Hof Arnhem, 12-05-2003, nr. 21-001572-02

in strijd met voorschrift 13.1.2 vuurwerk aanwezig gehad in de als "H" aangemerkte (opslag)loods/ruimte, zijnde/althans elders dan in een/de voor de opslag van vuurwerk bestemde bewaarplaats(en); en/of

in strijd met voorschrift 13.1.2 vuurwerk aanwezig gehad in de als "C2" aangemerkte werk-, ompak- en montageruimte, zijnde/althans elders dan in een/de voor de opslag van vuurwerk bestemde bewaarplaats(en); en/of

in strijd met voorschrift 13.2.1 een of meer (vuurwerk)bewaarplaats(en) niet voorzien en/of voorzien gehouden van (een) toegangsdeur(en) die zelfsluitend was/waren; en/of

in strijd met voorschrift 13.2.1 een of meer vuurwerkbewaarplaats(en), te weten een/de zogenoemde MAVO-box(en), niet voorzien en/of voorzien gehouden van (een) toegangsdeur(en) die zelfsluitend was/waren en/of die een brandwerendheid van ten minste 30 minuten bezat(en); en/of

in strijd met voorschrift 13.2.1 een of meer van de aldaar geplaatste zeecontainers niet voorzien en/of voorzien gehouden van (een) toegangsdeur(en) die zelfsluitend was/waren en/of die een brandwerendheid van ten minste 30 minuten bezat(en); en/of

in strijd met voorschrift 13.3.5 meermalen, althans eenmaal, (telkens) niet, zodra de werkzaamheden in de als "C2" aangemerkte werk-, ompak- en montageruimte waren beëindigd, het restant van het vuurwerk en/of het

omgepakte vuurwerk weer naar een/de bewaarplaats(en) teruggebracht of doen terugbrengen; en/of

in strijd met de/het voorschrift(en) 13.2.10 en/of 2.1.1 en/of 3.2.9 in een/de bewaarplaats(en) en/of in een/de (zogenaamde) MAVO-box(en) en/of in een/de zeecontainer(s) meer vuurwerk en/of vuurwerk van een zwaardere klasse opgeslagen,

zulks terwijl hij, verdachte, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, tot de/het vorenomschreven (strafbaar/strafbare) feit(en) opdracht heeft gegeven en/althans (de) feitelijke leiding heeft gegeven aan de vorenomschreven verboden gedraging(en);

(artikel 18.18 Wet milieubeheer in verband met artikel 51, lid 2 Wetboek van Strafrecht);

vuurwerk (van de klasse 1.1 G en 1.2 G, althans vuurwerk van een zwaardere klasse dan 1.4 G) opgeslagen (gehad) in (een) bewaarplaats(en), te weten in (een) zeecontainer(s) en/of in een (zogenaamde) MAVO-box(en), die daarvoor ongeschikt was/waren; en/of

vuurwerk opgeslagen (gehad) in de als "C2" aangemerkte werk-, ompak- en montageruimte; en/of

vuurwerk opgeslagen (gehad) in een of meer ruimte(s) zonder dat deze was/waren voorzien van een adequate sprinkler-, althans brandblusinstallatie,

zulks terwijl hij, verdachte, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, tot de/het vorenomschreven (strafbaar/strafbare) feit(en) opdracht heeft gegeven en/althans (de) feitelijke leiding heeft gegeven aan de vorenomschreven verboden gedraging(en);

(artikel 2 Wet milieugevaarlijke stoffen in verband met artikel 51, lid 2 Wetboek van Strafrecht);

vuurwerk heeft opgeslagen, althans aanwezig heeft gehad in de als "C2" aangemerkte werk-, ompak- en montageruimte en/of in de als "H" aangemerkte (opslag)loods/ruimte, zijnde/althans elders dan in een/de voor de opslag van vuurwerk bestemde en/of geschikte bewaarplaats(en) en/of

onverpakt vuurwerk al dan niet in combinatie met verpakt vuurwerk heeft opgeslagen, althans aanwezig gehouden en/of

dat bedrijf gevoerd terwijl onvoldoende maatregelen waren genomen ter voorkoming van brand en/of ontploffing(en) en/of het kunnen uitbreiden van brand, immers

§ was/waren een of meer deur(en) van een of meer vuurwerkopslagplaats(en) (de zogenoemde Mavo-boxen en/of (zee)container(s) niet zelfsluitend en/of was/waren een of meer van deze deur(en) onvoldoende brandwerend en/of

§ werd vuurwerk opgeslagen en/of opgeslagen gehouden in een of meer zeecontainers, welke niet, althans onvoldoende brandwerend was/waren, en/of

§ was in verschillende ruimtes waar vuurwerk lag opgeslagen geen, althans geen goed functionerende sprinkler-, althans brandblusinstallatie aangebracht, althans aanwezig, en/of

vuurwerk, althans materiaal, opgeslagen en/of opgeslagen gehouden dat massa-explosief was,

tengevolge waarvan het aan de (mede-)schuld van voornoemde vennootschap onder firma en/of de schuld van haar mededader(s) te wijten is geweest dat, (toen op 13 mei 2000 op enige wijze brand was ontstaan in of nabij de werkbunker C2 van het bedrijf, althans op of in de onmiddellijke nabijheid van het bedrijfsterrein van voornoemde vennootschap onder firma) deze/een brand zich zodanig kon ontwikkelen en/of uitbreiden dat een of meer ontploffing(en) en/of branden ontstond(en), welk(e) feit(en) de dood van [20 slachtoffers] ten gevolge heeft/hebben gehad, zulks terwijl hij, verdachte, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, tot de/het vorenomschreven (strafbaar/strafbare) feit(en) opdracht heeft gegeven en/althans (de) feitelijke leiding heeft gegeven aan de vorenomschreven verboden gedraging(en);

(artikel 158, 3° Wetboek van Strafrecht in verband met artikel 51 lid 2 Wetboek van Strafrecht);

althans, indien terzake van het vorenstaande geen veroordeling mocht of zou kunnen volgen, subsidiair terzake dat:

dat de vennootschap onder firma SE Fireworks op of omstreeks 13 mei 2000 en/of in of omstreeks de periode van 27 april 1998 tot en met 12 mei 2000, in de gemeente Enschede, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, grovelijk, althans aanmerkelijk onvoorzichtig en/of onoplettend en/of onachtzaam en/of nalatig in of nabij haar (vuurwerk)bedrijf dat was gelegen aan de Tollensstraat, en derhalve in of in de (onmiddellijke) nabijheid van een woonwijk,

vuurwerk heeft opgeslagen, althans aanwezig heeft gehad in de als"C2" aangemerkte werk-, ompak- en montageruimte, en/of in de als "H" aangemerkte (opslag)loods/ruimte, zijnde/althans elders dan in een/de voor de opslag van vuurwerk bestemde en/of geschikte bewaarplaats(en), en/of

onverpakt vuurwerk al dan niet in combinatie met verpakt vuurwerk heeft opgeslagen, althans aanwezig gehouden, en/of

dat bedrijf gevoerd terwijl onvoldoende maatregelen waren genomen ter voorkoming van brand en/of ontploffing(en) en/of het kunnen uitbreiden van brand, immers

vuurwerk, althans materiaal, opgeslagen en/of opgeslagen gehouden dat massa-explosief was,

waardoor het aan haar (mede-)schuld te wijten is geweest dat [20 slachtoffers] zodanig letsel hebben bekomen, dat deze aan de gevolgen daarvan zijn overleden,

zulks terwijl hij, verdachte, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, tot de/het vorenomschreven (strafbaar/strafbare) feit(en) opdracht heeft gegeven en/althans (de) feitelijke leiding heeft gegeven aan de vorenomschreven verboden gedraging(en);

(artikel 307 Wetboek van Strafrecht in verband met artikel 51 lid 2 Wetboek van Strafrecht).

de raadsman werd in strijd met artikel 5 lid 4 juncto artikel 6 lid 3 onder b EVRM te weinig tijd geboden om het dossier goed te bestuderen teneinde de noodzaak van de voorlopige hechtenis aan te vechten.

de raadsman werd in strijd met artikel 5 lid 4 juncto artikel 6 lid 1 EVRM, met name in strijd met het beginsel van "equality of arms" en het recht op een eerlijk proces, langdurig stukken onthouden welke wezenlijke informatie bevatten in verband met de rechtmatigheid van de detentie van zijn cliënt. Ook heeft de officier van justitie in de fase van de voorlopige hechtenis, naar achteraf door de raadman kon worden vastgesteld, een selectie uit het dossier gepresenteerd, waarin wezenlijke ontlastende onderzoeksresultaten niet waren opgenomen, aldus de raadsman.

Het hof overweegt met betrekking tot eerstgenoemde grond dat een ervaren raadsman als mr Meijers in staat moet worden geacht om zich in een betrekkelijk kort tijdsbestek te kunnen voorbereiden op hetgeen hij in de fase van de voorlopige hechtenis ter verdediging van zijn cliënt wenst aan te voeren. Van schending van het bepaalde in artikel 5 lid 4 juncto artikel 6 lid 3 onder b is geen sprake.

Het hof overweegt met betrekking tot de als tweede genoemde grond:

dat de meervoudige raadkamer van de rechtbank te Almelo naar aanleiding van het door de raadsman ingediende bezwaarschrift tegen de onthouding kennisneming processtukken bij tussenbeslissing d.d. 28 juni 2000 heeft gelast dat het gehele dossier waarover de officier van justitie op dat moment beschikte uiterlijk 10 juli 2000 ter beschikking van de raadkamer diende te worden gesteld;

dat de raadkamer -na kennis te hebben genomen van alle stukken, welke op dat moment nog aan verdachte en diens raadsman werden onthouden- bij beschikking d.d. 12 juli 2000 heeft geoordeeld dat er voldoende bezwarende omstandigheden tegen verdachte voorhanden waren en dat het belang van het onderzoek op dat moment nog vorderde dat aan verdachte en diens raadsman de kennisneming van de door de rechter-commissaris aangegeven processtukken werd onthouden, zoals bedoeld in artikel 30 van het Wetboek van Strafvordering;

dat de raadkamer na onderzoek van het volledige dossier heeft geoordeeld dat de in het bevel tot gevangenhouding van verdachte vermelde verdenking, bezwaren en gronden betreffende de feiten nog bestonden, waarna door haar bij beschikking d.d. 14 juli 2000 de gevangenhouding werd verlengd, welke beschikking in hoger beroep door het hof op 3 augustus 2000 werd bevestigd;

Mede gelet op het vorenstaande is er naar het oordeel van het hof geen sprake geweest van schending van het bepaalde in artikel 5 lid 4 juncto artikel 6 lid 1 EVRM.

Als derde verweer is door de raadsman aangevoerd dat alle denkbare dwangmiddelen tegen verdachte werden ingezet, waarbij volgens de raadsman sprake is geweest van buitenwettelijk optreden van de rechter-commissaris, immers:

heeft de officier van justitie de stukken aan de raadsman toegezonden, terwijl dit via de rechter-commissaris had dienen te lopen;

vonden verhoren van sommige getuigen plaats zonder dat de verdediging hiervan ook maar op de hoogte was;

werd naar aanleiding van een televisie-interview het verkeer tussen raadsman en verdachte onmogelijk gemaakt;

werd de raadsman door de rechter-commissaris verboden contact te hebben met getuigen of deskundigen vóór de sluiting van het gerechtelijk vooronderzoek

Het hof heeft geconstateerd dat het merendeel van voormelde grieven van de raadsman, soms in wat andere bewoordingen, aan de orde zijn gesteld tijdens de behandeling van het door de raadsman ingediende wrakingsverzoek jegens de rechter-commissaris. De stukken betrekking hebbend op die procedure maken deel uit van het dossier. Bij beschikking van de rechtbank te Almelo d.d. 30 juni 2000, waarbij het wrakingsverzoek werd afgewezen, werd overwogen dat de rechter-commissaris op het punt van het vragen van een schriftelijke toezegging om tot de sluiting van het gerechtelijk vooronderzoek niet met derden te spreken over de inhoud van het dossier te ver is gegaan. Het hof deelt die visie. Het hof komt alles overziende tot de conclusie dat overigens géén sprake is geweest van buitenwettelijk optreden van de rechter-commissaris. Toezending van stukken door het parket in plaats van door het kabinet kan praktische voordelen hebben en is geen aantasting van de rechten van de verdediging. De verdediging heeft niet gesteld, dat door het horen van getuigen zonder kennisgeving aan de raadsman, dan wel door de tijdelijke verhindering van contact tussen raadsman en verdachte aan de verdediging concrete schade is toegebracht. Naar het oordeel van het hof werden met name de gehanteerde dwangmiddelen wat de aard, de methode en de wijze van toepassing betreft rechtmatig en in overeenstemming met de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit toegepast.

Als vierde verweer heeft de raadsman aangevoerd dat geen deugdelijke gronden aanwezig waren voor het stelselmatig inwinnen van informatie (artikel 126 j van het Wetboek van Strafvordering.), het direct afluisteren met behulp van een technisch hulpmiddel (artikel 126 l van het Wetboek van Strafvordering) en het aftappen van telefoongesprekken (artikel 126 m van het Wetboek van Strafvordering). Volgens de raadsman is sprake geweest van een inbreuk op het recht van verdachte op een eerlijk proces als bedoeld in artikel 6 EVRM en inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van verdachte als bedoeld in artikel 8 EVRM.

Mede uit de navolgende stukken:

het proces-verbaal ex artikel 126l van het Wetboek van Strafvordering op 4 januari 20001 - het hof leest verbeterd: 2001 - opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 1 en verbalisant 2] op 5 januari 2001 voor gezien en akkoord ondertekend door de officier van justitie mr H. Stam;

het proces-verbaal ex artikel 126j van het Wetboek van Strafvordering op 23 februari 2000 -het hof leest verbeterd: 2001- opgemaakt door voornoemde verbalisanten en op 26 februari 2001 voor gezien en akkoord ondertekend door voornoemde officier van justitie;

het proces-verbaal ex artikel 126m van het Wetboek van Strafvordering op 9 augustus 2000 opgemaakt door de verbalisanten [verbalisant 3 en verbalisant 4],

in onderlinge samenhang bezien blijkt dat het onderzoeksbelang werd gebaseerd op het tijdens het opsporingsonderzoek ontstane vermoeden dat de eerste brand op het terrein van SE Fireworks door menselijk handelen was veroorzaakt, de veroorzaker van de eerste brand deel uitmaakte van een groepje werknemers van het bedrijf dan wel dat binnen een groepje werknemers van het bedrijf wetenschap bestond over het ontstaan van de brand. Ook blijkt dat de genoemde opsporingsmiddelen werden toegepast tegen een NN-verdachte met als doel het inwinnen van informatie over deze NN-verdachte in kringen rondom de personen [getuige 1] en [getuige2] en verdachte.

De genoemde bijzondere bevoegdheden tot opsporing werden derhalve niet ingezet tegen de verdachte in deze strafzaak, maar tegen een onbekende verdachte die verantwoordelijk werd geacht voor het ontstaan van de eerste brand op het terrein van SE Fireworks, terwijl verdachte ook niet werd afgeluisterd als verdachte in zijn eigen strafzaak, maar als "derde" in het opsporingsonderzoek tegen deze onbekende verdachte. Het hof stelt dus vast, dat in zoverre geen schendingen van verdachtes rechten hebben plaatsgevonden in de tegen hem gevoerde procedure. Wel moet beoordeeld worden, of niettemin van onaanvaardbare schending van verdachtes privacy moet worden gesproken. Het hof heeft geconstateerd dat bij het geven van de bevelen werd voldaan aan de eisen die de wet hieraan stelt. Gezien het grote maatschappelijk belang bij de opheldering van de oorzaak van de ramp van 13 mei 2000 te Enschede, de nog onbeantwoorde vragen over het ontstaan van de (eerste) brand, acht het hof het toepassen van de genoemde opsporingsmiddelen niet onrechtmatig, immers in het belang van het onderzoek, respectievelijk deed zich de situatie voor dat het onderzoek dit dringend vorderde. Dat tijdens het opsporingsonderzoek de mogelijke wetenschap van onder meer verdachte omtrent de identiteit van de brandstichter niet is bevestigd, doet daar niet aan af.

Naar het oordeel van het hof is niet in strijd gehandeld met artikel 8 EVRM, noch in strijd met de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit. Anders dan de raadsman stelt is bij het afluisteren van de telefoonaansluitingen ook geen sprake geweest van misbruik van de mogelijkheden die de wet Bijzondere Opsporingsbevoegdheden biedt.

