HR, 17-12-2010, nr. 09/01316

In cassatie kan worden uitgegaan van de volgende feiten.1.

Eisers tot cassatie (hierna: [eisers]) zijn van 21 juni 1997 tot 4 mei 1998 bestuurder geweest van verweerster in cassatie (hierna: [verweerster]).

Bij besluit van 8 september 1997 heeft de vergadering van houders van prioriteitsaandelen van [verweerster] besloten een door [eisers] opgesteld beloningsvoorstel te doen aan de algemene vergadering van aandeelhouders van [verweerster].

Op 9 september 1997 heeft de algemene vergadering van aandeelhouders over dit beloningsvoorstel beraadslaagd. Als besluit naar aanleiding van deze beraadslaging vermelden de notulen het volgende:

In december 1997 heeft [betrokkene 2] mede namens zijn broers een bod uitgebracht op alle uitstaande aandelen [verweerster]. Op 25 maart 1998 heeft hij ook formeel de meerderheid van de aandelen in bezit gekregen.

Bij brief van 9 februari 1998 hebben [eisers] bij [betrokkene 2] en [betrokkene 2] erop aangedrongen binnen 24 uur hun standpunt over de beloning van het bestuur van [verweerster] te laten weten ‘(…) bij gebreke waarvan het bestuur naar bevind van zaken zal handelen.’

Bij brief van 10 februari 1998 heeft [betrokkene 2] aan [eisers] bericht dat de aandeelhoudersvergadering hierover een beslissing zou moeten nemen.

Bij brief van 12 februari 1998 hebben [eisers] aan [betrokkene 1 en 2] het navolgende bericht:

Artikel 13 lid 5 van de statuten van [verweerster] hield in en omstreeks februari 1998 in dat de beloning van de leden van de Raad van Bestuur wordt vastgesteld door de algemene vergadering van aandeelhouders, op voorstel van de vergadering van houders van prioriteitsaandelen.

Op of omstreeks 18 februari 1998 heeft [verweerster] aan [eiser 1] een beloning uitgekeerd ter grootte van f 112.000 en aan [eiser 2] een beloning ter grootte van f 20.000.

Bij inleidende dagvaarding van 4 juni 1999 heeft (onder meer) [verweerster] (onder meer) [eisers] gedagvaard voor de rechtbank Haarlem. [verweerster] heeft daarbij, na vermeerdering van eis, voor zover thans nog van belang, in conventie veroordeling gevorderd van [eisers] tot betaling aan [verweerster] van f 132.000 (€ 59.898,99), te verhogen met de buitengerechtelijke incassokosten en met de wettelijke rente. [Eisers] hebben verweer gevoerd. In reconventie heeft [eiser 1], na vermeerdering van eis, primair veroordeling gevorderd van [verweerster] tot betaling aan hem van f 5.500 aan honorarium en f 703,36 ter vergoeding van onkosten, beide bedragen te vermeerderen met de wettelijke rente en subsidiair, voor het geval de bestuursvergoeding nietig wordt geoordeeld, veroordeling van [verweerster] tot betaling van f 112.000, met wettelijke rente.

Bij vonnis van 3 mei 2006 heeft de rechtbank in conventie [eisers] hoofdelijk veroordeeld om aan [verweerster] te betalen een bedrag van € 59.898,99, vermeerderd met de wettelijke rente. In reconventie heeft de rechtbank de vordering afgewezen.

[Eisers] zijn van dit vonnis in hoger beroep gekomen bij het gerechtshof Amsterdam. Bij arrest van 9 december 2008 heeft het hof het vonnis waarvan beroep bekrachtigd.

[Eisers] hebben tegen dit arrest (tijdig) beroep in cassatie ingesteld. [Verweerster] heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep en heeft van haar kant voorwaardelijk incidenteel cassatieberoep ingesteld. [Eisers] hebben geconcludeerd tot verwerping van dat beroep. Daarop hebben partijen hun standpunt schriftelijk toegelicht.

Het cassatiemiddel valt uiteen in twee onderdelen.

Onderdeel 1 bestaat uit vier subonderdelen die verschillende rechts- en motiveringsklachten bevatten en is gericht tegen de laatste twee volzinnen van rov. 3.7. Omwille van de duidelijkheid citeer ik hieronder de volledige rechtsoverweging.

