HvJ EG, 03-05-2007, nr. C-386/05

Het Executieverdrag is door de lidstaten gesloten op de grondslag van artikel 220 EG-Verdrag12., dat bepaalt dat de lidstaten met elkaar in onderhandeling treden ter verzekering voor hun onderdanen van de vereenvoudiging van de formaliteiten waaraan de wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging van rechterlijke beslissingen en scheidsrechterlijke uitspraken onderworpen zijn.

Blijkens zijn preambule beoogt het verdrag eenvoudige regels te stellen teneinde het vrije verkeer van vonnissen te vergemakkelijken. Aldus strekt het verdrag er volgens het Hof toe, ‘de regels inzake de bevoegdheid van de gerechten van de verdragsluitende staten een te maken, door zoveel mogelijk te voorkomen dat met betrekking tot eenzelfde rechtsverhouding meerdere rechterlijke instanties bevoegd zijn, en de rechtsbescherming van de in de Gemeenschap gevestigde personen te versterken, door de eiser in staat te stellen om gemakkelijk te bepalen welk gerecht hij kan aanzoeken, en de verweerder om redelijkerwijs te voorzien voor welk gerecht hij kan worden opgeroepen’.13.

Het Executieverdrag streeft er dus na te voorkomen dat meerdere rechterlijke instanties bevoegd zijn met betrekking tot eenzelfde rechtsverhouding, door de regels inzake de internationale bevoegdheid van de gerechten van de lidstaten een te maken door middel van eenvoudige bepalingen waardoor partijen gemakkelijk kunnen bepalen welke rechter bevoegd is.

Deze doelstellingen worden uitgewerkt in artikel 2 van dit Verdrag, waarin als hoofdregel wordt gesteld dat de rechter van de woonplaats van de verweerder bevoegd is.

De verdragsluitende partijen hebben in afwijkingsmogelijkheden op deze hoofdregel voorzien. Zij hebben verschillende bijzondere bevoegdheidsregels ingevoerd, sommige dwingend van aard, zoals die met betrekking tot onroerend goed, verzekeringszaken en door consumenten gesloten overeenkomsten, en andere van facultatieve aard, zoals in artikel 5 Executieverdrag, in het bijzonder ten aanzien van verbintenissen uit overeenkomst, onderhoudsverplichtingen en vorderingen tot schadevergoeding.

Deze bijzondere bevoegdheidsregels zijn met het oog op een specifieke doelstelling opgenomen. Wat de regels van artikel 5 betreft, hebben de verdragsluitende partijen de eiser in staat willen stellen om zijn vordering bij het gerecht aanhangig te maken dat fysiek het dichtst bij de feiten van het geschil staat en aldus het beste in staat is om die feiten te beoordelen. Deze regels berusten volgens het rapport Jenard14. op de overweging, ‘dat er een rechtstreeks aanknopingspunt bestaat tussen het geschil en de rechter die daarvan kennis moet nemen’.

Zo bepaalde artikel 5 van het Executieverdrag in zijn oorspronkelijke versie, dat de verweerder ten aanzien van verbintenissen uit overeenkomst kon worden opgeroepen voor het gerecht van de ‘plaats waar de verbintenis is uitgevoerd of moet worden uitgevoerd’.

Het Hof heeft nader uitgewerkt, welke verbintenis in aanmerking moet worden genomen en hoe de plaats van uitvoering van deze verbintenis moet worden bepaald.

Aldus was het Hof in het arrest van 6 oktober 1976, De Bloos15., van oordeel dat de verbintenis die in aanmerking moet worden genomen, de verbintenis is die de keerzijde vormt van het contractuele recht waarop de eiser zich voor zijn vordering beroept.16. Het gaat dus om de contractuele verbintenis die concreet aan de rechtsvordering ten grondslag ligt, of, met andere woorden, de verbintenis waarvan de niet-nakoming wordt aangevoerd.

