HR, 01-06-2010, nr. 08/00687

Het hof te Amsterdam heeft de verdachte wegens opzettelijk uit de opbrengst van enig misdrijf verkregen goed voordeel trekken, meermalen gepleegd, veroordeeld tot tien maanden gevangenisstraf voorwaardelijk, met een proeftijd van twee jaar, alsmede tot een taakstraf van tweehonderdveertig uur, subsidiair honderdtwintig dagen hechtenis.

Namens de verdachte heeft mr. H. Halfers, advocaat Rotterdam, drie middelen van cassatie voorgesteld.

De zaak hangt samen met die welke bij de Hoge Raad bekend is onder het nummer 08/00878. Ook in die zaak zal ik vandaag concluderen.

Het eerste middel klaagt dat het Hof in strijd met artikel 6 EVRM heeft gehandeld, door voor het bewijs gebruik te maken van een verklaring die medeverdachte [medeverdachte] tegenover de politie heeft afgelegd. Omdat deze medeverdachte toen niet ‘daadwerkelijk toegang had (…) tot een advocaat’, zou in strijd zijn gehandeld met de Salduz-rechtspraak.

Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:

Deze bewezenverklaringen berusten op de volgende bewijsmiddelen:

De pleitnota in hoger beroep, noch de processen-verbaal van de terechtzittingen in hoger beroep houden in dat door of namens de verdachte de betrouwbaarheid van de verklaringen van medeverdachte [medeverdachte] is betwist. Wel houdt het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 18 januari 2008 in dat de verdachte en de raadsman het woord hebben gevoerd tot verdediging, dat de raadsman dit heeft gedaan aan de hand van zijn overgelegde pleitnota en dat de raadsman daarbij verweren heeft gevoerd als weergegeven in het arrest.1. Kennelijk heeft de raadsman niet alleen verweren gevoerd die in de pleitnota waren vervat, maar ook, zij het buiten de pleitnota om, de betrouwbaarheid van de verklaringen van [medeverdachte] betwist.2. Het bestreden arrest houdt namelijk in:

‘De raadsman heeft ter terechtzitting in hoger beroep betoogd dat de door de rechtbank tot het bewijs gebruikte verklaringen van de getuigen, waaronder de verklaring(…) van (…) [medeverdachte], onbetrouwbaar zijn, zodat deze van de bewijsvoering dienen te worden uitgesloten. De raadsman verbindt hieraan de conclusie dat verdachte van het onder 1 primair en subsidiair en onder 2 primair en subsidiair ten laste gelegde dient te worden vrijgesproken.

Het hof verwerpt dit verweer. De onbetrouwbaarheid van de, ondermeer door [medeverdachte] (…), afgelegde getuigenverklaringen is geenszins aannemelijk geworden. Enige concrete aanwijzingen die de door de raadsman aangevoerde argumenten kunnen steunen, ontbreken. Gelet op de door [medeverdachte] bij de politie afgelegde verklaringen, waarbij zij gedetailleerd heeft verklaard, welke verklaringen steun vinden in andere bewijsmiddelen, acht het hof het niet aannemelijk dat [medeverdachte] haar verklaringen onder druk heeft afgelegd. Hetgeen door verdachte hierover verder is aangevoerd doet aan het voorgaande niet af.

(…)

Het hof zal de getuigenverklaringen voor het bewijs gebruiken, nu deze steun vinden in andere bewijsmiddelen.’

Dat in hoger beroep is aangevoerd dat medeverdachte [medeverdachte] niet ‘daadwerkelijk toegang had (…) tot een advocaat’ blijkt niet. Ik meen daarom dat het middel reeds faalt bij gebrek aan feitelijke grondslag.3. Ik merk daarbij op dat het ontbreken van rechtsbijstand voor een getuige (die weliswaar wordt gehoord in het kader van diens eigen strafzaak) niet raakt aan de eerlijkheid van het proces van de verdachte, maar ‘slechts’ aan de betrouwbaarheid van de desbetreffende verklaring. Ik zie dan ook geen reden om met een dergelijk verweer in cassatie welwillender om te springen dan met andere betrouwbaarheidsverweren, door daaraan in cassatie het feitelijke argument toe te voegen of in te lezen dat het de getuige aan rechtsbijstand heeft ontbroken. Voorts is het niet zo dat het hof in de samenhangende zaak tegen [medeverdachte] heeft vastgesteld dat het haar in strijd met ‘Salduz’ aan (de mogelijkheid tot) overleg met een raadsman heeft ontbroken, zodat ook dat arrest, waarvan de Hoge Raad ambtshalve kennis zal nemen, geen feitelijke grondslag onder de eerst in het cassatiemiddel betrokken stelling kan schuiven.

