Hof 's-Gravenhage, 23-01-2008, nr. 2200187106

thans uit anderen hoofde gedetineerd in de Penitentiaire Inrichting Vught, Nieuw Vosseveld te Vught.

Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzittingen in eerste aanleg en het onderzoek op de terechtzittingen in hoger beroep van dit hof van 30 januari 2007, 15 februari 2007, 9, 11, 25 en 30 mei 2007, 1, 11, 12, 13, 14 en 27 juni 2007, 23, 24, 26, 27 juli 2007, 12, 13, 24, 26 en 27 september 2007, 15, 16, 24 en 26 oktober 2007, 14, 28, 29 en 30 november 2007 en 7 en 10 januari 2008.

Het hof heeft kennisgenomen van de vordering van de advocaten-generaal en van hetgeen door en namens de verdachte naar voren is gebracht.

De advocaten-generaal hebben gevorderd dat de verdachte ter zake van het onder 1 en 2 primair tenlastegelegde zal worden veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van twee jaren, met aftrek van voorarrest, met verbeurd-verklaring van alle onder de verdachte inbeslaggenomen voorwerpen.

Aan de verdachte is tenlastegelegd hetgeen bij inleidende dagvaarding, zoals op de voet van artikel 314a van het Wetboek van Strafvordering nader omschreven, vermeld staat en zoals ter terechtzitting in eerste aanleg en in hoger beroep op vordering van respectievelijk de officieren van justitie en de advocaten-generaal gewijzigd.

Van de nadere omschrijving tenlastelegging en de vorderingen wijziging tenlastelegging zijn kopieën in dit arrest gevoegd.

Procesgang

In eerste aanleg is de verdachte ter zake van het onder 1, 2A, 2B (na wijziging van de tenlastelegging in hoger beroep 2 subsidiair A en B) en 3 tenlastegelegde veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van vijf jaren met aftrek van voorarrest, met beslissing omtrent het beslag zoals nader in het vonnis waarvan beroep is omschreven.

Namens de verdachte en door de officier van justitie is tegen het vonnis hoger beroep ingesteld.

Ter terechtzitting in hoger beroep van 30 januari 2007 heeft het hof op de voet van het bepaalde in artikel 415 juncto artikel 285, derde lid, van het Wetboek van Strafvordering de splitsing bevolen van de bij inleidende dagvaarding enerzijds onder 1, 2A en 2B (na wijziging van de tenlastelegging in hoger beroep 2 subsidiair A en B) en anderzijds de onder 3 tenlastegelegde feiten, waarna het onderzoek ter terechtzitting voor wat betreft die onder 3 tenlastegelegde feiten werd geschorst, opdat deze ter gevoegde of gelijktijdige berechting worden aangebracht met de zaak met rolnummer 22-007349-06 (Piranha).

Waar hierna wordt gesproken van "het vonnis", wordt daarmee bedoeld het vonnis voor zover dit thans nog ter beslissing aan het hof voorligt.

Het vonnis waarvan beroep kan niet in stand blijven omdat het hof zich daarmee niet verenigt.

Geldigheid van de dagvaarding

De verdediging heeft ter terechtzitting in hoger beroep ten aanzien van het onder 2 primair tenlastegelegde feit een beroep gedaan op de nietigheid van de dagvaarding. Zij heeft daartoe gesteld – kort gezegd - dat de wijze van tenlasteleggen als één organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven en/of terroristische misdrijven innerlijk tegenstrijdig is, nu de tenlastelegging ter zake van dit feit aldus twee verschillende strafbaarstellingen, te weten de artikelen 140 én 140a van het Wetboek van Strafrecht, betreft.

Naar stellen van de verdediging omvat - anders dan door het openbaar ministerie betoogd - deelneming aan een organisatie in de zin van artikel 140a van het Wetboek van Strafrecht niet ook deelneming aan een organisatie in de zin van artikel 140 van het Wetboek van Strafrecht.

Op basis van het verhandelde ter terechtzitting en met name op grond van de ter terechtzitting ook met zoveel woorden uitgesproken bedoeling van de steller van de tenlastelegging moet het naar het oordeel van het hof voor de verdachte en de verdediging voldoende duidelijk zijn dat het openbaar ministerie met de tenlastelegging, zoals deze thans voorligt, de verdachte verwijt te hebben deelgenomen aan één organisatie, die tot oogmerk heeft het plegen van (commune) misdrijven én terroristische misdrijven dan wel slechts een van beide soorten misdrijven. Deze bedoeling van de steller van de tenlastelegging is in de ter terechtzitting in hoger beroep toegestane wijziging van de tenlastelegging op een duidelijker wijze tot uiting gebracht dan in de in eerste aanleg ingediende vordering tot nadere omschrijving van de feiten. Dat de tenlastelegging ten aanzien van feit 2 primair, zoals die thans ter beoordeling aan het hof voor ligt, innerlijk tegenstrijdig zou zijn enkel omdat deze twee verschillende strafbaarstellingen inhoudt, vermag het hof niet in te zien. Het hof neemt daarbij in aanmerking dat artikel 140a van het Wetboek van Strafrecht dient te worden aangemerkt als een specialis van artikel 140 van het Wetboek van Strafrecht. Hetgeen de verdediging ter terechtzitting in hoger beroep in het kader van dit verweer ter adstructie van haar standpunt naar voren heeft gebracht kan naar ’s hofs oordeel – in geval van een bewezenverklaring – slechts van belang zijn bij de eventuele toepassing van de wettelijke bepalingen betreffende de samenloop van misdrijven.

Het beroep op de nietigheid van de dagvaarding wordt dan ook verworpen.

Bruikbaarheid van de ‘OVC-gesprekken’

De verdediging heeft ter terechtzitting in hoger beroep van 29 november 2007 het verweer gevoerd dat de OVC-gesprekken niet tot het bewijs mogen worden gebezigd nu zulks in strijd is met de artikelen 6, 8 en 13 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden (verder EVRM).

Het hof overweegt naar aanleiding hiervan het navolgende.

Uit het proces-verbaal met bijlagen d.d. 19 april 2005, op ambtsbelofte opgemaakt en ondertekend door A. de Vreede, (map 24, pagina 3009 e.v.) blijkt dat op 5 januari 2005 een drietal CD-roms - met kopieën van originelen van opnames van vertrouwelijke communicatie in een pand aan de Antheunisstraat - van de AIVD in ontvangst zijn genomen door de teamleiding van het onder nummer RL8026 bekende onderzoek. Deze CD-roms zijn later uitgewerkt en vervolgens nog gecorrigeerd door een beëdigd vertaler Arabisch. Alle versies bevinden zich in het dossier (map 24, AHA OVC 002 en map 71, AHA OVC 003 en AHA OVC 004). Uit de uitwerkingen blijkt dat de opnames gesprekken betreffen die in de periode van 3 tot en met 10 november 2004 werden gevoerd in de woning aan de Antheunisstraat [huisnummer] te 's-Gravenhage alwaar de medeverdachten [[Ismail A.] A.] en [Jason W.] verbleven. Zij zijn voornamelijk te horen, alsmede [Zakaria T.] en enkele anderen. Uit het dossier blijkt dat de opnames zijn gemaakt door de AIVD die het pand aan de Antheunisstraat [huisnummer] heeft afgeluisterd. Deze opnames zal het hof hierna aanduiden als de OVC-gesprekken.

Rechtmatigheid

De verdediging stelt dat het openbaar ministerie vanaf 5 januari 2005 inbreuk heeft gemaakt op de persoonlijke levensfeer van de gespreksdeelnemers nu het – op eigen verzoek - in het bezit is gekomen van de CD-roms met de OVC-gesprekken.

Artikel 8 EVRM geeft het recht op eerbiediging van privé- familie- en gezinsleven. Inmenging van enig openbaar gezag is niet toegestaan dan voor zover die inmenging bij de wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is in het belang van de nationale veiligheid, de openbare veiligheid of het economisch welzijn van het land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen.

De verdachte was geen bewoner van het pand aan de Antheunisstraat [huisnummer] dat is afgeluisterd, noch was hij één van de gesprekspartners. Er is dus geen sprake van een – al dan niet onrechtmatige - inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van de verdachte, weshalve geen sprake is van schending van artikel 8 EVRM.

De verdediging heeft voorts het verweer gevoerd dat naast schending van artikel 8 EVRM ook sprake is van schending van het recht op een eerlijk proces (artikel 6 EVRM) nu de OVC-gesprekken onvoldoende controleerbaar zijn.

Het hof overweegt daaromtrent het navolgende.

Toetsbaarheid

De verdediging is uitgebreid in de gelegenheid geweest de opnames met daarop de OVC-gesprekken af te luisteren en heeft daarop kunnen reageren. Ter terechtzitting in hoger beroep zijn daarenboven op 26 juli 2007 een aantal passages van de OVC-gesprekken ten overstaan van het hof afgespeeld, waarbij het hof zelf de kwaliteit van de opnames heeft kunnen waarnemen.

Bij de rechter-commissaris zijn [de recherche officier van justitie en voormalig landelijk terreurofficier van justitie], [het plaatsvervangend hoofd van de AIVD] en [het hoofd van de AIVD] als getuige gehoord en is de verdediging in de gelegenheid geweest hen te ondervragen.

Deze getuigen waren op grond van de artikelen 85 en 86 van WIV 2002 gebonden aan hun geheimhoudingsplicht en konden slechts beperkt op vragen van de verdediging antwoord geven. [de recherche officier van justitie en voormalig landelijk terreurofficier van justitie] heeft evenwel – onder meer - verklaard dat naar zijn idee alle audio is verstrekt die verstrekt kon worden en hij heeft de procedure rondom de ambtsberichten en het verstrekken van informatie door de AIVD aan het openbaar ministerie uiteengezet. Hij heeft aangegeven dat hij in deze zaak alle onderliggende stukken heeft bekeken en dat hij geen opmerkelijke omstandigheden heeft aangetroffen. [het hoofd van de AIVD] heeft verklaard dat er weliswaar een selectie van de OVC-gesprekken is verstrekt, doch dat de gesprekken die zijn verstrekt integraal zijn overgelegd. Hij heeft voorts verklaard dat het enige selectiecriterium om gesprekken als relevant te beoordelen de staatsveiligheid is.

Ter terechtzitting in eerste aanleg heeft de commissaris van politie, hoofd Unit interceptie van de Dienst Specialistische Recherche Toepassingen, op 12 januari 2006 als getuige-deskundige een verklaring afgelegd. Hij heeft een verklaring gegeven voor de bromtonen die op de opnames te horen zijn, te weten dat door het converteren naar een WAV-bestand stiltereductie en stiltedetectie zijn omgezet in bromtonen. Hij heeft verklaard dat het er vanuit zijn expertise authentiek uitzag.

De suggestie van de verdediging dat in de gesprekken is geknipt kan gelet op de verklaringen van Van Hulst en Bosbeek terzijde worden geschoven. Dat onduidelijk is gebleven welke methodiek van afluisteren is gebruikt, doet daar niets aan af.

De OVC-gesprekken die aan het dossier zijn toegevoegd beslaan ongeveer twintig uur in de periode van 3 tot en met 10 november 2004. Deze twintig uur betreffen voornamelijk de periode van de inval in de woning aan de Antheunisstraat [huisnummer] en de uren daarna. Bovendien is [[Ismail A.], die veelvuldig te horen is op de OVC-gesprekken, ten overstaan van het hof als getuige gehoord en is de verdediging in de gelegenheid geweest hem vragen te stellen omtrent de voorafgaande gebeurtenissen of over wat er na afloop van de gesprekken die aan het dossier zijn toegevoegd, is gebeurd in dat pand.

