 82 EG, af te bakenen van die van het nationale mededingingsrecht. Als blijkt dat de gestelde inbreuk de intracommunautaire handel niet of slechts in verwaarloosbare mate ongunstig beïnvloedt (zie in die zin arresten van 23 november 2006, Asnef-Equifax en Administración del Estado, C-238/05, Jurispr. blz. I-11125, punt 34 en aldaar aangehaalde rechtspraak, en 25 januari 2007, Dalmine/Commissie, C-407/04 P, Jurispr. blz. I-829, punt 90 en aldaar aangehaalde rechtspraak), is het communautaire mededingingsrecht, inzonderheid de artikelen 81 EG en 82 EG, niet van toepassing.

Het is trouwens vaste rechtspraak dat een overeenkomst tussen ondernemingen of een onderling afgestemde feitelijke gedraging, om de handel tussen lidstaten ongunstig te kunnen beïnvloeden, op grond van een geheel van objectieve bestanddelen, feitelijk en rechtens, met een voldoende mate van waarschijnlijkheid moet doen verwachten, dat zij al dan niet rechtstreeks, daadwerkelijk of potentieel op de handelsstromen tussen lidstaten een zodanige invloed kan uitoefenen, dat de verwezenlijking van de doelstellingen van een gemeenschappelijke markt tussen de lidstaten wordt geschaad (zie in die zin met name arrest Dalmine/Commissie, reeds aangehaald, punt 90).

Het begrip aanzienlijke verstoringen van de gemeenschappelijke markt kan van zijn kant een van de criteria zijn om uit te maken of de Gemeenschap voldoende belang heeft bij het onderzoek van een klacht door de Commissie.

Zo mag de Commissie bij de vaststelling van een rangorde van prioriteiten bij de behandeling van de klachten die bij haar zijn ingediend, verwijzen naar het communautair belang. In dit kader dient zij in elk individueel geval de ernst van de gestelde inbreuken op de mededinging alsmede het voortduren van de gevolgen ervan te beoordelen. Deze verplichting brengt met name mee, dat zij rekening houdt met de duur en de omvang van de gestelde inbreuken alsmede met de invloed ervan op de mededingingssituatie binnen de Europese Gemeenschap (arrest Ufex e.a./Commissie, reeds aangehaald, punt 93).

Wanneer wordt geconcludeerd dat de intracommunautaire handel ongunstig wordt beïnvloed, zal een klacht inzake schending van de artikelen 81 EG en 82 EG dus niet door de nationale mededingingsautoriteiten maar door de Commissie worden onderzocht indien er een voldoende communautair belang is. Dat kan met name het geval zijn als de gelaakte inbreuk kan leiden tot aanzienlijke verstoringen van de gemeenschappelijke markt.

Hoewel het Gerecht in het bestreden arrest, zoals de advocaat-generaal in de punten 40 tot en met 45 van zijn conclusie heeft opgemerkt, inderdaad geen duidelijk en nauwkeurig onderscheid heeft gemaakt tussen die twee begrippen, maar ze door elkaar heeft gehaald, kan die vaststelling toch niet tot vernietiging van het arrest leiden, nu het dictum ervan op andere rechtsgronden gerechtvaardigd voorkomt (zie in die zin met name arresten van 9 juni 1992, Lestelle/Commissie, C-30/91 P, Jurispr. blz. I-3755, punt 28, en 13 juli 2000, Salzgitter/Commissie, C-210/98 P, Jurispr. blz. I-5843, punt 58).

Bij gezamenlijke lezing van de punten 49, 50 en 54 van het bestreden arrest blijkt namelijk dat het dictum ervan gerechtvaardigd voorkomt op gronden die kunnen worden samengevat in de vaststelling van het Gerecht in punt 54 van het arrest dat rekwirante geen concrete elementen heeft aangevoerd die aantonen dat er sprake is van — werkelijke of potentiële — aanzienlijke verstoringen van de gemeenschappelijke markt.

Daaruit volgt dat ongeacht de overwegingen in het bestreden arrest betreffende de kwestie van de ongunstige beïnvloeding van de intracommunautaire handel in de zin van de artikelen 81 EG en 82 EG, het Gerecht het beroep heeft verworpen op grond van het ontbreken van concrete elementen die aantonen dat er sprake is van — werkelijke of potentiële — aanzienlijke verstoringen van de gemeenschappelijke markt, een criterium om uit te maken of er voldoende communautair belang is bij het onderzoek van een klacht door de Commissie.

Derhalve kan niet worden gesteld dat de verwarring in het bestreden arrest, die rekwirante in haar hogere voorziening trouwens ook niet heeft aangevoerd, in de weg staat aan een goed begrip van de aan het arrest ten grondslag liggende redenen met het oog op de betwisting van de geldigheid daarvan of de rechterlijke toetsing door het Hof.

Hoewel het Gerecht in punt 55 van het bestreden arrest stellig heeft vastgesteld dat rekwirante niet het bewijs heeft geleverd dat de Commissie in de litigieuze beschikking een kennelijke beoordelingsfout heeft gemaakt door ervan uit te gaan dat de gelaakte praktijken de handel tussen lidstaten niet ongunstig konden beïnvloeden in de zin van de artikelen 81 EG en 82 EG, terwijl de Commissie geen standpunt over die kwestie heeft ingenomen, neemt dat niet weg dat die verklaring geen verband houdt met het begrip aanzienlijke verstoringen van de gemeenschappelijke markt.

Gelet op het feit dat de Commissie in de litigieuze beschikking de kwestie van de ongunstige beïnvloeding van de handel tussen lidstaten niet heeft behandeld, moet trouwens worden opgemerkt dat die verklaring van het Gerecht dus niet uitsluit dat de artikelen 81 EG en 82 EG in het onderhavige geval worden toegepast door de bevoegde nationale autoriteiten.

Aangaande het in punt 41 van dit arrest bedoelde betoog van rekwirante in het kader van haar tweede en haar derde middel dat is gebaseerd op verschillende arresten van het Hof, moet worden vastgesteld dat die rechtspraak in casu niet relevant is.

Alle arresten die rekwirante aanhaalt, namelijk die van 31 mei 1979, Hugin Kassaregister en Hugin Cash Registers/Commissie (22/78, Jurispr. blz. 1869); Tournier, reeds aangehaald; Lucazeau e.a., reeds aangehaald; van 10 december 1991, Merci convenzionali porto di Genova (C-179/90, Jurispr. blz. I-5889); 17 mei 1994, Corsica Ferries (C-18/93, Jurispr. blz. I-1783), en 6 april 1995, RTE en ITP/Commissie (C-241/91 P en C-242/91 P, Jurispr. blz. I-743), betreffen namelijk het begrip ongunstige beïnvloeding van de handel tussen lidstaten in de zin van de artikelen 81 EG en 82 EG.

Het enige door rekwirante aangehaalde arrest dat betrekking heeft op het begrip aanzienlijke verstoringen van de gemeenschappelijke markt, namelijk het arrest van het Gerecht van 24 januari 1995, Tremblay e.a./Commissie (T-5/93, Jurispr. blz. II-185), is in casu evenmin relevant. Blijkens punt 40 van dat arrest heeft het Gerecht namelijk een beschikking van de Commissie wegens ontoereikende motivering nietig verklaard, voor zover bij die beschikking de klachten waren afgewezen waarmee bezwaar werd gemaakt tegen de compartimentering van de nationale markt als gevolg van de tussen de auteursrechtenbureaus van de verschillende lidstaten gesloten wederkerigheidscontracten. Van dergelijke omstandigheden is in casu geen sprake.

Het tweede tot en met het vierde middel moeten dus worden afgewezen.

Rekwirante betwist het gestelde in punt 54 van het bestreden arrest, dat zij geen concrete elementen heeft aangevoerd die aantonen dat er sprake is van — werkelijke of potentiële — aanzienlijke verstoringen van de gemeenschappelijke markt. Volgens rekwirante vereisen de artikelen 81 EG en 82 EG niet dat er een werkelijke verstoring bestaat, maar volstaat een potentiële verstoring. Zich baserend op bepaalde elementen waarvan de meeste reeds in het kader van het vierde middel zijn aangevoerd, meent zij in dat verband dat de potentiële ongunstige beïnvloeding van de intracommunautaire handel evident is. Het Gerecht heeft de artikelen 81 EG en 82 EG dan ook onjuist uitgelegd.

De Commissie werpt tegen dat rekwirante een onjuiste lezing geeft van de punten 42, 48 tot en met 50, 54 en 55 van het bestreden arrest, daar de verwijzing door het Gerecht naar ‘werkelijke of potentiële’ aanzienlijke verstoringen van de gemeenschappelijke markt moet worden beoordeeld tegen de achtergrond van de door rekwirante aangevoerde bewijsmiddelen.

Met haar vijfde middel laakt rekwirante de overweging van het Gerecht in punt 54 van het bestreden arrest, dat zij geen concrete elementen heeft aangevoerd die aantonen dat er sprake is van — werkelijke of potentiële — aanzienlijke verstoringen van de gemeenschappelijke markt, maar poogt zij enkel aan te tonen dat de gelaakte praktijken de intracommunautaire handel potentieel ongunstig kunnen beïnvloeden in de zin van de artikelen 81 EG en 82 EG.

Uit punt 48 van dit arrest blijkt echter dat zelfs indien de gelaakte praktijken potentieel de intracommunautaire handel ongunstig kunnen beïnvloeden in de zin van de artikelen 81 EG en 82 EG, zoals rekwirante betoogt, die ongunstige beïnvloeding als zodanig niet leidt tot potentiële aanzienlijke verstoringen van de gemeenschappelijke markt.

Hieruit volgt dat het vijfde middel niet kan slagen.

Gelet op hetgeen voorafgaat, moet de hogere voorziening in haar geheel worden afgewezen.