HvJ EU, 07-03-2013, nr. C-424/11

Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van artikel 13, B, sub d, punt 6, van de Zesde richtlijn (77/388/EEG) van de Raad van 17 mei 1977 betreffende de harmonisatie van de wetgevingen der lidstaten inzake omzetbelasting — Gemeenschappelijk stelsel van belasting over de toegevoegde waarde: uniforme grondslag (PB L 145, blz. 1; hierna: ‘Zesde richtlijn’) en artikel 135, lid 1, sub g, van richtlijn 2006/112/EG van de Raad van 28 november 2006 betreffende het gemeenschappelijke stelsel van belasting over de toegevoegde waarde (PB L 347, blz. 1).

Dit verzoek is ingediend in het kader van een geding tussen Wheels Common Investment Fund Trustees Ltd e.a. en de Commissioners for Her Majesty's Revenue and Customs (hierna: ‘Commissioners’) betreffende de weigering van de Commissioners om de voor Wheels Common Investment Fund Trustees Ltd e.a. verrichte vermogensbeheerdiensten vrij te stellen van belasting over de toegevoegde waarde (hierna: ‘btw’).

Wheels Common Investment Fund Trustees Ltd (hierna: ‘Wheels’) is de ‘trustee’ van het fonds waarin de activa van de bedrijfspensioenregelingen die Ford Motor Company heeft ingesteld om te voldoen aan de verplichtingen die krachtens de nationale wetgeving en de collectieve overeenkomsten op haar rusten, zijn samengevoegd voor beleggingsdoeleinden.

Elk van deze regelingen voorziet in de uitkering aan een categorie gewezen werknemers van pensioenen die zijn berekend op basis van het laatste loon van de aangesloten leden en hun aantal dienstjaren bij de onderneming. Alle werknemers kunnen zich op vrijwillige basis aansluiten bij de regeling, en tijdens hun tewerkstelling vaste bijdragen storten waarvan het bedrag wordt ingehouden op hun loon. Ook de werkgever stort bijdragen, ten belope van voldoende hoge bedragen om de resterende kost van de pensioenuitkeringen te kunnen financieren.

Capital International Limited verrichtte ten tijde van de feiten vermogensbeheerdiensten voor Wheels. Overeenkomstig de btw-wetgeving van het Verenigd Koninkrijk is Wheels btw in rekening gebracht, die is afgedragen aan de Commissioners.

In de loop van september 2007, na de uitspraak van het voornoemde arrest Claverhouse, heeft Capital International Limited de Commissioners verzocht om terugbetaling van de btw over de door haar verrichte vermogensbeheerdiensten, met het betoog dat deze diensten — naargelang de betrokken periode — onder de vrijstelling van artikel 135, lid 1, sub g, van richtlijn 2006/112, dan wel onder de in artikel 13, B, sub d, punt 6, van de Zesde richtlijn bedoelde vrijstelling vielen.

Bij besluit van 2 januari 2008 hebben de Commissioners dit verzoek afgewezen. Daarop heeft Wheels tegen dit besluit beroep ingesteld bij de First-tier Tribunal (Tax Chamber). Hoewel de voor Wheels verrichte diensten volgens de verwijzende rechter diensten van ‘beheer’ in de zin van de vrijstelling van artikel 13, B, sub d, punt 6, van de Zesde richtlijn en artikel 135, lid 1, sub g, van richtlijn 2006/112 vormen, is het onzeker of het fonds van Wheels als een ‘gemeenschappelijk beleggingsfonds’ in de zin van deze vrijstelling kan worden aangemerkt.

In die omstandigheden heeft de First-tier Tribunal (Tax Chamber) de behandeling van de zaak geschorst en het Hof om een prejudiciële beslissing verzocht over de volgende vragen:

Met zijn vragen wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of — en onder welke voorwaarden — de activa van een bedrijfspensioenregeling en het beleggingsfonds waarin zij zijn samengevoegd, onder het begrip ‘gemeenschappelijke beleggingsfondsen’ in de zin van artikel 13, B, sub d, punt 6, van de Zesde richtlijn en artikel 135, lid 1, sub g, van richtlijn 2006/112 vallen.

Om te beginnen zij eraan herinnerd dat de vrijstellingen die met name in artikel 13, B, sub d, punt 6, van de Zesde richtlijn en in artikel 135, lid 1, sub g, van richtlijn 2006/112 zijn neergelegd, volgens vaste rechtspraak weliswaar autonome begrippen van het Unierecht zijn, die in beginsel een gemeenschappelijke definitie moeten krijgen om te voorkomen dat het btw-stelsel door de lidstaten uiteenlopend wordt toegepast, zodat de lidstaten de inhoud van deze vrijstellingen niet kunnen wijzigen, maar dat hiervan evenwel geen sprake is wanneer de wetgever de omschrijving van bepaalde termen van een vrijstelling aan de lidstaten heeft overgelaten (zie in die zin arrest van 4 mei 2006, Abbey National, C-169/04, Jurispr. blz. I-4027, punten 38 en 39, alsook arrest Claverhouse, reeds aangehaald, punten 19 en 20). De betrokken bepalingen laten de definitie van het begrip ‘gemeenschappelijke beleggingsfondsen’ over aan de lidstaten (zie in die zin arresten Abbey National, reeds aangehaald, punten 40 en 41, en Claverhouse, reeds aangehaald, punt 43).

Deze aldus aan de lidstaten toegekende bevoegdheid wordt evenwel ingeperkt door de verplichting om de door de wetgever van de Unie voor de vrijstelling gebruikte termen te eerbiedigen (zie arrest Claverhouse, punt 21). Een lidstaat kan met name niet de beleggingsfondsen selecteren die onder de vrijstelling vallen en die welke niet onder de vrijstelling vallen, zonder elke betekenis aan het begrip ‘gemeenschappelijke beleggingsfondsen’ zelf te ontnemen. Voornoemde bepalingen kennen de lidstaten dus enkel de bevoegdheid toe om in hun nationale recht de fondsen te definiëren die onder het begrip ‘gemeenschappelijke beleggingsfondsen’ vallen (zie arrest Claverhouse, reeds aangehaald, punten 41 tot en met 43).

Tevens dienen de lidstaten bij de uitoefening van de hun toegekende bevoegdheid om het begrip ‘gemeenschappelijke beleggingsfondsen’ te omschrijven, rekening te houden met de doelstellingen die de Zesde richtlijn en richtlijn 2006/112 nastreven, alsook met het aan het gemeenschappelijke btw-stelsel inherente beginsel van fiscale neutraliteit (zie arrest Claverhouse, reeds aangehaald, punten 22 en 43).

In dit verband moet allereerst worden opgemerkt dat de vrijstelling voor verrichtingen in verband met het beheer van gemeenschappelijke beleggingsfondsen met name tot doel heeft, beleggen in effecten via beleggingsinstellingen voor beleggers te vergemakkelijken door de btw-kosten uit te sluiten en er aldus voor te zorgen dat het gemeenschappelijke btw-stelsel fiscaal neutraal is wat de keuze tussen rechtstreeks beleggen in effecten en beleggen via gemeenschappelijke beleggingsfondsen betreft (arresten Abbey National, reeds aangehaald, punt 62, en Claverhouse, reeds aangehaald, punt 45).

Voorts verzet het beginsel van fiscale neutraliteit zich ertegen dat ondernemers die dezelfde handelingen verrichten, voor de btw-heffing verschillend worden behandeld (zie in die zin arresten van 16 september 2004, Cimber Air, C-382/02, Jurispr. blz. I-8379, punten 23 en 24, en 8 december 2005, Jyske Finans, C-280/04, Jurispr. blz. I-10683, punt 39; arresten Abbey National, reeds aangehaald, punt 56, en Claverhouse, reeds aangehaald, punt 29).

