HvJ EG, 14-03-2006, nr. C-177/04

In haar brief van 27 mei 2005 en ter terechtzitting heeft de Franse regering gesteld dat een dergelijke herformulering van de conclusies van het verzoekschrift van de Commissie in de loop van het geding moet worden beschouwd als een nieuw verzoek, zodat het beroep niet-ontvankelijk wordt.

Zowel uit punt 36 van het arrest Commissie/Frankrijk van 25 april 2002 als uit het verzoekschrift en de repliek van de Commissie in de procedure waarin dat arrest is gewezen, blijkt inzonderheid dat deze instelling de Franse Republiek enkel heeft verweten dat zij in haar wettelijke regeling niet heeft bepaald dat de leverancier slechts subsidiair aansprakelijk is wanneer de producent onbekend is.

De Commissie heeft de Franse Republiek in het kader van die zaak daarentegen nooit verweten dat zij de krachtens artikel 3, lid 3, van richtlijn 85/374 op haar rustende verplichtingen niet is nagekomen door niet uitdrukkelijk uit te sluiten dat de leverancier aansprakelijk is wanneer deze de gelaedeerde de naam van zijn eigen leverancier heeft meegedeeld.

In het arrest Commissie/Frankrijk van 25 april 2002 kon het Hof dan ook geen dergelijke niet-nakoming vaststellen, zoals trouwens wordt bevestigd door het dictum van het arrest, waarin enkel een niet-nakoming van de Franse Republiek wordt vastgesteld op grond van het feit dat in haar wettelijke regeling was bepaald dat de distributeur van een gebrekkig product ‘steeds’ en onder dezelfde voorwaarden als de producent aansprakelijk is.

Derhalve kan de Commissie in het kader van de onderhavige procedure niet worden ontvangen in haar, in punt 18 van het onderhavige arrest vermelde, nieuw geformuleerde grief dat het arrest niet is uitgevoerd. Volgens de Franse regering heeft de vaststelling van de wet van 2004 integendeel gezorgd voor de volledige uitvoering van het arrest Commissie/Frankrijk van 25 april 2002 wat artikel 3, lid 3, van richtlijn 85/374 betreft, daar de distributeur van het gebrekkige product ten gevolge van deze wet voortaan niet meer ‘steeds’ en onder dezelfde voorwaarden als de producent aansprakelijk is.

Verder stelt de Franse regering dat de aldus door de Commissie geformuleerde nieuwe grief ook niet-ontvankelijk is omdat de Commissie de Franse Republiek niet tijdig heeft meegedeeld dat de nieuwe versie van artikel 1386-7 van de code civil, waarvan het ontwerp haar in de precontentieuze procedure was meegedeeld, de verweten niet-nakoming niet beëindigde.

Volgens haar stond het aan de Commissie om, overeenkomstig de krachtens artikel 10 EG op haar rustende verplichting tot loyale samenwerking, de Franse Republiek zo vroeg mogelijk de eventuele bezwaren mee te delen die nog konden bestaan tegen de nieuwe bepalingen die zij wilde vaststellen. De precontentieuze procedure heeft in dat opzicht onder meer juist tot doel de betrokken lidstaat de gelegenheid te geven zo snel mogelijk volledig te voldoen aan het gemeenschapsrecht.

In de eerste plaats zij eraan herinnerd dat het Hof in het dictum van het arrest Commissie/Frankrijk van 25 april 2002 heeft verklaard dat de Franse Republiek de krachtens artikel 3, lid 3, van richtlijn 85/374 op haar rustende verplichtingen niet was nagekomen door in artikel 1386-7, eerste alinea, van de code civil te bepalen dat de distributeur van een gebrekkig product steeds en onder dezelfde voorwaarden als de producent aansprakelijk is.

Ongeacht de juiste termen waarmee de Commissie de argumenten tot staving van de conclusies van haar verzoekschrift heeft kunnen formuleren, is die verklaring van het Hof een gevolg van de vaststelling dat de geldende Franse wettelijke regeling de leverancier in geen van de gevallen waarin artikel 3, lid 3, van richtlijn 85/374 in een dergelijke uitsluiting voorziet, ontsloeg van de aansprakelijkheid die normaal wordt gedragen door de producent.

Deze vaststelling van het Hof betreft met name het geval waarin een dergelijke uitsluiting van de aansprakelijkheid van de distributeur het gevolg is van het feit dat hij de gelaedeerde binnen een redelijke termijn de identiteit van zijn eigen leverancier heeft meegedeeld.

Verder mag de Commissie de omvang van de niet-nakoming waarvan zij krachtens artikel 228 EG de vaststelling vordert, beperken teneinde rekening te houden met gedeeltelijke maatregelen tot uitvoering van het arrest Commissie/Frankrijk van 25 april 2002 die zijn genomen tijdens de onderhavige procedure voor het Hof.

Aangezien de Commissie, zoals blijkt uit punt 22 van het onderhavige arrest, had mogen vorderen dat wordt vastgesteld dat de Franse Republiek de krachtens artikel 228, lid 1, EG op haar rustende verplichtingen niet was nagekomen, doordat zij bij het verstrijken van de in het met redenen omkleed advies gestelde termijn niet had bepaald dat de leveranciers in geen van de in artikel 3, lid 3, van richtlijn 85/374 bedoelde gevallen aansprakelijk zijn, kan deze instelling in casu namelijk niet worden verweten dat zij deze vaststelling slechts vordert voor één van die gevallen, omdat deze lidstaat maatregelen heeft genomen waarbij het arrest Commissie/Frankrijk van 25 april 2002 ten dele is uitgevoerd (zie mutatis mutandis arrest van 5 mei 1993, Commissie/België, C-174/91, Jurispr. blz. I-2275, punten 8–12).

Volgens de rechtspraak van het Hof betekent het feit dat het voorwerp van een beroep krachtens artikel 226 EG wordt afgebakend door de precontentieuze procedure waarin deze bepaling voorziet, niet dat het dispositief van het met redenen omkleed advies en het petitum van het verzoekschrift steeds volkomen gelijkluidend moeten zijn wanneer het voorwerp van het geschil niet is verruimd of gewijzigd, maar integendeel alleen is beperkt. Het Hof heeft daar met name uit afgeleid dat het beroep, wanneer gedurende de precontentieuze procedure een wetswijziging heeft plaatsgevonden, nationale voorschriften kan betreffen die niet gelijk zijn aan die welke zijn bedoeld in het met redenen omkleed advies (zie met name arrest van 1 februari 2005, Commissie/Oostenrijk, C-203/03, Jurispr. blz. I-935, punt 29).

Niets belet dat dit ook het geval is wanneer een dergelijke wetswijziging heeft plaatsgevonden nadat het beroep is ingesteld en de door de Commissie met betrekking tot die wetswijziging gehandhaafde grief noodzakelijkerwijs begrepen was in de grief dat een arrest van het Hof in het geheel niet is uitgevoerd (zie mutatis mutandis, met betrekking tot artikel 226 EG, arrest van 16 juni 2005, Commissie/Italië, C-456/03, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 40).

Door de tegen de oude versie van artikel 1386-7 van de code civil aangevoerde grieven, op grond waarvan in het arrest Commissie/Frankrijk van 25 april 2002 de niet-nakoming is vastgesteld, in de loop van de procedure aan te voeren tegen de nieuwe versie van dat artikel die tijdens de onderhavige procedure in rechte daarvoor in de plaats is gekomen, heeft de Commissie het voorwerp van het geschil niet gewijzigd (zie mutatis mutandis, met betrekking tot artikel 226 EG, arrest van 5 juli 1990, Commissie/België, C-42/89, Jurispr. blz. I-2821, punt 11).

Indien de grief in een dergelijke casuspositie niet ontvankelijk werd verklaard, zou de Commissie bovendien, eventueel tegen haar zin, de aanvankelijk aangevoerde grief in haar geheel moeten handhaven, hetgeen noch in het belang van de verwerende lidstaat, noch in het belang van een goede rechtsbedeling zou zijn.

In de tweede plaats kan de ontvankelijkheid van de aldus door de Commissie geherformuleerde grief evenmin worden beïnvloed door de omstandigheid dat hoewel de Commissie tijdens de precontentieuze procedure in kennis is gesteld van het feit dat de Franse Republiek voornemens was de bepaling vast te stellen die later het nieuwe artikel 1386-7 van de code civil is geworden, zij die lidstaat niet heeft meegedeeld dat een dergelijke nationale bepaling geen juiste omzetting van artikel 3, lid 3, van richtlijn 85/374 opleverde, daar zij niet bepaalde dat de leverancier niet aansprakelijk is wanneer hij de gelaedeerde binnen een redelijke termijn de identiteit van zijn eigen leverancier heeft meegedeeld.

Die omstandigheid heeft het de Franse Republiek immers niet onmogelijk gemaakt de eerder door het Hof vastgestelde inbreuk te beëindigen, en heeft de rechten van de verdediging van deze lidstaat niet geschonden, noch de afbakening van het met het verzoekschrift van de Commissie aan het Hof voorgelegde geschil beïnvloed.

Overigens zij eraan herinnerd dat de procedure van artikel 228 EG berust op de objectieve vaststelling dat een lidstaat zijn verplichtingen niet is nagekomen (arrest van 12 juli 2005, Commissie/Frankrijk, reeds aangehaald, punt 44).

Uit een en ander volgt dat de grief zoals die door de Commissie in de loop van het geding is geherformuleerd, ontvankelijk is.

Wat de grond van de zaak betreft, stelt de Franse regering dat de omstandigheid dat de nieuwe versie van artikel 1386-7 van de code civil de leverancier niet uitdrukkelijk ontslaat van de aansprakelijkheid die normaal wordt gedragen door de producent, wanneer de leverancier de gelaedeerde binnen een redelijke termijn de identiteit van zijn eigen leverancier heeft meegedeeld, geen niet-nakoming oplevert van de verplichting om artikel 3, lid 3, van richtlijn 85/374 om te zetten.

Ter terechtzitting heeft zij in antwoord op vragen over de strekking van deze bepaling van de code civil namelijk gesteld dat volgens de rechtspraak van het Hof de tekst van een richtlijn niet onder alle omstandigheden letterlijk moet worden overgenomen, en dat de mogelijkheid voor een leverancier om de gelaedeerde de identiteit van zijn eigen leverancier mee te delen in de praktijk slechts een zeer subsidiaire rol speelt, wanneer de producent zelf onbekend is, en dat de leverancier in dat geval bovendien zijn eigen leverancier in vrijwaring kan oproepen.

Vastgesteld moet worden dat de bij de wet van 2004 in de code civil ingevoegde nieuwe versie van artikel 1386-7 niet heeft gezorgd voor de volledige uitvoering van het arrest Commissie/Frankrijk van 25 april 2002, die onder meer de verplichting inhoudt om de leverancier te ontslaan van de aansprakelijkheid die normaal wordt gedragen door de producent in alle gevallen waarin artikel 3, lid 3, van richtlijn 85/374 in een dergelijke uitsluiting voorziet.

Er zij namelijk aan herinnerd dat volgens vaste rechtspraak elke lidstaat aan richtlijnen uitvoering moet geven op een wijze die ten volle voldoet aan de door de communautaire wetgever gestelde vereisten van rechtsduidelijkheid en -zekerheid, zulks in het belang van de betrokkenen. Daartoe moeten de bepalingen van een richtlijn worden uitgevoerd met een onbetwistbare dwingende kracht en met de vereiste specificiteit, nauwkeurigheid en duidelijkheid (zie met name arrest van 18 oktober 2001, Commissie/Ierland, C-354/99, Jurispr. blz. I-7657, punt 27). De bepalingen ter omzetting van een richtlijn moeten aldus met name een voldoende nauwkeurige, duidelijke en doorzichtige rechtssituatie creëren, zodat de particulier al zijn rechten en plichten kan kennen en zijn rechten zo nodig voor de nationale rechterlijke instanties kan doen gelden (zie met name arrest van 28 februari 1991, Commissie/Duitsland, C-131/88, Jurispr. blz. I-825, punt 6).

In dit verband moet worden vastgesteld dat uit de duidelijke en nauwkeurige tekst van artikel 3, lid 3, van richtlijn 85/374 blijkt dat deze bepaling ertoe strekt de gelaedeerden bepaalde rechten te verlenen die zij onder de daarin bepaalde nauwkeurige omstandigheden kunnen doen gelden tegenover de leveranciers. Tegelijkertijd creëert die bepaling overeenkomstige verplichtingen voor de leveranciers, die ook nauwkeurig en afgebakend zijn.

Die bepaling houdt inzonderheid in dat de leverancier niet de aansprakelijkheid kan dragen die richtlijn 85/374 bij de producent legt, wanneer hij de gelaedeerde binnen een redelijke termijn de identiteit van zijn eigen leverancier heeft meegedeeld.

In casu staat vast dat de tekst van de nieuwe versie van artikel 1387-6 van de code civil geen dergelijke exoneratie van aansprakelijkheid oplevert. Die bepaling zorgt dus niet voor een volledige omzetting van artikel 3, lid 3, van richtlijn 85/374.

Met betrekking tot het verweer dat het feit dat de leverancier niet ontslagen is van aansprakelijkheid wanneer hij de gelaedeerde de identiteit van zijn eigen leverancier heeft meegedeeld, in de praktijk weinig gevolgen heeft en derhalve geen schending van de richtlijn oplevert, volstaat het eraan te herinneren dat, zelfs indien dat feit bewezen was, het niet voldoen aan een door het gemeenschapsrecht opgelegde verplichting op zich reeds een niet-nakoming vormt, en het argument dat deze niet-nakoming geen nadelige gevolgen heeft gehad, niet van belang is (zie met name arrest van 21 januari 1999, Commissie/Portugal, C-150/97, Jurispr. blz. I-259, punt 22).

Verder heeft het Hof, zoals blijkt uit punt 40 van het arrest Commissie/Frankrijk van 25 april 2002, reeds overwogen dat de mogelijkheid die door de oude versie van artikel 1386-7 van de code civil aan de leverancier werd gelaten om de producent in vrijwaring op te roepen, een aanzienlijke toename van dit soort vorderingen tot gevolg had, wat de rechtstreekse vordering waarover de gelaedeerde onder de voorwaarden van artikel 3 van richtlijn 85/374 tegen de producent beschikt, juist beoogt te vermijden. Deze redenering geldt ook voor de mogelijkheid dat de leverancier zijn eigen leverancier in vrijwaring oproept in de bij de nieuwe versie van artikel 1386-7 ingevoerde regeling.

Daaruit volgt dat deze laatste bepaling artikel 3, lid 3, van richtlijn 85/374 niet volledig heeft omgezet en dus niet heeft gezorgd voor de volledige uitvoering van het arrest Commissie/Frankrijk van 25 april 2002.

Bijgevolg moet worden vastgesteld dat de Franse Republiek, door nog steeds de leverancier van het gebrekkige product onder dezelfde voorwaarden als de producent aansprakelijk te achten wanneer niet kan worden vastgesteld wie de producent is, hoewel de leverancier de gelaedeerde binnen een redelijke termijn heeft meegedeeld wie hem het product heeft geleverd, niet de maatregelen heeft genomen die nodig zijn voor de volledige uitvoering van het arrest Commissie/Frankrijk van 25 april 2002, wat de omzetting van artikel 3, lid 3, van richtlijn 85/374 betreft, en derhalve de krachtens artikel 228 EG op haar rustende verplichtingen niet is nagekomen.

Nu aldus is vastgesteld dat de aan de Franse Republiek verweten niet-nakoming voortduurt op het tijdstip van het onderzoek van de feiten door het Hof, moet thans het door de Commissie geformuleerde voorstel inzake een dwangsom worden onderzocht.