Als vijfde verweer is door de raadsman aangevoerd dat er ten onrechte een aantal telefoongesprekken met geheimhouders, met name tussen verdachte en diens raadsman werden afgeluisterd. De rechtbank en het hof zijn daarbij ook verkeerd door het openbaar ministerie voorgelicht. Er bleek immers toch een zestal van dergelijke gesprekken te zijn uitgeluisterd en p.v`s te zijn opgemaakt, aldus de raadsman.

Vast is komen te staan -ondanks soms tegenstrijdige mededelingen van de zijde van de vervolgende instanties- dat bij het afluisteren een aantal telefoongesprekken met geheimhouders werden uitgeluisterd, in verslagen werden uitgewerkt en aan het dossier werden toegevoegd in plaats van vernietigd.

Het hof overweegt te dien aanzien dat daarbij weliswaar sprake is geweest van verzuimen, doch dat niet gebleken is dat deze moedwillig door de opsporende instanties zijn begaan, zomede dat niet gebleken is dat verdachte daarbij in zijn verdediging is geschaad of dat de inhoud van die gesprekken in het onderzoek is gebezigd. Deze verzuimen zijn -gelet op het vorenstaande- niet van dien aard dat zulks tot de niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie zou dienen te leiden. Wel ziet het hof in de gang van zaken een vormverzuim. In de constatering daarvan is voldoende compensatie gelegen.

Als zesde verweer heeft de raadsman aangevoerd dat de verbalisanten [verbalisant 5 en verbalisant 6] in een proces-verbaal ten onrechte hebben gerelateerd dat verklaringen die in eerste instantie door verdachte werden afgelegd als voorbeeld gediend zouden hebben voor de op 20 mei 2000 aangehouden verdachte [medeverdachte]. Dit proces-verbaal werd kennelijk opgemaakt met het doel de raadkamer er van te overtuigen om de voorlopige hechtenis, inclusief de beperkingen, te continueren, hetgeen een ernstige schending van de goede procesorde oplevert. De verantwoordelijke officier van justitie handelde door dit proces-verbaal aan het dossier toe te voegen in strijd met het beginsel van zuiverheid van oogmerk, aldus de raadsman.

Naar het oordeel van het hof blijkt uit de gang van zaken niet dat sprake zou zijn geweest van een opzettelijk en doelbewust onjuist opmaken van een proces-verbaal met het door de raadsman bedoelde oogmerk. Toen verbalisanten bleek dat de in het proces-verbaal voorkomende bewering onjuist was, hebben zij in een aanvullend proces-verbaal gerelateerd dat uit het onderzoek niet was gebleken van enig contact tussen de raadslieden van beide verdachten. Gelet hierop is geen sprake geweest van schending van de goede procesorde noch van handelen in strijd met het beginsel van zuiverheid van oogmerk. Voorts is het hof van oordeel, dat het voor de oordelende rechters duidelijk moet zijn geweest, dat de bedoelde gerelateerde "bevindingen" berustten op aannames en conclusies van de verbalisanten. De strafrechter kan die zeer wel op hun merites schatten.

Als zevende verweer is door de raadsman -kort weergegeven- aangevoerd dat in strijd met het gelijkheidsbeginsel ten onrechte niet tot vervolging werd overgegaan van [de vorige eigenaar] en in strijd met het verbod van willekeur ten onrechte niet werd overgegaan tot vervolging van de Staat en de gemeente Enschede.

Het hof overweegt allereerst dat de enkele omstandigheid dat derden, wier met verdachtes handelen vergelijkbare gedragingen evenzeer voorwerp van strafvervolging zouden moeten zijn, ten onrechte niet worden vervolgd, niet leidt tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie in de strafvervolging tegen de verdachte.

Het hof neemt daarbij bovendien in aanmerking dat de verdenkingen die tegen [de vorige eigenaar] zouden kunnen bestaan, in elk geval onvergelijkbaar zijn met die tegen [verdachte] en [medeverdachte], omdat het bij laatstgenoemden mede gaat om verdenking van schuld aan de vuurwerkramp. Die verdenking is uiteraard tegen [de vorige eigenaar] nimmer aan de orde geweest.

Het hof neemt eveneens in aanmerking dat een strafrechtelijke vervolging jegens de Staat voor hetgeen aan verdachte is ten laste gelegd volgens de heersende opvattingen niet mogelijk is. Hetzelfde geldt ten aanzien van de gemeente Enschede, nu de aan de gemeente eventueel te maken verwijten zijn te plaatsen in het verband van de specifieke bestuurstaak waarmede de gemeente is belast.

Het beroep op de niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie faalt in alle genoemde onderdelen. Ook bezien in onderling verband en samenhang kan niet worden gezegd dat het openbaar ministerie met deze vervolging inbreuk maakt op beginselen van behoorlijke procesorde. Het openbaar ministerie is derhalve ontvankelijk in zijn vervolging van verdachte.

Verweren ten aanzien van de hoeveelheid en classificatie van het vuurwerk

Door en namens verdachte zijn er een aantal verweren gevoerd tegen de vaststelling van de hoeveelheid vuurwerk die op 13 mei 2000 bij SE Fireworks aanwezig was, en de classificatie van dit vuurwerk. Voorts is tijdens het onderzoek ter terechtzitting door de verdediging van de medeverdachte gesteld dat de zwaarte van de explosies zou zijn veroorzaakt door weggelekt gas of de aanwezigheid van bedrijfsvreemd explosief materiaal.

Het hof ziet geen enkele bruikbare aanwijzing, dat ontsnappend gas of bedrijfsvreemd explosief materiaal zou hebben geleid tot de ramp of zou hebben bijgedragen aan de zwaarte daarvan. Integendeel: het verrichte onderzoek heeft juist uitgewezen, dat de veel te grote voorraad vuurwerk van de gevarenklasse 1.3 en de aanwezigheid van honderden kilo's vuurwerk van de in het geheel niet toegestane klasse 1.1 (massa-explosief materiaal) juist wel een verklaring bieden voor het ontstaan van de ramp en de catastrofale omvang ervan.

Door de verdediging is de vraag opgeworpen, wat de betekenis is van de gevarenklasse waarvan in de aan SE Fireworks verleende vergunning sprake is. De raadsman heeft betoogd, dat in Nederland geïmporteerd vuurwerk vòòr het transport wordt geclassificeerd "door een daartoe in het land van herkomst bevoegde autoriteit of afzender conform de in het Manual of Tests and Criteria beschreven beproevingsmethode". Het hof tekent aan, dat inderdaad wellicht een dergelijke handelwijze voorgeschreven is, maar dat gerede twijfel bestaat, of serieuze en betrouwbare classificatie wel steeds geschiedde door de aan SE Fireworks leverende exporterende bedrijven, dan wel door aangewezen overheidsinstanties.

De raadsman heeft in dit verband betoogd, dat als in de milieuvergunning slechts wordt toegestaan opslag van vuurwerk van de gevarenklasse 1.4G en 1.4S, daarmee niets anders bedoeld wordt dan vuurwerk dat door de daartoe bevoegde producent of de classifica-tie-instantie als 1.4G, dan wel 1.4S is "gelabeld".

Het hof verenigt zich niet met die visie. Het hof is van oordeel, dat, waar aan SE Fireworks was toegestaan de opslag van een bepaalde hoeveelheid vuurwerk van de klasse 1.4, even-tueel te combineren met een beperkte hoeveelheid van de klasse 1.3, daarmee voor SE Fire-works een verbod gold voor het opslaan van vuurwerk, waarvan de feitelijke gevaarlijkheid groter was dan die van de klasse 1.4, respectievelijk 1.3 mocht zijn. Anders gezegd: als behorend tot de gevarenklasse 1.1 wordt in de classificatieregels aangemerkt materiaal dat massa-explosief reageert. Als aan SE Fireworks niet werd toegestaan vuurwerk van de klasse 1.1 op te slaan - en dat was niet toegestaan - , dan vloeit daaruit voort, dat het SE Fireworks niet was toegestaan massa-explosief vuurwerk (zoals in elk geval de grotere titanium shells) in voorraad te hebben; ook niet, als daarop etiketten met de vermelding 1.4G of 1.4S waren aangebracht. Een andere lezing van de milieuvergunning, die mede strekt ter afwering van gevaren voor omwonenden van bedrijven met potentieel gevaarlijke activiteiten acht het hof in strijd met de strekking van de vergunning.

Wel kan de raadsman worden toegegeven, dat onaanvaardbaar zou zijn, indien de houder van een milieuvergunning strafbaar zou zijn als hij schuldeloos vuurwerk, geëtiketteerd als 1.4G of 1.4S, maar feitelijk behorend tot een hogere gevarenklasse zou opslaan. Het hof zal dan ook onderzoeken, of, indien is komen vast te staan, dat bij SE Fireworks feitelijk te zwaar vuurwerk heeft gelegen, daarvan aan de verdachte een verwijt kan worden gemaakt.

In het classificatieonderzoek, gerelateerd in het ambtsedig proces-verbaal van de buitengewoon opsporingsambtenaar (boa) [verbalisant 7] d.d.13 maart 2001 wordt een resultaat bereikt op basis van de voorlopige voorraadberekening. Slechts op grond van dergelijke berekeningen, uitgevoerd op basis van belangrijke delen van de administratie van SE Fireworks, aangevuld met andere methodieken, kon de hoeveelheid vuurwerk die op 13 mei 2000 was opgeslagen op het terrein van SE Fireworks worden vastgesteld, waarbij van belang is, dat het gewicht van de verschillende producten zoveel mogelijk is bepaald door weging van producten van dezelfde soort, en dat bij verschillen of afrondingen altijd is gekozen voor de uitkomst die het meest gunstig was voor verdachte. Het hof acht deugdelijk de werkwijze waarbij mede in ogenschouw is genomen de inhoud van containers die vanuit China op transport waren gezet, maar nog niet bij SE Fireworks waren aangekomen, alsmede het onderzoek naar vuurwerk dat door SE Fireworks aan derden was geleverd, en naar vuurwerk waarvan kon worden aangenomen, dat het soortgelijk was aan het door SE Fireworks opgeslagen materiaal. Bij verschil in de classificatie door TNO-PML en BAM is er gekozen voor de voor verdachte meest gunstige uitkomst.

Het hof neemt op grond van de hieronder weergegeven bevindingen, en na correctie wegens het meetellen van niet explosief hulpmateriaal, als vaststaand aan, dat zich op 12 mei 2000 op het terrein van SE Fireworks heeft bevonden ca 160 ton vuurwerk. Hiervan was ca 94 ton vuurwerk van de klasse 1.3G, ruim 5 ton van de klasse 1.2 of 1.3G, 10 ton van de klasse 1.1 of 1.3G, en ruim 800 kg titaniumshells van de klasse 1.1G.

Op grond van de vergunning was slechts toegestaan de opslag van 158,5 ton van de minder brand- en explosiegevaarlijke klasse 1.4, dan wel, indien ook vuurwerk van de klasse 1.3 was opgeslagen, van die klasse ten hoogste 2 ton, te combineren met ten hoogste 136,5 ton van de klasse 1.4, zulks terwijl de opslag van de zwaarste gevarenklasse 1.1, zijnde massa-explosief materiaal, en van de gevarenklasse 1.2 in het geheel niet was toegestaan.

Zijdens de verdediging van de medeverdachte is op grond van een aantal naar haar oordeel noodzakelijke correctiefactoren bepleit, dat op 13 mei 2000 niet (zoals door het Tolteam berekend) ruim 170 ton vuurwerk was opgeslagen, maar slechts 118.882 kilogram. Hierbij zou in totaal 14.665 kilo moeten worden afgetrokken omdat bij de berekening was uitgegaan van verkeerde gewichten van producten. Verder zou in verband met een foutmarge van 10% 15.533 kilo moeten worden afgetrokken en 20.970 kilo omdat volgens de verdediging ten onrechte de verpakking van het vuurwerk is meegeteld in het totale gewicht.

Het hof is van oordeel dat, gelet op de inhoud van de vergunningsvoorschriften 13.2.10, 2.1.1 en 3.2.9 niet de totale hoeveelheid vuurwerk bepalend is voor de vraag of deze voorschriften zijn overschreden, maar de hoeveelheid die er per klasse aanwezig was en mocht zijn. Zelfs indien er, zoals de verdediging stelt van de medeverdachte, slechts 118.882 kilo vuurwerk aanwezig zou zijn geweest dan nog staat vast dat er op 13 mei 2000 bij SE Fireworks meer en/of zwaarder vuurwerk dan vergund was opgeslagen. Immers leiden de door de verdediging voorgestelde correcties niet tot een zodanige vermindering van het vuurwerk van de klasse 1.3 dat er niet meer dan de maximaal vergunde hoeveelheid van 2000 kilo aanwezig zou zijn geweest en wordt ook de aanwezigheid van vuurwerk van de klasse 1.1. hierdoor niet weggenomen.

Deze vèrgaande afwijking van de voorschriften verbonden aan de verleende vergunningen is naar het oordeel van het hof er oorzaak van geweest, dat de op 13 mei 2000 ontstane brand zo catastrofale gevolgen heeft gehad voor de stad Enschede en zijn bewoners. SE Fireworks heeft zeer grote hoeveelheden vuurwerk van niet of slechts zeer beperkt toegestane gevarenklasse in voorraad gehad, waarbij in het bijzonder de aanwezigheid van de hoog-explosieve titaniumshells een belangrijke rol moet hebben gespeeld bij de zware explosies die hebben plaatsgevonden. Dat grondt het hof daarop dat de aanwezigheid van te zwaar vuurwerk de ramp in redelijkheid verklaren kan en dat er geen redelijke grond is om rekening te houden met andere factoren die tot de ramp kunnen hebben bijgedragen in zodanige mate dat deze aan de aanwezigheid van te zwaar vuurwerk niet meer toegerekend zou kunnen worden.

Het hof is van oordeel, dat de vennoten van SE Fireworks niet alleen uit hoofde van hun functie verantwoordelijkheid dragen voor het ontstaan van deze zeer gevaarlijke situatie, maar dat zij ook feitelijk schuld dragen aan de opslag van deze grote hoeveelheid gevaarlijk materiaal. Weliswaar hebben zij aangevoerd, dat zij afgingen en mochten afgaan op de etikettering die door de Chinese producenten werd aangebracht, maar het hof verenigt zich daarmee niet. Gebleken is, dat op de bij SE Fireworks opgeslagen soorten vuurwerk vrijwel zonder uitzondering een etiket van de gevarenklasse 1.4 was aangebracht. Het hof is tot de overtuiging gekomen, dat die etikettering in het geheel geen verband had met de werkelijke gevaarlijkheid van het vuurwerk. Het valt te vrezen, en ook verdachte had daarmee rekening moeten houden, dat de etikettering in belangrijke mate mede werd bepaald door overwegingen van commerciële aard, in die zin, dat transport van als minder gevaarlijk geëtiketteerde soorten veel goedkoper zou zijn, zodat voor een belangrijk lagere prijs kon worden geleverd aan de importeurs dan wanneer op de verpakking kenbaar was, dat de vervoerder te maken had met vuurwerk van de klasse 1.3, 1.2 of 1.1. Verdachte moet hebben begrepen, of in elk geval hebben kunnen begrijpen, dat sommige soorten vuurwerk dan ook van een zwaardere klasse waren dan 1.4. In het bijzonder geldt dat voor de titaniumshells, waarvan bij de classificatietests zeer zware explosieve eigenschappen werden vastgesteld.

Het hof acht het uitgesloten, dat verdachte geen twijfels heeft gehad aangaande de juistheid van de indeling in gevarenklasse, temeer, nu de etikettering naar gevarenklasse niet (zoals de verdediging stelde) moest geschieden door een Chinese overheidsinstantie, maar kon plaatsvinden door de producent zelf. Voor zover al niet aan verdachte duidelijk was, dat de etikettering niet geschiedde op basis van een werkelijke vaststelling van explosie- en brandgevaar maar op basis van commerciële afwegingen, moet dit hem toen toch aan het denken hebben gezet. Dat geldt temeer voor verdachte, nu hij zelf veelvuldig betrokken was bij het ontsteken van vuurwerk, waarbij het hem niet kan zijn ontgaan, dat de hierboven omschreven soorten vuurwerk effecten hadden die moesten doen twijfelen aan de juistheid van de etikettering als 1.4, die als volgt wordt omschreven: Stoffen en voorwerpen die slechts een gering explosiegevaar opleveren indien ze tijdens het vervoer tot ontsteking of inleiding komen. De gevolgen blijven in hoofdzaak beperkt tot het collo en leiden niet tot scherfwerking van enige omvang of reikwijdte. Een van buitenaf inwerkende brand mag niet leiden tot een explosie op praktisch hetzelfde ogenblik van vrijwel de gehele inhoud van het collo.

Daar komt bij, dat verdachte heeft deelgenomen aan de PTO-cursus, waarover de getuige [getuige 7], als docent verbonden aan deze opleiding, verklaart, dat na afloop de cursist bij het bezigen van vuurwerk het verschil kan zien tussen vuurwerk van de klasse 1.4 G/S en zwaarder vuurwerk.

Op grond van bovenstaande overwegingen is het hof gekomen tot bewezenverklaring van het onder 1, zevende gedachtenstreepje, telastegelegde.

Door de verdediging is gesteld dat verdachte het bedrijf heeft overgenomen waar hij als werknemer werkzaam was en dat hem bij de overname door de vorige eigenaar is medegedeeld dat SE Fireworks aan alle vergunningsvoorschriften voldeed. Hierdoor was verdachte in de veronderstelling dat het bedrijf voldeed aan de vergunningsvoorschriften. In deze opvatting zou verdachte zijn gesterkt doordat er tijdens controles in de periode dat verdachte vennoot van SE Fireworks was slechts op ondergeschikte punten aanmerkingen zijn gemaakt waarna er onmiddellijk verbeteringen zijn aangebracht. Verdachte geeft aan deze vergunningen deels niet te hebben gelezen. Hiermee stelt de verdediging impliciet de vraag aan de orde of bewezen is dat verdachte opzettelijk de voorschriften heeft overtreden die zijn gesteld in de vergunningen verleend krachtens de Wet milieubeheer.

SE Fireworks beschikte over een tweetal vergunningen verleend krachtens de Wet milieubeheer. Vaststaat dat verdachte hiervan op de hoogte was en wist dat in deze vergunningen tal van voorschriften op uiteenlopende gebieden werden gesteld ten aanzien van de bedrijfsvoering en dat deze voorschriften deels betrekking hadden op de veiligheid binnen het bedrijf. Voorts is uit het onderzoek gebleken dat verdachte op de hoogte was van een deel van de geldende voorschriften. Verder heeft verdachte in verband met de uitbreiding van het bedrijf in 1999 een wijziging van de vergunningsvoorschriften aangevraagd.

Nu verdachte, als ondernemer van een vuurwerkbedrijf, wetende dat aan de uitoefening van zijn bedrijf door de overheid tal van (veiligheids)voorschriften zijn gesteld, en hij zich bewust niet volledig op de hoogte heeft gesteld van de inhoud van deze vergunningsvoorschriften, heeft hij zich willens en wetens blootgesteld aan de aanmerkelijke kans dat hij één of meerdere van deze vergunningvoorschriften zou overtreden.

Bewijsoverweging betreffende feit 4

Van de onder punt 4. aan de vennootschap verweten gedragingen is het hof door de inhoud van de bewijsmiddelen voldoende overtuigd. Het hof is van oordeel dat die gedragingen hebben veroorzaakt dat, toen een brand op het bedrijfsterrein was ontstaan, deze zich zodanig kon ontwikkelen en uitbreiden dat ontploffingen en branden ontstonden met de dood van de in de telastelegging genoemde personen als gevolg. Over het verloop van de brand is veel onzekerheid blijven bestaan en er kan dan ook niet gezegd worden dat alle in de telastelegging genoemde gedragingen elk voor zich de ramp veroorzaakt hebben. Voor in elk geval de laatste van de genoemde gedragingen geldt dat echter wel: dat de aanwezigheid van massa-explosief vuurwerk tot de omvang van de ramp geleid heeft, beschouwt het hof als vaststaand. Grond daarvoor is dat, zoals hiervoor ook al is overwogen, dat de aanwezigheid van te zwaar en deels naar zijn aard massa-explosief vuurwerk de ramp in redelijkheid verklaren kan en dat er geen redelijke grond is om rekening te houden met andere factoren die tot de ramp kunnen hebben bijgedragen in zodanige mate dat deze aan de aanwezigheid van te zwaar vuurwerk niet meer toegerekend zou kunnen worden.

De vraag of SE Fireworks en haar vennoten, waaronder verdachte, daaraan schuld dragen in een voor de veroordeling wegens misdrijf vereiste mate, beantwoordt het hof bevestigend. Het moge waar zijn dat juist de overtreding die bij uitstek tot de omvang van de ramp heeft bijgedragen, niet opzettelijk begaan is, de vennootschap en verdachte droegen daaraan wel schuld. Het hof is van oordeel dat het verdachte uit dien hoofde te maken verwijt zwaar moet wegen. Dat er te zwaar en massa-explosief vuurwerk opgeslagen was, wist verdachte weliswaar niet, maar slechts omdat hij er niet bij heeft stilgestaan en dat had hij uiteraard wel moeten doen. Hij was dagelijks professioneel met vuurwerk bezig en hij beschikte over de deskundigheid om de daaraan verbonden gevaren adequaat in te schatten. Hij had als ondernemer ook de verantwoordelijkheid en de verplichting over die deskundigheid te beschikken en die aan te wenden, niet slechts voor de voortgang van zijn bedrijf, maar ook voor de bescherming van allen die daardoor bedreigd konden worden.

