HvJ EG, 21-02-2008, nr. C-498/06

Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van richtlijn 80/987/EEG van de Raad van 20 oktober 1980 betreffende de bescherming van de werknemers bij insolventie van de werkgever (PB L 283, blz. 23), zoals gewijzigd bij richtlijn 2002/74/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 september 2002 (PB L 270, blz. 10; hierna: ‘richtlijn 80/987’).

Dit verzoek is ingediend in het kader van een geding tussen M. M. Robledillo Núñez en het Fondo de Garantía Salarial (loonwaarborgfonds; hierna: ‘Fogasa’) over de weigering van het Fogasa om op grond van zijn subsidiaire aansprakelijkheid betrokkene wegens haar onrechtmatige ontslag een schadeloosstelling uit te keren waarvan de betaling bij buitengerechtelijke schikking tussen Robledillo Núñez en haar werkgever was overeengekomen.

Robledillo Núñez, verzoekster in het hoofdgeding, was werkzaam bij de vennootschap Linya Fish SL (hierna: ‘Linya Fish’) tussen 4 oktober 2001 en 28 januari 2003, datum waarop deze vennootschap haar heeft ontslagen.

Nadat Robledillo Núñez bij het Instituto de Mediación, Arbitraje y Conciliación te Algeciras de inleiding van een schikkingsprocedure had gevorderd, hebben partijen op 2 april 2003 een schikking getroffen wegens onregelmatigheid van het ontslag, op grond waarvan Linya Fish heeft erkend dat zij Robledillo Núñez 1 237 EUR (hierna: ‘ontslagvergoeding’) verschuldigd was, hoewel deze vergoeding volgens de verwijzende rechter in geen geval hoger mag zijn dan 1 186 EUR.

Op 5 mei 2004 is in het kader van de procedure van gedwongen tenuitvoerlegging die Robledillo Núñez bij die rechter tegen Linya Fish heeft ingeleid, een voorlopige insolventieverklaring uitgesproken. Op 26 november 2004 heeft Robledillo Núñez het Fogasa op basis van dit laatste vonnis verzocht om betaling van een bedrag ter hoogte van de ontslagvergoeding die deze vennootschap haar niet had betaald.

Bij beslissing van 21 januari 2005 heeft het Fogasa dit verzoek geheel afgewezen op grond dat de ontslagvergoeding niet bij een vonnis of administratieve beslissing was toegekend.

Op 5 mei 2006 heeft Robledillo Núñez bij de Juzgado de lo Social Único de Algeciras beroep ingesteld tegen die afwijzende beslissing van het Fogasa. Zij betwist de weigering van het Fogasa om haar de in de schikking overeengekomen ontslagvergoeding te betalen.

De nationale rechter verduidelijkt in de motivering van de verwijzingsbeslissing dat het Spaanse recht in artikel 33, lid 2, van het werknemersstatuut, in de vóór 15 juni 2006 van kracht zijnde versie ervan, voorziet in betaling van de wegens beëindiging van de arbeidsverhouding verschuldigde vergoedingen, maar enkel wanneer die bij een vonnis of administratieve beslissing aan de werknemers zijn toegekend wegens ontslag of beëindiging van de overeenkomst. Aangezien zij niet in die bepaling van het werknemersstatuut zijn vermeld, behoren de tijdens een buitengerechtelijke schikkingsprocedure toegekende vergoedingen volgens deze zelfde rechter dus niet tot die welke het Fogasa honoreert.