Diezelfde dag besliste het Hof in het arrest Tessili17. dat de plaats waar de verbintenis die aan de eis ten grondslag ligt, is uitgevoerd of moet worden uitgevoerd, moet worden vastgesteld overeenkomstig het recht dat volgens de collisieregels van de aangezochte rechter de litigieuze verbintenis beheerst.

De door de rechtspraak aan artikel 5, punt 1, van het Executieverdrag gegeven uitlegging heeft veel kritiek losgemaakt. Van de door deze bepaling veroorzaakte problemen lijken mij drie, vanuit het oogpunt van de doelstellingen van dit verdrag bestaande tekortkomingen in casu van belang.

De eerste betreft het gevaar dat er een veelvoud van rechters bevoegd zijn om kennis te nemen van geschillen die in verband staan met dezelfde overeenkomst.

Het Executieverdrag beoogt, zoals gebleken, zoveel mogelijk te vermijden dat een veelvoud van rechters bevoegd is ten aanzien van dezelfde overeenkomst, teneinde het gevaar van onverenigbare beslissingen te voorkomen en de erkenning en de tenuitvoerlegging van rechterlijke beslissingen buiten de staat waarin zij zijn gegeven, te vergemakkelijken.18.

Wanneer de reeds aangehaalde arresten De Bloos et Tessili samen worden toegepast, kan dat evenwel tot gevolg hebben dat ten aanzien van vorderingen die op verschillende verbintenissen zijn gebaseerd, maar op dezelfde overeenkomst berusten, rechters van verschillende lidstaten bevoegd zijn. Deze rechtspraak leidt er namelijk toe dat de verbintenissen die uit dezelfde overeenkomst voortvloeien, worden opgesplitst en dat de plaats van uitvoering van de verbintenis die aan de eis ten grondslag ligt, wordt vastgesteld overeenkomstig het recht dat volgens de collisieregels van de aangezochte rechter de litigieuze verbintenis beheerst.

De zaak die de aanleiding is geweest voor het arrest Leathertex19. geeft een goed voorbeeld van de gevolgen van deze rechtspraak. In die zaak had een Belgische vennootschap die als handelsagent voor rekening van de in Italië gevestigde vennootschap Leathertex was opgetreden, deze laatste in België gedagvaard tot betaling van achterstallig commissieloon enerzijds, en een opzeggingsvergoeding wegens verbreking van de overeenkomst anderzijds. Volgens de Belgische collisieregels moest de verbintenis tot betaling van een opzeggingsvergoeding in België worden uitgevoerd, de verbintenis tot betaling van commissieloon daarentegen in Italië. Het Hof besliste dat overeenkomstig de rechtspraak in de reeds aangehaalde arresten De Bloos et Tessili de Belgische rechter alleen kennis kon nemen van de vordering tot betaling van de opzeggingsvergoeding, aangezien de andere vordering onder de bevoegdheid van de Italiaanse rechter viel.

Het Hof heeft getracht de gevolgen van deze rechtspraak in te perken. In het arrest Shenavai20. was het van oordeel dat in het bijzondere geval dat een geschil betrekking heeft op verschillende verbintenissen uit dezelfde overeenkomst die alle aan de rechtsvordering van een verzoeker ten grondslag liggen, de aangezochte rechter voor het vaststellen van zijn bevoegdheid het beginsel kon toepassen, dat de bijzaak de hoofdzaak volgt.21.

Het risico dat een veelvoud van rechters bevoegd zijn, blijft echter bestaan wanneer, zoals in de aangehaalde zaak Leathertex, de betrokken verbintenissen als gelijkwaardig worden beschouwd. In dat geval is er krachtens artikel 5, punt 1, van het Executieverdrag niet één rechter bevoegd om te beslissen op een vordering die op twee gelijkwaardige, uit dezelfde overeenkomst voortvloeiende verbintenissen is gebaseerd, wanneer volgens de collisieregels van de staat van die rechter een van die verbintenissen in deze staat en de andere in een andere verdragsluitende staat moet worden uitgevoerd.

De tweede tekortkoming van artikel 5, punt 1, van het Executieverdrag heeft te maken met de moeilijke toepasbaarheid van deze bepaling, waardoor het resultaat hiervan voor de partijen niet steeds voorspelbaar is.

Zoals wij hebben gezien, strekt het Executieverdrag ertoe dat een gemiddeld oordeelkundig verweerder redelijkerwijs kan voorzien, voor welke andere rechter dan die van de staat van zijn woonplaats hij zou kunnen worden opgeroepen22.. Het wil dus binnen de Gemeenschap de rechtsbescherming van degenen die er gevestigd zijn, vergroten door het opstellen van gemeenschappelijke bevoegdheidsregels die zekerheid geven over de bevoegdheidsverdeling tussen de verschillende nationale gerechten waarbij een bepaald geschil kan worden aangebracht.23.

Wil de toepassing van deze regels een resultaat opleveren dat voor een oordeelkundig verweerder voorzienbaar is, moeten zij van grote eenvoud zijn. De wijze waarop volgens de aangehaalde arresten De Bloos et Tessili vastgesteld moet worden welke rechter bevoegd is, noodzaakt de nationale rechter waarbij het geschil aanhangig is gemaakt, tot het verrichten van verschillende ingewikkelde onderzoeken waarvan de afloop zich niet gemakkelijk laat voorspellen door de partijen bij de overeenkomst.

Zo moet de aangezochte rechter eerst de aard van de contractuele verbintenis die aan de vordering ten grondslag ligt, bepalen. Indien de eiser zijn vordering baseert op verschillende verbintenissen, zal de rechter in voorkomend geval moeten bepalen of er een hiërarchie daartussen bestaat waardoor hij overeenkomstig het aangehaalde arrest Shenavai van het gehele geschil kennis kan nemen.

Vervolgens moet de aangezochte rechter nagaan welk recht volgens zijn collisieregels van toepassing is op de verbintenis die aan de vordering ten grondslag ligt. Zo zal hij eventueel aansluiting moeten zoeken bij het Verdrag inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst, ter ondertekening opengesteld te Rome op 19 juni 1980.24.

Volgens het bij dit verdrag ingevoerde stelsel is het recht dat van toepassing is op overeenkomsten, het recht dat partijen hebben gekozen. Bij gebreke van deze keuze stelt het verdrag het beginsel, dat de overeenkomst wordt beheerst door het recht van het land waarmee zij het nauwst is verbonden, waarbij, behoudens uitzondering, wordt vermoed dat dit het land is waar de partij die de kenmerkende prestatie moet verrichten, op het tijdstip van het sluiten van de overeenkomst haar gewone verblijfplaats heeft.

Het aldus gekozen materiële recht kan ook een internationaal verdrag zijn dat de betrokken lidstaat heeft ondertekend en geratificeerd, zoals het verdrag van de Verenigde Naties inzake internationale koopovereenkomsten betreffende roerende zaken, tot stand gekomen te Wenen op 11 april 1980.

Ten slotte moet de rechter op basis van het toepasselijke materiële recht de plaats van uitvoering van de litigieuze verbintenis uit overeenkomst vaststellen. Hij kan zich alleen bevoegd verklaren als deze plaats binnen zijn territoriale bevoegdheidsgebied valt.

Deze werkwijze is derhalve ingewikkeld en brengt de toepassing van internationale verdragen mee, die ieder ernstige uitleggingsproblemen kunnen doen rijzen.25.

De derde tekortkoming van artikel 5, punt 1, sub b, van het Executieverdrag heeft te maken met het feit dat de regels waarnaar wordt gekeken om vast te stellen welk gerecht bevoegd is, niet de meest geschikte zijn om de rechter aan te wijzen die het nauwst is verbonden met het op te lossen geschil.

Zoals wij hebben gezien, is het doel van de in deze bepaling aan eiser gegeven mogelijkheid om af te wijken van het algemene beginsel dat de rechter van de woonplaats van verweerder bevoegd is, dat hij zijn vordering kan indienen bij het gerecht dat het dichtst bij de feiten van het geschil staat.

