HR, 05-11-2002, nr. 01981/01

Verzoeker is door het Gerechtshof te 's-Gravenhage wegens 1) en 3) "Overtreding van artikel 9, eerste lid van de Wegenverkeerswet 1994, meermalen gepleegd"; 2) "Overtreding van artikel 7, eerste lid onder a van de Wegenverkeerswet 1994" en 4) "Aangifte doen dat een strafbaar feit gepleegd is, wetende dat het niet gepleegd is" veroordeeld tot het verrichten van onbetaalde arbeid ten algemene nutte voor duur van tachtig uur, in plaats van zes weken gevangenisstraf alsmede tot vier weken voorwaardelijke gevangenisstraf met een proeftijd van twee jaar.

Namens verzoeker heeft mr. P.E. van Dam, advocaat te Capelle aan den IJssel, twee middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel behelst de klacht dat het Hof ten onrechte, althans op ontoereikende gronden, het in hoger beroep gevoerde verweer dat in eerste aanleg art. 51 Sv is geschonden heeft verworpen.

Op de terechtzitting in hoger beroep van 13 februari 2001 is door en namens verzoeker betoogd dat verzoeker zich voor de behandeling in eerste aanleg had voorzien van de bijstand van mr Ooykaas, die zich als gekozen raadsvrouw had gesteld. Aan op deze terechtzitting overgelegde pleitaantekeningen zijn afschriften gehecht van onder meer brieven van mr Ooykaas aan de officier van justitie te Rotterdam, gedateerd 8 oktober 1998, 20 november 1998 en 5 februari 1999. In eerstgenoemde brief gaf mr Ooykaas op dat zij verzoeker als gekozen raadsvrouwe bij zou staan ter zake van een feit waaromtrent door de politie proces-verbaal was opgemaakt en in verband waarmee verzoekers rijbewijs en zijn auto in beslag waren genomen. In de tweede brief wordt melding gemaakt van twee parketnummers, waaronder het parketnummer (220080/98) dat in eerste aanleg aan de onderhavige strafzaak is toegekend. Voorts bevat de brief een herhaling van het verzoek de auto aan verzoeker terug te geven. De brief van 5 februari 1999 bevat een herhaling van het verzoek om toezending van het proces-verbaal van de politie inzake parketnummer 220080/98, die de raadsvrouwe dringend nodig had "in verband met de advisering van cliënt en de behandeling van het klaagschrift".

De verdediging wees er voorts op dat mr Ooykaas een klaagschrift bij de Arrondissementsrechtbank te Rotterdam heeft ingediend, waarna zij een oproeping heeft gekregen voor de behandeling daarvan.

De verdediging stelde zich op het standpunt dat de officier van justitie bekend was geweest met de omstandigheid dat mr Ooykaas als gekozen raadsvrouwe verzoeker bijstond in de strafzaak met parketnummer 10.220080/98, en dat duidelijk had moeten zijn dat haar rechtsbijstand mede de behandeling van de hoofdzaak betrof.

Nu mr Ooykaas geen afschrift heeft gekregen van de dagvaarding in eerste aanleg, noch anderszins van de behandeling op de hoogte is gesteld, is, aldus de verdediging, art. 51 Sv niet nageleefd, hetgeen het onderzoek in eerste aanleg nietig maakt en meebrengt dat de zaak moet worden teruggewezen voor een nieuwe behandeling.

Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting van 13 februari 2001 heeft het Hof kenbaar gemaakt dat het zich voorshands alleen over deze door de verdediging opgeworpen schending van art. 51 Sv zou uitspreken. Die uitspraak zou hetzij terugwijzing van de zaak, hetzij heropening van het onderzoek in hoger beroep en hervatting daarvan op een reeds bepaalde datum inhouden, in het laatste geval om mr Ooykaas als getuige te kunnen horen.

Bij tussenarrest van 27 februari 2001 heeft het Hof in laatstbedoelde zin besloten.

Ter terechtzitting van 4 mei 2001 is mr Ooykaas als getuige gehoord. Zij verklaarde:

Op deze terechtzitting is voorts als getuige gehoord mr. M.C. Burger die verklaarde:

In de bestreden uitspraak is overwogen en beslist:

Ik versta de toelichting op het middel aldus, dat tegen deze overwegingen het bezwaar wordt opgeworpen dat de achteraf gebleken omstandigheid dat het optreden van de raadsvrouw beperkt is geweest tot de klaagschriftprocedure, terwijl zij verzoeker in de hoofdzaak niet heeft bijgestaan omdat hij daar niet om heeft gevraagd, niet zonder meer meebrengt dat destijds aangenomen kon worden dat verzoeker in de hoofdzaak geen rechtskundige bijstand genoot.

Integendeel, zo begrijp ik de toelichting op het middel, had het Hof aan de geproduceerde brieven van mr Ooykaas (waarmee de officier van justitie bekend kon zijn en die bij de aan de politierechter voorgelegde stukken gevoegd behoorden te zijn) de betekenis dienen toe te kennen dat de rechterlijke autoriteiten er bij het uitbrengen van de inleidende dagvaarding en de behandeling ter terechtzitting in eerste aanleg vanuit hadden moeten gaan dat er een gekozen raadsvrouw optrad. Nu zij die brieven hebben veronachtzaamd, en mr Ooykaas niet in kennis is gesteld van de in eerste aanleg gehouden terechtzitting, doet zich een schending voor van art. 51 Sv, die niet ongedaan gemaakt kan worden door de achteraf gebleken omstandigheid dat mr Ooykaas niet beoogde verzoeker in de hoofdzaak bij te staan.

In dit standpunt kan ik de steller van het middel niet volgen. Indien twijfel rijst of art. 51 Sv is nageleefd staat het de (appèl)rechter, dunkt mij, vrij om te onderzoeken of er in de desbetreffende strafzaak werkelijk sprake is geweest van optreden van een raadsman. Zo dat niet het geval blijkt te zijn geweest kan bezwaarlijk worden volgehouden dat zich een schending van art. 51 Sv heeft voorgedaan. Dat wordt niet anders in geval zich in het dossier stukken bevinden die de officier van justitie of de rechter in eerste aanleg de indruk hadden kunnen geven dat er een raadsman in de zaak optrad. Zelfs dan kan achteraf worden vastgesteld dat die raadsman in werkelijkheid niet in de desbetreffende procedure is opgetreden, zodat hem geen stukken zijn onthouden die te zijner kennis gebracht hadden moeten worden.

Daarom getuigt 's Hofs oordeel dat zich geen schending van art. 51 Sv heeft voorgedaan omdat, gelet op de in hoger beroep door mr Ooykaas afgelegde verklaring, niet aannemelijk is geworden dat verzoeker in eerste aanleg bij de behandeling van de strafzaak door de raadsvrouwe werd bijgestaan niet van een onjuiste rechtsopvatting, terwijl dat oordeel evenmin onbegrijpelijk is.

Het middel faalt.

Daaruit volgt dat het tweede middel, waarin is aangevoerd dat het Hof in strijd met art. 423, tweede lid, Sv heeft nagelaten de zaak terug te wijzen, aangezien er wegens de schending van art. 51 Sv geen geldige behandeling in eerste aanleg heeft plaatsgevonden, feitelijke grondslag ontbeert.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.