Ik merk daarom slechts ten overvloede op dat ook als er vanuit gegaan wordt dat [medeverdachte] voorafgaand aan haar verhoor geen (mogelijkheid tot) overleg met een raadsman heeft gehad, dat het hof niet zou hebben gedwongen tot het oordeel dat haar verklaring onbetrouwbaar was. Dat dan (eventueel) in strijd zou zijn gehandeld met háár recht op een eerlijk proces betekent immers niet dat haar verklaring niet in overeenstemming met de waarheid was. Daarvan zou weliswaar sprake zijn geweest als het ontbreken van rechtsbijstand er de oorzaak van was geweest dat [medeverdachte] onder druk van haar verhoorders onjuist zou hebben verklaard, maar het hof heeft nu juist niet aannemelijk geacht dat haar verhoorders op [medeverdachte] druk hebben uitgeoefend en geoordeeld dat haar verklaring — die gedetailleerd is en steun vinden in andere bewijsmiddelen — wel degelijk betrouwbaar zijn.

Het middel faalt.4.

Het tweede middel klaagt dat het hof het opleggen van een hogere straf dan gevorderd onvoldoende heeft gemotiveerd. In de toelichting op het middel wordt gesteld dat het hof tot een hogere straf is gekomen op grond van, onder meer, de ‘sturende rol’ die de verdachte bij de bewezenverklaarde fraude heeft gespeeld, hetgeen volgens het hof ook ‘ter terechtzitting in hoger beroep is gebleken’. Vervolgens wordt aangevoerd dat de bron van hetgeen zich ter terechtzitting in hoger beroep heeft afgespeeld het proces-verbaal van de terechtzitting is en dat in de processen-verbaal van de in de onderhavige zaak in hoger beroep gehouden terechtzittingen geen ‘wettig en overtuigend bewijs [te vinden is] dat verzoeker tot cassatie (ook tijdens de terechtzitting in hoger beroep) een sturende rol heeft gespeeld’. ‘Subsidiair’ klaagt het middel dat als het hof op grond van zijn eigen waarneming als bedoeld in artikel 340 Sv heeft aangenomen dat de verdachte een sturende rol heeft gespeeld, het dit nader had moeten motiveren.

Voor zover het middel berust op de opvatting dat feiten en omstandigheden waarop de strafoplegging is gebaseerd moeten zijn ontleend aan wettige bewijsmiddelen faalt het, omdat die opvatting onjuist is. Voldoende is dat zulke feiten en omstandigheden ter terechtzitting ter sprake zijn gekomen. Voor zover dergelijke feiten en omstandigheden zijn ontleend aan schriftelijke stukken, zal de inhoud daarvan ter terechtzitting moeten zijn voorgelezen of samengevat.5. Het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 18 januari 2008 houdt in dat de voorzitter de korte inhoud van de stukken van het dossier heeft medegedeeld. Nu het middel hieraan geheel voorbijgaat en kennelijk — voor zover het al niet uitgaat van de opvatting dat de grondslag voor de strafoplegging in de wettige bewijsmiddelen moet zijn terug te vinden — uitgaat van de opvatting dat in het proces-verbaal van de terechtzitting zelf de voor de strafoplegging relevante feiten en omstandigheden moeten zijn terug te vinden, faalt het. Ik merk daarom slechts terzijde op dat de bewijsmiddelen inhouden dat de verdachte zijn ex-vrouw hielp bij het invullen van de relevante formulieren en als zij hem vroeg wat zij moest invullen, bijvoorbeeld bij vragen ‘over partner’ zei: ‘Gewoon nee invullen’.

Het middel faalt.

Het derde middel klaagt over de motivering van de bewezenverklaringen. Het bevat, zo begrijp ik de toelichting, de klachten dat tegen de achtergrond van hetgeen de verdediging heeft aangevoerd uit de bewijsmiddelen niet zonder meer kan volgen dat de verdachte met zijn ex-vrouw samenwoonde, althans niet dat met het door verdachtes ex-vrouw uit fraude verkregen geld de in de bewezenverklaring genoemde goederen en voorzieningen werden betaald, althans dat daaruit niet kan worden afgeleid dat de verdachte dit wist.

De selectie en waardering van het bewijsmateriaal is aan de feitenrechter voorbehouden. Hetgeen de verdediging bij het hof heeft aangevoerd dwong het hof er niet toe zijn beslissingen op dit punt nader te motiveren dan het in het bestreden arrest onder het kopje Bewijsverweren heeft gedaan. De bewijsmiddelen houden voorts in dat de verdachte met zijn ex-vrouw als man en vrouw samenwoonde, dat zij onder meer samen boodschappen deden, beiden kookten en dat hij (althans zijn ex-vrouw ten behoeve van hem) van de voorzieningen in de woning — zoals de keuken en de wasmachine — gebruikmaakte. De bewijsmiddelen houden ook in dat de verdachte wist dat zijn ex-vrouw ten onrechte een uitkering en huursubsidie ontving.

De bewezenverklaringen zijn minder eenvoudig terug te voeren op de bewijsmiddelen voor zover zij inhouden dat, kort gezegd, verdachtes ex-vrouw de huur van de gemeenschappelijke woning, de daarin aanwezige voorzieningen en de eet- en drinkwaren mede betaalde uit haar ten onrechte genoten uitkering, respectievelijk dat verdachtes ex-vrouw haar ten onrechte genoten huursubsidie aanwendde ter betaling van de huur van de gemeenschappelijke woning, en dat de verdachte van één en ander wist. Toch meen ik dat het hof op grond van de vaststellingen dat verdachte en zijn ex-vrouw jarenlang als gezin met kinderen samenwoonden, verdachtes ex-vrouw de uitkering nodig had voor de kinderen, dat deze ‘gemakkelijk’ was (en zij deze dus kennelijk niet opspaarde) en dat zij hun samenwonen verzweeg voor de uitkeringsinstantie ‘voor het geld’ heeft kunnen afleiden dat (ook) het geld dat aldus werd verkregen werd aangewend ten behoeve van het gehele gezin, waarvan ook de verdachte deel uitmaakte.6. Voorts heeft het hof kennelijk en niet onbegrijpelijk geoordeeld dat verdachtes ex-vrouw de ten onrechte ontvangen huursubsidie gebruikte waarvoor huursubsidie bedoeld is, namelijk voor het gedeeltelijk voldoen van de huur. Nu de verdediging niet heeft aangevoerd dat de verdachte zijn eigen aandeel in het gebruik van de woning, de daarin aanwezige voorzieningen en boodschappen steeds volledig zelf heeft betaald uit zijn eigen inkomen, behoefde het Hof de bewezenverklaringen in zoverre niet nader te motiveren. Dat één en ander de verdachte niet is kunnen ontgaan heeft het hof eveneens kunnen aannemen. Aangezien verdachtes ex-vrouw een bijstandsuitkering genoot kan er vanuit worden gegaan dat zij geen andere inkomsten had, zodat het hof kon aannemen dat het niet anders kan zijn dan dat de verdachte besefte dat zij haar uitgaven ten behoeve van het gezin bekostigde uit haar uitkering en huursubsidie.7.

Het middel faalt.

De middelen kunnen worden afgedaan met de in artikel 81 RO bedoelde motivering.

Ambtshalve merk ik op dat namens de verdachte op 8 februari 2008 cassatieberoep is ingesteld, zodat de Hoge Raad niet binnen twee jaar nadien uitspraak zal doen. Dit zal tot strafvermindering moeten leiden.

Andere gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak, maar enkel ten aanzien van de daarbij opgelegde straf, tot vermindering van die straf in de mate die de Hoge Raad gepast voorkomt en tot verwerping van het beroep voor het overige.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG