HR, 09-06-2017, nr. 16/04471

In cassatie kan worden uitgegaan van de feiten zoals vastgesteld door het hof op blz. 2:

Verzoeker tot cassatie (hierna: de man) en verweerster in cassatie (de vrouw) zijn in 1999 met elkaar gehuwd onder huwelijkse voorwaarden.

De huwelijkse voorwaarden vermeldden, voor zover hier van belang:

“Algehele uitsluiting

Artikel 1:

Tussen de echtgenoten zal geen enkele huwelijksvermogensrechtelijke gemeenschap van goederen bestaan.

(…)

Herinrichtingsverplichting

Artikel 7:

1. Na ontbinding van het huwelijk door echtscheiding of scheiding van tafel en bed is de man verplicht een zodanig bedrag aan de vrouw ter beschikking te stellen dat daarmee de goederen welke redelijkerwijs benodigd zijn voor het voeren van een eigen huishouding, zoals inboedelzaken, stoffering en huishoudelijke apparaten, door de vrouw kunnen worden aangeschaft. De man is eveneens verplicht al zijn middelen aan te wenden teneinde zorg te dragen voor andere woonruimte van de vrouw.

2. Het bedrag als in het vorige lid bedoeld, wordt vastgesteld in onderling overleg en bij gebreke van overeenstemming dienaangaande door een door de kantonrechter te Leiden aan te wijzen deskundige.

3. De betaling van het bedrag als bedoeld in de vorige leden van dit artikel wordt door partijen aangemerkt als voldoening aan een dringende verplichting van moraal en fatsoen.”

De man heeft in 2013 een woning te [plaats A] gekocht met de bedoeling woonruimte aan de vrouw te verschaffen in het kader van de echtscheiding van partijen. De man heeft de aankoop van deze woning gefinancierd met een lening uit zijn besloten vennootschap.

Op 28 april 2014 heeft de man aan de rechtbank Den Haag verzocht echtscheiding uit te spreken, met nevenvoorzieningen. De vrouw heeft verweer gevoerd en van haar kant zelfstandige verzoeken aan de rechtbank gedaan, zoals hierna te bespreken.

Op 17 juni 2014 heeft de vrouw een voorlopige voorziening verzocht voor de duur van de echtscheidingsprocedure. De man heeft van zijn kant voorlopige voorzieningen verzocht. Bij beschikking van 21 juli 2014 heeft de rechtbank bij wijze van voorlopige voorziening bepaald dat de man bij uitsluiting gerechtigd zal zijn tot het gebruik van de echtelijke woning te [plaats B] , dat het minderjarige kind van partijen aan de man wordt toevertrouwd, dat de vrouw – kort gezegd – de ontvangen kinderbijslag doorbetaalt aan de man en dat de man aan de vrouw een partneralimentatie zal betalen van € 755,- per maand.

In de hoofdzaak heeft de rechtbank bij beschikking van 3 juni 2015 (ECLI:NL:RBDHA:2015:6558) echtscheiding uitgesproken1.. De rechtbank heeft bepaald dat het kind hoofdverblijfplaats zal hebben bij de man, alsmede dat de vrouw aan de man een bepaalde bijdrage voor de kosten van verzorging en opvoeding van het kind zal betalen. Afgezien van de beslissing over een personenauto, die in cassatie niet meer van belang is, heeft de rechtbank het meer of anders verzochte afgewezen. Dit afwijzende oordeel omvatte onder meer:

(i) de afwijzing van het verzoek van de vrouw om vaststelling van een bijdrage van € 2.000,- bruto per maand in de kosten van haar levensonderhoud (blz. 6 Rb);

(ii) de afwijzing van de verzoeken van de man m.b.t. ontruiming door de vrouw van het appartement te [plaats A] en, meer subsidiair, tot betaling door de vrouw van een huur van € 900,- per maand voor deze woning, te rekenen vanaf 5 december 2013 (blz. 2 en 7 Rb);

(iii) de afwijzing van het verzoek van de vrouw te bepalen dat het appartement te [plaats A] aan haar wordt toegedeeld en op haar naam wordt gesteld (blz. 3 en 7 Rb).

Wat de twee laatstgenoemde punten betreft, overwoog de rechtbank dat tussen partijen in geschil is of artikel 7 van de akte van huwelijkse voorwaarden – hiervoor geciteerd – de man slechts verplicht om feitelijk woonruimte voor de vrouw te regelen dan wel (ook) inhoudt dat de man de woonruimte van de vrouw dient te (blijven) financieren. Na aanhaling van de Haviltex-maatstaf2.en van de onbetwiste stelling van de vrouw dat artikel 7 van de huwelijksvoorwaarden is bedoeld als een correctie op de uitsluiting van iedere gemeenschap van goederen die partijen waren overeengekomen, overwoog de rechtbank:

“In het licht van die correctie leidt de rechtbank uit de bewoordingen “al zijn middelen aan te wenden” af dat het de bedoeling van partijen is geweest dat de man bij een ontbinding van het huwelijk niet alleen huisvesting voor de vrouw zal regelen, maar deze ook zal (blijven) financieren. De door de man gestelde verplichting van de vrouw om aan de man huurpenningen te betalen strookt niet met deze kennelijke bedoeling van partijen. De tekst biedt geen aanknopingspunten voor de stelling van de vrouw dat deze bepaling impliceert dat de man de eigendom van de woning (…) te [plaats A] aan haar dient over te dragen. Gesteld noch gebleken is van feiten of omstandigheden die tot een dergelijke uitleg van die bepaling nopen.”

De man heeft hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof Den Haag en, voor zover in cassatie van belang, zijn verzoeken met betrekking tot de ontruiming van het appartement te [plaats A] (en meer subsidiair tot betaling door de vrouw van een huur van € 900,- per maand voor dit appartement) aan het hof voorgelegd. De vrouw heeft incidenteel hoger beroep ingesteld met betrekking tot het bedrag van de kinderalimentatie. Zij verzocht te bepalen, indien en voor zover het verzoek van de man dat zij het appartement te [plaats A] moet verlaten wordt toegewezen, dat de man haar een bedrag van € 1.000,- per maand zal voldoen.

Bij beschikking van 8 juni 2016 (ECLI:NL:GHDHA:2016:2154) heeft het hof:

- de man niet-ontvankelijk verklaard in zijn verzoek in hoger beroep t.a.v. afwijzing of nihilstelling van partneralimentatie met terugwerkende kracht3.;

- de beschikking van de rechtbank vernietigd t.a.v. het bedrag van de door de vrouw te betalen kinderalimentatie; het hof heeft deze vastgesteld op € 375,- per maand4.;

- de beschikking van de rechtbank, voor zover aan het oordeel van het hof onderworpen, bekrachtigd ten aanzien van de afwikkeling van de huwelijkse voorwaarden;

- het in hoger beroep meer of anders verzochte afgewezen.

Met betrekking tot het appartement te [plaats A] heeft het hof, na een weergave van de partijstandpunten in rov. 8 en 9, in rov. 10 en 11 de Haviltex-maatstaf vooropgesteld. Vervolgens overwoog het hof:

“Op basis van de stukken en het verhandelde ter terechtzitting is het hof van oordeel dat de rechtbank op de juiste gronden heeft geoordeeld en beslist zoals zij heeft gedaan. Het hof neemt deze gronden over en maakt ze tot de zijne. In hoger beroep zijn geen feiten of omstandigheden gebleken die tot een andere beslissing leiden. Het hof neemt daarbij in aanmerking dat de vrouw op het moment dat zij met de man ging trouwen in financieel opzicht volledig afhankelijk werd van de man. De partneralimentatie, die haar enige inkomstenbron was, stopte en zij is de woning ingetrokken die aan de man toebehoorde. Aangezien partijen met uitsluiting van iedere gemeenschap van goederen zijn gehuwd brengt dit met zich dat de vrouw in geval van een echtscheiding zonder inkomen en zonder woning achter zou blijven. Dit terwijl de vrouw reeds een echtscheiding heeft meegemaakt en dus reeds met de gevolgen daarvan is geconfronteerd. In dit verband bezien is het hof van oordeel dat alles erop wijst dat het de bedoeling van partijen is geweest dat de vrouw in geval van echtscheiding niet onverzorgd achter zou blijven. Het hof is dan ook van oordeel dat dit artikel zoals de rechtbank heeft overwogen, dient te worden gezien als een correctie op de uitsluiting van iedere gemeenschap van goederen die partijen bij het aangaan van het huwelijk zijn overeengekomen. De vrouw kon redelijkerwijs verwachten dat zij op deze manier in elk geval zeker zou worden gesteld van woonruimte zonder zich zorgen te hoeven maken om de bekostiging daarvan. Dat de vrouw dit mocht verwachten blijkt ook uit de wijze waarop de man uitvoering heeft gegeven aan artikel 7 van de huwelijkse voorwaarden door in de aanloop van de echtscheiding de woning te kopen met de bedoeling om woonruimte te verschaffen aan de vrouw. Los van de vraag of de notaris een verklaring had mogen afleggen en wat zijn relatie is tot de man, kon de man er niet vanuit gaan dat op hem alleen een inspanningsverplichting rustte om een huurwoning voor de vrouw te zoeken zoals in de door de man overgelegde verklaring van de notaris wordt betoogd. Het enkele feit dat de man een concepthuurovereenkomst tussen de vrouw en de B.V. in het geding heeft gebracht maakt niet dat de vrouw er niet van uit mocht gaan dat de man de woning ‘om niet’ aan haar ter beschikking stelde. Niet in geschil is immers dat de man pas enkele maanden nadat de vrouw in de woning woonde, haar heeft verzocht om huur te betalen. Indien de man in de veronderstelling verkeerde dat hij slechts een huurwoning moest verschaffen aan de vrouw, had het voor de hand gelegen dat de man voordat hij de woning kocht of in elk geval voordat de vrouw de woning zou hebben betrokken, afspraken omtrent huur zou hebben gemaakt. Dit heeft hij niet gedaan. Daarbij komt nog dat de huurovereenkomst die door de man in het geding is gebracht, op naam staat van de B.V. van de man, terwijl de man de eigenaar is van de woning. Het vorenstaande leidt tot de conclusie dat de man onvoldoende heeft gesteld om zijn beroep op de uitleg van artikel 7 van de huwelijkse voorwaarden te onderbouwen zodat het hof dit beroep niet honoreert en de beschikking op dit punt zal worden bekrachtigd.” (rov. 12)

Het hof voegde hieraan toe:

“Aangezien het hof van oordeel is dat de vrouw de woning ‘om niet’ mag blijven bewonen, komt het hof niet toe aan de beoordeling van het verzoek van de vrouw om partneralimentatie nu zij hierom heeft verzocht voor het geval zij de woning zou moeten verlaten.” (rov. 13)

De man heeft – tijdig – beroep in cassatie ingesteld. De vrouw heeft in cassatie verweer gevoerd.