Deze doelstelling moet zonder twijfel worden afgewogen tegen het doel van rechtszekerheid en vooral met dat van voorspelbaarheid, doelen die ook door het Executieverdrag worden nagestreefd en waarvan het Hof heeft erkend dat ze voorrang hebben ten opzichte van de doelstelling van nabijheid. Bovendien is het bestaan van een band tussen het geschil en het gerecht op zich geen bevoegdheidscriterium waarin artikel 5, punt 1, van het Executieverdrag voorziet, aangezien het bevoegdheidscriterium dat daarin uitdrukkelijk wordt vermeld, de plaats van uitvoering van de verbintenis is.26.

De voorrang van de doelstelling van rechtszekerheid ten opzichte van die van verbondenheid kan dus een reden zijn, dat de door de eiser overeenkomstig artikel 5, punt 1, sub b, van het Executieverdrag aangezochte rechter niet degene is die de nauwste band heeft met het geschil.

Het probleem dat bij de uitvoering van deze bepaling rijst, is echter meer algemeen. Het heeft ermee te maken dat de krachtens de arresten De Bloos et Tessili toe te passen criteria geen rekening houden met de doelstelling van nabijheid.

Volgens de door de rechtspraak ontwikkelde werkwijze om de plaats van uitvoering vast te stellen, moet deze plaats namelijk worden bepaald aan de hand van het materiële recht van de lidstaten dan wel van een internationaal verdrag ter unificatie van dit materiële recht, en deze regels hebben niet tot doel de rechterlijke bevoegdheid vast te stellen. Bijgevolg is in het geval van betaling van een geldsom de rechter die volgens deze werkwijze bevoegd is, de rechter van de woonplaats van de schuldenaar dan wel van de schuldeiser, al naar gelang of in het nationale toepasselijke recht de schuld waarvan de voldoening wordt gevorderd, als breng- dan wel als haalschuld wordt beschouwd.

Het ligt voor de hand dat in al die gevallen de doelstelling van nabijheid pas werkelijk betekenis krijgt en pas echt kan worden verwezenlijkt, wanneer de bevoegde rechter de rechter is van het rechtsgebied waar de overeenkomst materieel dan wel in natura moet worden uitgevoerd. De bevoegdheid van deze rechter is dan gerechtvaardigd, aangezien hij wegens zijn nabijheid tot de plaats waar de kenmerkende prestatie van de overeenkomst wordt uitgevoerd, het beste in staat is om het door partijen aangevoerde feitelijke dan wel getuigenbewijs te waarderen alsook, eventueel, zelf de feiten vast te stellen.

Tegen deze achtergrond moeten de door verordening nr. 44/2001 ingevoerde nieuwe facultatieve bevoegdheidsregeling voor verbintenissen uit overeenkomst en de doelstellingen hiervan worden onderzocht.

Wanneer ik de door verordening nr. 44/2001 nagestreefde doelstellingen bezie, stel ik vast dat de verordening zoals alle op het gebied van de justitiële samenwerking in burgerlijke zaken getroffen maatregelen overeenkomstig artikel 65 EG, de bestaande regels wil verbeteren en vereenvoudigen.

Daartoe streeft zij, zoals ook blijkt uit de tweede en de elfde overweging van de considerans, naar eenvormigheid van de regels inzake jurisdictiegeschillen in burgerlijke en handelszaken door middel van bevoegdheidregels die ‘in hoge mate voorspelbaar’ zijn.

Inhoudelijk gezien geldt bij deze regels, net als in het Executieverdrag, het beginsel dat de rechter van de woonplaats van de verweerder bevoegd is, en deze bevoegdheid moet, zoals in de elfde overweging van de considerans van verordening nr. 44/2001 wordt aangegeven, altijd op die grond kunnen worden gevestigd. Evenzo moeten er, net als in voornoemd verdrag, naast deze in het algemeen geldende bevoegdheidsgrond alternatieve bevoegdheidsgronden mogelijk zijn.

