Hof Arnhem, 04-05-2010, nr. 200.015.561

Prof. Molenkamp heeft in zijn onderzoek vooral vraagtekens gezet bij de deugdelijkheid van de onderbouwing van het effect van seizoensinvloeden. Uit zijn rapport volgt echter niet dat hij uitsluit dat seizoensinvloeden een rol kunnen hebben gespeeld. Voorts laten zijn bevindingen onverlet dat de overige in het rapport van prof. Vrouwenvelder genoemde invloeden tot een verschuiving van de TT-liggers en uiteindelijk tot de calamiteit hebben geleid. De rapporten laten derhalve niet de door Motel Tiel verdedigde conclusie toe dat ondanks de geconstateerde constructiefout, toch sprake is geweest van een stabiele constructie die slechts als gevolg van externe factoren zoals de onderhavige heiwerkzaamheden en/of grondbemaling tot instorten is gebracht.

Uit het door Motel Tiel zelf overgelegde rapport van prof. Molenkamp kan worden afgeleid dat niet aannemelijk is dat de calamiteit door opbrengen van een zandpakket in verband met het grondwerk voor de Betuwelijn is veroorzaakt. Deze deskundige merkt immers op dat het tussengelegen grondlichaam van de autosnelweg een beschermende functie moet hebben uitgeoefend en een eventuele horizontale verplaatsing van de fundering van het parkeerdek slechts zou hebben kunnen optreden als de beweging van het weglichaam van de autosnelweg zelf ten minste een orde groter zou zijn geweest, hetgeen hoogstwaarschijnlijk zou zijn opgevallen. Om toch zekerheid te krijgen zou volgens de deskundige nader onderzoek nodig zijn, dat door hem voor deze oorzaak evenwel wordt afgeraden.

Tegen de achtergrond van deze bevindingen van de deskundige, die het hof overneemt en tot de zijne maakt, heeft Motel Tiel haar stelling dat het aangebrachte zandpakket de calamiteit (mede) heeft veroorzaakt onvoldoende onderbouwd. Dat deze externe factor (mede) tot het instorten van het parkeerdek heeft geleid, is derhalve niet komen vast te staan.

Aan haar stelling dat in het onderhavige geval heitrillingen (mede) de calamiteit hebben veroorzaakt, heeft Motel Tiel het door haar overgelegde rapport van prof. Vrouwenvelder ten grondslag gelegd. Deze deskundige komt echter tot de conclusie dat slechts indien een samenloop van extreme veronderstellingen tot uitgangspunt genomen zou worden — hetgeen volgens hem niet gebruikelijk is — heitrillingen maximaal een kleine rol zouden kunnen hebben gespeeld in het proces dat tot de calamiteit heeft geleid. Vrouwenvelder benadrukt het volgens hem sterk hypothetisch karakter van deze analyse. Het hof leidt uit de bevindingen van de deskundige, welke het hof overneemt en tot de zijne maakt, af dat in dit geval zeer onzeker is dat heitrillingen de calamiteit (mede) hebben veroorzaakt. Op basis van dit rapport kan naar het oordeel van het hof dan ook niet worden aangenomen dat, zoals Motel Tiel stelt, heitrillingen de calamiteit (mede) hebben veroorzaakt. Nu Motel Tiel deze stelling niet anderszins (nader) heeft onderbouwd, gaat het hof daaraan voorbij.

Ook de stelling van Motel Tiel dat het parkeerdek is bezweken door bronbemaling, wordt naar het oordeel van het hof in onvoldoende mate ondersteund door de overgelegde rapporten. De rapporten Arcadis, PRC en prof. Vrouwenvelder wijzen zoals gezegd erop dat interne factoren — zoals kruip onder invloed van voorspanning, het aanbrengen van een vloer in 1997, uitzetting en krimp — en de belasting door gebruik van het parkeerdek zelf gaandeweg door de constructiefout tot de calamiteit kunnen hebben geleid. Ook Molenkamp noemt bronbemaling niet als (mede)oorzaak, maar concludeert slechts dat alleen op grond van uitvoerig nader onderzoek zou kunnen worden vastgesteld óf bronbemaling in dit geval mede een rol heeft gespeeld bij het uiteindelijk bezwijken van de instabiele constructie.