Bovendien moet worden opgemerkt dat dit beginsel niet vereist dat er sprake is van identieke handelingen. Uit vaste rechtspraak blijkt immers dat dit beginsel zich tevens ertegen verzet dat soortgelijke diensten, die dus met elkaar concurreren, uit het oogpunt van de btw verschillend worden behandeld (zie met name arresten van 23 oktober 2003, Commissie/Duitsland, C-109/02, Jurispr. blz. I-12691, punt 20; 17 februari 2005, Linneweber en Akritidis, C-453/02 en C-462/02, Jurispr. blz. I-1131, punt 24; 26 mei 2005, Kingscrest Associates en Montecello, C-498/03, Jurispr. blz. I-4427, punt 54; 8 juni 2006, L.u.P., C-106/05, Jurispr. blz. I-5123, punt 32; 12 januari 2006, Turn- und Sportunion Waldburg, C-246/04, Jurispr. blz. I-589, punt 33, en 27 april 2006, Solleveld en van den Hout-van Eijnsbergen, C-443/04 en C-444/04, Jurispr. blz. I-3617, punt 39, alsook arrest Claverhouse, reeds aangehaald, punt 46).

Bijgevolg moet worden vastgesteld of een beleggingsfonds waarin de activa van een pensioenregeling worden samengevoegd en dat kenmerken vertoont als die van het fonds dat in het hoofdgeding aan de orde is, identiek is aan de fondsen die ‘gemeenschappelijke beleggingsfondsen’ zijn in de zin van artikel 13, B, sub d, punt 6, van de Zesde richtlijn en artikel 135, lid 1, sub g, van richtlijn 2006/112, of zodanig vergelijkbaar is met deze fondsen dat het daarmee concurreert.

Dienaangaande zij eraan herinnerd dat de fondsen die instellingen voor collectieve belegging in effecten in de zin van de icbe's‑richtlijn vormen, gemeenschappelijke beleggingsfondsen zijn (zie in die zin met name arrest van 19 juli 2012, Deutsche Bank, C-44/11, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 32). Zoals uit artikel 1, lid 2, van deze richtlijn blijkt, zijn de instellingen voor collectieve beleggingen in effecten immers instellingen waarvan, zoals de AUT's en de OEIC's (zie in die zin arrest Claverhouse, reeds aangehaald, punt 50), het uitsluitend doel de collectieve belegging in effecten van uit het publiek aangetrokken kapitaal is, overeenkomstig het doel van de vrijstelling van artikel 13, B, sub d, punt 6, van de Zesde richtlijn en artikel 135, lid 1, sub g, van richtlijn 2006/112.

Bovendien moeten ook fondsen die geen instellingen voor collectieve belegging in de zin van de icbe's‑richtlijn zijn, maar dezelfde kenmerken als deze instellingen vertonen en dus dezelfde handelingen verrichten of op zijn minst zodanig vergelijkbaar zijn met deze instellingen dat zij ermee concurreren, als gemeenschappelijke beleggingsfondsen worden aangemerkt (zie in die zin arresten Abbey National, reeds aangehaald, punten 53 tot en met 56, en Claverhouse, reeds aangehaald, punten 48 tot en met 51).

Een beleggingsfonds als dat in het hoofdgeding waarin de activa van een pensioenregeling worden samengevoegd, kan evenwel niet als een instelling voor collectieve belegging in de zin van de icbe's‑richtlijn worden aangemerkt. Een dergelijk fonds is immers geen openbaar fonds maar vormt, zoals uit de verwijzingsbeslissing volgt, een aan een arbeidscontract verbonden voordeel dat de werkgevers enkel aan hun werknemers bieden. Een dergelijk fonds is dus niet identiek aan de fondsen die een ‘gemeenschappelijk beleggingsfonds’ vormen in de zin van artikel 13, B, sub d, punt 6, van de Zesde richtlijn en artikel 135, lid 1, sub g, van richtlijn 2006/112.

