HvJ EU, 06-10-2015, nr. C-69/14

De Roemeense regering meent dat dit verzoek om een prejudiciële beslissing niet ontvankelijk is. In dat verband stelt deze regering ten eerste dat de rechtsbetrekking tussen Târşia en de Roemeense Staat een fiscaalrechtelijke rechtsbetrekking is. Dientengevolge is op het verzoek van Târşia het fiscale procesrecht van toepassing, dat deel uitmaakt van het bestuursprocesrecht. Hoewel de civiele kamer van de verwijzende rechter, die beslissing nr. 401/2008 heeft gegeven, is aangezocht met het verzoek tot herziening van deze beslissing, is deze rechter onder deze omstandigheden gehouden het bestuursprocesrecht toe te passen, met inbegrip van de bepalingen inzake de grond voor een verzoek tot herziening die is neergelegd in artikel 21, lid 2, van de wet bestuursprocesrecht.

Ten tweede stelt de Roemeense regering dat Târşia een buitengewoon rechtsmiddel tot vernietiging van deze beslissing had kunnen instellen. Door middel van deze rechtsgang had de betrokken zaak verwezen kunnen worden naar de kamer voor bestuurszaken, die artikel 21, lid 2, van de wet bestuursprocesrecht had kunnen toepassen. Aangezien de Roemeense rechtsorde een doeltreffende beroepsweg kent die garandeert dat de situatie van Târşia in overeenstemming is met het recht van de Unie, is het antwoord op de vraag niet nuttig voor de beslechting van het geschil voor de verwijzende rechter.

Dienaangaande volstaat het eraan te herinneren dat er volgens vaste rechtspraak van het Hof een vermoeden van relevantie rust op de vragen betreffende de uitlegging van het Unierecht die de nationale rechter heeft gesteld binnen het onder zijn eigen verantwoordelijkheid geschetste wettelijke en feitelijke kader, ten aanzien waarvan het niet aan het Hof is de juistheid te onderzoeken (arresten Fish Legal en Shirley, C-279/12, EU:C:2013:853, punt 30, en Verder LabTec, C-657/13, EU:C:2015:331, punt 29).

Inzonderheid staat het in het kader van het bij artikel 267 VWEU ingevoerde stelsel van rechterlijke samenwerking niet aan het Hof om de door de nationale rechter gegeven uitlegging van het nationale recht te verifiëren of ter discussie te stellen, aangezien deze uitlegging tot de exclusieve bevoegdheid van de nationale rechter behoort. Wanneer het Hof uitspraak moet doen over een prejudiciële vraag van een nationale rechter, dient het zich dus te houden aan de uitlegging die deze rechter van het nationale recht heeft gegeven (zie in die zin arresten Winner Wetten, C-409/06, EU:C:2010:503, punt 35; Padawan, C-467/08, EU:C:2010:620, punt 22, en Logstor ROR Polska, C-212/10, EU:C:2011:404, punt 30).

Het Hof kan overigens slechts weigeren uitspraak te doen op een verzoek van een nationale rechter wanneer duidelijk blijkt dat de gevraagde uitlegging van het Unierecht geen verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, wanneer het vraagstuk van hypothetische aard is of wanneer het Hof niet beschikt over de gegevens, feitelijk en rechtens, die noodzakelijk zijn om een zinvol antwoord te geven op de gestelde vragen (arresten Nicula, C-331/13, EU:C:2014:2285, punt 23, en Verder LabTec, C-657/13, EU:C:2015:331, punt 29).

In casu zou aanvaarding van het betoog van de Roemeense regering dat de verwijzende rechter gehouden is de voorschriften van het bestuursprocesrecht toe te passen hoewel een verzoek tot herziening van een rechterlijke beslissing in een civiele zaak bij hem aanhangig is gemaakt, neerkomen op een uitlegging van nationaal recht, hetgeen tot de uitsluitende bevoegdheid van de verwijzende rechter behoort.

Volgens deze rechter is artikel 21, lid 2, van de wet bestuursprocesrecht, waarin is bepaald dat definitieve rechterlijke beslissingen gewezen op een beroep in een bestuurszaak kunnen worden herzien, niet van toepassing op het hoofdgeding, aangezien dat van civiele aard is.