Op dit punt bevestigt de gemeenschapswetgever uitdrukkelijk dat deze bijzondere bevoegdheden juist op de nabijheid van de rechter tot het geschil zijn gebaseerd. Zoals blijkt uit de twaalfde overweging van de considerans van verordening nr. 44/2001, zijn deze bijzondere bevoegdheden mogelijk op grond van de nauwe band tussen het gerecht en de vordering of de noodzaak een goede rechtsbedeling te vergemakkelijken.

Om deze verschillende doelstellingen te kunnen bereiken, is de facultatieve bevoegdheidsregeling voor verbintenissen uit overeenkomst in verordening nr. 44/2001 heel anders opgezet dan in het Executieverdrag.

Zo stelt artikel 5, punt 1, sub b, van verordening nr. 44/2001 een autonoom bevoegdheidscriterium vast voor de twee soorten overeenkomsten die in de internationale handelsbetrekkingen het meest voorkomen, die inzake koop en verkoop van roerende lichamelijke zaken en die inzake diensten.

Bovendien is dit autonome bevoegdheidscriterium in die twee gevallen de plaats van uitvoering van de prestatie die de overeenkomst kenmerkt, dat wil zeggen bij de overeenkomst van koop en verkoop de plaats waar de zaken worden geleverd, en bij de overeenkomst tot het verrichten van diensten de plaats waar de diensten worden verstrekt.

In dit stadium van mijn analyse kunnen wij de volgende lessen trekken uit het systeem van artikel 5, punt 1, sub b, van verordening nr. 44/2001 en de doelstellingen hiervan.

In de eerste plaats, wat de overeenkomsten inzake koop en verkoop van roerende lichamelijke zaken en diensten betreft, vormen de bepalingen van artikel 5, punt 1, sub b, van verordening nr. 44/2001 in zekere zin de ‘principiële’ bijzondere bevoegdheidsregel. De bepaling in artikel 5, punt 1, sub a, van deze verordening, die de oude regel van het Executieverdrag27. overneemt, heeft voor deze twee soorten overeenkomsten alleen maar een aanvullende rol. Zoals artikel 5, punt 1, sub c, van deze verordening uitdrukkelijk vermeldt, is artikel 5, punt 1, sub a, slechts van toepassing indien artikel 5, punt 1, sub b, niet van toepassing is.

Ten tweede geldt de bijzondere bevoegdheidsregel van artikel 5, punt 1, sub b, van verordening nr. 44/2001 voor alle op een overeenkomst gebaseerde vorderingen. Met andere woorden, de gemeenschapswetgever heeft, zoals uit de toelichting bij het voorstel van de Commissie aan de Raad van 14 juli 1999 blijkt28., een einde willen maken aan de pluraliteit van bevoegde fora voor op dezelfde overeenkomst gebaseerde vorderingen.

De plaats waar de zaken worden geleverd en de plaats waar de diensten worden verstrekt, zijn voortaan het bevoegdheidscriterium ten aanzien van alle vorderingen uit overeenkomsten van koop van roerende zaken of tot het verrichten van diensten. Dit criterium is van toepassing ongeacht welke verbintenis aan de eis ten grondslag ligt, en wanneer de eis op verschillende verbintenissen betrekking heeft.

Bijgevolg is artikel 5, punt 1, sub b, van verordening nr. 44/2001 van toepassing op een vordering die, zoals in casu, erop gericht is terugbetaling te verkrijgen overeenkomstig een clausule van terugname van niet-verkochte goederen. Deze opvatting wordt overigens gedeeld door de verwijzende rechter, die van mening is dat artikel 5, punt 1, van verordening nr. 44/2001 één enkel aanknopingspunt geeft voor alle rechten die uit een overeenkomst voorvloeien, en derhalve ook voor alle afgeleide contractuele rechten als de onderhavige.

Ten derde is, evenals in het door het Executieverdrag ingevoerde systeem, het bestaan van een band tussen het geschil en het gerecht als zodanig geen bevoegdheidscriterium in artikel 5, punt 1, sub b, van verordening nr. 44/2001. Het is slechts de reden waarop deze bijzondere bevoegdheid is gebaseerd. Het bevoegdheidscriterium is de plaats waar de zaken worden geleverd en waar de diensten worden verstrekt.

Bijgevolg is de voornaamste doelstelling van deze bepaling de rechtszekerheid, die vereist dat de algemene bevoegdheidsregels in hoge mate voorspelbaar moeten zijn. Door als bevoegdheidscriterium een autonoom criterium te hanteren, verlaat de communautaire wetgever het ingewikkelde systeem van in het arrest Tessili voor het vaststellen van de plaats van uitvoering van de overeenkomst. En doordat als autonoom criterium een gegeven is gekozen dat meestal louter feitelijk is en daarom gemakkelijk herkenbaar, zijn de partijen in staat om redelijkerwijs te voorspellen bij welke andere rechter dan die van de staat waar de eiser zijn woonplaats heeft, een uit een overeenkomst voorvloeiend geschil aanhangig kan worden gemaakt.

In het systeem van artikel 5, punt 1, sub b, van verordening nr. 44/2001 is de rechtszekerheid dus gewaarborgd, aangezien de overeenkomstsluitende partijen weten dat alle vorderingen die uit deze overeenkomst voorvloeien, kunnen worden ingediend bij het gerecht van de plaats waar de goederen worden geleverd of de diensten worden verstrekt.

Bovendien wordt in dit systeem beter rekening gehouden met de reden waarop deze bijzondere bevoegdheid is gebaseerd, aangezien de bevoegde rechter de rechter is van het ressort waar de prestatie die de overeenkomst kenmerkt, moet plaatsvinden. Bijgevolg zal de aangewezen rechter, indien de overeenkomst is uitgevoerd of een begin is gemaakt met de feitelijke uitvoering, inderdaad in het merendeel der gevallen fysiek het dichtst bij de bewijsargumenten staan die voor de oplossing van het geschil relevant zijn.

Thans moet worden onderzocht of een dergelijk systeem van toepassing kan zijn, en de doelstellingen van verordening nr. 44/2001 kan verwezenlijken, ingeval er meerdere plaatsen van uitvoering in één enkele lidstaat zijn.

Gelet op het voorgaande komt de vraag of artikel 5, punt 1, sub b, van verordening nr. 44/2001 van toepassing is ingeval er meerdere plaatsen van uitvoering in één enkele lidstaat zijn, in wezen erop neer of in een dergelijk geval de doelstelling om een hoge mate van voorspelbaarheid te verzekeren, kan worden verwezenlijkt.

Volgens mij is dat wel degelijk het geval, wanneer alle leveringen op het grondgebied van één enkele lidstaat hebben plaatsgevonden.

Om de mate van voorspelbaarheid te bepalen waarop verweerder krachtens verordening nr. 44/2001 aanspraak mag maken, moet naar mijn mening naar de voornaamste doelstelling van deze verordening worden gekeken.

Volgens de tweede overweging van de considerans heeft deze verordening als voornaamste doelstelling de eenmaking van de regels inzake jurisdictiegeschillen in burgerlijke en handelszaken alsook de vereenvoudiging van de formaliteiten met het oog op de erkenning en tenuitvoerlegging in een lidstaat van in een andere lidstaat gewezen rechterlijke beslissingen.

Daarmee wordt beoogd de jurisdictieconflicten in het kader van internationale geschillen op te lossen. Zoals de regering van het Verenigd Koninkrijk terecht uiteenzet, bepaalt verordening nr. 44/2001 de internationale bevoegdheid van de gerechten van de lidstaten. Aldus wordt vermeden dat in verschillende lidstaten parallelle procedures worden aangespannen en dat in twee lidstaten met elkaar onverenigbare beslissingen worden gewezen.

Dit streven wordt duidelijk uitgedrukt in artikel 2 van de verordening nr. 44/2001, dat bepaalt dat zij die woonplaats hebben op het grondgebied van een lidstaat, ‘voor de gerechten van die lidstaat’ moeten worden opgeroepen. Evenzo geeft artikel 5, punt 1, sub b, van deze verordening aan onder welke voorwaarden die persoon, in afwijking van artikel 2, ‘in een andere lidstaat [kan] worden opgeroepen’. Verordening nr. 44/2001 regelt dus, net als het Executieverdrag29., de internationale jurisdictiegeschillen tussen de rechtsorden van de lidstaten.

De omstandigheid dat er verschillende plaatsen van levering zijn in eenzelfde lidstaat en aldaar verschillende rechters bevoegd kunnen zijn om van het geschil kennis te nemen, maakt de verwezenlijking van het door verordening nr. 44/2001 nagestreefde doel derhalve niet twijfelachtig. Gesteld al dat verschillende gerechten van de betrokken lidstaat bevoegd zijn wegens de pluraliteit van leveringsplaatsen, dan neemt dat immers niet weg dat al deze gerechten in dezelfde lidstaat zijn gelegen. Er bestaat derhalve geen gevaar voor onderling onverenigbare beslissingen van rechters van verschillende lidstaten.

Weliswaar zou hiertegen kunnen worden aangevoerd dat verordening nr. 44/2001 niet alleen een internationale strekking heeft, maar in zekere zin ook een ‘territoriale’. Zo is krachtens artikel 5, punt 1, sub b, van deze verordening niet zomaar een gerecht van de betrokken lidstaat bevoegd. De gemeenschapswetgever heeft gewild dat de rechter die van het geschil kennisneemt, de nationale rechter is die materieel bevoegd is in het territoriale rechtsgebied waar de goederen zijn geleverd dan wel de diensten zijn verstrekt.

Deze precisering dient evenwel enkel ter bevestiging dat de bevoegde nationale rechter inderdaad degene behoort te zijn, die in het algemeen de nauwste band met de materiële feiten van het geschil heeft. Deze doelstelling wordt niet miskend ingeval er meerdere plaatsen van levering zijn in eenzelfde lidstaat. Wanneer de eis, zoals in casu, zonder onderscheid betrekking heeft op alle leveringen, hebben alle gerechten in het territoriale ressort waar een of verschillende leveringen zijn verricht, dezelfde band met de materiële feiten van het geschil. Derhalve wordt, ongeacht welk van deze gerechten door eiser wordt geadieerd en waarbij alle op de overeenkomst tussen partijen gebaseerde vorderingen zullen moeten worden ingediend, de doelstelling van nabijheid verwezenlijkt.

Bijgevolg is, zoals de Commissie terecht heeft aangegeven, de toepassing van artikel 5, punt 1, sub b, van verordening nr. 44/2001 ingeval er meerdere plaatsen van levering in een enkele lidstaat zijn, in overeenstemming met de doelstelling van nabijheid die in deze bijzondere bevoegdheidsregel is besloten.

Wanneer ik thans de vraag onderzoek vanuit de concrete situatie van de verweerder, geloof ik ten slotte ook niet dat de toepassing van de betrokken regel in geval van meerdere plaatsen van levering op het grondgebied van een lidstaat, in strijd is met de bescherming die hij van verordening nr. 44/2001 mag verwachten.

De verweerder moet, als partij bij een internationale koopovereenkomst, verwachten dat hij op grond van de door artikel 5, punt 1, sub b, van verordening nr. 44/2001 aan de eiser geboden mogelijkheid eventueel voor een rechter van een andere lidstaat dan die van zijn woonplaats wordt gedaagd. De verweerder weet dat eiser volgens deze bepaling de mogelijkheid heeft om hem aan te spreken voor het gerecht van de plaats van uitvoering van de kenmerkende prestatie van de overeenkomst. In casu moest LEXX International Vertriebs, die de goederen in Oostenrijk heeft geleverd, weten dat Color Drack haar in geval van een geschil voor een Oostenrijkse rechter kon dagen.

Ik denk niet dat er voor de verweerder veel verschil is tussen één enkele levering en meerdere leveringen waardoor meerdere rechters in een enkele lidstaat bevoegd kunnen zijn. Het voornaamste probleem voor een vennootschap of particulier die verwikkeld raakt in een internationaal geschil, is om in de verdediging van zijn belangen in een andere lidstaat dan de zijne te voorzien. Deze vennootschap of particulier zal genoodzaakt zijn een raadsman te kiezen waarmee hij kan communiceren en die de taal, de procedure en de gang van zaken kent van de gerechten van die andere lidstaat. Als de verweerder deze raadsman eenmaal heeft gevonden en hij heeft besloten hem zijn vertrouwen te schenken, is de vraag of deze laatste hem in die staat bij het gerecht van de ene of de andere stad moet vertegenwoordigen, in wezen alleen van invloed op de hoogte van zijn kosten.

Bovendien is in het geval van meerdere plaatsen van levering in dezelfde lidstaat de verweerder, die deze plaatsen kent aangezien zij bij overeenkomst zijn vastgesteld, in staat te voorzien bij welke gerechten van die staat hij eventueel zou kunnen worden gedaagd, door zich te informeren over de toepasselijke nationale regels.

Ten slotte moet bij de beoordeling van de werkingssfeer van artikel 5, punt 1, sub b, van verordening nr. 44/2001 in herinnering worden gebracht dat het de overeenkomstsluitende partijen vrij staat om het gebruik van de facultatieve bevoegdheid van deze bepaling in te perken of uit te sluiten. Zo kunnen zij onderling overeenkomen welke van de verschillende plaatsen van levering bevoegdheidscheppend is. Artikel 5, punt 1, sub b, van verordening nr. 44/2001 bepaalt namelijk dat de criteria voor de autonome bevoegdheid van toepassing zijn ‘tenzij anders is overeengekomen’.

Evenzo kunnen de overeenkomstsluitende partijen bepalen welke rechter of rechters bevoegd is c.q. zijn om kennis te nemen van geschillen die naar aanleiding van deze overeenkomst ontstaan, door een overeenkomst tot aanwijzing van het bevoegd gerecht te sluiten in de door artikel 23 van verordening nr. 44/2001 vereiste vorm.

Gelet op deze overwegingen ben ik van mening dat de facultatieve bevoegdheidsregel van artikel 5, punt 1, sub b, van verordening nr.44/2001 toepasselijk is in geval van meerdere plaatsen van levering, wanneer deze plaatsen op het grondgebied van één enkele lidstaat zijn gelegen.

Mij lijkt deze zienswijze niet in strijd met de oplossing van het Hof in het reeds aangehaalde arrest Besix.

In die zaak ging het erom of de facultatieve bevoegdheidsregel van artikel 5, punt 1, Executieverdrag van toepassing was in het geval dat de verbintenis die aan de eis ten grondslag lag, in een exclusiviteitsbeding bestond, waarbij beide ondernemingen zich jegens elkaar hadden verplicht om in het kader van een openbare aanbesteding met elkaar samen te werken en geen verbintenissen met andere partners aan te gaan.

Het Hof was van oordeel dat in een dergelijk geval deze facultatieve bevoegdheidsregel niet van toepassing was, omdat de litigieuze verbintenis uit overeenkomst bestond in een verbintenis om niet te doen, zonder enige geografische beperking. Derhalve achtte het Hof het niet mogelijk om één enkele plaats van uitvoering vast te stellen, aangezien de betrokken verbintenis in alle lidstaten moest worden uitgevoerd.

Deze oplossing kan volgens mij niet worden toegepast, wanneer alle plaatsen van uitvoering in één enkele lidstaat zijn gelegen.30.

Thans dient te worden onderzocht of de eiser krachtens verordening nr. 44/2001 zijn vordering kan indienen bij het gerecht van de plaats van levering van zijn keuze of bij het gerecht van een specifieke plaats van levering.