HvJ EG, 29-04-2004, nr. C-387/01

Volgens de Commissie, wier mening door de echtelieden Weigel in wezen wordt gedeeld, is de basis-NoVA verboden door artikel 1, lid 1, van richtlijn 83/183, althans voorzover zij de administratieve kosten inzake de registratie van het voertuig overschrijdt. De in deze bepaling bedoelde vrijstelling is immers niet alleen van toepassing op de heffingen die rechtstreeks betrekking hebben op de invoer van goederen, maar ook op die welke betrekking hebben op verrichtingen die strikt verband houden met die invoer, zoals de registratie van een voertuig. Volgens de Commissie is artikel 1, lid 2, van de richtlijn, dat ‘rechten geheven bij de registratie van motorvoertuigen’ van de fiscale vrijstelling uitsluit, niet van toepassing op de basis-NoVA. De in laatstgenoemde bepaling bedoelde afwijking moet strikt worden uitgelegd. In het bijzonder mag het begrip ‘rechten geheven bij de registratie van motorvoertuigen’ enkel rechten omvatten die bestemd zijn om de kosten van de registratie te dekken. De Commissie verwijst naar de bewoordingen van de Franse versie, waarin sprake is van ‘droits perçues lors de l'immatriculation’ (‘rechten’) en niet van ‘taxes perçues lors de l'immatriculation’ (‘belastingen’), en de Engelse versie, die de term ‘fees’ gebruikt, hetgeen alleen slaat op retributies en niet op belastingen.

Het betoog van de Commissie volgens welk artikel 1, lid 1, van richtlijn 83/183 van toepassing is op de basis-NoVA kan niet worden aanvaard.

Een belasting zoals de basis-NoVA moet worden geacht te zijn uitgesloten van de werkingssfeer van de in artikel 1, lid 1, van richtlijn 83/183 bedoelde vrijstelling. Deze bepaling heeft immers betrekking op bepaalde soorten erin vermelde heffingen die normalerwijze opeisbaar zijn bij definitieve invoer. Anders dan de Commissie aanvoert, kan een verbruiksbelasting zoals de basis-NoVA niet worden aangemerkt als een belasting die verband houdt met de invoer als zodanig. Wanneer de punten 1 tot en met 4 van § 1 van het NoVAG samen worden gelezen, blijkt immers dat de NoVA niet wordt geheven op grond van de invoer. Met betrekking tot het in het onderhavige geding aan de orde zijnde punt 3 van die paragraaf is het feit op grond waarvan de NoVA verschuldigd wordt, de eerste registratie op het nationale grondgebied, welke niet noodzakelijkerwijze verband houdt met de invoer.

Aangezien een heffing met de kenmerken van de basis-NoVA niet valt onder de in artikel 1, lid 1, van richtlijn 83/183 bedoelde vrijstelling en bijgevolg geen vrijstelling kan worden verleend op grond van die richtlijn, behoeft niet te worden nagegaan of een dergelijke heffing krachtens artikel 1, lid 2, van de werkingssfeer van de richtlijn is uitgesloten.

Derhalve verzet richtlijn 83/183 zich niet tegen de toepassing van een heffing zoals de basis-NoVA op een particulier die vanuit een lidstaat naar een andere lidstaat verhuist wegens een verandering van zijn arbeidsplaats en die daarbij zijn voertuig in laatstgenoemde lidstaat invoert.

Artikel 39, lid 2, EG bepaalt uitdrukkelijk dat het vrij verkeer van werknemers de afschaffing inhoudt van elke discriminatie op grond van de nationaliteit tussen de werknemers der lidstaten, wat betreft de werkgelegenheid, de beloning en de overige arbeidsvoorwaarden.

Volgens de rechtspraak van het Hof verbiedt artikel 39 EG eveneens nationale bepalingen die het recht van vrij verkeer van werknemers belemmeren, zelfs wanneer zij onafhankelijk van de nationaliteit van de betrokken werknemers van toepassing zijn (zie in dat verband arrest van 15 december 1995, Bosman, C-415/93, Jurispr. blz. I-4921, punt 96).

De verdragsbepalingen inzake het vrije verkeer van personen beogen immers het de gemeenschapsonderdanen gemakkelijker te maken, om het even welk beroep uit te oefenen op het gehele grondgebied van de Gemeenschap, en staan in de weg aan regelingen die deze onderdanen minder gunstig behandelen wanneer zij op het grondgebied van een andere lidstaat een economische activiteit willen verrichten (zie met name arrest Bosman, reeds aangehaald, punt 94; arresten van 26 januari 1999, Terhoeve, C-18/95, Jurispr. blz. I-345, punt 37, en 27 januari 2000, Graf, C-190/98, Jurispr. blz. I-493, punt 21).

Een regeling als die in het hoofdgeding is onafhankelijk van de nationaliteit van de werknemer van toepassing op al wie een voertuig in Oostenrijk registreert, en is bijgevolg zonder onderscheid van toepassing.

Wel kan zij de beslissing van migrerende werknemers om hun recht van vrij verkeer uit te oefenen, negatief beïnvloeden.

Het Verdrag biedt een werknemer evenwel niet de garantie dat de overbrenging van zijn werkzaamheden naar een andere lidstaat dan die waarin hij tot dan verbleef, fiscaal neutraal is. Gelet op de verschillen tussen de wettelijke regelingen van de lidstaten ter zake, kan een dergelijke overbrenging naargelang het geval voor de werknemer op het vlak van de indirecte belastingen meer of minder voordelig of nadelig uitvallen. Hieruit volgt dat een eventueel nadeel ten opzichte van de situatie waarin de werknemer zijn werkzaamheden vóór deze overbrenging verrichtte, in beginsel niet in strijd is met artikel 39 EG, indien deze wetgeving de werknemer niet benadeelt ten opzichte van diegenen die reeds voordien daaronder vielen (zie in verband met de sociale zekerheid, arrest van 19 maart 2002, Hervein e.a., C-393/99 en C-394/99, Jurispr. blz. I-2829, punt 51).

Uit de aan het Hof ter kennis gebrachte gegevens blijkt dat dit in het hoofdgeding het geval is.

Artikel 12 EG, waarin het algemene beginsel van non-discriminatie op grond van nationaliteit is neergelegd, kan slechts autonoom worden toegepast in onder het gemeenschapsrecht vallende situaties waarvoor het Verdrag niet in bijzondere discriminatieverboden voorziet (zie arresten van 26 november 2002, Oteiza Olazabal, C-100/01, Jurispr. blz. I-10981, punt 25, en 11 december 2003, AMOK, C-289/02, Jurispr. blz. I-00000, punt 25).

Met betrekking tot het vrij verkeer van werknemers wordt dit beginsel ten uitvoer gelegd en geconcretiseerd door artikel 39 EG.

Aangezien het hoofdgeding binnen de werkingssfeer van artikel 39 EG valt, behoeft dus geen uitspraak te worden gedaan over artikel 12 EG.

Derhalve moet op het eerste onderdeel van de eerste vraag worden geantwoord dat de artikelen 39 EG en 12 EG er zich niet tegen verzetten dat een particulier die vanuit een lidstaat naar een andere lidstaat verhuist wegens een verandering van zijn arbeidsplaats en die daarbij zijn voertuig in laatstgenoemde lidstaat invoert, onderworpen wordt aan een verbruiksbelasting zoals de in het hoofdgeding aan de orde zijnde basis-NoVA.

Volgens vaste rechtspraak (zie met name arresten van 17 juli 1997, Haahr Petroleum, C-90/94, Jurispr. blz. I-4085, punt 20, en 2 april 1998, Outokumpu, C-213/96, Jurispr. blz. I-1777, punt 20) vormt elke eenzijdig opgelegde geldelijke last, ongeacht de benaming of de structuur ervan, die wegens grensoverschrijding over goederen wordt geheven en geen douanerecht stricto sensu is, een heffing van gelijke werking in de zin van de artikelen 23 EG en 25 EG. Een dergelijke last valt evenwel niet onder deze kwalificatie, wanneer hij behoort tot een algemeen stelsel van binnenlandse belastingen waardoor categorieën producten stelselmatig worden getroffen volgens objectieve, onafhankelijk van de oorsprong van de producten toegepaste criteria, in welk geval hij binnen de werkingssfeer van artikel 90 EG valt (zie in die zin arrest Nygård, reeds aangehaald, punt 19).

In casu is de basis-NoVA duidelijk van fiscale aard en wordt zij niet geheven wegens overschrijding van de grens van de lidstaat die deze belasting heeft ingevoerd, maar op basis van andere belastbare feiten, waaronder de eerste registratie van het voertuig op het grondgebied van die staat. Derhalve moet zij worden geacht deel uit te maken van een algemeen stelsel van binnenlandse belastingen op goederen, en derhalve aan artikel 90 EG worden getoetst (zie in die zin arrest De Danske Bilimportører, reeds aangehaald, punt 34).

Met betrekking tot de belasting op ingevoerde gebruikte voertuigen heeft het Hof geoordeeld dat artikel 90 EG de volstrekte neutraliteit van de binnenlandse belastingen beoogt te waarborgen ten aanzien van de mededinging tussen nationale en ingevoerde producten (zie in die zin reeds aangehaalde arresten Commissie/Denemarken, punt 9; Nunes Tadeu, punt 18, en Tulliasiamies en Siilin, punt 52).

Volgens vaste rechtspraak wordt artikel 90, eerste alinea, EG geschonden wanneer de belasting op het ingevoerde product en die op het soortgelijke nationale product op verschillende wijze en volgens verschillende modaliteiten worden berekend, waardoor het ingevoerde product, zij het slechts in sommige gevallen, hoger wordt belast (zie arrest van 23 oktober 1997, Commissie/Griekenland, C-375/95, Jurispr. blz. I-5981, punten 20 en 29; arrest Outokumpu, reeds aangehaald, punt 34, en arrest van 22 februari 2001, Gomes Valente, C-393/98, Jurispr. blz. I-1327, punt 21).

Uit een vergelijking van de belastingregeling voor ingevoerde gebruikte voertuigen zoals die aan de orde is in het hoofdgeding, en de regeling voor ter plaatse aangekochte gebruikte voertuigen, die soortgelijke of concurrerende producten vormen, blijkt dat de basis-NoVA zonder onderscheid wordt geheven op deze twee categorieën van motorvoertuigen. Weliswaar betaalt degene die een reeds in Oostenrijk geregistreerd gebruikt voertuig koopt niet rechtstreeks de basis-NoVA, maar toch omvat de prijs die voor dat voertuig wordt betaald reeds een restant van de basis-NoVA, dat vermindert naar evenredigheid van de waardevermindering als gevolg van het gebruik van het voertuig.

Op deze twee categorieën van gebruikte motorvoertuigen rust enkel dezelfde fiscale last wanneer het bedrag van een verbruiksbelasting als de basis-NoVA, die wordt geheven op gebruikte motorvoertuigen die uit een andere lidstaat afkomstig zijn, niet hoger is dan het bedrag van de basis-NoVA dat nog rust op de waarde van vergelijkbare gebruikte motorvoertuigen die reeds op het nationale grondgebied zijn geregistreerd (zie in die zin reeds aangehaalde arresten Nunes Tadeu, punt 20, en Gomes Valente, punt 23).

Dienaangaande heeft het Hof geoordeeld dat het strijdig is met artikel 90, eerste alinea, EG om op ingevoerde gebruikte motorvoertuigen een belasting te heffen die is gebaseerd op een hogere dan de werkelijke waarde van het voertuig, waardoor dergelijke voertuigen zwaarder worden belast dan in het binnenland verkochte soortgelijke gebruikte voertuigen (zie in die zin arrest Commissie/Denemarken, reeds aangehaald, punt 22). Bij de belasting van ingevoerde gebruikte motorvoertuigen moet dus rekening worden gehouden met de werkelijke waardevermindering ervan.

Om discriminerende belasting te vermijden, moet de waarde van het ingevoerde gebruikte voertuig, die de administratie als belastbare grondslag hanteert, een getrouwe weergave zijn van de waarde van een soortgelijk voertuig dat reeds op het nationale grondgebied is geregistreerd.