Van de zijde van de verdediging is aangevoerd dat voor 13 mei 2000 niemand in Nederland zich bewust is geweest van de gevaren en dat is, op zijn minst in hoofdlijnen, juist. Maar de onachtzaamheid en onzorgvuldigheid van anderen pleiten verdachte niet vrij. Dat geldt bijvoorbeeld voor andere ondernemers die mogelijk soortgelijke fouten hebben gemaakt maar in wier bedrijven, in zekere zin toevallig, geen ongelukken zijn gebeurd. Het geldt ook, maar niet in dezelfde mate, voor overheden en overheidsdienaren die weliswaar in voldoende mate, maar niet op voldoende zorgvuldige wijze toezicht op de naleving van de vergunningsvoorschriften hebben gehouden. Niet in dezelfde mate omdat de wetenschap dat er controle op hun onderneming werd uitgeoefend, maar waarschuwingen, althans ernstige waarschuwingen uitbleven, bij SE Fireworks en haar vennoten de gedachte kon doen postvatten dat het met de veiligheid in de onderneming goed gesteld was. Zij hadden zich niet in slaap mogen laten sussen, maar dat zij dat toch deden is niet oninvoelbaar. Het hof is echter van oordeel dat dit weliswaar in de straftoemeting in aanmerking genomen moet worden, maar dat niettemin van aanmerkelijke schuld bij SE Fireworks en haar vennoten sprake is. Dat vloeit voort uit hun eigen en zelfstandige verantwoordelijkheid voor de onderneming die zij dreven en waarvan zij beter dan wie ook de bijzondere en gevaarlijke aard hadden moeten onderkennen.

opzettelijk in strijd met voorschrift 13.1.2 vuurwerk aanwezig gehad in de als "H" aangemerkte ruimte, zijnde elders dan in een voor de opslag van vuurwerk bestemde bewaarplaats; en

opzettelijk in strijd met voorschrift 13.1.2 vuurwerk aanwezig gehad in de als "C2" aangemerkte werk-, ompak- en montageruimte, zijnde elders dan in een voor de opslag van vuurwerk bestemde bewaarplaats; en

opzettelijk in strijd met voorschrift 13.2.1 vuurwerkbewaarplaatsen niet voorzien en voorzien gehouden van (een) toegangsdeur(en) die zelfsluitend was/waren; en

opzettelijk in strijd met voorschrift 13.2.1 vuurwerkbewaarplaats(en), te weten de zogenoemde MAVO-boxen, niet voorzien en voorzien gehouden van (een) toegangsdeur(en) die zelfsluitend was/waren en die een brandwerendheid van ten minste 30 minuten bezat(en); en

opzettelijk in strijd met voorschrift 13.2.1 een of meer van de aldaar geplaatste zeecontainers niet voorzien en voorzien gehouden van (een) toegangsdeur(en) die zelfsluitend was/waren en die een brandwerendheid van ten minste 30 minuten bezat(en); en

opzettelijk in strijd met voorschrift 13.3.5 meermalen, telkens niet zodra de werkzaamheden in de als "C2" aangemerkte werk-, ompak- en montageruimte waren beëindigd, het restant van het vuurwerk en/of het omgepakte vuurwerk weer naar een/de bewaarplaats(en) teruggebracht of doen terugbrengen; en

niet opzettelijk in strijd met de voorschriften 13.2.10 en 2.1.1 en 3.2.9 in een/de bewaarplaats(en) en in een/de (zogenaamde) MAVO-box(en) en in een/de zeecontainer(s) meer vuurwerk en/of vuurwerk van een zwaardere klasse opgeslagen,

zulks terwijl hij, verdachte, tezamen en in vereniging met een ander, tot de vorenomschreven strafbare feiten opdracht heeft gegeven en feitelijke leiding heeft gegeven aan de vorenomschreven verboden gedragingen;

vuurwerk van een zwaardere klasse dan 1.4 G opgeslagen gehad in bewaarplaatsen, te weten in zeecontainers en in (zogenaamde) MAVO-boxen, die daarvoor ongeschikt waren; en

vuurwerk opgeslagen gehad in de als "C2" aangemerkte werk-, ompak- en montageruimte; en

vuurwerk opgeslagen gehad in ruimtes zonder dat deze waren voorzien van een adequate brandblusinstallatie,

zulks terwijl hij, verdachte, tezamen en in vereniging met een ander tot het vorenomschreven strafbaar feit opdracht heeft gegeven en feitelijke leiding heeft gegeven aan de vorenomschreven verboden gedraging.

vuurwerk aanwezig heeft gehad in de als "C2" aangemerkte werk-, ompak- en montageruimte en in de als "H" aangemerkte ruimte, zijnde elders dan in voor de opslag van vuurwerk bestemde en geschikte bewaarplaatsen; en

onverpakt vuurwerk al dan niet in combinatie met verpakt vuurwerk heeft aanwezig gehouden; en

dat bedrijf gevoerd terwijl onvoldoende maatregelen waren genomen ter voorkoming van brand en/of ontploffingen en/of het kunnen uitbreiden van brand, immers:

vuurwerk opgeslagen en/of opgeslagen gehouden dat massa-explosief was,

tengevolge waarvan het aan de schuld van voornoemde vennootschap onder firma te wijten is geweest dat, toen op 13 mei 2000 op enige wijze brand was ontstaan op het bedrijfsterrein van voornoemde vennootschap onder firma deze brand zich zodanig kon ontwikkelen en/of uitbreiden dat ontploffingen en branden ontstonden, welke feiten de dood van [20 slachtoffers] ten gevolge hebben gehad, zulks terwijl hij, verdachte, tezamen en in vereniging met een ander tot de vorenomschreven strafbare feiten opdracht heeft gegeven en feitelijke leiding heeft gegeven aan de vorenomschreven verboden gedragingen;