HR, 04-06-2010, nr. 09/03714

De feiten waarop het onderhavige geschil betrekking heeft zijn door het hof in de in cassatie bestreden beschikking als volgt weergegeven:

De verweerster in cassatie, [verweerster], is van de beslissing die aan het slot van de overwegingen van het hof wordt genoemd in hoger beroep gekomen. Op dit hoger beroep heeft het hof beslist dat het oordeel van de rechtbank met betrekking tot het ouderlijk gezag werd bekrachtigd; en dat de omgangsregeling1. nader werd vastgesteld op (in mijn samenvatting): contact gedurende enkele uren, eens per 14 dagen, onder begeleiding van BOR2. dan wel van de grootouders aan vaderszijde.

Namens de verzoeker tot cassatie, [verzoeker], is tijdig en regelmatig cassatieberoep ingesteld3.. Er wordt in cassatie geen verweer gevoerd.

Het hof heeft de zaak, zoals blijkt uit rov. 4.2 van zijn beschikking, beoordeeld op de voet van het op 1 maart 2009 in werking getreden ‘nieuwe’ familierecht. Daartegen wordt in cassatie niet opgekomen. 's Hofs keuze voor het nieuwe recht lijkt mij overigens wat het materiële recht betreft juist4..

Volgens mij bevat het cassatierekest alleen in alinea's 4.6 en 4.7 inhoudelijke (cassatie-)klachten. Ik beperk mij dus tot bespreking van het daar aangevoerde.

In alinea 4.6 wordt geklaagd dat het hof de in eerste aanleg getroffen omgangsregeling zou hebben beperkt — zo begrijp ik het — zonder dat daarop in de appelinstantie van de kant van de partijen een beroep was gedaan.

Ik denk dat deze klacht feitelijke grondslag mist, om meer dan één reden.

Ten eerste geldt dat het hoger beroep van [verweerster] er mede toe strekte, de in de eerste aanleg vastgestelde omgangsregeling te beperken5.. Er was voor het hof al daarom geen processueel beletsel om, geheel of voor een gedeelte, aan de in dit opzicht namens [verweerster] ingebrachte bedenkingen tegemoet te komen.

Ten tweede is het zeer wel mogelijk de beslissing van het hof zo te begrijpen dat er geen inhoudelijke beperking van de in de eerste aanleg vastgestelde omgangsregeling is gegeven, maar dat de regeling zoals in de eerste aanleg gegeven alleen maar is gepreciseerd (wat hier zoveel wil zeggen als: van een ‘authentieke’ uitleg voorzien), en — met name wat betreft de begeleiding van de omgang — nader uitgewerkt. Deze uitwerking is eerder als een uitbreiding dan als beperking van de beoogde regeling op te vatten. Op een uitbreiding naar dit stramien was in appel namens [verzoeker] ook aangedrongen (verweerschrift/incidenteel appelrekest, p. 3, tweede en vierde alinea; proces-verbaal van mondelinge behandeling in appel, p. 2).

Ik kan daarom in het midden laten of voor de hier aan de orde zijnde materie wel geldt, dat de appelrechter niet ‘ultra petita’ mag oordelen (ik ga ervan uit dat de cassatieklacht is ingegeven door de gedachte dat dit niet zou mogen).

In HR 19 oktober 2007, NJ 2008, 51 m.nt. Wortmann, rov. 3.3.2 en 3.3.3 is aangenomen dat de rechter naar het toen geldende recht in dit opzicht aan een aantal beperkingen gebonden was. In haar noot bij deze beslissing beargumenteert Wortmann dat dat — anders dan zij overigens zou wensen — naar het inmiddels geldende recht misschien niet meer zo is.

Voor de onderhavige zaak is nog rekening te houden met het in voetnoot 4 opgemerkte: het gaat hier om een regel van familieprocesrecht, en daarvoor geldt, op de voet van de in voetnoot 4 aangehaalde bronnen, dat de onderhavige zaak naar het vóór 1 maart 2009 geldende recht moet worden beoordeeld. De zaak was op die datum namelijk al (in appel) aanhangig6..

Met het oog op het in alinea 6 besprokene veroorloof ik mij, aan de zojuist aangestipte kwestie(s) voorbij te gaan.

In alinea 4.7 klaagt het middel dat het dictum van de gegeven beschikking niet executeerbaar zou zijn. Ik begrijp dat, in het licht van de onderstreepte passage in alinea 4.6 zo dat de bepaling van de omgangsregeling op ‘gedurende enkele uren’ wordt aangemerkt als onvoldoende duidelijk en concreet om aan de daarvoor geldende eisen te beantwoorden.

Ook deze klacht lijkt mij niet gegrond. Ik kan er overigens wel enig begrip voor opbrengen dat over dit punt geklaagd wordt: de door het hof gekozen formulering laat de nodige ruimte voor interpretatieverschillen7.. In het algemeen is een rechterlijk dictum dat die ruimte laat, natuurlijk niet aan te bevelen.

In de Nederlandse rechtspraktijk is echter aanvaard dat beslissingen in meer of minder onbepaalde vorm worden geformuleerd, bijvoorbeeld in de vorm dat ‘alle redelijkerwijs te vergen medewerking’ wordt voorgeschreven. Die praktijk is natuurlijk mede ingegeven door het feit dat er de nodige verplichtingen bestaan die zich niet voor verder gepreciseerde formulering lenen8..

Als het om ge- of verbodsbeslissingen gaat is aanvaard dat het, binnen ruime grenzen, aan de feitelijke rechter die die beslissingen neemt is om te bepalen welke beslissing in de gegeven omstandigheden aangewezen is. Weinig gepreciseerde formuleringen kunnen daarbij, wanneer de omstandigheden daartoe aanleiding geven, aangewezen (en dus, a fortiori, aanvaardbaar) zijn9..

Ik denk dat de hier aanvaarde uitgangspunten ook — of eventueel: dienovereenkomstig — gelden als het gaat om vaststelling van de toedeling van zorg- en opvoedingstaken. Het laat zich geredelijk denken dat beslissingen daarover meer dan eens in vage, weinig gepreciseerde termen gegoten zullen moeten worden, of dat de rechter het in de gegeven omstandigheden wijs oordeelt om een beslissing in die vorm te gieten. Zoals ik al aangaf, pleegt te worden aanvaard dat de feitelijke rechter in dit opzicht over een ruime beoordelingsmarge beschikt. Ik denk dat dat inderdaad zo moet zijn, en dat het geen aanbeveling verdient om de grenzen op dit punt nauwer te (gaan) trekken.

Aan de hand van deze beschouwingen kom ik ertoe dat de keuze die het hof hier gemaakt heeft, niet treedt buiten het kader van de in de alinea's 9 en 10 aangeduide rechtsleer; en dat het middel dus tevergeefs over die keuze klaagt.

Ik merk nog op dat de stelling, in alinea 4.7 van het cassatierekest, die ertoe strekt dat [verweerster] elke medewerking aan een bezoekregeling weigert, geen steun vindt in de stukken. Ik kan daarom in het midden laten of deze stelling iets zou kunnen bijdragen tot het onderwerp van de klacht die daarmee wordt toegelicht.

Aangezien ik overigens geen klachten in het middel aantref, kom ik tot de hieronder geformuleerde conclusie.

Ik concludeer tot verwerping.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden