Rb. Arnhem, 21-05-2008, nr. 160027 / HA ZA 07-1427

Wat betreft de klachten die [eiseres] als gevolg van het ongeval stelt te ondervinden heeft Bovemij ter zitting erkend dat het rapport van [naam neuroloog] uit 2001 voor juist moet worden gehouden. Partijen twisten erover of er een nader aanvullend deskundigenonderzoek moet worden uitgevoerd naar de huidige stand van zaken betreffende die klachten. Bovemij acht een dergelijk nader onderzoek noodzakelijk omdat [naam neuroloog] niet tot een eindtoestand heeft geconcludeerd, er inmiddels zeven jaar zijn verstreken en Bovemij geen inzicht heeft gehad in de medische stukken van de afgelopen zeven jaar.

De rechtbank volgt Bovemij hierin niet. Uit het hiervoor geciteerde deel van zijn rapport (rov. 2.8.) blijkt dat [naam neuroloog] tot de conclusie komt dat een eindtoestand is bereikt. Daarnaast heeft hij gerapporteerd dat het zich thans niet goed laat beoordelen of verbetering of verslechtering kan worden verwacht en dat denkbaar is dat er een klachtenafname zal plaatsvinden maar dat een termijn waarop dat zou kunnen gebeuren zich thans niet laat beoordelen. Daarin ziet de rechtbank echter onvoldoende aanleiding om een nader onderzoek te bevelen. Aan medische deskundigenonderzoeken als de onderhavige is — nu het daarbij vaak om een niet-statische toestand gaat — veelal inherent dat zich na het deskundigenonderzoek nog verbeteringen of verslechteringen kunnen voordoen. Zo lang er geen aanwijzingen zijn dat die van wezenlijke aard zijn, is er onvoldoende aanleiding voor een nader onderzoek. Een andere opvatting zou er toe leiden dat er bij dit soort deskundigenonderzoeken na verloop van tijd steeds een nader deskundigenonderzoek zou moeten plaatsvinden, hetgeen niet wenselijk is. Dat in dit geval sprake is van een wezenlijke verandering, is niet gebleken. Ter zitting heeft [eiseres] toegelicht dat er niets is veranderd aan de klachten. Ook uit het rapport van [naam neuroloog] valt niet af te leiden dat er wezenlijke veranderingen zijn te verwachten. Dat Bovemij geen inzicht heeft in de medische stukken van de afgelopen zeven jaar vormt geen grond voor een nader onderzoek, nog daargelaten dat een deskundigenbericht er niet toe dient om Bovemij deze informatie te verstrekken.

Voor de verdere behandeling van de zaak zal er dus van worden uitgegaan dat [eiseres] als gevolg van het ongeval op 1 februari 1999 de door [naam neuroloog] in zijn rapport omschreven klachten ondervond en ook thans nog ondervindt.

Partijen zijn het erover eens dat er een onderzoek moet worden verricht naar, kort gezegd, de lichamelijke gevolgen van de aangeboren aandoening van [eiseres]. Zij zijn het ook er over eens dat professor [naam professor] als deskundige moet worden benoemd en dat de kosten van dit onderzoek voor rekening komen van Bovemij. Over de vraagstelling zijn partijen het ter zitting eens geworden zodat die zal worden overgenomen.

[naam professor] heeft desgevraagd verklaard dat hij bereid is als deskundige op te treden, zij het dat hij pas in het laatste kwartaal van 2008 in de gelegenheid het onderzoek te uit te voeren. Nu [naam professor] specialist is op dit gebied en beide partijen hem als deskundige hebben voorgedragen, gaat de rechtbank er van uit dat dit voor partijen niet zodanig bezwaarlijk is dat zij benoeming van een andere deskundige verkiezen boven benoeming van [naam professor]. De rechtbank zal daarom [naam professor] tot deskundige benoemen. Aan de hand van de opgave van [naam professor] wordt het voorschot op zijn loon en kosten, inclusief de daarover verschuldigde omzetbelasting, bepaald op € 4.050,--. Dit bedrag dient ter griffie te worden gedeponeerd door Bovemij.

Partijen zijn ter zitting overeengekomen dat zij thans een beslissing wensen over de vraag of Bovemij terecht een beroep heeft gedaan op de limitering van de aansprakelijkheid.

Bovemij beroept zich op artikel 8:1157 BW dat bepaalt dat de aansprakelijkheid van de vervoerder in geval van dood, letsel of vertraging van de reiziger beperkt is tot een bij of krachtens algemene maatregel van bestuur te bepalen bedrag of bedragen. Daarbij gaat het om een bedrag van maximaal € 137.000,--.

[eiseres] stelt hier allereerst tegenover dat sprake is van bewuste roekeloosheid zoals bepaald in artikel 8:1158 BW, zodat de vervoerder zich niet kan beroepen op enige beperking van zijn aansprakelijkheid. [eiseres] wijst er in dat verband op dat de vervoerder de schade had kunnen voorkomen, hetgeen hij ook wist of had moeten weten, door voor een veilige en deugdelijke verankering van de rolstoel zorg te dragen.

Van gedrag, dat moet worden aangemerkt als roekeloos en met de wetenschap dat de schade er waarschijnlijk uit zou voortvloeien, is sprake wanneer degene die zich aldus gedraagt het aan de gedraging verbonden gevaar kent en zich ervan bewust is dat de kans dat het gevaar zich zal verwezenlijken groter is dan de kans dat dit niet zal gebeuren maar zich door dit een en ander niet van dit gedrag laat weerhouden (vgl. HR 5 januari 2001, NJ 2001, 391). Voor een geslaagd beroep op artikel 8:1158 BW moet het verder gaan om opzet of bewuste roekeloosheid van de vervoerder zelf — in dit geval dus Taxibedrijf [naam bedrijf]—, opzet of bewuste roekeloosheid van ondergeschikten staat aan een beroep op de limitering van aansprakelijkheid niet in de weg.

De verwijten die [eiseres] maakt, zien op het handelen van de chauffeur. Zij maakt echter niet duidelijk of de chauffeur in kwestie tevens de vervoerder is of een ondergeschikte. In dat laatste geval is geen sprake van bewuste roekeloosheid van de vervoerder zelf en strandt het beroep van [eiseres] reeds op die grond. Uit de stellingen van [eiseres] volgt niet dat de chauffeur (vervoerder) wist dat sprake was van een ondeugdelijke of onveilige verankering van de rolstoel van [eiseres]. Dat achteraf bezien moet worden vastgesteld dat hetzij de rolstoel van [eiseres] niet goed verankerd is geweest, hetzij sprake is geweest van ondeugdelijk materiaal dan wel anderszins van onzorgvuldig handelen van de chauffeur (vervoerder), wettigt wel de conclusie dat sprake is van onzorgvuldig handelen op grond waarvan — hetgeen Bovemij ook heeft erkend — de vervoerder aansprakelijk is. Dit onzorgvuldig handelen is echter onvoldoende om te concluderen dat sprake is van bewuste roekeloosheid of, zoals [eiseres] lijkt te betogen, opzet van de chauffeur (vervoerder).

[eiseres] heeft daarnaast, onder verwijzing naar een arrest van het hof te Amsterdam (12 augustus 2004, VR 2006, 12) betoogd dat het beroep op artikel 8:1157 BW naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is en in het bijzonder in strijd is met artikel 1 Eerste Protocol (hierna: EP) van het EVRM. Die bepaling luidt als volgt: ‘Iedere natuurlijke of rechtspersoon heeft recht op het ongestoord genot van zijn eigendom. Aan niemand zal zijn eigendom worden ontnomen behalve in het algemeen belang en onder de voorwaarden voorzien in de wet en in de algemene beginselen van internationaal recht. De voorgaande bepalingen tasten echter op geen enkele wijze het recht aan, dat een Staat heeft om die wetten toe te passen, die hij noodzakelijk oordeelt om het gebruik van eigendom te reguleren in overeenstemming met het algemeen belang of om betaling van belastingen of andere heffingen of boetes te verzekeren.’

Tussen partijen is niet in geschil dat de vordering van [eiseres] tot vergoeding van geleden schade als eigendom in de zin van artikel 1 EP moet worden beschouwd en dat daarop een inbreuk wordt gemaakt met de in artikel 8:1157 BW gegeven limiet, zij het dat die limitering rechtmatig is nu die bij formele wet is geregeld. De vraag is dan of er een algemeen belang is dat de inbreuk rechtvaardigt en zo ja, of er sprake is van een redelijk evenwicht tussen enerzijds het algemeen belang en anderzijds het individuele belang van [eiseres] (fair balance-test).

Wat betreft het algemene belang geldt dat naar algemeen wordt aangenomen in het vervoersrecht limitering van schadevergoeding gerechtvaardigd is vanwege de noodzaak om het ondernemersrisico beheersbaar te houden en vanwege de verzekerbaarheid ervan. Limitering op dit terrein is in overeenstemming met de internationale praktijk en de verdragen op het terrein van het vervoersrecht.

Wat betreft de vraag of sprake is van fair balance tussen het algemene belang en het belang van [eiseres] is van belang dat de argumenten om bij personenschade tot limitering over te gaan — ook in Europees verband — aan kracht verliezen. Daarnaast is er een tendens tot aanzienlijke verhoging van de aansprakelijkheidslimieten. Uit voor een ieder te raadplegen openbare bron (www.justitie.nl) blijkt dat dit zich in Nederland recent concreet heeft vertaald in een concept-besluit van de minister van Justitie. Voor onder meer personenvervoer over de weg, zoals in deze zaak aan de orde, bepaalt het concept-besluit dat de aansprakelijkheidslimiet zal worden verhoogd naar € 1.000.000,--. Ter toelichting wordt aldaar opgemerkt dat de limieten voor personenschade internationaal onder toenemende druk staan en dat de Nederlandse rechter een aantal keren heeft geoordeeld dat het maximale limiteringsbedrag van € 137.000,-- niet langer redelijk is. Het bedrag van € 1.000.000,-- is afkomstig uit richtlijn 2005/14/EG van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie van 11 mei 2005 waarbij de minimale dekkingen van de verplichte motorrijtuigenverzekering opgetrokken zijn tot € 1.000.000,-- per slachtoffer of € 5.000.000,-- per ongeval. Blijkens de verdere inhoud van de richtlijn heeft dat ten doel te waarborgen dat alle slachtoffers met zeer ernstige verwondingen een volledige eerlijke vergoeding ontvangen. Verder is het zo dat de in artikel 8:1157 BW geregelde aansprakelijkheidslimitering tot gevolg kan hebben dat de in de (Europese) WAM-richtlijnen geregelde waarborg dat alle inzittenden die het slachtoffer zijn van een door een voertuig veroorzaakt ongeval, op grond van de verplichte motorrijtuigenverzekering schadeloosstelling voor de door hen opgelopen schade kunnen verkrijgen, geen nuttig effect sorteert (vgl. Hof van Justitie 30 juni 2005, C 537/03 (Candolin)).Wat betreft de verzekerbaarheid, waar Bovemij op wijst, geldt verder dat dat argument met name ziet op schade bij grote ongevallen maar daarvan is in het gehandicaptenvervoer, dat doorgaans kleinschalig is, geen sprake. In dit geval gaat het slechts om de schade van één persoon. Bovemij heeft niet gesteld dat ongevallen als het onderhavige onverzekerbaar zijn. Wel heeft zij betoogd dat met het loslaten van een limiet de premie onbetaalbaar zal worden, maar met de aangekondigde verhoging van de aansprakelijkheidslimiet is een premieverhoging voor verzekeraars sowieso onontkoombaar zodat dit argument in het kader van fair balance geen gewicht in de schaal legt voor zover de aansprakelijkheid niet boven de door de minister voorgestelde limiet van € 1.000.000,-- uitgaat. Ten slotte is van belang dat de (letsel)schade die [eiseres] lijdt en zal lijden zeer waarschijnlijk meer bedraagt dan € 137.000,--.

Bij die stand van zaken kan niet (langer) worden volgehouden dat bij hantering van de huidige limiet sprake is van een redelijk evenwicht tussen het algemeen belang en dat van [eiseres]. Om die reden moet het beroep van Bovemij op artikel 8:1157 BW naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar worden geacht. Bovemij stelt terecht dat het aan de wetgever is om de wettelijke limitering zoals voorzien in artikel 8:1157 BW op te heffen maar dit laat onverlet dat het aan de rechter is om, desgevraagd, te oordelen over de vraag of het beroep daarop naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. Dat [eiseres] zich niet rechtstreeks op artikel 1 EP zou kunnen beroepen nu daarvan geen horizontale werking uitgaat laat onverlet dat de rechtbank artikel 8:1157 BW in ieder geval buiten toepassing kan laten omdat een beroep daarop in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.

Dat Bovemij geen beroep toekomt op de (huidige) aansprakelijkheidslimiet van artikel 8:1157 BW betekent niet dat de aansprakelijkheid ongelimiteerd is. Gegeven het hiervoor genoemde concept-besluit van de Minister van Justitie en de EG richtlijn (2005/14/EG) waarop dat besluit is gebaseerd en waarin (overweging 10) de lidstaten worden verplicht de verzekeringsdekking te waarborgen voor een minimumbedrag van € 1.000.000,-- per slachtoffer, ziet de rechtbank aanleiding doorbaak van de huidige limitering op grond van artikel 8:1157 BW te beperken tot € 1.000.000,---. Aangenomen moet worden dat dat bedrag een fair balance representeert. Bovemij heeft er in dit verband op gewezen dat zij slechts gehouden is tot voldoening van de schade voor zover de overeenkomst met haar verzekerde daarvoor dekking biedt. Over de inhoud van die overeenkomst (en de hoogte van de verzekerde som) heeft Bovemij echter niets gesteld. Wanneer in de loop van deze procedure zou blijken dat de schade die [eiseres] vordert de verzekerde som overschrijdt, zal in dit verband zo nodig nog een uitlating van partijen dienen plaats te vinden.

Iedere verdere beslissing zal worden aangehouden.