Met een beroep op de beschikking van 13 december 2005, Guerrero Pecino (C-177/05, Jurispr. blz. I-10887), die een tijdens een gerechtelijke schikkingsprocedure vastgestelde vergoeding betreft, verduidelijkt de verwijzende rechter het onderscheid tussen de buitengerechtelijke schikking en de gerechtelijke schikking, in die zin dat de gerechtelijke schikking tot stand komt in tegenwoordigheid van een rechter, die overigens kan weigeren deze goed te keuren op basis van artikel 84, lid 1, LPL, terwijl de buitengerechtelijke schikking tot stand komt voor een specifiek met deze taak belaste instantie, die geen toezicht kan uitoefenen op de inhoud van de overeenkomst en deze overeenkomst evenmin kan goed- of afkeuren. Dit wettelijk onderscheid tussen deze twee vormen van schikking beoogt mogelijke frauduleuze gedragingen tegen te gaan. Evenwel kan het Fogasa volgens dezelfde rechter geheel en al weigeren de in de buitengerechtelijke schikkingsprocedure vastgestelde ontslagvergoeding te betalen met een beroep op fraude die is geconstateerd in het kader van de procedure voor het verkrijgen van de uitkeringen van dit organisme bij insolventie van de werkgever.

Daarop heeft de Juzgado de lo Social Único de Algeciras de behandeling van de zaak geschorst en het Hof de volgende prejudiciële vraag gesteld:

Met zijn vraag wenst de verwijzende rechter met een beroep op bovenvermelde beschikking Guerrero Pecino te vernemen of de uitsluiting van vergoedingen wegens onrechtmatig ontslag van de betalingswaarborg die door de in artikel 3, eerste alinea, van richtlijn 80/987 voorziene waarborgfondsen wordt gehonoreerd, objectief gerechtvaardigd is als maatregel op basis van artikel 10, sub a, van deze richtlijn met het oog op het voorkomen van misbruik, wanneer die vergoedingen bij buitengerechtelijke schikking zijn toegekend.

Artikel 3, eerste alinea, van richtlijn 80/987 bepaalt dat de lidstaten de nodige maatregelen treffen opdat waarborgfondsen onder voorbehoud van artikel 4 van deze richtlijn de onvervulde aanspraken van de werknemers honoreren die voortvloeien uit arbeidsovereenkomsten of arbeidsverhoudingen, met inbegrip van de vergoeding wegens beëindiging van de arbeidsverhouding, indien de nationale wetgeving hierin voorziet.

Bijgevolg is richtlijn 80/987 van toepassing op de in het hoofdgeding aan de orde zijnde nationale regeling, aangezien deze laatste bepaalt dat de betaling van vergoedingen wegens beëindiging van de arbeidsverhouding onder de door het bevoegde waarborgfonds verleende bescherming valt, ook al is zij krachtens artikel 3, eerste alinea, van die richtlijn geenszins verplicht om dit te doen (zie arresten van 7 september 2006, Cordero Alonso, C-81/05, Jurispr. blz. I-7569, punt 31, en 17 januari 2008, Velasco Navarro, C-246/06, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 32).

Bijgevolg is de door die richtlijn geboden mogelijkheid voor het nationale recht om te bepalen welke uitkeringen voor rekening van het garantiefonds komen, onderworpen aan de eisen die voortvloeien uit het algemene beginsel van gelijkheid en non-discriminatie (arresten van 12 december 2002, Rodríguez Caballero, C-442/00, Jurispr. blz. I-11915, punten 29-33, en 16 december 2004, Olaso Valero, C-520/03, Jurispr. blz. I-12065, punten 34 en 35).

Aangezien de onrechtmatig ontslagen werknemers zich in een vergelijkbare situatie bevinden voor zover zij recht hebben op schadeloosstelling indien zij niet opnieuw in dienst worden genomen (zie reeds aangehaalde arresten Rodríguez Caballero, punt 33, en Olaso Valero, punt 35), kunnen de ontslagvergoedingen die in het kader van een buitengerechtelijke schikking worden toegekend, derhalve niet anders dan de overige verschuldigde vergoedingen worden behandeld door ze uit te sluiten van de onder artikel 33, lid 2, van het werknemersstatuut vallende vergoedingen, tenzij dit verschil in behandeling objectief gerechtvaardigd is (zie in die zin beschikking Guerrero Pecino, reeds aangehaald, punten 26 en 28, en arrest Olaso Valero, reeds aangehaald, punten 34 en 36).

Met betrekking tot een dergelijke rechtvaardiging dient eraan te worden herinnerd dat de lidstaten op basis van artikel 10, sub a, van richtlijn 80/987 de nodige maatregelen kunnen treffen met het oog op het voorkomen van misbruik (zie arrest Rodríguez Caballero, reeds aangehaald, punt 36). Daartoe bepaalt het Spaanse recht dat de bij een buitengerechtelijke schikking toegekende ontslagvergoedingen niet door het Fogasa worden gehonoreerd.

Een dergelijke uitsluiting kan niet worden geacht noodzakelijk te zijn om het door artikel 10, sub a, nagestreefde doel te bereiken wanneer het waarborgfonds over voldoende gegevens beschikt om in staat te zijn misbruik te voorkomen. Volgens de rechtspraak van het Hof is dit met name het geval wanneer de schikking wordt getoetst door een rechter (zie in die zin reeds aangehaalde arresten Rodríguez Caballero, punten 36 en 37, en Olaso Valero, punt 37).

In dit verband is de Spaanse regering van mening dat de buitengerechtelijke schikking niet vergelijkbaar is met de gerechtelijke schikking omdat zij niet voldoende garanties bevat om misbruik te kunnen voorkomen. De Commissie van de Europese Gemeenschappen is daarentegen van mening dat het uit de verwijzingsbeslissing blijkende verschil in behandeling niet objectief gerechtvaardigd is. Het Fogasa heeft adequate en voldoende middelen om fraude in concrete gevallen op te sporen en te voorkomen.

In de eerste plaats komt volgens de verwijzingsbeslissing een tijdens een buitengerechtelijke schikkingsprocedure gesloten overeenkomst over ontslagvergoedingen niet in aanwezigheid van een rechter tot stand. Meer bepaald wordt een dergelijke overeenkomst niet onder rechterlijk toezicht opgesteld. Zoals met name uit artikel 10 van Real Decreto 2756/1979 blijkt, kan de bemiddelaar de schikkingsprocedure niet beïnvloeden.

In die context moet worden benadrukt dat artikel 23 LPL niet voorziet in tussenkomst van het Fogasa tijdens de buitengerechtelijke schikkingsprocedure. Anders dan bij de gerechtelijke schikkingsprocedure, mag het waarborgfonds niet deelnemen in een buitengerechtelijke schikkingsprocedure. Bijgevolg is het Fogasa in de praktijk niet in staat kennis te nemen van misbruik of fraude.

Evenzo stelt de deelneming van het Fogasa in de procedure tot insolventieverklaring van de betrokken werkgever deze instelling evenmin in staat om zich te verzetten tegen een aanspraak op een ontslagvergoeding wanneer het vermoedt dat deze ongegrond is. Uit de artikelen 274 en 275 LPL blijkt namelijk dat deze procedure enkel het bestaan van insolventie van de werkgever en de insolventieverklaring betreft. Daarentegen heeft die procedure, nadat de insolventieverklaring is uitgesproken, niet tot doel dat toezicht wordt uitgeoefend op de rechtmatigheid van de door het Fogasa te honoreren aanspraken.

In de tweede plaats vindt volgens Real Decreto 2756/1979 de buitengerechtelijke schikking die tot een overeenkomst over ontslagvergoedingen leidt, plaats voor de organen van het Instituto de Mediación, Arbitraje y Conciliación. De aldus getroffen schikking hoeft niet door een rechter te worden goedgekeurd, aangezien de bemiddelaar geen toezicht kan uitoefenen op de inhoud van de schikking, zoals de rechter krachtens artikel 84 LPL kan doen bij een gerechtelijke schikking.

