HvJ EU, 07-04-2011, nr. C-402/09

‘Europese emissienormen’ bepalen de maximumwaarden voor uitlaatemissies van in de lidstaten van de Europese Unie verkochte nieuwe motorvoertuigen. De eerste emissienorm (algemeen bekend als emissienorm ‘Euro 1’) werd ingevoerd bij richtlijn 91/441/EEG van de Raad van 26 juni 1991 tot wijziging van richtlijn 70/220/EEG inzake de onderlinge aanpassing van de wetgevingen der lidstaten met betrekking tot maatregelen tegen luchtverontreiniging door emissies van motorvoertuigen (PB L 242, blz. 1), die op 1 januari 1992 in werking is getreden. Sedertdien werden de desbetreffende voorschriften geleidelijk verscherpt om de luchtkwaliteit in de Europese Unie te verbeteren.

Emissienorm ‘Euro 2’ is met ingang van 1 januari 1996 ingevoerd. Daarna heeft de gemeenschapswetgever nieuwe emissienormen ingevoerd. Krachtens verordening (EG) nr. 715/2007 van het Europees Parlement en de Raad van 20 juni 2007 betreffende de typegoedkeuring van motorvoertuigen met betrekking tot emissies van lichte personen- en bedrijfsvoertuigen (Euro 5 en Euro 6) en de toegang tot reparatie- en onderhoudsinformatie (PB L 171, blz. 1) is de momenteel van kracht zijnde maximumwaarde emissienorm ‘Euro 5’ en is de toepassing van emissienorm ‘Euro 6’ gepland in 2014.

Overigens maakt richtlijn 2007/46/EG van het Europees Parlement en de Raad van 5 september 2007 tot vaststelling van een kader voor de goedkeuring van motorvoertuigen en aanhangwagens daarvan en van systemen, onderdelen en technische eenheden die voor dergelijke voertuigen zijn bestemd (kaderrichtlijn) (PB L 263, blz. 1) een onderscheid tussen voertuigen van categorie M, die bestaat uit motorvoertuigen voor het vervoer van personen met ten minste vier wielen, en voertuigen van categorie N, die bestaat uit motorvoertuigen voor het vervoer van goederen met ten minste vier wielen. Deze categorieën zijn onderverdeeld naar het aantal zitplaatsen en de maximummassa (categorie M), dan wel alleen naar de maximummassa (categorie N).

Artikel 3 van Ordonanţa de Urgenţă a Guvernului nr. 50/2008 pentru instituirea taxei pe poluare pentru autovehicule van 21 april 2008 (Monitorul Oficial al României, Partea I, nr. 327 van 25 april 2008; noodverordening van de regering nr. 50/2008 tot vaststelling van de milieuheffing voor motorvoertuigen; hierna: ‘OUG nr. 50/2008’), die in werking is getreden op 1 juli 2008, voert een milieuheffing in voor voertuigen van de categorieën Ml tot en met M3 en N1 tot en met N3.

Volgens de preambule van OUG nr. 50/2008 maakt deze heffing deel uit van maatregelen ‘om de luchtkwaliteit te verbeteren en binnen de grenswaarden te blijven die bij de [Uniewetgeving] ter zake zijn vastgesteld’ en is zij ingevoerd om ‘de naleving te waarborgen van de toepasselijke voorschriften [van het Unierecht], met inbegrip van de rechtspraak van het Hof van Justitie [van de Europese Unie]’.

Artikel 1 van OUG nr. 50/2008 bepaalt:

Artikel 4, sub a, OUG nr. 50/2008 bepaalt dat de verplichting tot betaling van de heffing ontstaat ‘bij de eerste registratie van een motorvoertuig in Roemenië’. Artikel 5, leden 1 en 2, van deze noodverordening bepalen dat ‘[d]e heffing wordt berekend door de bevoegde belastingautoriteit’ en dat ‘[m]et het oog op de inning van de heffing de natuurlijke of rechtspersoon […] die het motorvoertuig wil registreren, de documenten met de berekeningselementen van de heffing neerlegt, waarin de uitvoeringsbepalingen van deze noodverordening voorzien’.

Artikel 5, lid 3, OUG nr. 50/2008 bepaalt dat ‘[h]et heffingsbedrag in RON wordt vastgesteld op basis van de wisselkoers van de eerste werkdag van oktober van het voorgaande jaar en bekendgemaakt in het Publicatieblad van de Europese Unie’. Bijgevolg was de in het Publicatieblad van de Europese Unie van 2 oktober 2007 (PB C 230, blz. 2) bekendgemaakte wisselkoers, volgens welke 1 EUR gelijk was aan 3,3565 RON, de eerst geldende wisselkoers.

Artikel 6 OUG nr. 50/2008 bepaalt:

Artikel 10 OUG nr. 50/2008 bepaalt:

Bijlage 4 bij OUG nr. 50/2008 luidt:

Tabel van de percentages waarmee de heffing wordt verminderd

Tabel van de percentages waarmee de heffing wordt verminderd

De Normele metodologice de aplicare a Ordonanţei de Urgenţă a Guvernului nr. 50/2008 pentru instituirea taxei pe poluare pentru autovehicule (Monitorul Oficial al României, Partea I, nr. 480 van 30 juni 2008; uitvoeringsbepalingen van OUG nr. 50/2008; hierna: ‘uitvoeringsbepalingen’) zijn op 24 juni 2008 vastgesteld.

Artikel 3, leden 5 en 6 van de uitvoeringsbepalingen bepaalt:

Artikel 4, leden 4 en 5, van hoofdstuk IV van de uitvoeringsbepalingen, met als titel ‘Berekening van de heffing’, luidt:

Artikel 5 van hoofdstuk V van de uitvoeringsbepalingen, met als titel ‘Vaststelling van de werkelijke waardevermindering van een tweedehands motorvoertuig’, bepaalt:

Bijlage 1 bij de uitvoeringsbepalingen bevat de volgende tabel:

Tabel van de percentages van de bijkomende vermindering op grond van de werkelijke gemiddelde jaarlijks afgelegde afstand van het motorvoertuig

Volgens vaste rechtspraak wordt artikel 110 VWEU geschonden wanneer het bedrag van de heffing op een ingevoerd tweedehands voertuig hoger is dan het restbedrag van de heffing dat is vervat in de waarde van gelijksoortige reeds op het nationale grondgebied geregistreerde tweedehands voertuigen (arresten van 9 maart 1995, Nunes Tadeu, C-345/93, Jurispr. blz. I-479, punt 20; 22 februari 2001, Gomes Valente, C-393/98, Jurispr. blz. I-1327, punt 23, en 19 september 2002, Tulliasiamies en Siilin, C-101/00, Jurispr. blz. I-7487, punt 55).

Dienaangaande heeft het Hof gepreciseerd dat vanaf de betaling van een registratieheffing in een lidstaat, het bedrag van deze heffing wordt opgenomen in de waarde van het voertuig. Wanneer een in de betrokken lidstaat geregistreerd voertuig vervolgens in deze lidstaat als tweedehands voertuig wordt verkocht, zal zijn handelswaarde, die het restbedrag van de registratieheffing omvat, bijgevolg gelijk zijn aan een door de waardevermindering van dit voertuig bepaald percentage van zijn oorspronkelijke waarde (arrest Nádasdi en Németh, reeds aangehaald, punt 54). Ter waarborging van de neutraliteit van de heffing moet de als belastbare grondslag gehanteerde waarde van het ingevoerde tweedehands voertuig bijgevolg een weergave zijn van de waarde van een vergelijkbaar voertuig dat reeds op het nationale grondgebied is geregistreerd (arrest Weigel, reeds aangehaald, punt 71, en arrest van 20 september 2007, Commissie/Griekenland, C-74/06, Jurispr. blz. I-7585, punt 28).

Voor het bereiken van dit resultaat moet de werkelijke waardevermindering van de ingevoerde tweedehands voertuigen in aanmerking worden genomen bij de berekening van het heffingsbedrag. Deze inaanmerkingneming hoeft niet noodzakelijkerwijs te leiden tot een waardeschatting of expertise van elk voertuig. Ter vermijding van de omslachtigheid van een dergelijk stelsel kan een lidstaat door middel van forfaitaire tabellen, die zijn vastgelegd in een wettelijke of bestuurlijke bepaling en zijn berekend op basis van criteria als ouderdom, kilometerstand, staat van onderhoud, type aandrijving, merk of model van het voertuig, immers een waarde van tweedehands voertuigen vastleggen die in het algemeen de werkelijke waarde zeer sterk benadert (reeds aangehaalde arresten Gomes Valente, punt 24; Weigel, punt 73, en Commissie/Griekenland, punt 29).

Het Hof heeft, zonder deze als dwingend te zien, deze objectieve criteria voor de beoordeling van de waardevermindering van de motorvoertuigen opgesomd (arrest Commissie/Griekenland, reeds aangehaald, punt 37). Zij moeten dus niet noodzakelijkerwijs cumulatief worden toegepast. De toepassing van een tabel op basis van één waardeverminderingscriterium, zoals de ouderdom van het motorvoertuig, garandeert echter niet dat de tabel de werkelijke waardevermindering van deze voertuigen weergeeft (zie in die zin reeds aangehaalde arresten Gomes Valente, punten 28 en 29, en Commissie/Griekenland, punten 38-42). In het bijzonder levert de door de betrokken wettelijke regeling gehanteerde tabel, nu daarin geen rekening wordt gehouden met de kilometerstand, in de regel geen redelijke benadering van de werkelijke waarde van ingevoerde tweedehands voertuigen op (arrest Commissie/Griekenland, reeds aangehaald, punt 43).

In het hoofdgeding blijkt ondubbelzinnig uit de aan het Hof overgelegde stukken dat het bedrag van de heffing wordt vastgesteld op basis van parameters die tot op zekere hoogte een maatstaf zijn voor de door het voertuig veroorzaakte vervuiling, zoals de cilinderinhoud van het voertuig en de Euro-emissienorm waaraan het voertuig voldoet, en voorts met inachtneming van de waardevermindering van dit voertuig. Deze waardevermindering die tot een verlaging van het op basis van de milieuparameters verkregen bedrag leidt, wordt niet alleen op basis van de ouderdom van het voertuig (element E in de in artikel 6, lid 1, OUG nr. 50/2008 weergegeven formules) bepaald, maar blijkens artikel 6, lid 3, OUG nr. 50/2008 en de artikelen 4 en 5 van de uitvoeringsbepalingen ook op basis van de werkelijke gemiddelde jaarlijks door dit voertuig afgelegde afstand, op voorwaarde dat de belastingplichtige een verklaring heeft neergelegd waarin deze afgelegde afstand is vermeld. Indien de belastingplichtige van mening is dat de ouderdom en de werkelijke gemiddelde jaarlijks afgelegde afstand de werkelijke waardevermindering van het voertuig niet correct en voldoende weergeeft, kan hij overigens krachtens artikel 10 OUG nr. 50/2008 verzoeken om deze werkelijke waardevermindering vast te stellen aan de hand van een deskundig onderzoek, waarvan de kosten voor rekening van de belastingplichtige de kostprijs van de handelingen betreffende het deskundig onderzoek niet mogen overschrijden.

Door de ouderdom en de werkelijke gemiddelde jaarlijks afgelegde afstand van het voertuig op te nemen in de berekening van de heffing, en door de facultatieve inaanmerkingneming tegen niet-buitensporig hoge kosten van de toestand en de uitrusting van dit voertuig door middel van een deskundig onderzoek van de met de registratie van motorvoertuigen belaste autoriteit aan de toepassing van deze criteria toe te voegen, garandeert een regeling als die in het hoofdgeding dat het heffingsbedrag wordt verlaagd overeenkomstig een redelijke benadering van de werkelijke waarde van het voertuig.

Deze conclusie vindt steun in de omstandigheid dat in de forfaitaire tabel van bijlage 4 bij OUG nr. 50/2008 naar behoren rekening wordt gehouden met het feit dat de jaarlijkse waardevermindering van motorvoertuigen gewoonlijk meer dan 5 % bedraagt en dat deze waardevermindering niet lineair is en in het bijzonder in de eerste jaren veel groter is dan daarna (zie arrest Commissie/Griekenland, reeds aangehaald, punt 30 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Voorts was de Roemeense regering terecht van mening dat de waardeverminderingscriteria betreffende de toestand en de uitrusting van het voertuig slechts juist kunnen worden toegepast indien een deskundige dit voertuig individueel onderzoekt, en dat de belastingplichtige de kosten van het deskundig onderzoek moet dragen opdat er niet te vaak deskundige onderzoeken zouden worden gevoerd, zodat het ingestelde systeem niet administratief en financieel wordt belast.

Blijkens het voorgaande garandeert een systeem zoals ingesteld bij OUG nr. 50/2008, dat voor de berekening van de registratieheffing rekening houdt met de waardevermindering van het motorvoertuig door gebruik te maken van forfaitaire, precieze en statistisch onderbouwde tabellen met gegevens betreffende de ouderdom en de werkelijke gemiddelde jaarlijks door dit voertuig afgelegde afstand, waar op verzoek en op kosten van de belastingplichtige een deskundig onderzoek van de algemene staat en de uitrusting van dit voertuig bovenop kan komen, dat deze heffing, wanneer zij op ingevoerde tweedehands voertuigen wordt geheven, niet hoger is dan het restbedrag van deze heffing dat is vervat in de waarde van gelijksoortige reeds op het nationale grondgebied geregistreerde tweedehands voertuigen op de registratie waarvan de in OUG nr. 50/2008 bedoelde heffing is geheven.

Tatu merkt op dat bij het in het verkeer brengen in Roemenië van een in een andere lidstaat gekocht tweedehands voertuig de milieuheffing wordt geheven, wat hem betreft met name een heffing van 7 595 RON voor een voertuig met een cilinderinhoud van 2 155 cc, dat aan emissienorm Euro 2 voldoet en in 1997 is gebouwd, terwijl de aankoop op de Roemeense markt voor tweedehands voertuigen van een vóór de inwerkingtreding van OUG nr. 50/2008 in Roemenië geregistreerd voertuig van precies dezelfde ouderdom en met precies dezelfde technische kenmerken als dit ingevoerde voertuig in principe financieel veel interessanter is, aangezien geen heffing van een vergelijkbare omvang als de krachtens OUG nr. 50/2008 verschuldigde heffing moet worden betaald of vervat is in de waarde van dit op de Roemeense markt gekochte voertuig.

De Roemeense regering betoogt dat artikel 110 VWEU geen afbreuk doet aan de fiscale autonomie van de lidstaten en dat de door Tatu benadrukte aantrekkelijkheid van de Roemeense markt voor tweedehands voertuigen ten opzichte van de markt voor ingevoerde tweedehands voertuigen volgt uit het feit dat OUG nr. 50/2008 niet van toepassing is op voertuigen die vóór de inwerkingtreding van deze noodverordening in Roemenië zijn geregistreerd. Dienaangaande voert deze regering punt 49 van het reeds aangehaalde arrest Nádasdi en Németh aan, waarin het Hof in hoofdzaak voor recht heeft verklaard dat artikel 110 VWEU niet met succes kan worden aangevoerd om aan te tonen dat een heffing discriminerend is louter omdat zij wordt geheven op na de inwerkingtreding van de wet op deze heffing geregistreerde voertuigen en niet op vóór deze inwerkingtreding geregistreerde voertuigen.

Dienaangaande dient vooraf eraan te worden herinnerd dat, zoals het Hof in punt 49 van het reeds aangehaalde arrest Nádasdi en Németh heeft geoordeeld, artikel 110 VWEU een lidstaat niet wil beletten nieuwe belastingen in te voeren of het tarief of de belastinggrondslag van bestaande belastingen te wijzigen.

Wanneer een lidstaat een nieuwe belastingwet invoert, stelt hij voorts natuurlijk de inwerkingtreding hiervan op een bepaalde datum vast. Bijgevolg kan de na de inwerkingtreding van deze wet toegepaste heffing verschillen van het voordien geldende heffingstarief. Zoals het Hof in punt 49 van het door de Roemeense regering aangevoerde arrest Nádasdi en Németh heeft verklaard, kan niet worden geoordeeld dat deze omstandigheid, op zichzelf beschouwd, discriminatie oplevert tussen situaties die vóór de inwerkingtreding van de nieuwe regel zijn ontstaan en situaties die hierna zijn ontstaan.

Uit het arrest Nádasdi en Németh blijkt daarentegen helemaal niet dat de lidstaten onbeperkt bevoegd zijn om nieuwe belastingen in te voeren. Volgens vaste rechtspraak geldt het in artikel 110 VWEU geformuleerde verbod integendeel juist voor alle belastingen waardoor de invoer van goederen van oorsprong uit andere lidstaten kan worden afgeremd ten gunste van nationale producten (zie in die zin arresten van 3 maart 1988, Bergandi, 252/86, Jurispr. blz. 1343, punt 25; 7 december 1995, Ayuntamiento de Ceuta, C-45/94, Jurispr. blz. I-4385, punt 29, en 8 november 2007, Stadtgemeinde Frohnleiten en Gemeindebetriebe Frohnleiten, C-221/06, Jurispr. blz. I-9643, punt 40).

Afbreuk zou immers worden gedaan aan zin en doel van artikel 110 VWEU indien het de lidstaten vrijstond om nieuwe heffingen in te voeren die tot doel of als gevolg hebben dat de verkoop van ingevoerde producten wordt ontmoedigd ten voordele van de verkoop van gelijksoortige producten die beschikbaar zijn op de binnenlandse markt en op deze markt werden gebracht vóór de inwerkingtreding van deze heffingen. Hierdoor zouden de lidstaten de verbodsbepalingen van de artikelen 28 VWEU, 30 VWEU en 34 VWEU kunnen omzeilen door de invoering van binnenlandse belastingen die zo worden vastgesteld dat zij het hierboven beschreven gevolg hebben.

Bij ontbreken van harmonisatie van de heffingen op motorvoertuigen kan elke lidstaat deze belastingmaatregelen naar eigen inzicht vaststellen. Deze beoordeling en de maatregelen voor de uitvoering ervan mogen echter niet het in het vorige punt omschreven effect teweegbrengen (zie in die zin arresten van 21 maart 2002, Cura Anlagen, C-451/99, Jurispr. blz. I-3193, punt 40; 15 september 2005, Commissie/Denemarken, C-464/02, Jurispr. blz. I-7929, punt 74, en 1 juni 2006, De Danske Bilimportører, C-98/05, Jurispr. blz. I-4945, punt 28).

Dienaangaande zij eraan herinnerd dat de in een lidstaat in de handel zijnde motorvoertuigen ‘nationale producten’ van deze lidstaat in de zin van artikel 110 VWEU zijn. Wanneer deze producten op de markt voor tweedehands voertuigen van die lidstaat te koop worden aangeboden, moeten zij worden beschouwd als ‘gelijksoortige producten’ als ingevoerde tweedehands voertuigen van hetzelfde type, met dezelfde kenmerken en slijtage. Op de markt van die lidstaat gekochte tweedehands voertuigen en tweedehands voertuigen die met het oog op de invoer en het in het verkeer brengen ervan in die lidstaat worden gekocht in andere lidstaten, zijn immers concurrerende producten (zie met name reeds aangehaalde arresten Commissie/Denemarken, punt 17, en Kalinchev, punten 32 en 40).