Daarbij komt dat niet is komen vast te staan dat in dit geval voorafgaand aan de calamiteit onder verantwoordelijkheid van Prorail, de gemeente en/of de provincie bronbemaling heeft plaatsgevonden. Dat, zoals Motel Tiel stelt, het mogelijk is om zonder vergunning toch aanzienlijke grondwateronttrekkingen te doen plaatsvinden en dat — zoals Motel Tiel heeft aangeboden te bewijzen — het waterschap ook in 2001/2002 bronbemaling heeft geconstateerd en gecontroleerd (memorie van grieven, nr. 26) is hiertoe onvoldoende.

Maar ook indien in de desbetreffende periode wel voor de werkzaamheden van Pro Rail grondwater zou zijn onttrokken, is het hof van oordeel dat, gelet op de hiervoor weergegeven bevindingen van de deskundigen, niet kan worden aangenomen dat zulke grondwateronttrekkingen in dit geval ook als (mede)oorzaak van de calamiteit kunnen worden aangemerkt.

Het hof gaat derhalve aan het desbetreffende bewijsaanbod van Motel Tiel als niet ter zake dienend voorbij. Aan nadere voorlichting door deskundigen heeft het hof, gezien het voorgaande, geen behoefte, zodat het hof ook aan het voorstel van Motel Tiel tot nader onderzoek op dit punt voorbij gaat.

Motel Tiel voert onder grief III aan dat op grond van de (enkele) mogelijkheid dat de calamiteit door externe factoren als heiwerkzaamheden en bronbemaling is veroorzaakt, het ingevolge art. 6:99 BW aan de gemeente, de provincie en Prorail is om te stellen en te bewijzen dat de schade niet het gevolg is van het handelen waarvoor zij aansprakelijk zijn. Dit betoog ziet eraan voorbij dat deze bepaling slechts van toepassing is indien vaststaat dat die andere (potentiële) oorzaken de schade ieder in haar geheel hebben kunnen veroorzaken. Dat is in dit geval echter niet komen vast te staan. Op grond van de besproken deskundigenrapporten moet immers worden aangenomen, zowel dat de (primaire) oorzaak is gelegen in een constructiefout van het parkeerdek en dat de calamiteit zonder deze constructiefout niet zou zijn opgetreden, als dat in deze procedure niet is komen vast te staan dat de door Motel Tiel gestelde externe factoren daadwerkelijk hebben bijgedragen aan het ontstaan van de calamiteit. In zulke gevallen is art. 6:99 BW niet toepasselijk.

Ook overigens, buiten art. 6:99 om, bestaat naar het oordeel van het hof geen grond voor een omkering van de bewijslast. Daarvoor is vereist dat vaststaat dat de gemeente, Prorail of de provincie in verband met de door Motel Tiel gestelde externe oorzaken jegens Motel Tiel een norm hebben geschonden, maar nu in deze procedure zelfs niet is komen vast te staan dat de gestelde externe oorzaken hebben bijgedragen aan het ontstaan van de calamiteit, is aan dit vereiste niet voldaan.

Het hof concludeert op grond van de bevindingen van de deskundigen dat in dit geval sprake is geweest van een door de constructiefout mogelijk gemaakt, gaandeweg proces, dat uiteindelijk tot de calamiteit heeft geleid. Niet is in rechte komen vast te staan dat de calamiteit is veroorzaakt door onder verantwoordelijkheid van de gemeente, de provincie en/of Prorail verrichte werkzaamheden bestaande in het aanbrengen van een zandpakket, heiwerkzaamheden of bronbemaling. Hiermee ontvalt tevens de grondslag aan het door Motel Tiel aan de Gemeente Tiel gemaakte verwijt dat zij de calamiteit had kunnen en moeten voorkomen door in 2001/2002 voorzorgsmaatregelen te nemen in verband met deze werkzaamheden aan het viaduct en de Betuwelijn.