De OVC-gesprekken zijn – voorzover zij niet in de Nederlandse taal werden gevoerd - vertaald door tolken 148 en – met name - 201. In de uitwerking wordt aangegeven wanneer de tolken onduidelijkheden zijn tegengekomen of een en ander niet hebben verstaan. In het proces-verbaal herbeoordeling OVC, d.d. 24 augustus 2005 op ambtseed opgemaakt en ondertekend door H.G. de Jong, is te lezen dat de OVC op CD-rom bovendien aan drs. J.C. Hoogland, beëdigd vertaler Arabisch, zijn overgelegd. Hoogland heeft de OVC-gesprekken vervolgens beluisterd en gecorrigeerd. Deze gecorrigeerde versie is vervolgens aan het dossier toegevoegd. De verdediging is in de gelegenheid geweest naar voren te brengen op welke punten zij de vertaling niet juist acht. Niet betwist is dat de gespreksdeelnemers hoofdzakelijk [[Ismail A.], [Jason W.] en [Zakaria T.] betreffen.

Het hof is – gelet op het vorenoverwogene – van oordeel dat de OVC-gesprekken voldoende controleerbaar zijn gebleken. Het hof acht de OVC-gesprekken voldoende betrouwbaar met uitzondering van die gedeeltes waar de tolken en/of drs. J.C. Hoogland onduidelijkheden hebben gemeld, of waar onduidelijkheden bestaan als gevolg van de kwaliteit van de opnames.

De verdediging heeft voorts naar voren gebracht dat het openbaar ministerie doelbewust en met grove veronachtzaming van de rechten van de verdachte heeft gehandeld door informatie – te weten de OVC-gesprekken - die de AIVD ná aanvang van het strafvorderlijk onderzoek heeft verzameld, op te vragen. De verdediging geeft aan dat haar op deze wijze een rechterlijke toetsingsmogelijkheid wordt ontnomen, weshalve sprake is van schending van artikel 13 EVRM.

Daarbij heeft de verdediging met name gewezen op het feit dat de mogelijkheid om de toepassing van dwangmiddelen (het hof begrijpt: opsporingsbevoegdheden) aan de rechter voor te leggen ontbreekt.

Ten aanzien van dit verweer overweegt het hof als volgt.

Het is in strijd met de wet als het openbaar ministerie met het oog op het buiten toepassing laten van strafvorderlijke waarborgen doelbewust geen opsporingsbevoegdheden aanwendt, teneinde gebruik te kunnen maken van door een inlichtingen- en veiligheidsdienst vergaarde informatie. Hetzelfde geldt voor het door een inlichtingen- en veiligheidsdienst aanwenden van zijn bevoegdheden voor strafvorderlijke doeleinden. Geen rechtsregel verzet zich er evenwel tegen dat zowel een inlichtingen- en veiligheidsdienst als het openbaar ministerie of een opsporingsdienst elk voor zich - en daardoor mogelijk parallel - onderzoek doet naar bepaalde personen of groeperingen, indien daartoe vanuit de vervulling van hun taak aanleiding bestaat.

In de onderhavige zaak liepen de onderzoeken van de AIVD en het onderzoek van het openbaar ministerie gedeeltelijk parallel. Op grond van de artikelen 36 en 38 WIV 2002 mag de AIVD gegevens verstrekken aan het openbaar ministerie. Geen rechtsregel belet het openbaar ministerie of de opsporingsdiensten voorts om zelf nadere informatie aan de inlichtingen- en veiligheidsdiensten te vragen. Het overleggen van de OVC-gesprekken op CD-rom door de AIVD op verzoek van het openbaar ministerie was dus in overeenstemming met de wet en het hof ziet overigens geen aanknopingspunten om aan te nemen dat het openbaar ministerie de eigen opsporingsbevoegdheden doelbewust heeft omzeild door de AIVD haar bevoegdheden ten behoeve van de strafvordering te laten uitoefenen en de resultaten daarvan in het strafrechtelijk onderzoek te laten inbrengen.

Uit het feit dat de verdediging verweren over vermeende schending van door het EVRM gegarandeerde rechten in deze zaak aan het hof voorlegt, dat het hof daarover beslissingen heeft genomen en nog zal geven en dat het hof de mogelijkheid heeft om – wanneer een dergelijk verweer slaagt – daaraan consequenties te verbinden, volgt rechtstreeks dat er van een schending van artikel 13 EVRM geen sprake is. Deze procedure is te beschouwen als een ‘daadwerkelijk rechtsmiddel’ in de zin van dat artikel.

Ook overigens zijn geen feiten en omstandigheden gebleken of aannemelijk geworden die met zich brengen dat er sprake is van enige inbreuk op de rechten van de verdachte.

Dit alles brengt mee dat er geen sprake is van schending van artikel 6 EVRM. De OVC-gesprekken kunnen derhalve meewerken voor een eventuele bewijsvoering.

Vrijspraak

Aan de verdachte, die tot de als zodanig bekend staande “Hofstadgroep” heeft behoord, is onder 1 en 2 ten laste gelegd dat hij – kort gezegd - in de periode van 1 mei 2003 tot en met 10 november 2004 heeft deelgenomen aan een organisatie die tot oogmerk had het plegen van misdrijven, terroristische misdrijven, voor zover het de periode van 10 augustus 2004 tot en met 10 november 2004 betreft, daaronder begrepen.

Het openbaar ministerie heeft zich in eerste aanleg op het standpunt gesteld dat een gemeenschappelijke, radicaal politieke ideologie, gebaseerd op een extremistische, takfirische uitleg van Tawheed, hét bindmiddel van de “Hofstadgroep” is geweest, een ideologie die naar de opvatting van in ieder geval de kern van die groep onontkoombaar tot het plegen van misdrijven, meer in het bijzonder geweldsmisdrijven, zou leiden, aangezien deze op een gewelddadige destructie van de democratische rechtsstaat is gericht teneinde een islamitische staat, beheerst door de Shariah, te kunnen vestigen. Het plegen van misdrijven, waaronder geweldsmisdrijven, zou aldus het oogmerk, het naaste doel, van de – volgens de officieren van justitie als organisatie aan te merken – “Hofstadgroep” zijn geweest.

De rechtbank, een organisatie bewezen achtend, heeft zich kunnen vinden in de door het openbaar ministerie in eerste aanleg gegeven “kenschets van de gezamenlijke overtuiging van in ieder geval een aantal leden van de groep”. [[Ismail A.] A.] en [Jason W.] zijn door de rechtbank niet alleen wegens deelneming aan een criminele en terroristische organisatie, doch onder meer ook wegens poging tot moord op een vijftal leden van het arrestatieteam veroordeeld. [Samir A.] werd ten tijde van het wijzen van het vonnis verdacht van de voorbereiding van de in de artikelen 157 en 289 Sr voorziene en strafbaar gestelde misdrijven, ter zake waarvan hij inmiddels bij arrest van het gerechtshof Amsterdam van 17 september 2007 is veroordeeld, en is voorts bij vonnis van de rechtbank Rotterdam van 6 april 2005 veroordeeld wegens het handelen in strijd met de artikelen 13 en 26 WWM. Bij – niet onherroepelijk - vonnis van diezelfde rechtbank van 10 maart 2006 is ook [Nouriddin El F.] onder meer wegens het handelen in strijd met artikel 26 WWM veroordeeld. En [Mohammed B.] is bij vonnis van de rechtbank Amsterdam van 26 juli 2005 onder meer veroordeeld voor de moord op Theo van Gogh. De rechtbank heeft in het vonnis, waarvan beroep, overwogen dat er geen twijfel over bestaat dat [Ismail A.], [Jason W.], [Samir A.], [El F.] en [Mohammed B.] – volgens de officieren van justitie de kernleden van de “Hofstadgroep” – vorenbedoelde strafbare feiten, die overigens niet aan de bewezen verklaarde organisatie zijn toegeschreven, vanuit hun radicaal extremistische geloofsovertuiging hebben gepleegd en dat mitsdien vaststaat dat zij aan die geloofsovertuiging “de in hun ogen kennelijk onvermijdelijke praktische consequentie hebben verbonden dat het gebruik van geweld gerechtvaardigd of zelfs geboden is”. De rechtbank heeft daaraan toegevoegd dat “de verdachten die geen geweldsdelict hebben gepleegd, dezelfde geweldverheerlijkende geloofsovertuiging aanhingen dan wel daarvoor een bijzondere belangstelling hadden” en dat het “heel wel mogelijk (is) dat ook anderen binnen de groep in de toekomst aan die overtuiging de voor hen logische consequentie zouden verbinden door geweldsdelicten te plegen”. De rechtbank is evenwel tot het oordeel gekomen dat het beramen en plegen van geweldsdelicten misschien wel het uiteindelijke doel van de “Hofstadgroep” was, maar dat niet is komen vast te staan dat dit (al) het naaste doel van die groep is geweest.

Blijkens de op 21 augustus 2006 door de officieren van justitie ondertekende appelschriftuur was in laatstbedoeld oordeel één van de redenen gelegen voor het door het openbaar ministerie ingestelde hoger beroep. Hoewel aan het slot van het in eerste aanleg gehouden requisitoir de officieren van justitie nog de vraag op tafel hebben gelegd “hoe gevaarlijk de ‘Hofstadgroep’ eigenlijk was of is” en daarbij onder meer hebben opgemerkt:

“Hebben de verdachten ‘het licht’ gezien en wilden zij werkelijk in een kruistocht de islamitische staat vestigen? Dit laatste klinkt bijna belachelijk. De buitenproportionele ambities van de kernleden roepen de vraag op of zij wel voldoende realiteitszin hebben (…) Maar zo simpel ligt het niet (…) Fanatisme en extremisme maken blind. Gedreven vanuit een samenbindend basisgevoel kunnen mensen hemelbestormers worden, die niets en niemand ontzien (…) Door zich nog vooral te beperken tot praten, soms vrij openlijk te ronselen, nog weinig substantieels te doen om te komen tot een aanslag, ontwikkelde hun oogmerk zich sluimerend en misschien wel des te gevaarlijker (…) Naar onze overtuiging was de groep van en rond de kernleden bezig in die ontwikkeling. Wie weet waar deze groep verdachten zou hebben gestaan als [Mohammed B.] Van Gogh niet had vermoord, maar was doorgegaan met ideologische en praktische vorming? Door 2 november 2004 moest en kon de overheid onverwacht ingrijpen in het groepsproces dat in ontwikkeling was. Zonder dat is niet uit te sluiten dat vanuit de groep door één of meer leden een veel omvangrijker misdrijf zou zijn voorbereid of zelfs gepleegd. De beantwoording van vragen over gevaarzetting blijft speculatief (…) De toekomst zal leren dat het eigen is aan onderzoeken naar terrorisme dat getracht wordt in te grijpen vóórdat de situatie uit de hand heeft kunnen lopen. En dan heb je bijna altijd een dossier met speculatieve vragen als: was het serieus of stoerdoenerij, ziet het OM spoken, of was er echt een oogmerk om misdrijven te plegen?” (cursivering hof),

hebben zij bij appelschriftuur volhard in hun standpunt dat ook het plegen van geweldsmisdrijven het naaste doel van de “Hofstadgroep” is geweest.

Het onderzoek in hoger beroep heeft zich dan ook - behoudens onder meer op de vraag of de “Hofstadgroep” metterdaad als een organisatie, een gestructureerd en duurzaam samenwerkingsverband, valt te beschouwen - met name gericht op de vraag of vorenbedoeld standpunt hout zou kunnen snijden.

Het openbaar ministerie heeft dat standpunt blijkens het in hoger beroep gehouden requisitoir evenwel niet langer gehandhaafd, zij het dat ook de advocaten-generaal de door de officieren van justitie en door de rechtbank bedoelde gemeenschappelijke – thans als jihadistisch gekwalificeerde – ideologie een belangrijke rol binnen de “Hofstadgroep” toedichten, aangezien het door middel van geweld invoeren van de Shariah en “het creëren van een islamitische staat Nederland” naar hun mening dan weliswaar niet het naaste doel, maar wel het einddoel van die groep is geweest. Als naaste doel, oogmerk, van de ook door hen als organisatie aangemerkte “Hofstadgroep” zien zij evenwel, in navolging van de rechtbank, het plegen van de bij de artikelen 131, 132, 137d en 285 Sr voorziene en strafbaar gestelde misdrijven, genoemd in het onder 1 en 2 tenlastegelegde, te weten – kort gezegd – opruiing, het verspreiden en om verspreid te worden in voorraad hebben van opruiende geschriften, het aanzetten tot haat, discriminatie en geweld, bedreiging en bedreiging met een terroristisch misdrijf.

Reeds nu kan worden overwogen dat ook het hof van oordeel is dat – gesteld al dat de “Hofstadgroep” een gestructureerd en duurzaam samenwerkingsverband heeft gevormd – in ieder geval niet wettig en overtuigend is bewezen dat het oogmerk van die groep op het plegen van de overige misdrijven, als nader gespecificeerd in het onder 1 en 2 tenlastegelegde, gericht is geweest.

Dat oordeel behoeft op zich, gezien het door het openbaar ministerie in hoger beroep ingenomen standpunt, geen nadere motivering, doch het komt het hof desalniettemin geraden voor om nader in te gaan op de vraag of en, zo ja, in hoeverre - in welk opzicht - de “Hofstadgroep” een gemeenschappelijke ideologie heeft gekend, niet alleen omdat het onderzoek in hoger beroep, gegeven de appelschriftuur van het openbaar ministerie, in belangrijke mate om die vraag heeft gedraaid, maar ook omdat in het in eerste aanleg gehouden requisitoir, in het door de rechtbank gewezen vonnis en in het in hoger beroep gehouden requisitoir aan de hand van het daarin verwoorde gedachtegoed van de “Hofstadgroep” een bepaald beeld van die groep is neergezet, op basis waarvan door het openbaar ministerie in eerste aanleg het naaste doel en door de rechtbank en het openbaar ministerie in hoger beroep het – waar het de rechtbank betreft: mogelijke - einddoel van de bewezen geachte organisatie is aangenomen. Daarenboven hebben de advocaten-generaal bij repliek aangegeven dat zij weliswaar – niet alleen met de rechtbank, maar overigens ook met de officieren van justitie - van mening zijn dat onder meer de poging tot moord op vijf leden van het arrestatieteam en de moord op Theo van Gogh niet aan de “Hofstadgroep” kunnen worden toegerekend, maar dat deze “gebeurtenissen” wel, aldus de repliek, “voortvloeien uit het gedachtegoed van de leden van de door ons geschilderde organisatie en vanuit de haatzaaiende en opruiende activiteiten van de groep”.

Alvorens nader op vorenbedoelde vraag in te kunnen gaan, verdienen een drietal kwesties voorafgaande bespreking.

Het hof stelt in de eerste plaats voorop dat noch bij de overwegingen inzake de vraag of en, zo ja, in hoeverre de “Hofstadgroep” een gemeenschappelijke ideologie heeft gekend, noch bij overwegingen die de vraag raken of het tenlastegelegde wettig en overtuigend is bewezen, de door de AIVD aan het openbaar ministerie verstrekte ambtsberichten enige rol van betekenis kunnen spelen. Hetzelfde geldt voor de door de CIE opgestelde processen-verbaal. Nu dat klaarblijkelijk ook het uitgangspunt van de advocaten-generaal is geweest, in ieder geval bij de door hen gepresenteerde bewijsconstructie, behoeft daaromtrent in zoverre niet meer te worden opgemerkt dan dat de reden daartoe is gelegen in het feit dat de betrouwbaarheid van de in deze ambtsberichten en processen-verbaal neergelegde informatie niet kan worden getoetst.

Het hof realiseert zich dat de advocaten-generaal de “Jihadistische ideologie, die gewelddadig is georiënteerd”, waarmee zij de door hen als organisatie aangemerkte “Hofstadgroep” hebben gekarakteriseerd, met name – zo begrijpt het hof het requisitoir althans – voor het door hen vastgestelde einddoel van die groep van belang achten. Het hof realiseert zich eveneens dat de vraag, of een organisatie een einddoel heeft en, zo ja, welk, strikt genomen niet wettig en overtuigend bewezen hoeft te worden, aangezien het einddoel van een organisatie – anders dan het naaste doel – strafrechtelijk gezien in wezen, behoudens wellicht voor de strafmaat, niet relevant is. Het hof acht het evenwel niet juist om, indien aan deze vraag binnen de context van een strafzaak aandacht wordt besteed – zoals de advocaten-generaal hebben gedaan en het hof zich genoopt voelt te doen -, het antwoord daarop (mede) van niet op betrouwbaarheid te toetsen informatie te laten afhangen. Dat geldt des te meer indien de als gemeenschappelijk gekwalificeerde ideologie een rol blijft spelen in de verdere benadering van de strafzaak. De advocaten-generaal hebben die ideologie, naar het hof aanneemt, niet voor niets in de inleiding van hun requisitoir vooropgesteld, ook al zijn zij tot de conclusie gekomen dat de “Hofstadgroep” het plegen van geweldsmisdrijven niet tot naaste doel had. Die ideologie en het daaraan door de advocaten-generaal ontleende einddoel van de “Hofstadgroep” werken in het requisitoir door, in die zin, dat het door hen gedefinieerde naaste doel van die groep als het ware tegen dat einddoel wordt afgezet, getuige onder meer hetgeen zij onder punt 6.3 hebben betoogd, te weten: “Met de Officieren van Justitie zijn wij van mening, dat de ideologie van de groep uiteindelijk wel verder moet leiden dan alleen haat zaaien, opruien en bedreigen. Het einddoel van de leden van de groep was de vestiging van een Islamitische staat in Nederland (…) Om dit doel te bereiken dient een eerste stap gezet te worden. Deze bestaat uit het overtuigen van anderen (…) Dit overtuigen betekent tevens, dat die anderen worden aangezet tot haat of gewelddadig optreden tegen mensen wegens hun godsdienst of levensovertuiging (…) In essentie riep de groep op tot de gewelddadige Jihad en wekte de groep op tot het martelaarschap.” Die ideologie en het daaraan door de advocaten-generaal ontleende einddoel van de “Hofstadgroep” werken ook in de repliek door, zoals blijkt uit de daarin opgenomen en eerder geciteerde passage, en vormen, als het hof het goed ziet, ook de basis voor het in vrij algemene bewoordingen ingenomen standpunt dat, kort gezegd, de beperkingen, waaraan het recht op vrijheid van godsdienst en het recht op vrijheid van meningsuiting ingevolge het tweede lid van artikel 9 EVRM en het tweede lid van artikel 10 EVRM kunnen worden onderworpen, in de onderhavige strafzaak ten volle opgeld doen.

Het hof stelt in de tweede plaats voorop dat het bij de beantwoording van de vraag of en, zo ja, in hoeverre de “Hofstadgroep” een gemeenschappelijke ideologie heeft gekend díe personen zal betrekken die volgens het onder 1 en 2 tenlastegelegde tezamen de “Hofstadgroep” hebben gevormd, behoudens Omar Aouled Lahcen en [Bilal L.].

In dit kader wordt vooreerst, waar het Aouled Lahcen en [Bilal L.] betreft, overwogen dat het het hof, gezien de processtukken – meer in het bijzonder AHA 101 en AHA 120 – en gelet op het onderzoek ter terechtzitting, niet duidelijk is geworden op basis van welke feiten en omstandigheden het openbaar ministerie bij requisitoir in hoger beroep tot de conclusie is gekomen dat eerstgenoemde wel, doch laatstgenoemde niet tot de “Hofstadgroep” kan worden gerekend. Het hof kan zich verenigen met de in dat requisitoir besloten liggende opvatting dat de processtukken en het onderzoek ter terechtzitting onvoldoende aanknopingspunten bieden om [Bilal L.] als deelnemer aan de door de advocaten-generaal bewezen geachte organisatie of zelfs maar als één van de door hen als zodanig aangeduide “slachtoffers” van de “Hofstadgroep” aan te merken, doch hetzelfde heeft naar het oordeel van het hof voor Aouled Lahcen te gelden. Daaraan kunnen de omstandigheden, dat zowel laatstgenoemde als [Ahmed H.] als assistent-beheerder van de MSN-groep MuwahhidinDeWareMoslims geregistreerd heeft gestaan en dat [Mohammed B.], [Mohamed F.B.], [Yousef E.], [Mohamed El B.] en vermoedelijk [Nouriddin El F.] lid van die MSN-groep zijn geweest, niet afdoen. Daaraan kunnen ook de overige bevindingen aangaande deze MSN-groep – die volgens de op 14 juni 2007 ter terechtzitting in hoger beroep gehoorde getuige-deskundige Fernandes Pereira ongeveer 100 tot 150 leden heeft geteld – niet afdoen, nu het bewijs, dat die MSN-groep door dan wel ten behoeve van of mede ten behoeve van de “Hofstadgroep” is aangemaakt en/of beheerd, ontbreekt.

De hiervoor genoemde tweede vooropstelling is voorts ingegeven door het feit dat het hof – gesteld al dat de “Hofstadgroep” een gestructureerd en duurzaam samenwerkingsverband heeft gevormd - het door het openbaar ministerie in hoger beroep bij requisitoir onder punt 3.6 ingenomen standpunt inzake de als zodanig aangeduide “slachtoffers” van die groep niet deelt. Door de advocaten-generaal is in dat verband de – slechts zeer summier toegelichte - stelling betrokken dat het “concept van de passieve deelnemer aan de criminele organisatie in rechtsoverweging 200 van het compilatievonnis” niet overtuigt. Opmerking verdient dat de rechtbank, anders dan met deze stelling en de eerder in het requisitoir gebruikte term “passieve deelnemingshandelingen” wordt gesuggereerd, geen onderscheid tussen actieve en passieve deelnemers aan een organisatie, doch tussen actieve en passieve leden van een organisatie heeft gemaakt. Dat maakt naar het oordeel van het hof een wezenlijk verschil.

Van “deelneming” in de zin van de artikelen 140 en 140a Sr is eerst dan sprake indien, naast het daartoe vereiste opzet, aan twee voorwaarden is voldaan: de betrokkene dient tot de organisatie te behoren en de betrokkene dient een aandeel te hebben in gedragingen die strekken tot of rechtstreeks verband houden met de verwezenlijking van het oogmerk van de organisatie dan wel dergelijke gedragingen te ondersteunen. Het behoren tot, het lid zijn of deel uitmaken van een organisatie is derhalve enerzijds op zich niet voldoende, doch anderzijds wel een essentieel vereiste om van “deelneming” te kunnen spreken. De twee hiervoor genoemde voorwaarden impliceren dat iemand, die incidenteel een bijdrage aan de verwezenlijking van het oogmerk van de organisatie levert, bijvoorbeeld door één van de door de organisatie beoogde misdrijven te plegen, doch verder geen enkele binding met die organisatie heeft, zich niet aan “deelneming” in de zin van de artikelen 140 en 140a Sr schuldig maakt. De twee hiervoor genoemde voorwaarden impliceren óók dat iemand tot een organisatie, als bedoeld in de artikelen 140 en 140a Sr, kan behoren zonder daaraan in strafrechtelijke zin deel te nemen, zonder derhalve zelfs maar incidenteel enige bijdrage aan de verwezenlijking van het in die bepalingen bedoelde oogmerk te leveren.

Niet alleen acht het hof, dat in aanmerking genomen, vorenbedoeld door het openbaar ministerie in hoger beroep ingenomen standpunt onjuist, doch het komt het hof zonder nadere toelichting ook niet begrijpelijk voor dat de advocaten-generaal de door hen als zodanig aangeduide “slachtoffers” die, afgaande op het onder 1 en 2 tenlastegelegde, de organisatie mede zouden hebben gevormd – te weten [Rachid B.], [Zakaria T.], [Nadir A.] en [Mohamed El B.] – thans als buitenstaanders, als sympathisanten van de “Hofstadgroep” beschouwen, doch tegelijkertijd stellen dat zij wel in “de marge van de groep” hebben verkeerd dan wel – onder punt 6.5 van het requisitoir – tot “de marge van de groep” hebben behoord. Het is het hof althans - temeer indien het door het openbaar ministerie in hoger beroep ingenomen standpunt wordt afgezet tegen de bij het requisitoir gevoegde bijlage, houdende de voor de bewijsconstructie relevant geachte bewijsmiddelen - niet duidelijk geworden wat nu precies onder “de marge van de groep” moet worden verstaan. In die bijlage zijn, ter adstructie van de stelling dat de “Hofstadgroep” een organisatie heeft gevormd, met name veel verklaringen opgenomen, waarin naar voren komt, kort gezegd, wie met wie bekend was en welke personen één of meermalen bij de in de woning van [Mohammed B.] gehouden huiskamerbijeenkomsten aanwezig zijn geweest. De door de advocaten-generaal bedoelde “slachtoffers”, met name [Rachid B.] en [Zakaria T.], komen daarbij herhaaldelijk in beeld, vaker zelfs dan sommige door hen als deelnemers aan de organisatie aangemerkte personen, zoals bijvoorbeeld [Yousef E.]. Bij requisitoir is voorts gesteld dat de bevestiging van de volgens de advocaten-generaal uit die verklaringen blijkende samenstelling van de groep onder andere kan worden ontleend aan de onderlinge telefonische contacten of pogingen daartoe, de betalingsoverzichten, de brieven van [[Ismail A.] A.], alsmede de fysieke sporen en de verklaringen waaruit blijkt wie welke woning heeft bezocht. Ook bij de in dat kader in bedoelde bijlage opgenomen bewijsmiddelen komen [Rachid B.], [Mohamed El B.], [Nadir A.] en [Zakaria T.] regelmatig naar voren. De samenstelling van de groep zou voorts bevestiging vinden in de – zoals de advocaten-generaal hebben gesteld – binnen de MSN-groep MuwahhidinDeWareMoslims samengestelde “contactgroep” en in de overeenkomsten tussen de op de diverse gegevensdragers aangetroffen bestandsstructuren, terwijl uit de processtukken en het onderzoek ter terechtzitting is gebleken dat ook [Mohamed El B.] lid van genoemde MSN-groep is geweest en dat, indien de stelling inzake de bestandsstructuren opgaat, deze stelling eveneens voor de bij [Rachid B.] en [Nadir A.] aangetroffen gegevensdragers opgaat. Het hof vermag dan ook, gelet op de bewijsmiddelen die het openbaar ministerie heeft opgevoerd ter onderbouwing van de stelling dat er van een organisatie sprake is geweest, op hetgeen overigens uit de processtukken valt af te leiden en op hetgeen overigens uit het onderzoek ter terechtzitting naar voren is gekomen, niet in te zien waarom bijvoorbeeld [Rachid B.] en [Zakaria T.] – aan welke personen [Mohammed B.] zijn “nalatenschap” had toevertrouwd – niet tot die organisatie zouden hebben behoord en bijvoorbeeld [Yousef E.] en Mohamed El M.wel. Ook [Rachid B.], [Zakaria T.], [Nadir A.] en [Mohamed El B.] hebben deel uitgemaakt van de “Hofstadgroep”, waarmee overigens – zo zij duidelijkheidshalve vermeld – geenszins is gezegd dat zij aan een organisatie, als bedoeld in de artikelen 140 en 140a Sr, hebben deelgenomen.

Het hof stelt in de derde en laatste plaats voorop dat aan de inhoud van de geschriften en aan het beeld- en geluidmateriaal, aangetroffen bij diegenen die tot de “Hofstadgroep” hebben behoord, niet zonder meer conclusies kunnen worden verbonden ten aanzien van de vraag of en, zo ja, in hoeverre die groep een gemeenschappelijke ideologie heeft gekend. Dat de door [Mohammed B.] geschreven, van internetbestanden samengestelde, vertaalde en/of van een voorwoord voorziene geschriften – verder ook kortweg aan te duiden als: de geschriften van [Mohammed B.] - een afspiegeling van zijn gedachtegoed vormen en hebben gevormd, is, zeker na de door hem op 9 en 11 mei 2007 ter terechtzitting in hoger beroep afgelegde verklaring, niet voor twijfel vatbaar. Uit het feit dat andere – overigens: niet alle - leden van de “Hofstadgroep” een aantal van die geschriften in de periode van 1 mei 2003 tot en met 10 november 2004 voorhanden hebben gehad, kan evenwel niet zonder meer worden afgeleid dat zij destijds hetzelfde gedachtegoed als [Mohammed B.] hebben aangehangen. [Mohammed B.] heeft in genoemde periode, gezien het uit mei 2005 daterende rapport van prof. dr. mr. Peters (AHA 134), ruim 50 geschriften van relatief beperkte omvang geproduceerd, welke geschriften integraal in de processtukken zijn opgenomen. Bedacht dient te worden dat – waar het het digitale beslag betreft, het fysieke beslag mitsdien nog daargelaten - de totale back-up van de tijdens het onderzoek RL8026 in beslag genomen gegevensdragers blijkens AHA 027 ruim 675.000 bestanden bevat die, indien uitgepakt, een omvang van 963,5 gigabytes hebben. De geschriften van [Mohammed B.] maken mitsdien, ook al zijn er van nagenoeg elk geschrift meerdere exemplaren aangetroffen, slechts een miniem onderdeel van het totale beslag uit.

Tot dat beslag behoren onder meer ook 47 – zoals prof. dr. mr. Peters het in zijn rapport d.d. 19 augustus 2005 (AHA 104) heeft genoemd – “Nederlandse teksten van anderen dan [Mohammed B.]”. Deze teksten, die evenmin bij alle leden van de “Hofstadgroep” zijn aangetroffen en die eveneens slechts een miniem onderdeel van het totale beslag uitmaken, zijn niet alle integraal in de processtukken opgenomen en doorgaans ook slechts zeer summier in laatstgenoemd rapport omschreven. Onder het digitale beslag bevinden zich voorts onder meer tien versies van de zogenaamde Maktaba of Maktaba Kubra. Ook deze digitale “bibliotheek” of “grote bibliotheek” is niet bij ieder lid van de “Hofstadgroep” aangetroffen. Hoewel deze bibliotheken, om de woorden van de op 24 september 2007 en 15 oktober 2007 ter terechtzitting in hoger beroep gehoorde getuige-deskundige Peters te gebruiken, “enorm” van omvang zijn, beslaan zij, gezien de verklaring van de op 24 september 2007 eveneens ter terechtzitting in hoger beroep gehoorde getuige-deskundige Nieuwenhuizen, maximaal 8 gigabytes en maken ook de daarin opgenomen bestanden – zowel geschriften als beeld- en geluidmateriaal - mitsdien een relatief gering deel van het totale beslag uit. De diverse versies van de Maktaba en Maktaba Kubra – verder gezamenlijk aan te duiden als: de Maktaba Kubra - zijn niet, noch in originele, noch in vertaalde vorm, bij de processtukken gevoegd. De inhoud daarvan kan, evenals de inhoud van het merendeel van eerder bedoelde Nederlandse teksten, slechts aan de hand van het rapport van prof. dr. mr. Peters d.d. 19 augustus 2005 en, waar het de Maktaba Kubra betreft, diens rapport d.d. 13 september 2007 worden beoordeeld, alsmede in het licht van zijn zowel in eerste aanleg als in hoger beroep afgelegde verklaringen.

Geconstateerd dient te worden dat, alleen al waar het het digitale beslag betreft, de inhoud van honderden gigabytes niet dan wel, aan de hand van een in de processtukken ten aanzien van een selectief aantal bestanden – overigens vaak in summiere bewoordingen – gegeven beschrijving, niet meer dan marginaal valt te beoordelen. Het hof acht het van belang om dat vast te stellen, aangezien de stellingen dan wel de overwegingen, die door de officieren van justitie, de rechtbank en de advocaten-generaal aan de gemeenschappelijke ideologie en het naaste doel respectievelijk het (mogelijke) einddoel van de “Hofstadgroep” zijn gewijd, in belangrijke mate op – in feite: slechts een zeer gering deel van - het in beslag genomen materiaal, waaronder meer in het bijzonder de geschriften van [Mohammed B.], zijn gebaseerd. Een stelling, inhoudende dat de leden van de “Hofstadgroep” “een zeer eenzijdige oriëntatie op een stroming die geweld predikt” hadden (cursivering hof), zoals door de advocaten-generaal bij repliek ingenomen en eveneens in het requisitoir van de officieren van justitie terug te vinden, en ook een overweging, inhoudende dat de leden van de “Hofstadgroep” een “geweldverheerlijkende geloofsovertuiging aanhingen dan wel daarvoor een bijzondere belangstelling hadden” (cursivering hof), als opgenomen in het vonnis van de rechtbank, dient een deugdelijk fundament te hebben wil die stelling of die overweging houdbaar zijn. Een fundament dat - gezien het feit dat het overgrote deel van het in beslag genomen materiaal niet dan wel, waar het het vorenbedoelde selectieve aantal bestanden betreft, veelal niet op een rechtens verantwoorde wijze valt te beoordelen - niet slechts en ook niet in overwegende mate in de geschriften van [Mohammed B.] en, waar het de “Nederlandse teksten van anderen dan [Mohammed B.]” en de Maktaba Kubra betreft, in de rapporten d.d. 19 augustus 2005 en 13 september 2007 en de verklaringen van de getuige-deskundige Peters kan worden gevonden.

Daar komt nog bij dat die rapporten d.d. 19 augustus 2005 en 13 september 2007 - naast het gegeven dat het tot het digitale beslag behorende materiaal waaromtrent is gerapporteerd niet bij alle leden van de “Hofstadgroep” is aangetroffen – om een tweetal redenen niet of nauwelijks een rol van betekenis kunnen spelen bij beantwoording van de vraag of en, zo ja, in hoeverre de “Hofstadgroep” een gemeenschappelijke ideologie heeft gekend, althans niet of nauwelijks enige basis kunnen bieden voor het door het openbaar ministerie in eerste aanleg aangenomen naaste doel en het door de rechtbank en het openbaar ministerie in hoger beroep aangenomen (mogelijke) einddoel van de “Hofstadgroep”.

De eerste reden is gelegen in het feit dat dit materiaal slechts zeer summier is gekwalificeerd: de “Nederlandse teksten van anderen dan [Mohammed B.]” komen, aldus eerstgenoemd rapport, alle “uit radicaal fundamentalistische (salafitische) hoek”, de diverse versies van de Maktaba Kubra bevatten, aldus datzelfde rapport, voor het overgrote deel “in het Arabisch gestelde religieuze literatuur van radicaal islamistische (salafitische) herkomst”, alsmede talrijke Arabische, Engelse en Nederlandse documenten die betrekking hebben op de “jihad, zowel in directe als in indirecte zin”, in welke documenten het begrip “jihad” uitsluitend wordt gebruikt voor “strijd tegen niet-moslims”.

De door de getuige-deskundige Peters gedane constatering, dat de “Nederlandse teksten van anderen dan [Mohammed B.]” en het overgrote deel van de bestanden van de Maktaba Kubra radicaal fundamentalistisch, radicaal islamistisch dan wel salafitisch van aard is, wettigt op zich niet de conclusie dat degenen bij wie die teksten en bestanden zijn aangetroffen, zelfs al zouden zij de daarin verwoorde ideologie aanhangen, zich ten doel hebben gesteld om geweld te plegen, meer in het bijzonder – het hof beperkt zich nu maar tot hetgeen door het openbaar ministerie in hoger beroep is betoogd – zich als einddoel hadden gesteld om geweld te plegen teneinde de Shariah in te voeren en “een islamitische staat Nederland” te creëren. Niet alleen behoeft het aanhangen van een dergelijke ideologie, zoals de getuige-deskundige Peters op 5 december 2005 ter terechtzitting in eerste aanleg heeft verklaard, niet per definitie tot het gebruik van geweld te leiden, doch daarnaast bestaat er onder de aanhangers van die ideologie blijkens de door deze getuige-deskundige ter terechtzitting in hoger beroep afgelegde verklaring meningsverschil over de vraag of de Shariah ook in “landen buiten de wereld van de Islam” dient te worden ingevoerd. Opmerking verdient in dit verband dat, voor zover uit het rapport d.d. 19 augustus 2005 en uit de ter terechtzitting in hoger beroep door de getuige-deskundige Peters afgelegde verklaring valt af te leiden, nagenoeg alle vorenbedoelde teksten en bestanden van radicaal fundamentalistische aard zich op islamitische dan wel van origine islamitische landen richten.

Nog afgezien van het feit dat dat laatste ook geldt ten aanzien van de documenten die op de Jihad betrekking hebben, kunnen ook aan de door de getuige-deskundige Peters gedane constatering, dat er “talrijke” van – later in zijn rapport d.d. 19 augustus 2005 spreekt hij over “een overvloed van” - dat soort documenten zijn aangetroffen, geen stellige conclusies met betrekking tot een gemeenschappelijke, mede tegen Nederland gerichte, gewelddadige ideologie worden verbonden. Vanwege het feit dat in de tien versies van de Maktaba Kubra, aldus het rapport d.d. 19 augustus 2005, twee aparte directorystructuren te onderkennen zijn, zijn deze versies door de getuige-deskundige Peters onderverdeeld in de Maktaba Kubra 1, aangetroffen op zes gegevensdragers, en de Maktaba Kubra 2, aangetroffen op vier gegevensdragers. Ten aanzien van twee van de zes gegevensdragers waarop de Maktaba Kubra 1 is aangetroffen is het aantal Jihadbestanden in het rapport d.d. 13 september 2007 nader gekwantificeerd, niet – zoals uit de ter terechtzitting in hoger beroep door de getuige-deskundige Peters afgelegde verklaring is gebleken - op basis van een bestudering van de inhoud van die bestanden, doch op basis van map- en bestandsnamen en aan de hand van namen van auteurs, voor zover deze te identificeren waren. De getuige-deskundige Peters moest het antwoord op de vraag, of de in laatstgenoemd rapport neergelegde onderzoeksresultaten – respectievelijk 53% en 48% Jihadbestanden – representatief kunnen worden geacht voor alle gegevensdragers waarop de Maktaba Kubra 1 dan wel de Maktaba Kubra 2 is aangetroffen, schuldig blijven. De in aansluiting daarop gestelde vraag, of het bij wijze van spreken zo kan zijn dat zich in een map met de naam Jihad op de ene gegevensdrager twee en op de andere gegevensdrager duizend documenten kunnen bevinden en of hij daarom de stelling niet aandurft dat bedoelde onderzoeksresultaten representatief zijn voor alle gegevensdragers waarop de Maktaba Kubra 1 dan wel de Maktaba Kubra 2 is aangetroffen, is door hem bevestigend beantwoord. Een stelling die hij wel in heeft durven nemen is dat zich, afgaande op de directorystructuren, in de Maktaba Kubra 2 in ieder geval minder mappen bevinden die over Jihad of Jihadgerelateerde zaken gaan dan in de Maktaba Kubra 1.

Reden waarom aan de – gezien het vorenstaande: wel in zeer algemene bewoordingen vervatte – constatering, dat de Maktaba Kubra “talrijke” documenten bevat die op de Jihad betrekking hebben, geen stellige conclusies met betrekking tot een gemeenschappelijke, mede tegen Nederland gerichte, gewelddadige ideologie kunnen worden verbonden, is voorts gelegen in het feit dat, zoals eveneens uit de ter terechtzitting in hoger beroep door de getuige-deskundige Peters afgelegde verklaring is gebleken, alle bestanden, waarbij de term “Jihad” in de titel voorkomt, tot de Jihadbestanden zijn gerekend. Daaronder vallen mitsdien zowel bestanden waarin de jihadistische richting is vertegenwoordigd - een richting die oproept tot geweld, een richting die, aldus de getuige-deskundige Peters, de mening is toegedaan dat het “nu voor de moslims een plicht is om te vechten in bijvoorbeeld Irak of Afghanistan of om in opstand te komen tegen de onrechtvaardige regimes in de Islamitische wereld” - als bestanden waarin de ideologische richting is vertegenwoordigd, een richting die, in de woorden van de getuige-deskundige Peters, meer theoretische werken over de Jihad schrijft “in de zin van: wat staat er in de Koran en in de Hadiths over Jihad en hoe moeten we dat in de huidige tijd uitleggen, zonder dat daaraan de conclusie wordt verbonden dat er nu Jihad moet worden gevoerd”. Hoe deze bestanden zich getalsmatig tot elkaar verhouden valt uit de onderzoeksgegevens niet af te leiden.

Daarenboven kunnen geen stellige conclusies aan meerbedoelde constatering worden verbonden om reden dat de getuige-deskundige Peters, gelet op de wijze waarop het aan de rapporten d.d. 19 augustus 2005 en 13 september 2007 ten grondslag liggende onderzoek is verricht, het hof er niet van heeft kunnen overtuigen dat de in eerstgenoemd rapport ten aanzien van de Jihadbestanden genoemde voorbeelden representatief zijn te achten voor hetgeen ter zake in de Maktaba Kubra 1 en de Maktaba Kubra 2 is aangetroffen.

In deze laatste overweging ligt tevens de hiervoor bedoelde tweede reden besloten voor het oordeel dat genoemde rapporten – ook meer in het algemeen - niet of nauwelijks een rol van betekenis kunnen spelen bij beantwoording van de vraag of en, zo ja, in hoeverre de “Hofstadgroep” een gemeenschappelijke ideologie heeft gekend, althans niet of nauwelijks enige basis kunnen bieden voor het door het openbaar ministerie in eerste aanleg aangenomen naaste doel en het door de rechtbank en het openbaar ministerie in hoger beroep aangenomen (mogelijke) einddoel van de “Hofstadgroep”. Uit het onderzoek ter terechtzitting is gebleken dat noch ten behoeve van het rapport d.d. 19 augustus 2005, noch ten behoeve van het rapport d.d. 13 september 2007 de Maktaba Kubra 1 en de Maktaba Kubra 2 tot in detail zijn onderzocht. Het onderzoek heeft plaatsgevonden aan de hand van map-, bestands- en/of auteursnamen. Bestanden die aldus niet als radicaal fundamentalistisch vielen te kwalificeren dan wel niet bij vorenbedoelde Jihadbestanden waren onder te brengen, zijn, als zijnde voor het onderzoek niet relevant, buiten beschouwing gelaten. Nadere bestudering van de inhoud van die bestanden – en, wat dat aangaat, ook van de wel voor het onderzoek relevant geachte bestanden – heeft niet plaatsgevonden. Hoeveel bestanden – die mogelijk noch als radicaal fundamentalistische bestanden, noch als Jihadbestanden zijn aan te merken – buiten beschouwing zijn gelaten, is op basis van de onderzoeksgegevens niet na te gaan. De getuige-deskundige Peters heeft de door hem gehanteerde wijze van onderzoek aldus getypeerd: “Ik heb me destijds beperkt tot de directorystructuren en daar af en toe een beetje ‘onder’ gekeken”. Hij heeft weliswaar aangegeven dat hij met “een aantal” bestanden bekend was en dat hij deze dus ook niet hóefde te lezen, doch hoeveel bestanden van de Maktaba Kubra, die “enorm” van omvang is, voor hem bekend waren, is in het ongewisse gebleven.

Het hof wenst te benadrukken dat met het vorenstaande niet is beoogd kritiek te leveren op de wijze waarop bedoeld onderzoek is verricht. Het hof gaat er zonder meer vanuit dat het, zoals de getuige-deskundige Nieuwenhuizen met betrekking tot het totale digitale beslag ter terechtzitting in hoger beroep heeft verklaard, onmogelijk is geweest om alle bestanden afzonderlijk te bekijken, dat dat “voor een mens niet te bevatten” is. Het hof gaat er ook zonder meer vanuit dat, mede gelet op het tijdsbestek waarin de getuige-deskundige Peters het onderzoek heeft moeten verrichten, hetzelfde alleen al ten aanzien van de Maktaba Kubra kan worden gezegd. Het hof heeft slechts duidelijk willen maken dat en waarom het onder meer voorop heeft gesteld dat aan de inhoud van de geschriften en aan het beeld- en geluidmateriaal, aangetroffen bij diegenen die tot de “Hofstadgroep” hebben behoord, niet zonder meer conclusies kunnen worden verbonden ten aanzien van de vraag of en, zo ja, in hoeverre die groep een gemeenschappelijke ideologie heeft gekend.

Daarmede is het hof uiteindelijk aanbeland op het punt waarop die vraag, met inachtneming van hetgeen dienaangaande in het vorenoverwogene voorop is gesteld, nader onder de loep kan worden genomen.