Overigens blijkt uit de rechtspraak van het Hof dat de rechtsbetrekking die ontstaat tussen de belastingdienst van een lidstaat en belastingplichtigen bij de inning van een nationale belasting die is geheven in strijd met het recht van de Unie, voor de vaststelling van de toepasselijke terugbetalingsmodaliteiten moet worden gekwalificeerd volgens het nationale recht (zie in die zin arrest IN.CO.GE.'90 e.a., C-10/97—C-22/97, EU:C:1998:498, punt 26).

Het eerste middel van niet-ontvankelijkheid dat door de Roemeense regering is opgeworpen, moet derhalve worden afgewezen.

Met betrekking tot het middel van niet-ontvankelijkheid betreffende het bestaan van doeltreffende rechtsmiddelen in de nationale rechtsorde, waarin Târşia, hoe dan ook, in het gelijk zou kunnen worden gesteld, hoeft er slechts aan te worden herinnerd dat het uitsluitend een zaak is van de nationale rechter, die zich in het hoofdgeding afvraagt of een definitieve rechterlijke beslissing op een beroep in een civiele zaak kan worden herzien, om gelet op de bijzonderheden van het geval, zowel de noodzaak van een prejudiciële beslissing voor het wijzen van zijn vonnis als de relevantie van de vragen die hij aan het Hof voorlegt, te beoordelen. Wanneer de vragen betrekking hebben op de uitlegging van het recht van de Unie, is het Hof immers in beginsel verplicht daarop te antwoorden (zie in die zin arresten Transportes Urbanos y Servicios Generales, C-118/08, EU:C:2010:39, punt 25, en Nicula, C-331/13, EU:C:2014:2285, punt 21).

Niets in het dossier voor het Hof duidt erop dat de gevraagde uitlegging van het recht van de Unie niet nuttig zou zijn voor de verwijzende rechter, zodat het tweede middel van niet-ontvankelijkheid van de Roemeense regering niet kan worden aanvaard.

Overeenkomstig de rechtspraak die in punt 14 van dit arrest is aangehaald, moet de gevraagde uitlegging van het recht van de Unie verband houden met het voorwerp van het hoofdgeding. Met zijn vraag verzoekt de verwijzende rechter het Hof om uitlegging van het recht van de Unie in het licht van de nationale regeling op grond waarvan herziening van definitieve rechterlijke beslissingen in civiele zaken en strafzaken die onverenigbaar zijn met het recht van de Unie, niet mogelijk is. Voor zover uit het dossier ondubbelzinnig blijkt dat het hoofdgeding geen strafzaak betreft, moet worden vastgesteld — zoals de Roemeense en de Poolse regering stellen — dat een antwoord van het Hof op dit punt kennelijk geen verband houdt met het voorwerp van het hoofdgeding.

Gelet op het voorgaande moet worden vastgesteld dat het verzoek om een prejudiciële beslissing ontvankelijk is, behalve voor zover het ziet op de onmogelijkheid om definitieve beslissingen van rechterlijke instanties in strafzaken die onverenigbaar zijn met het recht van de Unie, te herzien.

Om te beginnen moet eraan worden herinnerd dat uit het dossier blijkt dat Târşia bij een rechterlijke beslissing op een beroep in een civiele zaak is veroordeeld tot betaling van de milieuheffing op motorvoertuigen die het Hof in het arrest Tatu (C-402/09, EU:C:2011:219), gewezen na de datum waarop deze rechterlijke beslissing definitief is geworden, in wezen onverenigbaar met artikel 110 VWEU heeft verklaard.

Volgens vaste rechtspraak is het recht op terugbetaling van belastingen die door een lidstaat in strijd met het recht van de Unie zijn geïnd, het gevolg en het complement van de rechten die de justitiabelen ontlenen aan de bepalingen van Unierecht die dergelijke belastingen verbieden, zoals uitgelegd door het Hof. De lidstaten zijn in beginsel dus verplicht in strijd met het Unierecht toegepaste heffingen terug te betalen (arresten Littlewoods Retail e.a., C-591/10, EU:C:2012:478, punt 24; Irimie, C-565/11, EU:C:2013:250, punt 20, en Nicula, C-331/13, EU:C:2014:2285, punt 27).

Bovendien hebben justitiabelen, wanneer een lidstaat heffingen heeft toegepast in strijd met het recht van de Unie, niet alleen recht op terugbetaling van de ten onrechte geïnde belasting, maar ook van de aan die staat betaalde of door hem ingehouden bedragen die rechtstreeks met die belasting verband houden. Daaruit volgt dat het beginsel dat de lidstaten verplicht zijn om in strijd met het Unierecht geheven belastingen met rente terug te betalen, uit het Unierecht zelf voortvloeit (zie in die zin arresten Littlewoods Retail e.a., C-591/10, EU:C:2012:478, punten 25 en 26, en Irimie, C-565/11, EU:C:2013:250, punten 21 en 22).

Bij gebreke van Unieregelgeving inzake restitutie van ten onrechte geheven nationale belastingen is het krachtens het beginsel van de procedurele autonomie een aangelegenheid van elke lidstaat om de bevoegde rechterlijke instanties aan te wijzen en de procedureregels vast te stellen voor vorderingen die worden ingediend ter bescherming van de rechten die de belastingplichtigen aan het Unierecht ontlenen (zie in die zin arresten Rewe-Zentralfinanz en Rewe-Zentral, 33/76, EU:C:1976:188, punt 5; Aprile, C-228/96, EU:C:1998:544, punt 18, en Test Claimants in the Franked Investment Income Group Litigation, C-362/12, EU:C:2013:834, punt 31).

De procedureregels voor vorderingen die worden ingediend ter bescherming van de rechten die belastingplichtigen aan het Unierecht ontlenen, mogen niettemin niet ongunstiger zijn dan die voor soortgelijke nationale vorderingen (gelijkwaardigheidsbeginsel) en mogen de uitoefening van de door de rechtsorde van de Unie verleende rechten niet in de praktijk onmogelijk of uiterst moeilijk maken (doeltreffendheidsbeginsel) (zie in die zin met name arresten Rewe-Zentralfinanz en Rewe-Zentral, 33/76, EU:C:1976:188, punt 5; Transportes Urbanos y Servicios Generales, C-118/08, EU:C:2010:39, punt 31, en Test Claimants in the Franked Investment Income Group Litigation, C-362/12, EU:C:2013:834, punt 32).

Voor zover de restitutie van een belasting die onverenigbaar met het recht van de Unie is verklaard in casu wordt belemmerd door het bestaan van een definitieve rechterlijke beslissing waarbij betaling van deze belasting wordt gelast, moet worden herinnerd aan het belang dat het beginsel van het gezag van gewijsde zowel in de rechtsorde van de Unie als in de nationale rechtsorden heeft. Om zowel de stabiliteit van het recht en van de rechtsbetrekkingen als een goede rechtspleging te garanderen, is het immers van belang dat rechterlijke beslissingen die definitief zijn geworden nadat de beschikbare beroepsmogelijkheden zijn uitgeput of nadat de beroepstermijnen zijn verstreken, niet meer opnieuw aan de orde kunnen worden gesteld (arrest Impresa Pizzarotti, C-213/13, EU:C:2014:2067, punt 58 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Derhalve gebiedt het recht van de Unie een nationale rechter niet, nationale procedureregels die een rechterlijke beslissing gezag van gewijsde verlenen buiten toepassing te laten, ook al zou daardoor een nationale situatie die onverenigbaar is met dat recht kunnen worden hersteld (arrest Impresa Pizzarotti, C-213/13, EU:C:2014:2067, punt 59 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Wanneer de toepasselijke nationale procedureregels voorzien in de mogelijkheid voor de nationale rechter om onder bepaalde voorwaarden terug te komen op een in gezag van gewijsde gegane beslissing om een situatie met het nationale recht verenigbaar te maken, moet die mogelijkheid, gelet op de beginselen van gelijkwaardigheid en doeltreffendheid, ook bestaan — mits aan die voorwaarden is voldaan — om de betrokken situatie weer in overeenstemming te brengen met het recht van de Unie (zie in die zin arrest Impresa Pizzarotti, C-213/13, EU:C:2014:2067, punt 62).

Gelet op de inleidende overwegingen moet ervan uit worden gegaan dat de verwijzende rechter in wezen vraagt of het recht van de Unie, met name het gelijkwaardigheidsbeginsel en het doeltreffendheidsbeginsel, aldus moet worden uitgelegd dat het zich ertegen verzet dat een nationale rechter niet de mogelijkheid heeft een definitieve rechterlijke beslissing op een beroep in een civiele zaak te herzien wanneer deze beslissing onverenigbaar blijkt met het recht van de Unie zoals uitgelegd door het Hof na de datum waarop deze beslissing definitief is geworden, terwijl zulks wel mogelijk is voor definitieve rechterlijke beslissingen op beroepen in bestuurszaken die onverenigbaar zijn met het recht van de Unie.