HvJ EU, 17-02-2016, nr. C-429/14

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of het Verdrag van Montreal, met name de artikelen 19, 22 en 29 ervan, aldus moet worden uitgelegd dat een luchtvervoerder die een overeenkomst voor internationaal vervoer met een werkgever van als passagiers vervoerde personen als in het hoofdgeding heeft gesloten, jegens deze werkgever wegens door deze werkgever gemaakte extra kosten aansprakelijk is voor schade die voortvloeit uit de vertraging van vluchten waarmee zijn werknemers krachtens deze overeenkomst zijn vervoerd.

Vooraf dient erop te worden gewezen dat het Verdrag van Montreal op 9 december 1999 door de Europese Gemeenschap is ondertekend en vervolgens in haar naam op 5 april 2001 is goedgekeurd door de Raad van de Europese Unie. Het Verdrag is voor de Europese Unie op 28 juni 2004 in werking getreden.

Bijgevolg maken de bepalingen van het Verdrag van Montreal vanaf deze inwerkingtreding integrerend deel uit van de rechtsorde van de Unie, zodat het Hof bevoegd is om een prejudiciële beslissing te geven over de uitlegging ervan (zie in die zin arresten IATA en ELFAA, C-344/04, EU:C:2006:10, punt 36, en Walz, C-63/09, EU:C:2010:251, punt 20), met dien verstande dat dit verdrag is opgesteld in het Engels, Arabisch, Chinees, Spaans, Frans en Russisch en deze zes taalversies gelijkelijk authentiek zijn.

Inzake een dergelijke uitlegging is het vaste rechtspraak dat een internationaal verdrag wordt uitgelegd op basis van de bewoordingen waarin het is opgesteld alsook in het licht van de doelstellingen ervan. Volgens artikel 31, lid 1, van het voor de Unie geldende Verdrag inzake het verdragenrecht, ondertekend te Wenen op 23 mei 1969, waarbij regels van algemeen volkenrecht zijn gecodificeerd, moet een verdrag te goeder trouw worden uitgelegd overeenkomstig de gewone betekenis van de bewoordingen van het verdrag in hun context en in het licht van het voorwerp en het doel van dat verdrag (zie in die zin arresten IATA en ELFAA, C-344/04, EU:C:2006:10, punt 40, en Walz, C-63/09, EU:C:2010:251, punt 23).

Ten gronde zij opgemerkt dat, aldus artikel 29 van het Verdrag van Montreal betreffende vorderingen, bij het vervoer van passagiers, bagage en goederen elke schadevordering, op welke grond dan ook, hetzij uit hoofde van dit verdrag hetzij op grond van een overeenkomst, een onrechtmatige daad of anderszins, slechts kan worden ingesteld onder de voorwaarden en binnen de aansprakelijkheidsgrenzen bedoeld in dit Verdrag, zonder dat hiermee iets bepaald is omtrent de personen die een vordering kunnen instellen of omtrent hun onderscheiden rechten. Voorts wordt in dat artikel bepaald dat bij een dergelijke vordering geen schadevergoeding kan worden verkregen bij wijze van straf of voorbeeld noch uit anderen hoofde dan tot herstel van geleden schade.

Tot bepaling of een schadevordering met aansprakelijkstelling van een luchtvervoerder op basis van het Verdrag van Montreal kan worden ingesteld, dient dus vooraf te worden nagegaan of schade als in het hoofdgeding waarop deze aansprakelijkstelling ziet, onder dit verdrag valt.

Dienaangaande volgt uit artikel 19 van het Verdrag van Montreal dat de luchtvervoerder in beginsel gehouden is tot een algemene plicht tot vergoeding van ‘schade voortvloeiend uit vertraging in het luchtvervoer van passagiers, bagage of goederen’.

Dat artikel omschrijft weliswaar de bij vertraging vergoedbare schade aan de hand van het schadeveroorzakende feit, maar laat de mogelijk gelaedeerde onbenoemd.

Derhalve kan artikel 19 van het Verdrag van Montreal, hoewel het een luchtvervoerder niet uitdrukkelijk aansprakelijk stelt jegens een werkgever als in het hoofdgeding, bij schade door vluchtvertraging bij de uitvoering van de tussen deze werkgever en deze vervoerder gesloten overeenkomst voor internationaal vervoer, aldus worden uitgelegd dat het niet alleen van toepassing is bij schade die een passagier heeft geleden maar ook bij schade die een werkgever heeft geleden.

Gelet op de in punt 24 van het onderhavige arrest aangehaalde rechtspraak dient te worden nagegaan of deze uitlegging op basis van de tekst van artikel 19 van het Verdrag van Montreal bevestiging vindt in de context van dat artikel en in de door dit Verdrag nagestreefde doelstellingen.

Dienaangaande dient in de eerste plaats te worden vastgesteld dat artikel 22, lid 1, van het verdrag van Montreal, in de Franse taalversie, weliswaar het begrip uit vertraging voortvloeiende schade afbakent, zodat de aansprakelijkheid van de luchtvervoerder zich beperkt tot uitsluitend schade ‘geleden door passagiers’.

Maar deze bepaling verwijst uitdrukkelijk naar artikel 19 van het Verdrag van Montreal zodat niet kan worden aangenomen dat in deze bepaling het begrip schade anders wordt gedefinieerd dan in dat artikel.

Bovendien verschilt de Engelse, Spaanse en Russische taalversie van artikel 22, lid 1, van het Verdrag van Montreal van de Franse taalversie, daar de eerste taalversies verwijzen naar schade als gevolg van vertraging (‘damage caused by delay’, ‘daño causado por retraso’ en ‘bpед, пpичиhеhhый пpи пеpеbo3ке лиц b pе3yлbTаTе 3адеpжки’), zonder dat die schade wordt beperkt tot door passagiers geleden schade.

Lezing van artikel 22, lid 1, van het Verdrag van Montreal in de verschillende authentieke taalversies ervan bevestigt dus de in punt 29 van het onderhavige arrest gegeven uitlegging.

In de tweede plaats volgt uit artikel 1, lid 1, van het Verdrag van Montreal, dat het toepassingsgebied ervan omschrijft, dat dit Verdrag van toepassing is op al het internationale vervoer van personen, bagage of goederen dat met luchtvaartuigen tegen betaling plaatsvindt.

Deze bepaling ziet dus in het algemeen alleen op personen in hun hoedanigheid van passagiers die, net zoals ook bagage en goederen, krachtens een overeenkomst voor internationaal luchtvervoer worden vervoerd.

Zij definieert evenwel niet de personen die een beroep op een internationale luchtvervoerder doen om bagage, goederen of passagiers te vervoeren en uit dien hoofde schade kunnen lijden.

In dit verband dient artikel 1, lid 1, van het Verdrag van Montreal evenwel te worden uitgelegd in het licht van de derde alinea van de preambule van dit verdrag, waarin het belang wordt erkend van het waarborgen van bescherming van de belangen van consumenten in het internationale luchtvervoer, met dien verstande dat het begrip ‘consument’ in de zin van dat Verdrag niet noodzakelijkerwijze samenvalt met het begrip ‘passagier’, maar naar omstandigheden personen omvat die niet zelf worden vervoerd en dus geen passagier zijn.

In het licht van deze doelstelling kan het feit dat de tekst van artikel 1, lid 1, van het Verdrag van Montreal niet verwijst naar personen van wie de werknemer een beroep op een internationale luchtvervoerder doet om hen als passagier te vervoeren, niet worden opgevat als een uitsluiting van deze personen en dus van de schade die zij uit dien hoofde kunnen lijden, van het toepassingsgebied van dit Verdrag.

Uit de analyse van artikel 1, lid 1, van het Verdrag van Montreal vloeit dus voort dat de door deze personen geleden schade binnen het toepassingsgebied van dit verdrag kan vallen.

In de derde en laatste plaats legt het Verdrag van Montreal blijkens verschillende onderling overeenstemmende bepalingen ervan een verband tussen de aansprakelijkheid van de luchtvervoerder enerzijds en het bestaan van een tussen een luchtvervoerder en een andere partij gesloten overeenkomst voor internationaal vervoer anderzijds, zonder dat het feit dat deze andere partij al dan niet zelf passagier is, in het bijzonder relevant is voor de aansprakelijkstelling van de vervoerder op basis van deze overeenkomst.

Zo definieert artikel 1, lid 2, van het Verdrag van Montreal het begrip internationaal vervoer onder verwijzing naar de ‘overeenkomst tussen partijen’ inzake de plaats van vertrek en bestemming van het vervoer, dat dus in een contractueel verband wordt opgevat.

Bovendien volgt, zoals is opgemerkt in punt 25 van het onderhavige arrest, uit artikel 29 van het Verdrag van Montreal dat elke schadevordering, op welke grond dan ook, uit hoofde van dit Verdrag en op grond van een overeenkomst, een onrechtmatige daad of anderszins, slechts kan worden ingesteld onder de voorwaarden en binnen de aansprakelijkheidsgrenzen bedoeld in dit verdrag, tenzij de luchtvervoerder overeenkomstig artikel 25 ervan in de overeenkomst hogere aansprakelijkheidsgrenzen heeft vastgesteld of tenzij deze overeenkomst geen enkele aansprakelijkheidsgrens bevat.

Voorts, aldus artikel 33, lid 1, van het verdrag van Montreal, moet een dergelijke rechtsvordering ter keuze van de eiser worden ingesteld binnen het gebied van de plaats van vestiging van de luchtvervoerder, met wie de overeenkomst is gesloten.

Ten slotte bepaalt artikel 3, lid 5, van dit Verdrag dat niet-inachtneming van de daarbij aan de luchtvervoerder opgelegde specifieke verplichtingen van informatie en afgifte van documenten in het kader van internationaal personenvervoer niet afdoet aan het bestaan of de geldigheid van de vervoerovereenkomst, die desondanks onderworpen zal zijn aan de regels van dit verdrag, met inbegrip van die betreffende de beperking van de aansprakelijkheid.

Uit al het voorgaande volgt dat artikel 19 van het Verdrag van Montreal, gelet op de bewoordingen en de context ervan alsook het door dit Verdrag nagestreefde doel van bescherming van de consumentenbelangen, aldus moet worden uitgelegd dat het niet alleen van toepassing is op door een passagier geleden schade, maar ook op schade geleden door een persoon in zijn hoedanigheid van werkgever, die met een luchtvervoerder een overeenkomst voor internationaal vervoer heeft gesloten voor het vervoer van passagiers die zijn werknemers zijn.

Blijkens punt 12 van het onderhavige arrest vordert, in het hoofdgeding, de betrokkene evenwel vergoeding van schade die voor hem voortvloeide uit de vertraging van een krachtens een overeenkomst voor internationaal vervoer uitgevoerde vlucht voor het vervoer van niet één, maar van twee passagiers die zijn werknemers zijn. In een dergelijke situatie kan niet worden uitgesloten dat deze persoon een groter schadebedrag vordert dan het schadebedrag dat elk van de betrokken passagiers individueel had kunnen vorderen.

Gelet op de bij artikel 22, lid 1, van het Verdrag van Montreal gestelde beperking ‘per passagier’ van de aansprakelijkheid van de luchtvervoerder dient dus te worden nagegaan of aan de in punt 46 van het onderhavige arrest uiteengezette uitlegging van artikel 19 van dit Verdrag kan worden afgedaan door het feit dat de partijen bij dat verdrag bij sluiting ervan ook een billijk evenwicht van de aanwezige belangen hebben willen bereiken, zoals blijkt uit de vijfde alinea van de preambule ervan.

Uit het vereiste van aansprakelijkheidsbeperking ‘per passagier’ volgt dat het schadebedrag dat kan worden toegekend aan een persoon als in het hoofdgeding, die als gevolg van vertraging in het internationaal vervoer van passagiers schadevergoeding vordert, in geen geval meer dan bedragen dan het bedrag dat wordt verkregen door vermenigvuldiging van de in artikel 22, lid 1, van het Verdrag van Montreal gestelde grens met het aantal personen die zijn vervoerd krachtens de tussen deze persoon en de betrokken luchtvervoerder(s) gesloten overeenkomst.

Een dergelijke schadevergoeding verzekert een billijk evenwicht tussen de aanwezige belangen. Personen als in het hoofdgeding krijgen, gelet op de in artikel 22, lid 1, van het Verdrag van Montreal gestelde grens, namelijk geen gunstigere of ongunstigere behandeling dan de passagiers die zelf door vertraging schade hebben geleden.

De luchtvervoerders krijgen de waarborg dat zij niet aansprakelijk kunnen worden gesteld boven de bij deze bepaling gestelde grens ‘per passagier’, daar de aan dergelijke personen toegekende vergoeding, zoals is uiteengezet in punt 49 van het onderhavige arrest, in geen geval meer kan bedragen dan de som van alle vergoedingen die kunnen worden toegekend aan alle betrokken passagiers als zij individueel zouden vorderen.

Op de eerste vraag dient dus te worden geantwoord dat het Verdrag van Montreal, met name de artikelen 19, 22 en 29 ervan, aldus moet worden uitgelegd dat een luchtvervoerder die een overeenkomst voor internationaal vervoer met een werkgever van als passagiers vervoerde personen als in het hoofdgeding heeft gesloten, jegens deze werkgever wegens door deze werkgever gemaakte extra kosten aansprakelijk is voor schade die voortvloeit uit de vertraging van vluchten waarmee zijn werknemers krachtens deze overeenkomst zijn vervoerd.

Met zijn tweede vraag, die wordt gesteld ingeval de eerste vraag ontkennend wordt beantwoord, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 29 van het Verdrag van Montreal aldus moet worden uitgelegd dat een werkgever als in het hoofdgeding een luchtvervoerder aansprakelijk kan stellen op andere grondslagen dan dit Verdrag, met name op grond van het nationale recht.

Gelet op het antwoord op de eerste vraag behoeft de tweede vraag niet te worden beantwoord.