Blijkens het dossier, en in het bijzonder de circulaire van 1 september 1995, maakt de Oostenrijkse administratie bij de bepaling van de waarde van ingevoerde gebruikte voertuigen, waarop de basis-NoVA is gebaseerd, gebruik van de marktwaarde van deze voertuigen. Dit is een forfaitaire waarde die berust op de Eurotax-noteringen en welke doorgaans overeenstemt met de prijs die zou kunnen worden verkregen bij de verkoop van het ingevoerde voertuig aan een particulier op het nationale grondgebied.

In verband met een dergelijke waardeschatting heeft het Hof erkend dat, ofschoon de werkelijke waardevermindering van voertuigen alleen maar kan worden bepaald door een waardeschatting of expertise van elk exemplaar, een lidstaat de omslachtigheid van een dergelijk stelsel kan vermijden en door middel van forfaitaire tabellen, die zijn vastgelegd in een wettelijke of bestuurlijke bepaling en berekend op basis van criteria als ouderdom, kilometerstand, staat van onderhoud, type aandrijving, merk of model van het voertuig, een waarde van gebruikte voertuigen kan vastleggen die in het algemeen de werkelijke waarde zeer sterk benadert (arrest Gomes Valente, reeds aangehaald, punt 24).

Het Hof heeft eveneens erkend dat de autoriteiten van een lidstaat bij de opstelling van deze tabellen kunnen uitgaan van de lijst van gemiddelde prijzen van gebruikte voertuigen op de nationale markt of van een lijst van gemiddelde marktprijzen die in de sector als referentie wordt gebruikt (arrest Gomes Valente, reeds aangehaald, punt 25).

Teneinde elke discriminatie te vermijden is het bijgevolg nodig dat de op basis van de Eurotax-noteringen opgestelde forfaitaire tarieven nauwkeurig de werkelijke waardevermindering van de voertuigen weerspiegelen en ervoor zorgen dat de belasting over ingevoerde gebruikte voertuigen in geen geval hoger is dan het bedrag van de belasting die nog rust op de waarde van vergelijkbare gebruikte motorvoertuigen die reeds op het nationale grondgebied zijn geregistreerd.

Het staat aan de nationale rechter om na te gaan of de op de marktwaarde gebaseerde methode voldoet aan de in het voorgaande punt opgesomde voorwaarden.

Tot staving van hun verzet tegen de berekening van de basis-NoVA op grond van de marktwaarde voeren de echtelieden Weigel met name aan dat de prijzen van gebruikte voertuigen in Duitsland lager waren dan in Oostenrijk. Onder verwijzing naar punt 18 van het arrest Nunes Tadeu, reeds aangehaald, zijn zij in het bijzonder van mening dat genoemde heffing het concurrentievoordeel dat deze voertuigen zonder deze belasting op de Oostenrijkse markt zouden genieten, tenietdoet.

Dienaangaande zij in herinnering gebracht dat het Hof reeds heeft geoordeeld dat een nationale belastingregeling die erop is gericht een concurrentievoordeel van ingevoerde producten ten opzichte van nationale producten teniet te doen, kennelijk in strijd is met artikel 90 EG (arrest Nunes Tadeu, reeds aangehaald, punt 18).

Blijkens het dossier, en in het bijzonder de circulaire van 1 september 1995, is de marktwaarde een forfaitaire waarde welke doorgaans overeenstemt met de prijs die zou kunnen worden verkregen bij de verkoop van het ingevoerde voertuig aan een particulier op het nationale grondgebied. De basis-NoVA, die wordt geheven op ingevoerde gebruikte motorvoertuigen, stemt bijgevolg gewoonlijk overeen met de NoVA die nog rust op de waarde van reeds op het nationale grondgebied geregistreerde gebruikte voertuigen.

In deze omstandigheden kan een verbruiksbelasting als de in het hoofdgeding aan de orde zijnde basis-NoVA een marktdeelnemer niet beletten voordeel te halen uit de prijsverschillen die tussen de lidstaten bestaan inzake gebruikte voertuigen.

Uit hetgeen voorafgaat, volgt dat op het eerste onderdeel van de tweede vraag moet worden geantwoord dat:

Blijkens het dossier wordt de toeslag van 20 % slechts zeer uitzonderlijk geheven op zuiver nationale verrichtingen. Er zij evenwel aan herinnerd dat een belasting die zowel op ingevoerde als op binnenlandse producten wordt gelegd, maar die in feite uitsluitend de ingevoerde producten treft omdat er slechts een uiterst kleine binnenlandse productie bestaat, geen heffing van gelijke werking als een invoerrecht is in de zin van de artikelen 23 EG en 25 EG, indien zij deel uitmaakt van een algemeen stelsel van binnenlandse belastingen, waardoor groepen producten stelselmatig worden getroffen volgens objectieve criteria die onafhankelijk van de oorsprong der producten worden toegepast. Zij is derhalve een binnenlandse belasting in de zin van artikel 90 EG (arresten van 7 mei 1987, Cooperativa Co-Frutta, 193/85, Jurispr. blz. 2085, punt 14, en 16 juli 1992, Lourenço Dias, C-343/90, Jurispr. blz. I-4673, punt 53).

Hetzelfde geldt voor de toeslag van 20 %. Derhalve moet een dergelijke belasting niet aan de artikelen 23 EG en 25 EG worden getoetst, maar aan artikel 90 EG.

Het gemeenschapsrecht staat in de huidige stand van zijn ontwikkeling niet in de weg aan de vrijheid van iedere lidstaat om aan de hand van objectieve criteria voor bepaalde producten, zelfs indien deze gelijksoortig zijn in de zin van artikel 90, eerste alinea, EG, een stelsel van gedifferentieerde belastingheffing in te voeren. Zulke differentiaties verdragen zich evenwel slechts met het gemeenschapsrecht, wanneer zij gericht zijn op de verwezenlijking van economische beleidsoogmerken die zelf ook met de vereisten van het Verdrag en van het afgeleide recht verenigbaar zijn, en wanneer in de uitvoeringsbepalingen iedere rechtstreekse of indirecte discriminatie van importen uit andere lidstaten of iedere vorm van bescherming van concurrerende nationale producties wordt vermeden (zie in die zin arrest van 7 april 1987, Commissie/Frankrijk, 196/85, Jurispr. blz. 1597, punt 6, en arrest Outokumpu, reeds aangehaald, punt 30).

Het Hof heeft ook reeds geoordeeld dat het niet verenigbaar kan worden geacht met het in artikel 90 EG neergelegde discriminatieverbod, wanneer men de hogere belasting doet afhangen van een criterium dat per definitie nimmer van toepassing kan zijn op nationale producten die gelijksoortig zijn. Een dergelijke regeling zou de nationale producten bij voorbaat uitsluiten van de zwaarste belasting (zie arrest van 15 maart 1983, Commissie/Italië, 319/81, Jurispr. blz. 601, punt 17). Het heeft tevens geoordeeld dat een gedifferentieerde belasting zich niet verdraagt met het gemeenschapsrecht, wanneer de zwaarst belaste producten naar hun aard ingevoerde producten zijn (zie arrest van 4 maart 1986, Commissie/Denemarken, 106/84, Jurispr. blz. 833, punt 21).

De toeslag van 20 % wordt doorgaans slechts geheven op de basis-NoVA in verband met ingevoerde gebruikte motorvoertuigen en is slechts uitzonderlijk van toepassing op de basis-NoVA in verband met zuiver nationale verrichtingen. Nu deze toeslag van 20 % ertoe strekt de gestelde concurrentieverstoringen te ondervangen, zij erop gewezen dat een belasting die strekt tot het tenietdoen van een concurrentievoordeel van ingevoerde producten ten opzichte van nationale producten, kennelijk in strijd is met artikel 90 EG.

Derhalve moet worden vastgesteld dat een heffing zoals de toeslag van 20 % niet verenigbaar is met artikel 90 EG.

Bijgevolg moet op het tweede onderdeel van de tweede vraag worden geantwoord dat artikel 90 EG aldus moet worden uitgelegd dat het eraan in de weg staat dat, in geval van invoer door een particulier van een uit een andere lidstaat afkomstig gebruikt voertuig, een toeslag van 20 % wordt geheven op een belasting die de kenmerken vertoont van de in het hoofdgeding aan de orde zijnde basis-NoVA.