Nu niet is komen vast te staan dat één of meer van de geïntimeerden een jegens Motel Tiel gepleegde onrechtmatige daad kan worden verweten, is niet langer van belang of zij ieder — zoals Motel Tiel onder grief II stelt en door de gemeente Tiel, de provincie Gelderland en Prorail is betwist — op grond van de tussen hen gesloten samenwerkingsovereenkomst voor onrechtmatig handelen van de ander aansprakelijk zijn.

De slotsom uit het voorgaande is dat de grieven II en III falen.

Naast het door Motel Tiel aan de gemeente Tiel verweten onrechtmatige handelen (nalaten) rond de werkzaamheden aan het viaduct over de A15 en/of de Betuwelijn, heeft de gemeente volgens Motel Tiel jegens haar een onrechtmatig daad gepleegd doordat zij in de periode dat het parkeerdek werd gebouwd — tussen 1982 en 1986 — onvoldoende toezicht heeft gehouden. In haar eerste grief stelt Motel Tiel dat de rechtbank ten onrechte geen oordeel heeft gegeven over deze grondslag en legt zij deze — zo begrijpt het hof — met deze grief alsnog aan het hof ter beoordeling voor.

Het hof is van oordeel dat de vorderingen van Motel Tiel — waaronder een verklaring voor recht dat de gemeente jegens haar onrechtmatig heeft gehandeld en dientengevolge aansprakelijk is voor de door Motel Tiel geleden en te lijden schade en vergoeding van deze schade — ook op deze grondslag niet toewijsbaar zijn.

De normen op grond waarvan de gemeente destijds toezicht hield op de bouw van werken als het onderhavige parkeerdek, zijn gebaseerd op de (toenmalige) Woningwet. Deze normen hebben niet de strekking een in beginsel onbeperkte groep van potentieel getroffenen te beschermen tegen de vermogensschade die kan ontstaan doordat de onveiligheid van een bouwwerk bij het toezicht door de overheid niet aan het licht is gekomen. Dat de wetgever een dergelijke vergaande (overheids)aansprakelijkheid voor ogen stond is te minder aannemelijk nu met het gemeentelijke toezicht op de naleving van bouwvoorschriften niet steeds een sluitende controle op de naleving daarvan zal kunnen worden gegarandeerd. In ieder geval zal niet kunnen worden aangenomen dat met de wet een dergelijke aansprakelijkheid is voorzien ten aanzien van de vergunninghouder zelf, op wie immers primair de verantwoordelijkheid rust om de geldende bouwvoorschriften na te leven. Hiervan is te minder sprake in een situatie als de onderhavige waarin Motel Tiel om haar moverende, in de procedure niet opgehelderde redenen, niet is ingegaan op de vele herhaalde verzoeken van de gemeente om een gewijzigde bouwvergunning aan te vragen, toen de gemeente bij een controle had geconstateerd dat de constructie van het parkeerdek afweek van de verleende vergunning.

Dit betekent dat, ook indien ervan zou worden uitgegaan dat de Gemeente Tiel in dit geval onvoldoende toezicht heeft gehouden op de bouw van het parkeerdek en in haar toezichthoudende taak zou zijn tekortgeschoten, de in dat geval door de gemeente geschonden norm niet strekt tot bescherming van het onderhavige vermogensbelang van Motel Tiel. Ook op deze grondslag zijn de vorderingen van Motel Tiel derhalve niet toewijsbaar. Dat Motel Tiel — de vergunninghouder — de bouw had uitbesteed aan het aannemersbedrijf ‘De Valk’ maakt dit niet anders. Ook grief I faalt derhalve.

Motel Tiel heeft geen (voldoende onderbouwde) feiten gesteld die, indien bewezen, tot een ander oordeel zouden kunnen leiden. Het hof gaat derhalve aan het hof aan het door Motel Tiel gedane bewijsaanbod voorbij, evenals aan het verzoek van Motel Tiel tot nader deskundigenonderzoek over de vraag of externe oorzaken tot de calamiteit kunnen hebben geleid. Ook grief IV faalt.

Grief V bouwt voort op de voorgaande grieven en faalt derhalve eveneens.