Een dergelijk beleggingsfonds is evenmin dermate vergelijkbaar met de instellingen voor collectieve belegging zoals die in de icbe's‑richtlijn zijn omschreven, dat het daarmee concurreert. Zij verschillen namelijk op meerdere punten, zodat zij niet kunnen worden geacht in dezelfde behoeften te voorzien.

Anders dan particuliere beleggers die hun vermogen bij een instelling voor collectieve belegging inleggen, dragen de leden van een pensioenregeling zoals die in het hoofdgeding met name niet het risico dat verbonden is aan het beheer van het beleggingsfonds waarin de activa van die regeling zijn samengebracht (zie in die zin arrest Claverhouse, reeds aangehaald, punt 50). Terwijl het pensioen dat een werknemer die lid is van een pensioenregeling als in het hoofdgeding kan ontvangen, geenszins afhankelijk is van de waarde van de activa van de regeling en de resultaten van de door de beheerders van de regeling verrichte beleggingen, maar vooraf is vastgesteld naargelang het aantal dienstjaren bij de werkgever en het bedrag van het loon, is het rendement dat personen mogen verwachten van de door hen gekochte rechten van deelneming in een instelling voor collectieve belegging afhankelijk van de resultaten van de beleggingen door de beheerders van het fonds in de periode waarin zij deze rechten van deelneming aanhielden.

Bovendien verschilt een pensioenregeling als die in het hoofdgeding ook vanuit het oogpunt van de werkgever van een instelling voor collectieve belegging. Ook al moet de werkgever, net als een persoon die in een instelling voor collectieve belegging belegt, de financiële gevolgen van de door de beheerders van de regeling gedane beleggingen dragen, is zijn situatie niet vergelijkbaar met die van een persoon die in een instelling voor collectieve belegging belegt, aangezien zijn bijdragen aan de pensioenregeling voor hem een middel zijn om zijn wettelijke verplichtingen jegens zijn werknemers na te komen.

Uit het voorgaande volgt dat op de vragen moet worden geantwoord dat artikel 13, B, sub d, punt 6, van de Zesde richtlijn en artikel 135, lid 1, sub g, van richtlijn 2006/112 aldus moeten worden uitgelegd dat een beleggingsfonds waarin de activa van een pensioenregeling zijn samengebracht, niet onder het begrip ‘gemeenschappelijke beleggingsfondsen’ in de zin van deze bepalingen valt waarvan het beheer, gelet op het doel van deze richtlijnen en het beginsel van fiscale neutraliteit, van btw kan worden vrijgesteld aangezien de leden niet het risico dragen dat met het beheer van dat fonds gepaard gaat en de bijdragen van de werkgever aan de pensioenregeling voor hem een middel zijn om zijn wettelijke verplichtingen jegens zijn werknemers na te komen.

Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.

Het Hof (Eerste kamer) verklaart voor recht:

Artikel 13, B, sub d, punt 6, van de Zesde richtlijn (77/388/EEG) van de Raad van 17 mei 1977 betreffende de harmonisatie van de wetgevingen der lidstaten inzake omzetbelasting — Gemeenschappelijk stelsel van belasting over de toegevoegde waarde: uniforme grondslag, en artikel 135, lid 1, sub g, van richtlijn 2006/112/EG van de Raad van 28 november 2006 betreffende het gemeenschappelijke stelsel van belasting over de toegevoegde waarde, moeten aldus worden uitgelegd dat een beleggingsfonds waarin de activa van een pensioenregeling zijn samengebracht, niet onder het begrip ‘gemeenschappelijke beleggingsfondsen’ in de zin van deze bepalingen valt waarvan het beheer, gelet op het doel van deze richtlijnen en het beginsel van fiscale neutraliteit, van belasting over de toegevoegde waarde kan worden vrijgesteld aangezien de leden niet het risico dragen dat met het beheer van dat fonds gepaard gaat en de bijdragen van de werkgever aan de pensioenregeling voor hem een middel zijn om zijn wettelijke verplichtingen jegens zijn werknemers na te komen.

ondertekeningen