Met betrekking tot in de derde plaats de mogelijkheid voor het waarborgfonds om bij met redenen omklede beslissing betaling van de door hem te honoreren ontslagvergoeding te weigeren (zie in die zin reeds aangehaald arrest Rodríguez Caballero, punt 36), blijkt uit artikel 28, lid 3, van Real Decreto 505/1985 dat een dergelijk fonds het verzoek om betaling enkel daadwerkelijk mag weigeren indien het, bijvoorbeeld in een eventuele latere gerechtelijke procedure, het bewijs kan leveren van omstandigheden waaruit kan worden afgeleid dat sprake is van misbruik in de zin van die bepaling. In de praktijk valt moeilijk in te zien hoe het betrokken waarborgfonds in voorkomend geval dergelijke omstandigheden zal kunnen vaststellen en bewijzen, aangezien het niet mag deelnemen in de buitengerechtelijke schikkingsprocedure. Dit geldt ook ten aanzien van de bevoegdheid van het waarborgfonds om beroep krachtens artikel 67, lid 1, LPL in te stellen.

Geconcludeerd moet worden dat de in een buitengerechtelijke schikking toegekende ontslagvergoedingen, anders dan die welke zijn vastgesteld in een schikkingsprocedure in aanwezigheid van een rechter, waarin het waarborgfonds mag tussenkomen, onvoldoende waarborgen bieden om misbruik te voorkomen.

Aan deze conclusie wordt niet afgedaan door de regeling inzake de ‘salarios de tramitación’ in artikel 33, lid 1, van het werknemersstatuut, die niet voorziet in een bescherming die gelijkwaardig is aan die inzake de vergoedingen krachtens lid 2 van voormeld artikel 33 om misbruik te voorkomen. In dit verband blijkt uit de verwijzingsbeslissing dat de nationale rechter met zijn vraag ook wenst te vernemen of de aan de orde zijnde beschermingsmaatregel voor de in artikel 33, lid 2, bepaalde vergoedingen daadwerkelijk nodig is in de zin van artikel 10, sub a, van richtlijn 80/987.

In dit verband zij opgemerkt dat aanspraken zoals de ‘salarios de tramitación’ naar hun aard over het algemeen niet in onrechtmatige omstandigheden kunnen worden vastgesteld wanneer zij bij een buitengerechtelijke schikking worden toegekend. Aangezien dergelijke aanspraken aan de hand van objectieve criteria worden berekend en vastgelegd, laten zij, anders dan de overeenkomstig artikel 33, lid 2, van het werknemersstatuut berekende vergoedingen, onvoldoende vrijheid om bij de vaststelling ervan tot misbruik aanleiding te geven.

De noodzaak om de in een buitengerechtelijke schikking toegekende vergoedingen uit te sluiten van de waarborg voor het honoreren van onvervulde aanspraken door het waarborgfonds, kan dus niet tegen de achtergrond van de behandeling van schuldvorderingen zoals de ‘salarios de tramitación’ aan de orde worden gesteld.

Gelet op het voorgaande moet op de vraag van de verwijzende rechter worden geantwoord dat artikel 3, eerste alinea, van richtlijn 80/987 aldus moet worden uitgelegd, dat een lidstaat vergoedingen wegens onrechtmatig ontslag van de krachtens die bepaling door het waarborgfonds gehonoreerde betalingswaarborg kan uitsluiten wanneer zij bij een buitengerechtelijke schikking zijn toegekend, en dat een dergelijke objectief gerechtvaardigde uitsluiting een maatregel vormt die nodig is om misbruik te voorkomen in de zin van artikel 10, sub a, van deze richtlijn.

Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.

Het Hof van Justitie (Vierde kamer) verklaart voor recht:

Artikel 3, eerste alinea, van richtlijn 80/987/EEG van de Raad van 20 oktober 1980 betreffende de bescherming van de werknemers bij insolventie van de werkgever, zoals gewijzigd bij richtlijn 2002/74/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 september 2002, moet aldus worden uitgelegd, dat een lidstaat vergoedingen wegens onrechtmatig ontslag van de krachtens die bepaling door het waarborgfonds gehonoreerde betalingswaarborg kan uitsluiten wanneer zij bij een buitengerechtelijke schikking zijn toegekend, en dat een dergelijke objectief gerechtvaardigde uitsluiting een maatregel vormt die nodig is om misbruik te voorkomen in de zin van artikel 10, sub a, van deze richtlijn.

ondertekeningen