Aanhef

De grote en snel groeiende vraag naar maritieme ruimte voor allerlei doeleinden, zoals installaties voor de productie van energie uit hernieuwbare bronnen, exploratie en exploitatie van aardolie en aardgas, zeevaart en visserijactiviteiten, behoud van ecosystemen en biodiversiteit, winning van grondstoffen, toerisme, aquacultuurinstallaties en het cultureel erfgoed dat zich onder water bevindt, alsook de vele factoren die de druk op de natuurlijke hulpbronnen van kustgebieden doen toenemen, maken een geïntegreerde benadering van planning en beheer noodzakelijk.

Een dergelijke benadering van het beheer van de oceanen en maritiem bestuur is uitgewerkt in het geïntegreerd maritiem beleid voor de Europese Unie (‘het GMB’), inclusief de milieupijler daarvan: Richtlijn 2008/56/EG van het Europees Parlement en de Raad (4). Het GMB heeft ten doel de duurzame ontwikkeling van zeeën en oceanen te ondersteunen en te komen tot een gecoördineerde, coherente en transparante besluitvorming met betrekking tot het sectorale beleid van de Unie dat gevolgen heeft voor de oceanen, zeeën, eilanden, kustgebieden en ultraperifere gebieden en de maritieme sectoren, onder meer door middel van strategieën voor specifieke zeebekkens en macroregionale strategieën, waarbij tevens een goede milieutoestand zoals beschreven in Richtlijn 2008/56/EG moet worden bereikt.

Het GMB wijst maritieme ruimtelijke planning aan als een breed inzetbaar beleidsinstrument dat overheden en belanghebbenden in staat stelt een gecoördineerde, geïntegreerde en grensoverschrijdende benadering te hanteren. De toepassing van een ecosysteemgerichte benadering zal bijdragen tot het bevorderen van de duurzame ontwikkeling en groei van maritieme en kusteconomieën en de duurzame exploitatie van de natuurlijke hulpbronnen van zeeën en kusten.

Maritieme ruimtelijke planning ondersteunt en vergemakkelijkt de uitvoering van de Europa 2020-strategie voor slimme, duurzame en inclusieve groei (‘de Europa 2020-strategie’) die door de Europese Raad in zijn conclusies van 17 juni 2010 is onderschreven en die erop gericht is een hoog niveau van werkgelegenheid, productiviteit en sociale cohesie tot stand te brengen, met inbegrip van de bevordering van een meer concurrerende, hulpbronefficiënte en groenere economie. De kust- en maritieme sectoren beschikken over een groot potentieel voor duurzame groei en zijn van cruciaal belang voor de uitvoering van de Europa 2020-strategie.

In haar mededeling getiteld ‘Blauwe groei — Kansen voor duurzame mariene en maritieme groei’ heeft de Commissie gewezen op een reeks lopende initiatieven van de Unie die bedoeld zijn om de Europa 2020-strategie ten uitvoer te leggen en zij somt ook een aantal activiteiten op, op grond waarvan de ‘Blauwe groei’-initiatieven zich in de toekomst zouden kunnen concentreren en die op passende wijze zouden kunnen worden ondersteund door meer vertrouwen en zekerheid voor investeerders, die worden gecreëerd door middel van maritieme ruimtelijke planning.

Met Verordening (EU) nr. 1255/2011 van het Europees Parlement en de Raad (5) is de toepassing van maritieme ruimtelijke planning en geïntegreerd kustbeheer ondersteund en vergemakkelijkt. Met de Europese structuur- en investeringsfondsen, met inbegrip van het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij (6), zal het mogelijk worden om bij te dragen aan de tenuitvoerlegging van deze richtlijn voor de periode 2014–2020.

Het Verdrag van de Verenigde Naties inzake het recht van de zee van 1982 (‘Unclos’) stelt in de aanhef dat vraagstukken over het gebruik van de oceanische ruimte onderling nauw verweven zijn en als één geheel moeten worden gezien. Ruimtelijke planning van de oceanische ruimte vormt een logische voortzetting en structurering van de verplichtingen en de uitoefening van de krachtens Unclos verleende rechten en is een praktisch instrument dat de lidstaten kan helpen om aan hun verplichtingen te voldoen.

Om de duurzame co-existentie van gebruiksfuncties en in voorkomend geval een passende toewijzing van de maritieme ruimte aan de verschillende relevante gebruiksfuncties te bevorderen, dient een kader te worden ingesteld dat ten minste de door de lidstaten uit te voeren vaststelling en toepassing van maritieme ruimtelijke planning omvat, hetgeen moet resulteren in plannen.

Maritieme ruimtelijke planning zal bijdragen aan het doeltreffende beheer van maritieme activiteiten en het duurzame gebruik van de natuurlijke hulpbronnen van zeeën en kusten, door een kader te scheppen voor consistente, transparante, duurzame en wetenschappelijke besluitvorming. Om de doelstellingen te verwezenlijken moeten in deze richtlijn verplichtingen worden vastgelegd om een maritiem planningsproces op te stellen dat moet leiden tot een maritiem ruimtelijke plan of maritieme ruimtelijke plannen; in een dergelijk planningsproces moet rekening worden gehouden met de wisselwerkingen tussen land en zee, en moet de samenwerking tussen de lidstaten worden bevorderd. Onverminderd het bestaande acquis van de Unie op het vlak van energie, vervoer, visserij en milieu mogen met deze richtlijn geen nieuwe verplichtingen worden opgelegd, met name in verband met de concrete keuzen van de lidstaten over de manier waarop het sectorale beleid op deze gebieden wordt gevoerd, maar moet deze richtlijn er veeleer op gericht zijn via het planningsproces bij te dragen aan het nastreven van dit beleid.

Met het oog op de consistentie en de juridische duidelijkheid moet de geografische werkingssfeer van maritieme ruimtelijke planning worden omschreven overeenkomstig de bestaande wetgevingsinstrumenten van de Unie en het internationale zeerecht, in het bijzonder Unclos. De bevoegdheden van de lidstaten in verband met maritieme grenzen en jurisdictie worden niet gewijzigd door deze richtlijn.

Het is passend dat de Unie een kader schept voor maritieme ruimtelijke planning; de lidstaten blijven echter verantwoordelijk en bevoegd voor het ontwerpen en bepalen, met betrekking tot hun mariene wateren, van de vorm en inhoud van die plannen, met inbegrip van institutionele afspraken en, waar toepasselijk, de toewijzing van maritieme ruimte aan respectievelijk verschillende activiteiten en gebruiksfuncties.

Om recht te doen aan de evenredigheid en de subsidiariteit, en om extra administratieve lasten zo veel mogelijk te beperken, moet bij de omzetting en uitvoering van deze richtlijn zoveel mogelijk worden voortgebouwd op bestaande nationale, regionale en lokale regelgeving en mechanismen, met inbegrip van die welke zijn opgenomen in Aanbeveling 2002/413/EG van het Europees Parlement en de Raad (7) of Besluit 2010/631/EU van de Raad (8).

In mariene wateren staan de ecosystemen en de natuurlijke hulpbronnen van zeeën onder aanzienlijke druk. Menselijke activiteiten, maar ook klimaatveranderingseffecten, natuurrampen en kustlijndynamiek in de vorm van erosie en accretie, kunnen ernstige gevolgen hebben voor de economische groei en ontwikkeling van kustgebieden alsook voor zee-ecosystemen, hetgeen kan leiden tot een verslechtering van de toestand van het milieu, biodiversiteitsverlies en aantasting van ecosysteemdiensten. Bij het opstellen van maritieme ruimtelijke plannen dient terdege met deze verschillende pressiefactoren rekening te worden gehouden. Bovendien kunnen gezonde mariene ecosystemen en de vele diensten die zij leveren, mits deze in de planningsbesluiten worden meegenomen, substantiële voordelen opleveren op het stuk van voedselproductie, recreatie en toerisme, mitigatie van en adaptatie aan klimaatverandering, regulering van de kustlijndynamiek en rampenpreventie.

Ter bevordering van de duurzame groei van maritieme economieën, de duurzame ontwikkeling van mariene gebieden en het duurzame gebruik van natuurlijke mariene hulpbronnen, dient bij maritieme ruimtelijke planning een in artikel 1, lid 3, van Richtlijn 2008/56/EG bedoelde ecosysteemgerichte benadering te worden gehanteerd met als doel zeker te stellen dat de druk die door alle activiteiten gezamenlijk wordt veroorzaakt, beperkt blijft tot een met het bereiken van een goede milieutoestand verenigbaar niveau en dat het vermogen van de mariene ecosystemen om door de mens veroorzaakte veranderingen op te vangen niet in het gedrang komt, terwijl wordt bijgedragen aan het duurzame gebruik van mariene goederen en diensten door de huidige en toekomstige generaties. Daarnaast moet een ecosysteemgerichte benadering worden toegepast op een wijze die is afgestemd op de specifieke ecosystemen en andere bijzonderheden van de verschillende mariene regio's en waarbij de werkzaamheden in het kader van de regionale zeeverdragen, welke voortbouwen op bestaande kennis en ervaringen, in overweging worden genomen. De benadering maakt tevens adaptief beheer mogelijk waardoor verfijning en verdere ontwikkeling zeker wordt gesteld naarmate ervaring en kennis, rekening houdend met de beschikbaarheid van gegevens en informatie over zeebekkens om deze aanpak uit te voeren, toeneemt. De lidstaten dienen het voorzorgsbeginsel en het beginsel van preventief handelen in acht te nemen, als uiteengezet in artikel 191, lid 2, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie.

Maritieme ruimtelijke planning zal onder meer bijdragen tot het bereiken van de doelstellingen van Richtlijn 2009/28/EG van het Europees Parlement en de Raad (9), Verordening (EG) nr. 2371/2002 van de Raad (10), Richtlijn 2009/147/EG van het Europees Parlement en de Raad (11), Richtlijn 92/43/EEG van de Raad (12), Beschikking nr. 884/2004/EG van het Europees Parlement en de Raad (13), Richtlijn 2000/60/EG van het Europees Parlement en de Raad (14), Richtlijn 2008/56/EG, onder verwijzing naar de mededeling van de Commissie van 3 mei 2011 met als titel ‘Onze levensverzekering, ons natuurlijk kapitaal: een EU-biodiversiteitsstrategie voor 2020’, de mededeling van de Commissie van 20 september 2011 met als titel ‘Stappenplan voor efficiënt hulpbronnengebruik in Europa’, de mededeling van de Commissie van 16 april 2013 met als titel ‘Een EU-strategie inzake aanpassing aan de klimaatverandering’ en de mededeling van de Commissie van 21 januari 2009 met als titel ‘Strategische doelstellingen en aanbevelingen voor het zeevervoersbeleid van de EU tot 2018’, alsook, waar passend, de doelstellingen van het regionaal beleid van de Unie, inclusief strategieën voor specifieke zeebekkens en macroregionale strategieën.

Mariene activiteiten en kustactiviteiten zijn vaak nauw met elkaar verweven. Bij maritieme ruimtelijke planning moet rekening worden gehouden met de wisselwerkingen tussen land en zee teneinde het duurzame gebruik van de maritieme ruimte te bevorderen. Daarom kan maritieme ruimtelijke planning een zeer nuttige rol spelen bij het bepalen van richtsnoeren in verband met het duurzame en geïntegreerde beheer van menselijke activiteiten op zee, de instandhouding van het leefmilieu, de kwetsbaarheid van ecosystemen aan de kust, erosie en sociale en economische factoren. Maritieme ruimtelijke planning moet erop gericht zijn om de maritieme dimensie van bepaalde gebruiksfuncties of activiteiten aan de kust en de effecten daarvan te combineren, en uiteindelijk een geïntegreerde en strategische visie mogelijk te maken.

Deze kaderrichtlijn doet geen afbreuk aan de bevoegdheid van de lidstaten op het gebied van ruimtelijke planning op land, waaronder systemen voor ruimtelijke planning van het vasteland vallen die worden gebruikt om het gebruik van land- en kustgebieden te plannen. Indien de lidstaten ruimtelijke planning van het vasteland op kustwateren of delen daarvan toepassen, mag deze richtlijn niet van toepassing te zijn op deze wateren.

Maritieme ruimtelijke planning moet de volledige cyclus bestrijken van het vaststellen van problemen en mogelijkheden, informatievergaring, planning, besluitvorming, uitvoering, herziening of actualisering, en bewaking van de uitvoering, en er dient bij maritieme ruimtelijke planning terdege rekening te worden gehouden met de wisselwerkingen tussen land en zee en de beste beschikbare kennis. Er dient optimaal gebruik te worden gemaakt van de mechanismen waarin bestaande of toekomstige wetgeving voorziet, met inbegrip van Besluit 2010/477/EU van de Commissie (15) en het ‘Mariene kennis 2020’-initiatief van de Commissie.

Maritieme ruimtelijke planning heeft vooral als doel duurzame ontwikkeling te bevorderen, het gebruik van maritieme ruimte voor verschillende gebruiksfuncties op zee in kaart te brengen en de verschillende gebruiksvormen van de ruimte en conflicten in mariene gebieden te beheren. Maritieme ruimtelijke planning is tevens gericht op het vaststellen en aanmoedigen van gebruik voor verschillende doeleinden, in overeenstemming met de desbetreffende nationale beleidsmaatregelen en wetgeving. Daartoe dienen de lidstaten er ten minste voor te zorgen dat één of meer planningsprocessen resulteren in een alomvattend plan waarin de verschillende gebruiksvormen van de maritieme ruimte zijn aangegeven, rekening houdend met langetermijnveranderingen als gevolg van klimaatverandering.

De lidstaten dienen overleg te plegen en hun plannen te coördineren met de relevante lidstaten en zij dienen samen te werken met de autoriteiten in derde landen in de betrokken mariene regio, in overeenstemming met de rechten en plichten van de betrokken lidstaten en derde landen uit hoofde van het Europees en internationaal recht. Doeltreffende grensoverschrijdende samenwerking tussen lidstaten onderling en met naburige derde landen vereist dat de bevoegde instanties in elke lidstaat worden geïdentificeerd. De lidstaten moeten bijgevolg de bevoegde instantie of instanties aanwijzen die verantwoordelijk zijn voor de tenuitvoerlegging van deze richtlijn. Gezien de verschillen tussen de onderscheiden mariene regio's of subregio's en kustgebieden is het niet wenselijk in deze richtlijn tot in de details de vorm te bepalen die deze samenwerkingsmechanismen zouden moeten aannemen.

Het beheer van mariene gebieden is complex en er zijn verschillende bestuurlijke niveaus, marktdeelnemers en andere belanghebbenden bij betrokken. Om op doeltreffende wijze duurzame ontwikkeling te bevorderen, is het van wezenlijk belang dat belanghebbenden, overheden en het publiek in een passende fase van de voorbereiding van maritieme ruimtelijke plannen in het kader van deze richtlijn worden geraadpleegd in overeenstemming met de relevante Uniewetgeving. Artikel 2, lid 2, van Richtlijn 2003/35/EG van het Europees Parlement en de Raad (16) geeft een goed voorbeeld van een regeling voor openbare raadpleging.

De lidstaten kunnen door middel van maritieme ruimtelijke plannen de administratieve lasten en kosten die aan hun acties ter uitvoering van andere relevante EU-wetgeving zijn verbonden, verminderen. De tijdschema's voor maritieme ruimtelijke plannen dienen derhalve indien mogelijk overeen te stemmen met de tijdschema's van andere relevante besluiten, met name: Richtlijn 2009/28/EG, die voorschrijft dat het aandeel van energie uit hernieuwbare bronnen in het bruto eindverbruik van energie in 2020 ten minste 20 % bedraagt en die de coördinatie van toestemmings-, certificerings- en vergunningsprocedures, met inbegrip van ruimtelijke planning, als een belangrijke bijdrage tot het bereiken van de streefcijfers van de Unie voor energie uit hernieuwbare bronnen aanmerkt; Richtlijn 2008/56/EG en deel A, punt 6, van de bijlage bij Besluit 2010/477/EU, die van de lidstaten verlangen dat zij het nodige doen om tegen 2020 een goede milieutoestand in het mariene milieu te bereiken of te handhaven en die maritieme ruimtelijke planning aanwijzen als een instrument ter ondersteuning van de ecosysteemgerichte benadering van het beheer van menselijke activiteiten die vereist is om een goede milieutoestand te bereiken; Beschikking nr. 884/2004/EG die voorschrijft dat er uiterlijk in 2020 een trans-Europees vervoersnet tot stand wordt gebracht door de integratie van de Europese infrastructuurnetwerken voor vervoer over land, ter zee en via de lucht.

Richtlijn 2001/42/EG van het Europees Parlement en de Raad (17) stelt dat milieueffectbeoordelingen belangrijke instrumenten zijn voor het integreren van milieuoverwegingen in de voorbereiding en goedkeuring van plannen en programma's. Als maritieme ruimtelijke plannen waarschijnlijk aanzienlijke milieueffecten meebrengen, vallen zij onder Richtlijn 2001/42/EG. Indien maritieme ruimtelijke plannen Natura 2000-gebieden omvatten, kan de milieueffectbeoordeling worden gecombineerd met de vereisten van artikel 6 van Richtlijn 92/43/EEG om overlapping te voorkomen.

Teneinde zeker te stellen dat maritieme ruimtelijke plannen zijn gebaseerd op betrouwbare gegevens en om extra administratieve lasten te vermijden, is het van essentieel belang dat de lidstaten gebruikmaken van de best beschikbare gegevens en informatie, door de relevante belanghebbenden aan te sporen informatie te delen en met gebruikmaking van bestaande instrumenten voor gegevensvergaring, bijvoorbeeld het instrumentarium dat is ontwikkeld in de context van het ‘Mariene kennis 2020’- initiatief en Richtlijn 2007/2/EG van het Europees Parlement en de Raad (18).

De lidstaten moeten de Commissie kopieën van hun maritieme ruimtelijke plannen en iedere bijgewerkte versie daarvan toesturen om haar in staat te stellen de uitvoering van deze richtlijn te bewaken. De Commissie zal de door de lidstaten verstrekte informatie en de bestaande informatie die krachtens Uniewetgeving beschikbaar komt, gebruiken om het Europees Parlement en de Raad geïnformeerd te houden over de vooruitgang die bij de uitvoering van deze richtlijn wordt geboekt.

Een tijdige omzetting van deze richtlijn is van cruciaal belang, aangezien de EU een aantal beleidsinitiatieven heeft aangenomen die uiterlijk in 2020 moeten worden uitgevoerd en die middels deze richtlijn worden ondersteund en aangevuld.

Niet aan zee grenzende lidstaten zouden onevenredig en onnodig belast worden indien zij deze richtlijn moeten omzetten en uitvoeren. Deze lidstaten moeten derhalve worden vrijgesteld van de verplichting om deze richtlijn om te zetten en uit te voeren,