HR, 24-09-2010, nr. 09/02062

Het gaat in deze zaak om het volgende:

In deze procedure vorderen [eiser] c.s. — vooral — verklaringen voor recht die ertoe strekken dat de Rgd. door contractsovername partij bij de huurovereenkomst is geworden en dat, met name omdat de overeenkomst niet tijdig door de huurder, de Rgd., is opgezegd, die overeenkomst met vijf jaar verlengd is en tot 1 september 2011 voortduurt.

In het thans in cassatie bestreden arrest heeft het hof naar aanleiding van de argumenten van [eiser] c.s. die ertoe strekten dat de huurovereenkomst niet geldig door de ‘ware’ huurder, de Rgd. was opgezegd, en daarom als verlengd moest worden aangemerkt, geoordeeld dat [eiser] c.s. gezien de context waarin de huuropzegging (door de Regiopolitie) plaatsvond, niet anders konden begrijpen dan dat de opzegging (mede) afkomstig was van de Rgd. en daarom als rechtshandeling van de Rgd. gold.

Namens [eiser] c.s. wordt dit oordeel in een tijdig9. en regelmatig ingesteld cassatieberoep bestreden. Van de kant van de Staat is tot verwerping geconcludeerd. De standpunten van partijen zijn van weerszijden schriftelijk toegelicht. Er is niet gerepliceerd of gedupliceerd.

Men wordt af en toe geconfronteerd met strijdpunten waarvan men denkt: alleen juristen zien hier een probleem — voor ‘gewone’ mensen is dat probleem er niet. Dit lijkt mij zo'n geval.

Als zo'n geval zich voordoet is er, denk ik, aanleiding voor extra voorzichtigheid: natuurlijk komt het wel voor dat alleszins reële juridische problemen van dien aard zijn, dat die ‘de leek’ ontgaan; maar de gedachte dat het ook wel eens zo zou kunnen zijn dat de juristen hier aan beroepsdeformatie lijden en dat de leken het zo gek nog niet zien, sluipt toch onwillekeurig binnen.

Zoals ik al liet blijken, zien leken volgens mij geen enkel probleem in het geschilpunt waar de onderhavige partijen nu in drie instanties over hebben gedebatteerd: het ‘bedrijfsonderdeel’ van een bepaalde contractspartij dat nu juist bij het contract in kwestie betrokken is, wordt organisatorisch bij een andere partij ‘ondergebracht’; er wordt met de contractuele wederpartij contractsovername overeengekomen, en onderhandeld over voortzetting van het contract. Zowel de ‘oude’ als de ‘nieuwe’ partij neemt uitgebreid aan de onderhandelingen deel — misschien (zie voetnoot 5) omdat de organisatorische ontvlechting nog niet voltooid is. Dan wordt op een bepaald moment een relevante rechtshandeling tot beëindiging van het contract, waar de beide betrokkenen kennelijk mee instemmen, effectief ‘gedaan’door de ‘oude’ partij10. — terwijl inmiddels dus een ander de formele contractspartij is geworden. Niemand betwijfelt dat beide betrokkenen de door de rechtshandeling beoogde beëindiging wilden, en ook de contractuele wederpartij begrijpt dat. Wat staat er dan in de weg aan ‘toerekening’ van de relevante rechtshandeling aan die partij, die het werkelijk aan bleek te gaan?

Juridisch kan de uitkomst die ‘de leek’ als min of meer vanzelfsprekend aanvaardt, op verschillende manieren worden onderbouwd. Ik noem als voorbeelden: men kan het a) zo zien dat de opzegging is gedaan door de partij die de betrokkenen aan huurderszijde als de huurder aanmerkten, in dier voege dat ‘de huurder’ (wie dat ook precies mocht blijken te zijn) met instemming van beide betrokkenen opzegde. Men kan ook b) redeneren dat de opzeggende partij voor zichzelf opzegde maar, voor het geval zij niet de huurster bleek te zijn, (mede) namens de andere betrokkene opzegde. Variaties op deze thema's zijn ook denkbaar.

Ik lees het in cassatie bestreden oordeel van het hof — en dan met name rov. 4.7 van het arrest — zo, dat het hof naar (een variatie op) het in de vorige alinea onder a) omschreven stramien heeft geoordeeld: in de gegeven context moest de opzegging worden begrepen als uitdrukking van de wil, aan de kant van de huurder, om de overeenkomst te beëindigen. Omdat [eiser] c.s. wisten/moesten weten dat de opzegging met instemming van de Rgd. plaatsvond en slechts als gevolg van de achteraf onjuist gebleken opvatting aan de kant van de Rgd. c.s. betreffende de contractsovername, door de Regiopolitie werd gedaan, konden [eiser] c.s de opzegging niet anders begrijpen dan als (mede) van de Rgd. afkomstig en dus als mede aan de Rgd. toe te rekenen rechtshandeling.

Het komt er dus op neer dat het hof aan de opzegging een ruime uitleg heeft gegeven, waarbij is benadrukt dat [eiser] c.s. naar redelijkheid en billijkheid, en in aanmerking genomen de aan de opzegging voorafgaande contacten, de opzegging slechts in die zin konden opvatten.

Daarmee heeft het hof op een correcte manier toepassing gegeven aan wat er bij de uitleg van wilsverklaringen door de rechter te pas komt: beslissende betekenis komt toe aan ‘alle omstandigheden van het concrete geval, gewaardeerd naar hetgeen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid meebrengen.’11.. Dat het hof langs die weg de uitkomst heeft bereikt die de juridische leek als min of meer vanzelfsprekend beoordeelt, accentueert dat de beoordeling van het hof ook als (bij uitstek) begrijpelijk mag worden gewaardeerd.

De klachten van het middel gaan alle uit van andere lezingen van het oordeel van het hof. Merkt men, zoals ik doe, die lezingen alle als onjuist aan, dan stranden deze klachten daarop. In iets meer detail:

Uit deze beschouwingen vloeit de hieronder vermelde conclusie noodzakelijkerwijs voort.

Ik concludeer tot verwerping.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden