HvJ EG, 18-12-2007, nr. C-64/05 P

Zoals het Gerecht in punt 58 van het bestreden arrest terecht heeft verklaard, verleent artikel 4, lid 5, van verordening nr. 1049/2001 de lidstaten een positie die verschilt van andere derden, door te bepalen dat elke lidstaat, anders dan laatstgenoemden, de instelling kan verzoeken van hem afkomstige documenten niet zonder zijn voorafgaande toestemming openbaar te maken.

In dit verband heeft het Gerecht in ditzelfde punt 58 eveneens op goede gronden geoordeeld dat het in genoemde bepaling neergelegde vereiste van ‘voorafgaande toestemming’ van de lidstaat een dode letter zou kunnen blijven indien het deze instelling, ondanks het verzet dat de lidstaat tegen de openbaarmaking van een van hem afkomstig document heeft geuit, en ook al heeft de instelling geenszins de ‘toestemming’ van deze lidstaat verkregen, niettemin vrij zou staan, het betrokken document openbaar te maken. Een dergelijk vereiste zou immers geen enkel nuttig effect en zelfs geen enkele betekenis hebben, indien de verplichting om voor de openbaarmaking van dit document ‘voorafgaande toestemming’ te verkrijgen, in laatste instantie zou afhangen van de discretionaire wil van de instelling waarbij dit document berust.

Aangezien ‘toestemming’ juridisch verschilt van louter ‘advies’, verzetten de bewoordingen zelf van artikel 4, lid 5, van verordening nr. 1049/2001 zich dus tegen een uitlegging volgens welke deze bepaling een lidstaat die van de hierin geboden mogelijkheid gebruik heeft gemaakt, louter het recht zou verlenen om door de instelling te worden geraadpleegd alvorens deze laatste besluit om, in voorkomend geval ondanks het verzet van de betrokken lidstaat, toegang tot het document in kwestie te verlenen.

Bovendien moet worden vastgesteld dat de lidstaten reeds ruimschoots over dit recht om te worden geraadpleegd beschikken ingevolge artikel 4, lid 4, van deze verordening, op grond waarvan de derde moet worden ‘geraadpleegd’ ingeval het niet duidelijk is of het document wel of niet openbaar moet worden gemaakt.

De omstandigheid dat in artikel 4, lid 5, van verordening nr. 1049/2001 een andere terminologie wordt gebruikt dan in artikel 9, lid 3, van deze verordening, volgens welke bepaling evenwel eveneens toestemming van de verstrekker van het document moet worden verkregen, heeft geen invloed op de in de punten 44 en 45 van het onderhavige arrest gegeven uitlegging. Anders dan dit artikel 9, lid 3, maakt bedoeld artikel 4, lid 5, de voorafgaande toestemming van de lidstaat immers niet tot een absolute voorwaarde voor openbaarmaking van een document, maar is de eventuele noodzaak van die toestemming gekoppeld aan de voorwaarde dat de betrokken lidstaat vooraf de wil daartoe heeft geuit. In die omstandigheden wordt met het gebruik van de woorden ‘kan verzoeken’ louter benadrukt dat deze bepaling een mogelijkheid invoert voor de lidstaat, waarbij enkel het daadwerkelijke gebruik van die mogelijkheid er in een bepaald geval toe leidt dat de voorafgaande toestemming van de lidstaat een voorwaarde wordt voor toekomstige openbaarmaking van het betrokken document.

Evenmin kan worden aanvaard het argument dat artikel 4, lid 5, van verordening nr. 1049/2001 op basis van de bepalingen van artikel 5 van deze verordening moet worden uitgelegd, zodat een evenwicht wordt verzekerd tussen de behandeling van documenten afkomstig van de instellingen die bij de lidstaten berusten, en de behandeling van documenten die van de lidstaten afkomstig zijn en bij de instellingen berusten.

Daartoe volstaat de vaststelling dat de gemeenschapswetgever zich met betrekking tot deze twee categorieën documenten in zeer uiteenlopende bewoordingen heeft uitgedrukt, door in artikel 5, eerste alinea, van verordening nr. 1049/2001 enkel gewag te maken van de verplichting voor de lidstaten om de instellingen te ‘raadplegen’, wanneer wordt verzocht om toegang tot een document dat van deze laatste afkomstig is.

Uit het voorgaande volgt dat, wanneer een lidstaat gebruik heeft gemaakt van de hem door artikel 4, lid 5, van verordening nr. 1049/2001 geboden mogelijkheid om te verzoeken dat een bepaald document dat van hem afkomstig is, niet zonder zijn voorafgaande toestemming openbaar zal worden gemaakt, voor de eventuele openbaarmaking van dit document door de instelling, zoals het Gerecht in punt 58 van het bestreden arrest terecht heeft geoordeeld, vooraf toestemming van deze lidstaat moet worden verkregen.

Het bestreden arrest geeft daarentegen blijk van onjuiste rechtsopvattingen met betrekking tot de draagwijdte van die voorafgaande toestemming.

Zoals onder meer het Koninkrijk Denemarken in herinnering heeft gebracht, volgt uit artikel 255, lid 2, EG dat de beperkingen betreffende het in lid 1 van dit artikel gewaarborgde recht op toegang tot documenten, die door de Raad volgens de procedure van artikel 251 EG moeten worden bepaald, noodzakelijk dienen te zijn ‘op grond van openbare of particuliere belangen’.

Als respons op deze verdragsbepaling, waarvan zij de uitvoering verzekert, heeft verordening nr. 1049/2001 tot doel, zoals uit de vierde overweging van haar considerans en uit artikel 1, sub a, ervan blijkt, de beginselen, de voorwaarden en de beperkingen betreffende het recht van toegang tot documenten op grond van openbare of particuliere belangen te bepalen, en wel zodanig, dat een zo ruim mogelijke toegang wordt gewaarborgd.

Voorts volgt uit de tweede en de derde overweging van de considerans van deze verordening dat deze de doorzichtigheid van het communautaire besluitvormingsproces beoogt te verbeteren, welke doorzichtigheid een grotere legitimiteit en meer doelmatigheid en verantwoordelijkheid van de administratie ten opzichte van de burgers binnen een democratisch systeem waarborgt.

Zoals in de tiende overweging van de considerans van verordening nr. 1049/2001 wordt onderstreept, verklaart juist dit streven naar een betere doorzichtigheid van het communautaire besluitvormingsproces dat, zoals artikel 2, lid 3, van deze verordening bepaalt, het recht op toegang tot bij het Parlement, de Raad en de Commissie berustende documenten niet alleen geldt voor documenten die door deze instellingen zijn opgesteld, maar ook voor documenten van derden, waartoe ook de lidstaten behoren, zoals in artikel 3, sub b, van de verordening uitdrukkelijk is gepreciseerd.

Hiermee heeft de gemeenschapswetgever, zoals het Gerecht in de punten 53 en 54 van het bestreden arrest heeft opgemerkt, met name de tot dan geldende auteursregel afgeschaft. Blijkens de besluiten 93/731/EG van de Raad van 20 december 1993 betreffende toegang van het publiek tot documenten van de Raad (PB L 340, blz. 43), 94/90/EGKS, EG, Euratom van de Commissie van 8 februari 1994 inzake de toegang tot documenten van de Commissie (PB L 46, blz. 58) en 97/632/EG, EGKS, Euratom van het Europees Parlement van 10 juli 1997 inzake de toegang van het publiek tot de documenten van het Europees Parlement (PB L 263, blz. 27) hield die regel in dat wanneer de auteur van een document dat bij een instelling berustte een natuurlijke persoon of een rechtspersoon, een lidstaat, een andere instelling of een ander orgaan van de Gemeenschap of enig ander nationaal of internationaal organisme was, het verzoek om toegang tot het document rechtstreeks tot de auteur ervan moest worden gericht.

Derhalve beogen de bepalingen van artikel 4, leden 1 tot en met 3, van verordening nr. 1049/2001, waarin een aantal materiële uitzonderingen zijn opgenomen, en ook de artikelen 2, lid 5, en 9 van deze verordening, die een bijzondere regeling voor gevoelige documenten bevatten, de objectieve beperkingen van openbaar of particulier belang te definiëren die een weigering van openbaarmaking van bij de instellingen berustende documenten kunnen rechtvaardigen, ongeacht of deze documenten door deze instellingen zijn opgesteld dan wel ontvangen, en, in dit laatste geval, of zij van de lidstaten dan wel van andere derden afkomstig zijn.

In die context moet worden vastgesteld dat een uitlegging van artikel 4, lid 5, van verordening nr. 1049/2001 volgens welke dit artikel de lidstaat een algemeen en onvoorwaardelijk vetorecht verleent waarmee hij zich louter discretionair en zonder zijn besluit te hoeven motiveren tegen de openbaarmaking van elk bij een gemeenschapsinstelling berustend document kan verzetten, op de enkele grond dat dit document van die staat afkomstig is, niet verenigbaar is met de in de punten 53 tot en met 56 van het onderhavige arrest vermelde doelstellingen.

In dit verband zij er in eerste plaats op gewezen dat, zoals onder meer het Koninkrijk Zweden betoogt en de advocaat-generaal in punt 44 van zijn conclusie heeft opgemerkt, de uitlegging die het Gerecht hiermee heeft gevolgd, het gevaar zou meebrengen dat de auteursregel, die de gemeenschapswetgever juist heeft afgeschaft, voor de lidstaten op zijn minst gedeeltelijk weer wordt ingevoerd.

Behalve dat de auteursregel weer zou worden ingevoerd, zou deze uitlegging in de tweede plaats ertoe kunnen leiden dat de doorzichtigheid van het communautaire besluitvormingsproces potentieel aanzienlijk wordt verminderd, in strijd met de door verordening nr. 1049/2001 beoogde doelstellingen.

Artikel 4, lid 5, van verordening nr. 1049/2001 ziet immers geenszins enkel op documenten waarvan de lidstaten de ‘auteurs’ zijn of die door hen zijn ‘opgesteld’, maar heeft potentieel betrekking op elk document dat van een lidstaat ‘afkomstig’ is, dat wil zeggen, zoals de Commissie terecht aanvoert en zowel IFAW als alle lidstaten die bij onderhavige hogere voorziening partij zijn ter terechtzitting hebben erkend, op alle documenten, ongeacht de auteur ervan, die een lidstaat aan een instelling overlegt. In casu is het enige relevante criterium de herkomst van een document en de overdracht door de betrokken lidstaat van een document dat in zijn bezit was.

In dit verband moet evenwel worden benadrukt dat, zoals het Koninkrijk Zweden ter terechtzitting heeft verklaard en de advocaat-generaal in punt 42 van zijn conclusie heeft gepreciseerd, een discretionair vetorecht voor de lidstaten in die omstandigheden potentieel tot gevolg zou hebben dat een bijzonder belangrijke categorie van documenten die aan het communautaire besluitvormingsproces ten grondslag kunnen liggen en dit proces kunnen verduidelijken, niet langer onder de bepalingen van verordening nr. 1049/2001 vallen.

Zoals onder meer IFAW heeft beklemtoond, vormen de lidstaten immers zowel als leden van de Raad als in hun hoedanigheid van deelnemers aan de talrijke nu eens door de Raad en dan weer door de Commissie opgerichte comités, een belangrijke bron van informatie en van documenten die onmisbaar zijn voor het communautaire besluitvormingsproces.

Hieruit volgt dat het recht van toegang van het publiek in zoverre zonder objectieve reden potentieel zou worden aangetast. Het nuttig effect van dat recht zou hierdoor aanzienlijk worden verminderd (zie naar analogie arrest van 6 december 2001, Raad/Hautala, C-353/99 P, Jurispr. blz. I-9565, punt 26).

In de derde plaats biedt geen enkele bepaling van verordening nr. 1049/2001 steun voor de door het Gerecht aanvaarde stelling dat de gemeenschapswetgever bij wege van artikel 4, lid 5, van die verordening een soort collisieregel heeft willen uitvaardigen teneinde de toepassing van de nationale voorschriften — of zelfs, zoals de Commissie heeft gesuggereerd, van het beleid van de lidstaten — op het gebied van de toegang tot van deze laatste afkomstige documenten veilig te stellen ten koste van de specifieke regels die deze verordening ter zake oplegt.

In dit verband zij er immers in de eerste plaats aan herinnerd dat, gelet op de door verordening nr. 1049/2001 beoogde doelstellingen, waaronder de in de tweede overweging van de considerans van deze verordening in herinnering gebrachte omstandigheid dat het recht van het publiek op toegang tot documenten van de instellingen gelieerd is met het democratische systeem waartoe deze laatste behoren, en het feit dat deze verordening, zoals in de vierde overweging van de considerans en in artikel 1 ervan wordt gepreciseerd, ertoe strekt het publiek een zo ruim mogelijke toegang tot documenten te verlenen, de in artikel 4 van deze verordening opgesomde uitzonderingen op dit recht strikt moeten worden uitgelegd en toegepast (zie in die zin, met betrekking tot de regeling die vóór verordening nr. 1049/2001 gold, arrest van 11 januari 2000, Nederland en Van der Wal/Commissie, C-174/98 P en C-189/98 P, Jurispr. blz. I-1, punt 27, en arrest Raad/Hautala, reeds aangehaald, punten 24 en 25, alsook, met betrekking tot verordening nr. 1049/2001, arrest van 1 februari 2007, Sison/Raad, C-266/05 P, Jurispr. blz. I-1233, punt 63).

In de tweede plaats is in de punten 55 en 56 van het onderhavige arrest reeds benadrukt, dat uit de tiende overweging van de considerans van verordening nr. 1049/2001 en uit artikel 2, lid 3, van deze verordening duidelijk blijkt dat alle bij de instellingen berustende documenten binnen de werkingssfeer van deze verordening vallen, met inbegrip van documenten die afkomstig zijn van de lidstaten, zodat de toegang tot die documenten in beginsel wordt beheerst door de bepalingen van deze verordening, die waarin materiële uitzonderingen op het recht van toegang zijn neergelegd daaronder begrepen.

Zo volgt bijvoorbeeld uit artikel 4, lid 4, van verordening nr. 1049/2001 dat indien het volgens de betrokken instelling duidelijk is dat de toegang tot een van een lidstaat afkomstig document moet worden geweigerd op grond van de in de leden 1 of 2 van dit artikel voorziene uitzonderingen, zij de verzoeker toegang weigert zonder dat zij de lidstaat waarvan het document afkomstig is hoeft te raadplegen en zulks ongeacht of deze lidstaat al dan niet vooraf een verzoek krachtens artikel 4, lid 5, van deze verordening heeft gedaan. In dat geval is het derhalve duidelijk dat de betrokken instelling op het verzoek om toegang enkel beslist op basis van de uitzonderingen die rechtstreeks voortvloeien uit de voorschriften van het gemeenschapsrecht.

In de derde plaats moet worden vastgesteld dat artikel 4, lid 5, van deze verordening, evenals de leden 1 tot en met 4 van dit artikel, geen verwijzing naar bepalingen van het nationale recht van de lidstaat bevat.

In de vierde plaats heeft de omstandigheid dat de vijftiende overweging van de considerans van verordening nr. 1049/2001 preciseert dat deze verordening noch tot doel noch tot gevolg heeft, de nationale wetgevingen ter zake van toegang tot documenten te wijzigen, anders dan het Gerecht in punt 57 van het bestreden arrest heeft geoordeeld, geen invloed op de draagwijdte die aan artikel 4, lid 5, van deze verordening moet worden toegekend. Deze overweging, gelezen in haar geheel en in samenhang met artikel 5 van deze verordening, beoogt immers uitsluitend in herinnering te roepen dat verzoeken om toegang tot documenten die bij nationale autoriteiten berusten, ook wanneer die documenten van gemeenschapsinstellingen afkomstig zijn, onderworpen blijven aan de op deze autoriteiten toepasselijke nationale regels, zonder dat de bepalingen van verordening nr. 1049/2001 daarvoor in de plaats komen, onverminderd de in bedoeld artikel 5 gestelde eisen die uit de in artikel 10 EG neergelegde verplichting tot loyale samenwerking voortvloeien.

Bovendien blijven documenten die een lidstaat aan een derde doorgeeft, niet enkel aan de rechtsorde van deze staat onderworpen. Zoals het Koninkrijk Zweden terecht opmerkt valt een gemeenschapsinstelling, als externe autoriteit die losstaat van de lidstaten, inzake de toegang tot bij haar berustende documenten onder een rechtsorde met eigen regels. Hieruit volgt onder meer, zoals de advocaat-generaal in punt 47 van zijn conclusie heeft verklaard, dat de regels die deze toegang beheersen, niet kunnen leiden tot wijziging van het nationale recht dat de toegang tot een bij een nationale autoriteit berustend document regelt.

In de vijfde plaats heeft, zoals IFAW benadrukt, de door het Gerecht gegeven uitlegging tot gevolg dat de toegang tot eenzelfde type document, met eenzelfde belang voor de verduidelijking van het communautaire besluitvormingsproces, kan worden verleend of geweigerd op de uitsluitende grondslag van de herkomst van dit document.

Uitgaande van de specifieke omstandigheden van het onderhavige geding zou hieruit volgen dat documenten van dezelfde aard, die een beslissende rol kunnen hebben gespeeld bij de beslissing van de Commissie een gunstig advies uit te brengen over de uitvoering van een industrieel project in een gebied dat uit hoofde van de habitatrichtlijn is beschermd, voor het publiek nu eens toegankelijk en dan weer ontoegankelijk zouden zijn, afhankelijk van de bepalingen of van het beleid inzake de toegang tot documenten van de lidstaat waar dit project moet worden uitgevoerd.

Wat in de zesde plaats het subsidiariteitsbeginsel betreft, volstaat de vaststelling dat, hoewel zij dit beginsel ter ondersteuning van hun gemeenschappelijk standpunt hebben ingeroepen, noch het Koninkrijk Spanje, noch het Verenigd Koninkrijk, noch de Commissie hebben aangetoond of ook maar hebben getracht uit te leggen waarom dit beginsel eraan in de weg zou staan dat de openbaarmaking van documenten die van de lidstaten afkomstig zijn en bij de gemeenschapsinstellingen berusten in het kader van de uitoefening van hun besluitvormingsbevoegdheden, onder de communautaire bepalingen betreffende de toegang tot documenten zou vallen of zou verlangen dat die openbaarmaking niet door deze bepalingen, maar enkel door nationale bepalingen wordt beheerst.

Uit het voorgaande volgt dat artikel 4, lid 5, van verordening nr. 1049/2001 niet aldus kan worden uitgelegd dat het de lidstaten een algemeen en onvoorwaardelijk vetorecht verleent op grond waarvan deze zich discretionair zouden kunnen verzetten tegen de openbaarmaking van een van hen afkomstig document dat bij een instelling berust en waardoor de toegang tot dergelijke documenten niet langer door de bepalingen van deze verordening, maar enkel nog door de bepalingen van het nationale recht zou worden beheerst.

Verschillende elementen pleiten daarentegen voor een uitlegging van bedoeld artikel 4, lid 5, volgens welke de uitoefening van de bevoegdheid die deze bepaling de betrokken lidstaat verleent, wordt afgebakend door de materiële uitzonderingen die in de leden 1 en tot en met 3 van ditzelfde artikel zijn opgesomd en de lidstaat ter zake enkel over een bevoegdheid tot deelneming aan de communautaire besluitvorming beschikt. Zo bezien is de voorafgaande toestemming van de lidstaat waarnaar bedoeld lid 5 verwijst, niet te beschouwen als een discretionair vetorecht, maar als een vorm van conform advies aangaande het ontbreken van aan de leden 1 tot en met 3 ontleende uitzonderingsgronden.

Afgezien van het feit dat een dergelijke uitlegging zowel verenigbaar is met de door verordening nr. 1049/2001 beoogde doelstellingen, zoals deze in de punten 53 tot en met 56 van het onderhavige arrest in herinnering zijn gebracht, als met het in punt 66 van dit arrest vermelde vereiste om artikel 4 van deze verordening strikt uit te leggen, vindt deze uitlegging eveneens steun in de directere normatieve context van artikel 4, lid 5, van deze verordening.

Waar artikel 4, leden 1 tot en met 3, van verordening nr. 1049/2001 immers duidelijk materiële uitzonderingen vaststelt die een weigering om het gevraagde document over te leggen kunnen rechtvaardigen en in voorkomend geval noodzakelijk kunnen maken, voorziet lid 5 van dit artikel enkel in het vereiste van voorafgaande toestemming van de betrokken lidstaat ingeval deze laatste daartoe een uitdrukkelijk verzoek heeft ingediend.

Bovendien volgt dit lid 5 op een bepaling, te weten lid 4, waarin een procedureregel is vastgesteld op grond waarvan in de erin vermelde omstandigheden de derden moeten worden geraadpleegd.

Ten slotte verwijst lid 7 van artikel 4, waarin is geregeld gedurende welke periode de verschillende uitzonderingen op het recht van toegang van het publiek tot documenten van toepassing dienen te zijn, uitdrukkelijk enkel naar de uitzonderingen van de leden 1 tot en met 3 van dit artikel, zonder enige verwijzing naar lid 5 van dit artikel.

Bijgevolg kan zowel op grond van de plaats van voormeld lid 5 in het artikel waartoe het behoort als gelet op de inhoud van dit artikel, tegen de achtergrond van de door verordening nr. 1049/2001 beoogde doelstellingen, worden geoordeeld dat artikel 4, lid 5, van deze verordening een bepaling is die het communautaire besluitvormingsproces betreft.

Aangaande de standpunten van partijen betreffende de juridische draagwijdte van verklaring nr. 35, kan worden volstaan met op te merken dat de in punt 76 van het onderhavige arrest gegeven uitlegging hoe dan ook niet in strijd is met deze verklaring. Daarin wordt weliswaar uiteengezet dat de lidstaten zich bij de vaststelling van artikel 255, lid 1, EG de mogelijkheid hebben willen voorbehouden om een zekere zeggenschap te houden over de openbaarmaking van van hen afkomstige documenten, maar zij preciseert daarentegen geenszins om welke redenen ten gronde die zeggenschap aan de orde zou kunnen komen.

Hieraan moet nog worden toegevoegd dat volgens het aldus bij artikel 4, lid 5, van verordening nr. 1049/2001 ingevoerde besluitvormingsproces de betrokken instelling en de betrokken lidstaat zich hebben te houden aan de in artikel 4, leden 1 tot en met 3, van deze verordening neergelegde materiële uitzonderingen. Dit neemt echter niet weg dat de bescherming van de legitieme belangen van de lidstaten kan worden verzekerd uit hoofde van deze uitzonderingen alsmede uit hoofde van de bijzondere regeling die in artikel 9 van deze verordening is neergelegd met betrekking tot gevoelige documenten.

In dit verband kan met name niet worden uitgesloten dat de inachtneming van bepaalde nationale rechtsregels die een openbaar of particulier belang beschermen, zich tegen de openbaarmaking van een document verzetten en daartoe door de lidstaat worden ingeroepen, kan worden beschouwd als een algemeen belang dat bescherming verdient uit hoofde van de in deze verordening neergelegde uitzonderingen (zie met betrekking tot de regeling die vóór verordening nr. 1049/2001 gold, arrest Nederland en Van der Wal/Commissie, reeds aangehaald, punt 26).

Wat de procedurele implicaties van het aldus uitgelegde artikel 4, lid 5, van verordening nr. 1049/2001 betreft, dient in de eerste plaats te worden opgemerkt dat de tenuitvoerlegging van regels van gemeenschapsrecht aldus aan de instelling en aan de lidstaat die van de in dit lid 5 geboden mogelijkheid gebruik heeft gemaakt, gezamenlijk is toevertrouwd, zodat die tenuitvoerlegging tot stand moet komen door samenspraak tussen de instelling en de lidstaat, en deze laatste overeenkomstig de in artikel 10 EG neergelegde verplichting tot loyale samenwerking aldus moeten handelen en samenwerken dat deze regels daadwerkelijk kunnen worden toegepast.

Hieruit volgt om te beginnen dat de instelling waarbij een verzoek om toegang tot een van een lidstaat afkomstig document is ingediend en deze lidstaat, zodra de instelling die lidstaat van dat verzoek in kennis heeft gesteld, onverwijld dienen over te gaan tot loyale samenspraak over de eventuele toepassing van de in artikel 4, leden 1 tot en met 3, van verordening nr. 1049/2001 neergelegde uitzonderingen, waarbij zij er met name attent op moeten zijn dat de instelling een standpunt moet kunnen innemen binnen de termijnen waarbinnen zij ingevolge de artikelen 7 en 8 van deze verordening op dit verzoek om toegang moeten beslissen.

Vervolgens dient de lidstaat die zich na deze samenspraak tegen openbaarmaking van het betrokken document verzet, anders dan het Gerecht in punt 59 van het bestreden arrest heeft geoordeeld, dit verzet te motiveren op basis van bedoelde uitzonderingen.

De instelling kan immers geen gevolg geven aan het verzet van een lidstaat tegen openbaarmaking van een van hem afkomstig document, indien dit verzet geenszins is gemotiveerd of indien de aangevoerde motivering niet is geformuleerd onder verwijzing naar de in artikel 4, leden 1 tot en met 3, van verordening nr. 1049/2001 neergelegde uitzonderingen. Indien de betrokken lidstaat in weerwil van het uitdrukkelijke verzoek daartoe van de instelling in gebreke blijft om haar een dergelijke motivering te verstrekken, moet die instelling, indien zij harerzijds van mening is dat geen van die uitzonderingen van toepassing is, toegang verschaffen tot het gevraagde document.

Zoals tot slot onder meer uit de artikelen 7 en 8 van deze verordening volgt, dient de instelling zelf uiteen te zetten op welke gronden zij het verzoek om toegang afwijst. Deze verplichting impliceert dat de instelling in haar beschikking niet alleen melding maakt van het verzet dat de betrokken lidstaat tegen de openbaarmaking van het gevraagde document heeft geuit, maar ook van de redenen die die staat heeft ingeroepen om tot toepassing van een van de in artikel 4, leden 1 tot en met 3, van deze verordening voorziene uitzonderingen op het recht van toegang te concluderen. Die aanwijzingen kunnen de indiener van het verzoek immers in staat stellen, de oorsprong en de redenen van de weigering te begrijpen, en de bevoegde rechterlijke instantie om in voorkomend geval de haar te beurt vallende toetsing te verrichten.

In de tweede plaats moet op dit laatste punt worden gepreciseerd dat ingeval de lidstaat gemotiveerd weigert toestemming te verlenen voor toegang tot het betrokken document en de instelling zich bijgevolg verplicht ziet, het verzoek om toegang af te wijzen, de indiener van dit verzoek rechterlijke bescherming geniet, anders dan met name IFAW vreest.

Ter zake moet worden erkend dat volgens vaste rechtspraak het Hof in het kader van een beroep krachtens artikel 230 EG niet bevoegd is om zich over de regelmatigheid van een handeling van een nationale autoriteit uit te spreken (zie onder meer arrest van 3 december 1992, Oleificio Borelli/Commissie, C-97/91, Jurispr. blz. I-6313, punt 9).

Het is eveneens vaste rechtspraak dat aan die vaststelling niet wordt afgedaan door de omstandigheid dat de betrokken handeling in het kader van een communautair besluitvormingsproces is verricht, wanneer uit de bevoegdheidsverdeling op het betrokken gebied tussen de nationale autoriteiten en de gemeenschapsinstellingen duidelijk blijkt dat de handeling van de nationale autoriteit het beslissende gemeenschapsorgaan bindt en derhalve bepalend is voor de inhoud van de op gemeenschapsniveau te nemen beslissing (arrest Oleificio Borelli/Commissie, reeds aangehaald, punt 10).

In casu moet evenwel worden opgemerkt dat artikel 4, lid 5, van verordening nr. 1049/2001 er, evenals andere gemeenschapsregelingen waarover het Hof zich heeft moeten uitspreken (zie onder meer arrest van 6 december 2001, Carl Kühne e.a., C-269/99, Jurispr. blz. I-9517, punten 50–54), niet toe strekt een scheiding aan te brengen tussen twee bevoegdheden, de ene nationaal, de andere communautair, met verschillende doelstellingen. Zoals in punt 76 van het onderhavige arrest is uiteengezet, voert deze bepaling een besluitvormingsproces in dat enkel tot doel heeft te bepalen of toegang tot een document moet worden geweigerd op grond van een van de in artikel 4, leden 1 tot en met 3, van deze verordening neergelegde materiële uitzonderingen, aan welk besluitvormingsproces op de in dat voormeld punt 76 in herinnering gebrachte wijze zowel de gemeenschapsinstelling als de betrokken lidstaat deelnemen.

In een dergelijk geval behoort het tot de bevoegdheid van de gemeenschapsrechter om op verzoek van de belanghebbende aan wie door de aangezochte instelling toegang tot een document is geweigerd, te toetsen of die weigering op bedoelde uitzonderingen kon worden gebaseerd, ongeacht of die weigering voortvloeit uit de beoordeling van die uitzonderingen door de instelling zelf dan wel door de lidstaat. Voor het overige dient te worden opgemerkt dat jegens de belanghebbende de tussenkomst van de lidstaat er niet aan afdoet dat de beslissing die de instelling nadien tot hem richt in antwoord op het door hem bij haar ingediende verzoek om toegang tot een document dat in haar bezit is, een communautaire beslissing is.

Uit een en ander volgt dat het Gerecht blijk heeft gegeven van onjuiste rechtsopvattingen, die vernietiging van het bestreden arrest rechtvaardigen, door in de punten 58 en 59 van dat arrest te oordelen dat de weigering van een lidstaat uit hoofde van artikel 4, lid 5, van verordening nr. 1049/2001 om haar voorafgaande toestemming tot openbaarmaking van een document te verlenen, niet hoeft te worden gemotiveerd en ondanks het ontbreken van enige motivering voor de betrokken instelling neerkomt op een bevel om het document niet openbaar te maken, zonder dat de instelling kan onderzoeken of niet-openbaarmaking van het document gerechtvaardigd is, en door in punt 61 van dat arrest te oordelen dat dit verzet van de lidstaat tot gevolg heeft dat de toegang tot het desbetreffende document in dat geval niet door deze verordening, maar door de toepasselijke bepalingen van het nationale recht wordt beheerst.

Overeenkomstig artikel 61, eerste alinea, van het Statuut van het Hof van Justitie kan het Hof in geval van vernietiging van de beslissing van het Gerecht, de zaak zelf afdoen wanneer deze in staat van wijzen is. Dat is in casu het geval.