Subonderdeel 1a klaagt dat (zonder nadere motivering, die ontbreekt) niet valt in te zien dat uit de, de vennootschapsverhoudingen (mede) beheersende, redelijkheid en billijkheid een verplichting tot toekenning van een beloning niet zou kunnen voortvloeien, althans dat de in de wet (art. 2:245 BW) en de statuten van [verweerster] (art. 13 lid 5, overgelegd als prod. 2 bij ‘conclusie van eis tevens akte houdende overlegging producties’; zie ook hierboven onder 1.8) neergelegde in dit geval relevante regel niet buiten toepassing zou kunnen blijven voor zover die toepassing in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn (art. 2:8 lid 2 BW).

Subonderdeel 1b klaagt dat het oordeel van het hof voorts onbegrijpelijk is in het licht van de door [eisers] aangevoerde stellingen die alleszins de toekenning van een beloning, althans de op [verweerster] te leggen verplichting tot toekenning van een beloning, kunnen rechtvaardigen. Gewezen wordt op de stellingen

Beide subonderdelen falen. Daartoe kan het volgende worden opgemerkt.

Het oordeel van het hof heeft niet zo'n algemene (absolute) strekking als de subonderdelen veronderstellen. Het hof heeft geoordeeld dat de rechtbank met juistheid heeft overwogen dat uitsluitend de redelijkheid en billijkheid geen grondslag kunnen vormen voor een verplichting tot toekenning van een beloning. Het ligt op de weg van de partij die zich beroept op de aanvullende of op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid de voor de beoordeling van dat beroep relevante feiten en omstandigheden te stellen en bij tegenspraak te bewijzen (vgl. Asser/Hartkamp & Sieburgh 6-III* 2010, nrs. 396, 399 en 415). Dat het hof deze algemene regel niet verder heeft uitgewerkt, is in het licht van het gevoerde partijdebat niet onbegrijpelijk. Zo hebben [eisers] in de toelichting op hun derde grief — die was gericht tegen de afwijzing door de rechtbank van de door [eiser 1] ingestelde reconventionele vordering — met betrekking tot de redelijkheid en billijkheid het volgende gesteld (MvG onder 33):

Hoewel door [eisers] uitdrukkelijk wordt gesteld dat de redelijkheid en billijkheid niet de grondslag van de vordering in reconventie vormt, wordt door hen toch een beroep gedaan op de redelijkheid en billijkheid, zoals neergelegd in art. 2:8 BW. Dit beroep is echter niet nader toegelicht en met feiten onderbouwd. De in subonderdeel 1b geduide stellingen zijn immers niet aangevoerd in het kader van de derde grief, maar van de eerste grief. Met die grief werd opgekomen tegen het oordeel van de rechtbank (in conventie) dat [eisers] opzettelijk in strijd hebben gehandeld met statutaire bepalingen van [verweerster], die [verweerster] beogen te beschermen, hetgeen als een ernstig verwijt en als onbehoorlijke taakvervulling moet worden beoordeeld. Op grond hiervan achtte de rechtbank [eisers] op de voet van art. 2:9 BW hoofdelijk aansprakelijk voor de door [verweerster] geleden schade als gevolg van deze onbehoorlijke taakvervulling. Het hof heeft deze eerste grief behandeld in rov. 3.2 t/m 3.5. Het middel klaagt er niet over dat onbegrijpelijk is dat het hof de in het kader van de eerste grief aangevoerde stellingen niet ook heeft opgevat als te zijn aangevoerd in het kader van de derde grief. In dat verband kan overigens worden opgemerkt dat het hof als feitenrechter een grote vrijheid toekomt. Slotsom is dat het oordeel van het hof niet blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting en niet onbegrijpelijk is gemotiveerd.

Subonderdeel 1c klaagt dat het oordeel van het hof onjuist althans onbegrijpelijk is, nu het hof miskent dat bij de beantwoording van de vraag of een tussen een rechtspersoon en degenen die krachtens de wet en de statuten bij zijn organisatie zijn betrokken geldende regel al dan niet van toepassing is, althans of de toepassing van die regel al dan niet naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, mede van belang is, althans kan zijn, de aard en inhoud van de gedragingen van hen die bij de rechtspersoon zijn betrokken.

Het subonderdeel faalt. Zoals gezegd, hebben [eisers] in hun derde grief in algemene bewoordingen een beroep gedaan op de redelijkheid en billijkheid zoals neergelegd in art. 2:8 BW. [eisers] hebben dit beroep niet nader onderbouwd met feiten en omstandigheden. Het hof heeft vervolgens geoordeeld dat alleen de redelijkheid en billijkheid niet een voldoende grondslag vormen voor het aannemen van een verplichting tot toekenning van een beloning. Het oordeel van het hof dat deze (algemene) regel ook geldt in het kader van de redelijkheid en billijkheid zoals neergelegd in art. 2:8 BW geeft niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting.

Subonderdeel 1d klaagt dat bovenstaande klachten ook de rov. 3.4 en 3.5 vitiëren, nu in het licht daarvan evenmin stand kan houden het oordeel dat [eisers] de hen opgedragen taak niet behoorlijk hebben vervuld en/of dat hun handelen hen ernstig moet worden verweten.

Deze voortbouwende klacht mist zelfstandige betekenis (zie ook de schriftelijke toelichting van [eisers] onder 16) en behoeft in het licht van het bovenstaande geen verdere bespreking. Het subonderdeel faalt.

Onderdeel 2 klaagt over onjuistheid althans onbegrijpelijkheid van het oordeel van het hof in rov. 3.2 t/m 3.5 (en dan met name in rov. 3.4 en 3.5). Het hof overwoog in rov. 3.4 en 3.5 — na in rov. 3.2 de eerste grief van [eisers] te hebben samengevat en in rov. 3.3 de klacht te hebben verworpen dat de rechtbank buiten de rechtsstrijd van partijen was getreden, nu [verweerster] aan haar vordering niet onbehoorlijke taakvervulling als bedoeld in art. 2:9 BW ten grondslag zou hebben gelegd — het volgende:

Geklaagd wordt dat door het hof geen, althans onvoldoende, aandacht is besteed aan het essentiële argument dat het uitgangspunt van de statuten van [verweerster] is, zoals te doen gebruikelijk, dat wordt voorzien in de bezoldiging van het bestuur (art. 13 lid 5). In het licht van de door [eisers] aangevoerde feiten en omstandigheden valt niet in te zien dat gerechtvaardigd is dat géén bezoldiging werd vastgesteld, althans dat sprake zou zijn van de situatie dat [eisers] de hen opgedragen taak niet behoorlijk hebben vervuld en/of dat hun handelen hen ernstig moet worden verweten. Ter toelichting wordt (nogmaals) verwezen naar het gestelde bij MvG onder 19 en de pleitaantekeningen in hoger beroep, p. 5 en 6. Het gaat hierbij om de volgende stellingen:

Naar mijn mening faalt het onderdeel. Het hof heeft eerst overwogen dat op grond van art. 13 lid 5 van de statuten van [verweerster] een beloning slechts door de aandeelhoudersvergadering op voorstel van de vergadering van prioriteitsaandeelhouders kon worden vastgesteld. Vervolgens heeft het hof geoordeeld dat [eisers] willens en wetens van de statutaire bevoegdheidsverdeling zijn afgeweken door zich persoonlijk — zonder een daartoe strekkend besluit van de aandeelhoudersvergadering — gelden te doen uitbetalen (rov. 3.4). Anders dan het onderdeel stelt, heeft het hof zich dus wel rekenschap gegeven van het bepaalde in art. 13 lid 5 van de statuten van [verweerster] (zij het in een andere zin dan door [eisers] voorgestaan). Het hof is daarna (in rov. 3.5) ingegaan op de stellingen die [eisers] hebben aangevoerd ter rechtvaardiging van hun handelwijze. Het hof was daarbij niet gehouden alle door [eisers] aangedragen stellingen in zijn motivering te betrekken. Het oordeel van het hof geeft niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is niet onbegrijpelijk gemotiveerd.

Nu de voorwaarde waaronder het incidenteel cassatieberoep is ingesteld niet in vervulling is gegaan, behoeft dit beroep geen behandeling.

De conclusie strekt tot verwerping van het principale cassatieberoep met toepassing van art. 81 RO.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G