Uit de bovengenoemde beginselen volgt dat krachtens artikel 110 VWEU elke lidstaat de heffingen op motorvoertuigen zo moet kiezen en vaststellen dat zij niet de verkoop van nationale tweedehands voertuigen begunstigen waardoor de invoer van gelijksoortige tweedehands voertuigen zou worden ontmoedigd.

In het hoofdgeding heeft de Roemeense regering, ondanks het onbetwiste bestaan van statistische gegevens waaruit een zeer aanzienlijke daling blijkt van het aantal registraties in Roemenië van sinds de inwerkingtreding van OUG nr. 50/2008 ingevoerde voertuigen, voor het Hof beklemtoond dat het voornaamste doel van deze regeling de bescherming van het milieu is.

Uit de aan het Hof overgelegde stukken blijkt echter ondubbelzinnig dat door deze regeling, ondanks een aanzienlijke verlaging van het heffingsbedrag om rekening te houden met hun waardevermindering, op bijzonder oude en versleten ingevoerde tweedehands voertuigen een heffing wordt geheven die tot 30 % van hun marktwaarde kan bedragen, terwijl op gelijksoortige voertuigen die te koop worden aangeboden op de binnenlandse markt voor tweedehands voertuigen helemaal geen dergelijke belastingdruk rust. Bijgevolg kan niet worden betwist dat door OUG nr. 50/2008 de invoer en het in het verkeer brengen in Roemenië van in andere lidstaten gekochte tweedehands voertuigen worden ontmoedigd.

Dienaangaande moet, gelet op de in de punten 50 tot en met 53 van het onderhavige arrest aangehaalde beginselen, worden gepreciseerd dat de lidstaten op fiscaal gebied weliswaar uitgebreide bevoegdheden behouden om een heel scala van maatregelen vast te stellen, maar dat die maatregelen aan het in artikel 110 VWEU vastgelegde verbod moeten voldoen.

Voorts dient te worden vastgesteld dat, zoals Tatu terecht opmerkt, het door de Roemeense regering aangevoerde doel van milieubescherming, ter bereiking waarvan door de toepassing van een heffing met een afschrikwekkend karakter de deelneming aan het verkeer in Roemenië van bijzonder vervuilende voertuigen, zoals voertuigen van de emissienormen Euro 1 en Euro 2 met een grote cilinderinhoud wordt verhinderd, en voorts de opbrengsten van deze heffing voor de financiering van milieuprojecten worden gebruikt, vollediger en coherenter kan worden bereikt door de milieuheffing op elk in Roemenië in het verkeer gebrachte voertuig van dat type te heffen. Deze heffing, waarvan de tenuitvoerlegging in het kader van een jaarlijkse wegenbelasting absoluut mogelijk is, zou de binnenlandse markt voor tweedehands voertuigen niet bevoordelen ten nadele van het in het verkeer brengen van ingevoerde tweedehands voertuigen en is voorts in overeenstemming met het beginsel dat de vervuiler betaalt.

Gelet op een en ander dient op de gestelde vraag te worden geantwoord dat artikel 110 VWEU aldus moet worden uitgelegd dat het eraan in de weg staat dat een lidstaat een milieuheffing op de eerste registratie van motorvoertuigen in deze lidstaat invoert, indien deze belastingmaatregel zo is vastgesteld dat hierdoor het in het verkeer brengen in die lidstaat van in andere lidstaten gekochte tweedehands voertuigen wordt ontmoedigd, zonder echter de aankoop op de binnenlandse markt van even oude tweedehands voertuigen met dezelfde slijtage te ontmoedigen.