Zoals reeds is overwogen, vormen de geschriften van [Mohammed B.] een afspiegeling van het – zonder meer als radicaal fundamentalistisch te typeren - gedachtegoed dat in ieder geval door hem in de periode van 1 mei 2003 tot en met 10 november 2004 werd aangehangen en, naar uit diens ter terechtzitting in hoger beroep afgelegde verklaring is gebleken, tot op de dag van vandaag wordt aangehangen. Het zou juister zijn om te zeggen: “in zijn meest radicale vorm tot op de dag van vandaag wordt aangehangen”, aangezien [Mohammed B.] in genoemde periode, zoals door de getuige-deskundige Peters in zijn uit mei 2005 daterende rapport uiteen is gezet, een religieuze en ideologische, zich steeds verder radicaliserende ontwikkeling heeft doorgemaakt, die uiteindelijk is geculmineerd in de overtuiging dat het volgens de Islam in bepaalde situaties geoorloofd of zelfs verplicht is geweld toe te passen. De meest belangrijke aspecten van zijn gedachtegoed zullen hierna worden belicht, waarbij de verschillende fasen van zijn ontwikkeling, waarin die aspecten zich hebben geopenbaard, ook qua tijd globaal in beeld zullen worden gebracht. Vervolgens zal worden aangegeven welke aspecten ook in het gedachtegoed van andere leden van de “Hofstadgroep” te onderkennen zijn, voor zover dat althans op basis van de processtukken en het onderzoek ter terechtzitting valt vast te stellen. Het hof heeft daarbij, naast al hetgeen reeds is vooropgesteld, met name nog twee – in zijn ogen: wezenlijke – opmerkingen voor ogen gehouden. Eén daarvan is ter terechtzitting in eerste aanleg opgetekend uit de mond van de getuige-deskundige Peters. Deze heeft niet alleen, zoals reeds overwogen, verklaard dat het aanhangen van een radicaal fundamentalistische ideologie niet per definitie tot het gebruik van geweld hoeft te leiden, doch tevens dat ook [Mohammed B.] in diens ontwikkeling niet per definitie op dat punt uit had hoeven te komen. De andere opmerking is ter terechtzitting in hoger beroep opgetekend uit de mond van [Mohammed B.] zelf en benadrukt dat er, ook binnen de in zijn ogen “ware” Islam, een verschil bestaat tussen de theorie - die wat hem betreft, voor zover deze althans in zijn visie tot de letter van Allah’s wetten is terug te voeren, vaststaat en voor iedere “ware” moslim ook vast zou moeten staan - en de praktijk. Hij is bijvoorbeeld, zoals in het navolgende nog aan de orde zal komen, de mening toegedaan dat het in een fatwa van de 14e eeuwse geleerde Ibn Taymiyya neergelegde gebod, inhoudende dat het verplicht is om degene die de profeet heeft beledigd te doden, ook nog heden ten dage in praktijk kan en dient te worden gebracht en wel door iedere individuele moslim, óók op niet-islamitisch grondgebied. Hij heeft, als individuele moslim, dat gebod op niet-islamitisch grondgebied ook metterdaad in de praktijk gebracht door Theo van Gogh te vermoorden. Waar naar zijn mening - gegeven de Koran, de Soenna (de overleveringen van de profeet) en de uitleg van de Salaf (de metgezellen van de profeet), die voor hem, tezamen met de canonieke wetboeken, de enige inspiratiebron vormen - diegenen die daadwerkelijk het predikaat “moslim” verdienen over de interpretatie van de basisbegrippen van de Islam geen verschil van opvatting kunnen hebben, ligt dat anders ten aanzien van de vraag hoe de theorie in praktijk dient te worden gebracht. Hij heeft in dit verband verklaard: “We hebben het over de fundamenten van de Islam. Het staat vast dat het bloed van een Kafir halal is. Dat is duidelijk. Zo staat het in de wet. Daarover kan niemand het oneens zijn. Die lijn vind je terug in de Koran en de Soenna. De vraag is welke consequenties dit heeft in de praktijk. Ik zal u een voorbeeld geven. Iemand doodt hier vandaag een ongelovige. Als u mij vraagt of dat volgens de wet geoorloofd is, dan zeg ik: ja. Volgens de letter van de wet is het geoorloofd. Dát is de zekerheid. Het probleem is dat u de moslims vraagt om zo’n daad af te keuren. Dat kan niet, want dan spreken de moslims de wet tegen. Waar meningsverschillen over zijn, is de vraag hoe het gebod in praktijk moet worden gebracht. Er is de letter van de wet en er is de praktijk. De praktijk is niet altijd duidelijk.”

De in dit citaat bedoelde fundamenten van de Islam zijn terug te voeren op de geloofsbelijdenis “La Ilaha Illa Allah”, op de Tawheed, de getuigenis dat Allah de enige God is en dat de profeet Mohammed zijn boodschapper is, dat niemand het verdient om aanbeden te worden, behalve Allah. De eenheid van God, die in deze getuigenis is vervat, wordt door iedere moslim erkend. In de loop van de tweede helft van 2003 heeft het begrip “Tawheed” in de geschriften van [Mohammed B.] – meer in het bijzonder in “Democratie en Islam” en “De fundamenten van de Islam” - evenwel een steeds, zoals de getuige-deskundige Peters het heeft uitgedrukt, nauwere betekenis gekregen, een betekenis waarin het begrip niet alleen een religieuze, maar ook een politieke lading heeft. God is de enige soevereiniteit, de alleenheerser, niet alleen in religieuze zaken, doch ook in wereldlijke zaken. Allah is de schepper van het universum, aan hem en aan hem alleen komt het recht toe om te regeren, wetten te maken en te oordelen. Regeringen en andere bestuursorganen, alsmede de daartoe behorende overheidsfunctionarissen, die hun taak niet in overeenstemming met de Shariah, de goddelijke wetgeving, uitvoeren, plegen ongeloof, Kufr, doordat zij zich tot een god naast Allah verheffen. Zij behoren, evenals de duivel, tot de Tawaghiet, de valse goden. Rechters die niet oordelen volgens de wetten van Allah behoren evenzeer tot de Tawaghiet. Diegenen, die de Tawaghiet gehoorzamen of die een oordeel bij de Tawaghiet zoeken, verrichten hun Ibadah, hun aanbidding, aan een ander dan God en maken zich daarmede schuldig aan Shirk, de ergste vorm van ongeloof. De “ware” moslim, de moslim die zich op alle terreinen van het leven alleen door Allah’s wetten laat leiden, dient Takfir op hen te doen en op degenen die door hen naast of in plaats van God worden aanbeden: de “ware” moslim dient hen tot ongelovigen, tot Kufar, te verklaren.

De op deze wijze doorgevoerde geloofsbelijdenis impliceert niet alleen dat de Islam, zoals [Mohammed B.] ter terechtzitting in hoger beroep desgevraagd heeft verklaard, ook politiek is, doch eveneens dat een staatsbestel dat niet op de Shariah is gebaseerd, zoals een democratie, zich niet met de Islam laat verenigen. In een democratie gelden immers wetten die door mensen zijn gemaakt, worden – althans in [Mohammed B.]’s interpretatie van het begrip “Ibadah” - anderen naast of in plaats van Allah aanbeden en wordt Allah derhalve niet als enige soevereiniteit erkend. Een democratie is dientengevolge een valse Deen, een valse “godsdienst”. In de geschriften van [Mohammed B.] – zoals onder meer in “Tahakumshirk” en “Heersen met gemaakte wetten van de mens” - treedt deze consequentie van de gepolitiseerde Tawheed vanaf eind 2003 onmiskenbaar aan het licht. De democratische rechtsorde, die onder meer ook door een voor hem onbestaanbare scheiding tussen kerk en staat wordt gekenmerkt, kan in zijn ogen geen enkele genade meer ondervinden en wordt volledig afgewezen. De democratie is de “leugen”, de Islam de “Waarheid”. Daarnaast wordt het concept van Walaa’ en Baraa’a steeds meer in stelling gebracht, inhoudende dat de “ware” moslims elkaar loyaliteit moeten tonen, doch afstand dienen te nemen van de ongelovigen. Dat afstand nemen, zich terugtrekken van de ongelovigen, houdt volgens het in februari 2004 door hem vertaalde geschrift “De ware moslim” in: “hen haten, hen vijandschap tonen, hen verafschuwen, een afkeer van hen hebben en hen bestrijden”. Hoewel aan het slot van dat geschrift – zoals [Jason W.] op 25 mei 2007 ter terechtzitting in hoger beroep, zo stelt het hof op deze plaats voor de goede orde vast, terecht heeft opgemerkt – valt te lezen dat dit niet betekent “het zich afwenden en het onvriendelijk behandelen van die ongelovigen die niet aan de kant staan van degenen die de Islam bestrijden en degenen die niet openlijk hun vijandschap aan de Islam en haar mensen hebben verklaard”, groeit bij [Mohammed B.] meer en meer de overtuiging dat aan de ongelovigen zonder meer vijandschap moet worden getoond. “Een relatie tussen een ongelovige en een gelovige is tegen de wil van Allah”, “Allah vergeeft geen Shirk”, zo heeft hij verklaard. En niet alleen de ongelovigen, met name de aanhangers van de democratie, worden door hem als vijand gezien, maar ook de democratie zelf, meer in het bijzonder de Nederlandse democratie. “Het is simpel”, zo heeft hij zijn standpunt ter terechtzitting in hoger beroep uitgelegd, “alles wat buiten de wetten van Allah staat is per definitie vijandig”.

Inmiddels is het gedachtegoed van [Mohammed B.] nagenoeg gekomen op het punt dat er, om zijn woorden te gebruiken, “geen compromis in de eenheid van Allah” mogelijk is: “Je geeft je over aan de Koran of je verwerpt het. Een compromis in Tawheed is onmogelijk”. In zijn opvatting dient een staatsbestel op de Shariah te zijn gebaseerd, niet alleen waar het de van oorsprong islamitische landen betreft – landen waarin de Islam ooit totaal heeft geheerst -, doch ook waar het de landen betreft die nimmer op basis van de Shariah zijn geregeerd, zoals Nederland. Over de wijze waarop dat doel bereikt dient te worden verkeert hij blijkens zijn voorwoord op “De ware moslim” kennelijk nog in tweestrijd. Enerzijds is het voor hem duidelijk geworden dat met “de leugen en haar aanhangers” niet valt te onderhandelen, anderzijds wordt geweld weliswaar niet uitgesloten, maar ook nog niet per definitie noodzakelijk geacht, getuige zijn woorden: “De Islam is inderdaad gekomen om de leugen en haar aanhangers desnoods met het zwaard te onderwerpen aan de Waarheid” (cursivering hof). Geleidelijk aan wint echter de overtuiging veld dat geweld onvermijdelijk is, waarbij hij zich ook steeds nadrukkelijker specifiek op Nederland richt. In maart 2004 schrijft hij “To catch a wolf”, in welk document hij de Nederlandse moslimjongeren onomwonden oproept om Jihad te voeren teneinde de “rotte democratische rechtsgang” omver te werpen. Onderhandelingen met “de leugen en haar aanhangers” zijn niet alleen een heilloze weg, maar wat hem betreft ook een onbegaanbare weg. De opvatting dat een compromis in Tawheed niet mogelijk is, is aan geen enkele twijfel meer onderhevig, aangezien de eenheid van Allah voor hem logischerwijze tot gevolg heeft dat de invoering van de Shariah in ieder geval niet, zo de meerderheid der bevolking daar al voor zou zijn, via het democratische proces kan plaatsvinden. Dan zou men zich immers eerst aan de door mensen gemaakte wetten moeten onderwerpen en derhalve Shirk, de grootste misdaad tegen Allah, moeten plegen, zo heeft hij ter terechtzitting in hoger beroep uitgelegd.

Shirk ziet hij niet langer “slechts” als de ergste vorm van ongeloof, maar als de grootste misdaad tegen Allah. Dit heeft ook gevolgen voor zijn houding jegens de ongelovigen. Zijn radicaal fundamentalistische ideologie is blijkens het vorenstaande in de loop van 2004 mede op de gewapende strijd georiënteerd geraakt, een strijd die zich naar zijn mening – en nog immer in theorie – niet alleen tegen de Nederlandse democratie, maar ook tegen de aanhangers van die democratie zou moeten richten. De overtuiging dat de “ware” moslim aan de ongelovigen vijandschap dient te tonen, is ontaard in de overtuiging dat hun bloed “halal”, toegestaan, is. Indien een ongelovige de profeet heeft beledigd, wordt de geoorloofdheid hem te doden krachtens eerdergenoemde fatwa van Ibn Taymiyya volgens [Mohammed B.] omgezet in een verplichting. Een kort fragment van het boek, waarin deze oud-geleerde die verplichting uiteen heeft gezet, is door hem in juli 2004 vertaald en in het geschrift “De verplichting van het doden van degene die de profeet uitscheld” neergelegd, waarbij de bewuste fatwa volledig is ontdaan van de context waarin deze door Ibn Taymiyya is uitgevaardigd: “een Islamitische context”, aldus de ter terechtzitting in hoger beroep door de getuige-deskundige Peters afgelegde verklaring, “uitgaande van een Islamitisch rechtssysteem, waarin iemand die dat doet voor een rechtbank wordt gebracht, waarin wordt bewezen dat hij dat heeft gedaan en waarin hij daarvoor wordt veroordeeld”. De fatwa biedt iedere individuele moslim, zoals [Mohammed B.] het in bedoeld geschrift heeft doen voorkomen, de mogelijkheid om het recht in eigen hand te nemen indien de profeet – of uiteraard Allah dan wel de Islam meer in het algemeen – wordt beledigd, óók in een niet-islamitisch land. De climax van de ontwikkeling die [Mohammed B.] heeft doorgemaakt is terug te vinden in enkele – later in dit arrest nog aan de orde te stellen - open brieven die hij vanaf augustus 2004 heeft geschreven, waaronder de “Open brief aan het Nederlandse volk”, waarin hij, zoals de getuige-deskundige Peters het heeft uitgedrukt, “ongerichte terreurdaden (…) in openbare gelegenheden” aankondigt. Díe heeft hij uiteindelijk niet uitgevoerd, maar de hiervoor bedoelde - in zijn ogen religieuze – verplichting heeft hij op 2 november 2004 vervuld door Theo van Gogh van het leven te beroven, waarbij hij één van zijn open brieven – de “Open brief aan Hirshi Ali” - op het lichaam van Van Gogh heeft achtergelaten. Daarnaar gevraagd, heeft hij ter terechtzitting in hoger beroep verklaard: “Het motief van de moord op Van Gogh was gelegen in het feit dat hij de profeet had beledigd. Volgens de wet verdiende hij de doodstraf en die heb ik voltrokken (…) Theo van Gogh zag zichzelf als een soldaat. Hij streed tegen de Islam. Op 2 november 2004 heeft Allah een soldaat gestuurd die hem de strot heeft doorgesneden. Allah heeft het woord van Kufr op die dag vernederd. Op die dag heeft Allah het woord van de waarheid gevestigd. De Kafir is afgeslacht. Dit is Jihad in de meest letterlijke zin (…) Van Gogh zag zichzelf als soldaat en hij moest afgemaakt worden. Van Gogh wist precies wat hij deed. Hij bevond zich in de arena.” Ook Hirsi Ali bevond zich in de “arena” en marcheerde “in de ranken van de soldaten van het kwaad”: “Ze heeft de profeet beledigd, ze is afvallig en ze heeft zich aangesloten bij de vijand. Drie redenen, die ieder op zich voldoende zijn om haar voor de doodstraf in aanmerking te doen komen (…) Vanaf het moment dat zij de politiek in ging en haar eed voor het parlement aflegde, is ze afvallig geworden (…) Ik heb de “Open brief aan Hirshi Ali” op het lichaam van Theo van Gogh achtergelaten om een duidelijk statement te maken (…) Het statement is: het is oorlog en als je je in de arena bevindt, weet je wat er gebeurt”, aldus [Mohammed B.].

Uit de door [Mohammed B.] ter terechtzitting in hoger beroep afgelegde verklaring is naar voren gekomen, zoals ook reeds uit zijn ter inleiding op de beschrijving van zijn religieuze en ideologische ontwikkeling geciteerde opmerking blijkt, dat er over de fundamenten van de Islam en over Allah’s wetten, die hij naar de letter opvat, wat hem betreft geen discussie mogelijk is, maar dat de praktijk niet altijd duidelijk is. Bij nadere beschouwing blijkt ook de theorie echter niet altijd even duidelijk te zijn. Zo is hij – op basis van de letter van Allah’s wetten - de mening toegedaan dat een moslim, die niet op de volgens hem meest zuivere wijze van de eenheid van God getuigt en Allah niet als de enige soevereiniteit in zowel religieuze als wereldlijke zaken erkent, het predikaat “moslim” niet verdient en, evenals degenen die een andere religie dan de Islam dan wel in het geheel geen religie hebben, tot de ongelovigen behoort te worden gerekend. Als hem evenwel – bijvoorbeeld – met het oog op de “Open brief aan het Nederlandse volk” de vraag wordt voorgelegd of Nederland zich in een oorlogssituatie bevindt die een Jihad rechtvaardigt, een vraag waarop een antwoord niet tot de letter van Allah’s wetten valt terug te voeren, geeft hij te kennen dat daar binnen de moslimwereld verschil van mening over bestaat. Hoewel de betreffende vraag door hem persoonlijk bevestigend wordt beantwoord, verwerpt hij de mening van anderen niet, een mening die erop neerkomt dat tussen de Nederlandse overheid en de moslim die op Nederlands grondgebied is toegelaten een verdrag tot stand komt, krachtens welk verdrag onder meer het bloed van de Kufar voor die moslim “haram”, verboden, is. Hij onderkent en accepteert ook dat er meningsverschil bestaat over de vraag of zich wellicht rechtvaardigingsgronden kunnen voordoen op grond waarvan een moslim zich niet langer aan dat verdrag gebonden hoeft te achten. Aldus onderschrijft hij in wezen, evenals met zijn eerder bedoelde opmerking, de verklaring van de getuige-deskundige Peters, inhoudende dat het aanhangen van een radicaal fundamentalistische ideologie niet per definitie tot het gebruik van geweld hoeft te leiden.

Uit de door [Mohammed B.] ter terechtzitting in hoger beroep afgelegde verklaring is eveneens naar voren gekomen dat hij niet van elke realiteitszin is gespeend, aangezien hij te kennen heeft gegeven dat het niet reëel is om te veronderstellen dat de Shariah – klaarblijkelijk: al dan niet middels geweld - in Nederland zal worden ingevoerd. De daad die hij op 2 november 2004 heeft gesteld, de “Jihad in de meest letterlijke zin” die hij heeft gevoerd, had dat ook niet tot doel, terwijl hij er toch van uitging dat hij maar één daad kon stellen, aangezien hij verwachtte daarbij als martelaar te zullen sterven. Toen hij de eerder bedoelde climax in zijn radicaliseringsproces had bereikt, stond hij – in zijn beleving – met de rug tegen de muur en kon hij – in zijn beleving – de Islam niet meer belijden zonder dat zijn “persoonlijke relatie met God”, zoals hij het heeft uitgedrukt, werd geschaad. Hijra, “de jassen en tassen pakken” en uit Nederland vertrekken, was voor hem geen reële optie, omdat de Islam momenteel in geen enkel land ter wereld “totaal heerst”. Zich voorbereiden door, zoals hij het heeft verwoord, “te werken en te sparen totdat er een land vrij wordt gemaakt waar je als moslim naartoe kunt vluchten” was voor hem evenmin een reële optie, aangezien een staat waarin de Shariah volledige gelding heeft niet binnen afzienbare termijn zal kunnen worden gevestigd. Shirk, geloofsafval, plegen en daarmede de grootste misdaad tegen Allah begaan, was voor hem ondenkbaar. Om die misdaad te voorkomen, kon hij – in zijn beleving – nog maar één daad stellen, een daad waarmee hij een religieuze verplichting zou vervullen en die hem het martelaarschap zou opleveren. Een laatste citaat uit zijn verklaring, waarin hij niet alleen refereert aan het directe motief voor de moord op Van Gogh, maar ook aan het volgens hem vaststaande feit dat hij door de AIVD werd afgeluisterd en aan de doorzoeking van zijn woning in oktober 2003: “Als de geheime dienst je afluistert, als de politie en de staat jouw eer en jouw bezittingen beschadigen en jou opzoeken op jouw meest intieme plek, als je wordt beledigd in de krant en andere media, dan is er maar één optie: het zwaard pakken en jezelf voor Allah opofferen. Dat is de meest veilige weg om geen geloofsafval te plegen.”

Thans is de vraag aan de orde welke aspecten van het hiervoor omschreven gedachtegoed van [Mohammed B.] – mede gelet op al hetgeen in eerdere overwegingen, met name ten aanzien van de in beslag genomen geschriften en beeld- en geluidbestanden, voorop is gesteld – ook in het gedachtegoed van andere leden van de “Hofstadgroep” te onderkennen zijn.

Er behoeft op zich niet aan te worden getwijfeld dat ook zij getuigden en getuigen dat Allah de enige God is en dat de profeet Mohammed zijn boodschapper is, dat niemand het verdient om aanbeden te worden, behalve Allah. Zij waren gedurende de periode, genoemd in het onder 1 en 2 tenlastegelegde, immers allen moslim en zijn dat tot op de dag van vandaag.

Op basis van de processtukken en het onderzoek ter terechtzitting kunnen, waar het [Yousef E.], [Mohamed El B.], [Rachid B.], [Mohamed El M.], [Mohamed F.B.], [Zakaria T.], [Nadir A.] en Zine Labidine Aouraghe betreft, geen verdere overeenkomsten met het gedachtegoed van [Mohammed B.] worden vastgesteld. Het hof heeft in ieder geval geen althans onvoldoende (ondubbelzinnige) aanknopingspunten kunnen vinden voor de veronderstelling dat ook zij in vorenbedoelde periode de opvatting aanhingen - dan wel, wat dat aangaat, heden ten dage aanhangen - dat God de enige soevereiniteit is, zowel in religieuze als in wereldlijke zaken. Het hof heeft, logischerwijze, ook geen althans onvoldoende (ondubbelzinnige) aanknopingspunten kunnen vinden voor de veronderstelling dat zij eenzelfde mening als [Mohammed B.] waren of zijn toegedaan omtrent vragen als wat of wie een valse god, een Taghoet, is, wat onder Ibadah dient te worden verstaan, of de democratie en de Islam al dan niet met elkaar te verenigen zijn, of de Shariah, ook in Nederland, dient te worden ingevoerd, wanneer iemand een ongelovige, een Kafir, is en hoe een moslim dan met hem dient om te gaan, of het bloed van een ongelovige “halal” is en of op iedere individuele moslim, ook op niet-islamitisch grondgebied, de verplichting rust om degene die de profeet heeft beledigd te doden. Het valt zelfs niet vast te stellen of zij voor dit soort vragen een – minst genomen – bijzondere belangstelling hadden of hebben.

[Ahmed H.], [Nouriddin El F.], [Ismail A.], Redouan Al ‘Isa, [Samir A.] en Jason Theodore James [Jason W.] hingen destijds allen de opvatting aan dat God de enige soevereiniteit is, zowel in religieuze als in wereldlijke zaken. Maar tussen de gepolitiseerde Tawheed van [Ahmed H.], waarin met name geen enkel geweldsaspect valt te onderkennen, en de gepolitiseerde Tawheed van [Jason W.], die - afgaande op onder meer enkele chatgesprekken – destijds in radicaliteit Al ‘Isa leek te overtreffen en [Mohammed B.] nagenoeg leek te evenaren, zit een wereld van verschil. Er zijn op zich aanwijzingen, maar meer dan dat kan er na onderzoek ter terechtzitting niet over worden gezegd, dat ook [El F.] van mening was dat het bloed van een ongelovige “halal” is. Over het gedachtegoed van [Ismail A.] valt, buiten enkele uitlatingen die hij blijkens de OVC heeft gedaan, in wezen niets te zeggen. Van [Samir A.] is inmiddels genoegzaam bekend dat hij de democratie verwerpt. Het staat ook genoegzaam vast dat [Mohammed B.] en Al ‘Isa dezelfde opvatting hadden over de Tawaghiet, Ibadah, de Kufar en dat ook Al ‘Isa de mening was toegedaan dat de Islam en de democratie niet met elkaar te verenigen zijn. Maar als hij al een Jihadistische lijn zou hebben aangehangen, dan valt in ieder geval niet vast te stellen dat hij met [Mohammed B.] van mening was dat de Shariah ook in Nederland met geweld moest worden ingevoerd, zoals bijvoorbeeld ook niet valt vast te stellen of het bloed van een ongelovige volgens hem “halal” is.

Er kan dan ook niet van een gemeenschappelijke “radicaal politieke ideologie, gebaseerd op een extremistische, takfirische uitleg van Tawheed” dan wel van een gemeenschappelijke “jihadistische” ideologie worden gesproken, althans niet op basis van de processtukken en het onderzoek ter terechtzitting. Conclusies als zouden “de” leden van de “Hofstadgroep” een zeer eenzijdige oriëntatie op een geweldpredikende stroming hebben gehad dan wel een geweldverheerlijkende geloofsovertuiging hebben aangehangen of daar een bijzondere belangstelling voor hebben gehad, ontberen naar het oordeel van het hof een deugdelijk fundament en zijn op basis van de in deze strafzaak op betrouwbaarheid te toetsen gegevens niet gelegitimeerd. Dat is overigens, zoals eveneens uit het vorenstaande volgt, niet anders indien het hof, in navolging van het openbaar ministerie in hoger beroep, [Rachid B.], [Zakaria T.], [Mohamed El B.] en [Nadir A.] niet als leden van de “Hofstadgroep” zou hebben aangemerkt.

Dat het naaste doel van die groep, zoals door de officieren van justitie in eerste aanleg en bij appelschriftuur op grond van de door hen aangenomen gemeenschappelijke ideologie is gesteld, ook op het plegen van geweldsmisdrijven gericht is geweest, is derhalve in ieder geval, zoals reeds overwogen, niet wettig en overtuigend bewezen. De in hoger beroep uiteindelijk door de advocaten-generaal betrokken - op de ook door hen aangenomen gemeenschappelijke ideologie gebaseerde – stelling, dat het einddoel van de “Hofstadgroep” op het plegen van geweldsmisdrijven gericht is geweest, is niet houdbaar en kan bij de verdere beoordeling niet als uitgangspunt dienen. De in de inleiding tot deze overwegingen bedoelde opmerkingen van de getuige-deskundige Peters en [Mohammed B.] indachtig, lag die stelling in wezen, nu de advocaten-generaal in ieder geval hebben onderkend dat ieder lid van de “Hofstadgroep” “in zijn eigen mate” een ontwikkeling – volgens het requisitoir: een “radicaliseringsproces” – heeft doorgemaakt, ook al nagenoeg onmiddellijk voor verwerping gereed.

Daarmee is uiteraard nog niet gezegd dat, indien de “Hofstadgroep” als een gestructureerd en duurzaam samenwerkingsverband dient te worden aangemerkt, het in de artikelen 140 en 140a Sr bedoelde oogmerk niet is bewezen. Volgens de advocaten-generaal zou het naaste doel van de groep immers gericht zijn geweest op het plegen van de in de artikelen 131, 132, 137d en 285 Sr bedoelde misdrijven. Het zal echter geen nadere toelichting behoeven dat, voor zover het gedachtegoed van de diverse leden van de “Hofstadgroep” al gemeenschappelijke kenmerken had en als een ideologie valt te kwalificeren, een dergelijke ideologie niet per definitie het oogmerk tot het plegen van deze misdrijven inhoudt. Hoewel blijkens de artikelen 140 en 140a Sr niet is vereist dat er, wil een verdachte zich aan deelneming aan een criminele en/of terroristische organisatie schuldig maken, al misdrijven ter verwezenlijking van het oogmerk van die organisatie zijn gepleegd, is het bewijs in zoverre dus toch afhankelijk van de vraag welke geschriften en welke geluid/filmbestanden er zijn aangetroffen en welke uitlatingen er daarnaast, bijvoorbeeld mondeling, nog zijn gedaan. De inhoud van die geschriften, bestanden en/of uitlatingen dient mede in het licht van de artikelen 9 en 10 EVRM te worden beoordeeld. Indien en voor zover alsdan – het hof noemt het nu maar: in taalkundige zin – van opruien, haat zaaien of bedreigen sprake is, zal vervolgens, wil vorenbedoeld oogmerk bewezen kunnen worden verklaard, nog moeten worden nagegaan of, kort gezegd, aan het in de relevante strafrechtelijke bepalingen opgenomen vereiste van openbaarheid is voldaan dan wel die openbaarheid in ieder geval is beoogd. Het hof zal deze lijn in het hiernavolgende aanhouden.

Het zal inmiddels duidelijk zijn dat bij de beantwoording van de vraag of het onder 1 en 2 tenlastegelegde wettig en overtuigend is bewezen niet de – juridisch gezien – meest logische volgorde in acht wordt genomen. Het hof zal in de eerste plaats nagaan of er überhaupt een rechtens mogelijk relevant oogmerk tot het plegen van de door de advocaten-generaal bedoelde misdrijven kan worden aangenomen, waarbij vooralsnog van de veronderstelling wordt uitgaan dat de “Hofstadgroep” een gestructureerd en duurzaam samenwerkingsverband heeft gevormd. Het hof zal vervolgens, indien bedoeld oogmerk kan worden vastgesteld, de vraag onder ogen zien of er metterdaad van een gestructureerd en duurzaam samenwerkingsverband sprake is geweest, aan welk samenwerkingsverband dat oogmerk valt toe te schrijven. De reden voor deze benadering is gelegen in het feit dat de onderhavige strafzaak door twee zwaarwegende belangen wordt beheerst, die gedurende het proces in eerste aanleg en in hoger beroep niet altijd op een evenwichtige wijze voor het voetlicht zijn gebracht. Enerzijds het belang van de - met de artikelen 140 en 140a juncto 83 Sr beoogde - bescherming van de openbare orde en de democratische rechtsorde tegen krachten die deze ernstig kunnen ontwrichten of zelfs vernietigen. Anderzijds het belang van de bescherming van de - in onder meer de artikelen 9 en 10 EVRM verankerde - rechten op vrijheid van godsdienst en vrijheid van meningsuiting, rechten waarmee het voortbestaan of minst genomen de verdere ontwikkeling van de democratische rechtsorde evenzeer is gemoeid, aangezien zij, zoals door het EHRM keer op keer is benadrukt, tot de essentiële fundamenten van die rechtsorde behoren.

Ingevolge het eerste lid van artikel 9 EVRM heeft een ieder recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst, welk recht tevens de vrijheid omvat om van godsdienst of overtuiging te veranderen, alsmede de vrijheid om hetzij alleen, hetzij met anderen, zowel in het openbaar als privé, zijn godsdienst te belijden of zijn overtuiging tot uitdrukking te brengen in erediensten, in onderricht, in praktische toepassing ervan en in het onderhouden van geboden en voorschriften. De vrijheid om zijn godsdienst te belijden of zijn overtuiging tot uitdrukking te brengen is door het EHRM in de zaak Kokkinakis tegen Griekenland aldus verwoord: “freedom to manifest one’s religion is not only exercisable in community with others, ‘in public’ and within the circle of those whose faith one shares, but can also be asserted ‘alone’ and ‘in private’; furthermore, it includes in principle the right to try to convince one’s neighbor, for example through ‘teaching’”. Zonder dit laatste aspect zou, aldus het EHRM, de vrijheid om van godsdienst of overtuiging te veranderen een dode letter blijven.

Het recht op vrijheid van godsdienst brengt met zich, zoals onder meer in de zaak Leyla Sahin tegen Turkije door het EHRM is uitgemaakt, dat het niet aan de overheid – in casu: dit hof – is om vast te stellen of religieuze opvattingen dan wel de manier waarop deze tot uitdrukking worden gebracht legitiem zijn. Het hof behoort zich – ook – in dat opzicht onpartijdig op te stellen vanwege het grote belang dat binnen een democratische rechtsstaat aan religieus pluralisme dient te worden gehecht. Dat betekent evenwel niet, zoals ook uit het tweede lid van artikel 9 EVRM blijkt, dat de vrijheid om zijn godsdienst te belijden of zijn overtuiging tot uitdrukking te brengen niet aan beperkingen kan worden onderworpen, mits die beperkingen althans bij wet zijn voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk zijn, onder meer in het belang van de openbare veiligheid, voor de bescherming van de openbare orde en voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen. Tot die anderen behoren ook “atheists, agnostics, sceptics and the unconcerned”, aangezien zij, zoals door het EHRM bij herhaling is overwogen, de door artikel 9 EVRM beschermde vrijheid genieten om er géén geloofsovertuiging op na te houden en om géén godsdienst te belijden.

Ingevolge het eerste lid van artikel 10 EVRM heeft een ieder eveneens recht op vrijheid van meningsuiting. Dit recht omvat mede de vrijheid een mening te koesteren en de vrijheid om inlichtingen of denkbeelden te ontvangen of te verstrekken, zonder inmenging van enig openbaar gezag en ongeacht grenzen. Het EHRM heeft in zijn jurisprudentie bij voortduring onderstreept dat ook uitingen en inlichtingen of denkbeelden “that offend, shock or disturb”, zoals controversiële uitlatingen en polemische geschriften, in beginsel door deze bepaling worden beschermd. Een pluraliteit aan – voor anderen kenbare – meningen wordt ook in dit verband als een groot goed beschouwd. Het EHRM stelt in zijn arresten inzake artikel 10 EVRM steevast voorop dat pluralisme, tolerantie en ruimdenkendheid wezenlijke kenmerken van een democratische samenleving zijn, een samenleving waarbinnen niet alleen de onomstreden, maar juist ook de niet door een ieder of door een meerderheid gedeelde meningen onder de bescherming van deze bepaling vallen.

De uitoefening van de vrijheid van meningsuiting kan echter evenzeer aan beperkingen of, aldus het tweede lid van artikel 10 EVRM, aan sancties worden onderworpen, onder de voorwaarden dat deze bij wet zijn voorzien en in het belang van – onder meer - de nationale of openbare veiligheid, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten of de bescherming van de rechten van anderen in een democratische samenleving noodzakelijk zijn.

Het behoeft naar het oordeel van het hof geen betoog dat door een vervolging ter zake van deelneming aan een organisatie die het plegen van zogenaamde uitingsdelicten tot oogmerk heeft – zeer uitzonderlijke gevallen, die zich in deze niet voordoen, daargelaten – een inbreuk op het recht op vrijheid van meningsuiting en, waar het mede om religieus geïnspireerde uitingen gaat, op het recht op vrijheid van godsdienst wordt gemaakt.

Nagegaan zal dan ook moeten worden of die inbreuk voldoet aan de vereisten, als neergelegd in het tweede lid van artikel 9 EVRM en het tweede lid van artikel 10 EVRM.

Hoewel het hof later in dit arrest dienaangaande nog wel enkele kanttekeningen zal maken, heeft op deze plaats te gelden dat de inbreuk bij wet is voorzien, nu het – binnen de context van de artikelen 140 en 140a Sr - handelt om de bij de artikelen 131, 132, 137d en 285 Sr voorziene en strafbaar gestelde misdrijven.

Met de inbreuk worden ook meerdere van de in bedoelde bepalingen van het EVRM genoemde legitieme doelen nagestreefd: het belang van de nationale en openbare veiligheid, de bescherming van de openbare orde, het voorkomen van strafbare feiten en de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen.

De vraag waar het met name om draait is of de inbreuk in een democratische samenleving noodzakelijk is teneinde één of meer van die legitieme doelen veilig te stellen. Beantwoording van die vraag vergt blijkens de jurisprudentie van het EHRM een genuanceerde belangenafweging waarbij een veelheid aan factoren een rol speelt. Het voert te ver om die factoren, die van geval tot geval - in casu in wezen: per uitlating - kunnen verschillen dan wel in meerdere of in mindere mate gewicht in de schaal kunnen leggen, binnen het kader van dit arrest tot in detail in beeld te brengen. Mede met behulp van de – verdragsconforme – jurisprudentie van de Hoge Raad laten zich wel enkele uitgangspunten formuleren die door het hof bij de verdere beoordeling meer in het bijzonder zijn gehanteerd. Het gaat om de navolgende uitgangspunten:

Het hof:

Vernietigt het vonnis waarvan beroep – voorzover aan het oordeel van het hof onderworpen - en doet opnieuw recht.

Verklaart niet bewezen dat de verdachte het onder 1, 2 primair en 2 subsidiair A en B tenlastegelegde heeft begaan en spreekt de verdachte daarvan vrij.

Dit arrest is gewezen door mr. L.A.J.M. van Dijk,

mr. J.A. van Kempen en mr. S.J.A.M. van Gend, in bijzijn van de griffiers mr. R.E. Perquin en mr. F. Rutten.

Het is uitgesproken op de openbare terechtzitting van het hof van 23 januari 2008.