Hof Amsterdam, 15-10-2013, nr. 200.082.902/01

Op 15 januari 2013 heeft het hof in deze zaak een tussenarrest uitgesproken. Voor het verloop van het geding tot dan verwijst het hof naar het tussenarrest.

Ter uitvoering van de in het tussenarrest gegeven bewijsopdracht heeft het hof op 19 maart 2013 getuigen gehoord. Het daarvan opgemaakte proces-verbaal bevindt zich bij de gedingstukken.

Daarna hebben achtereenvolgens [geïntimeerde] en [appellant] een akte na getuigenverhoor genomen.

Ten slotte is andermaal arrest gevraagd.

In principaal beroep:

Bij het tussenarrest is [geïntimeerde] toegelaten te bewijzen door getuigen dat hij het volledige bedrag van de koopsom van de Volkswagen aan [appellant] heeft voldaan. [geïntimeerde] heeft [X] (hierna: [X]), directeur van [appellant], zichzelf en zijn dochter [Y] als getuigen voorgebracht. [appellant] heeft afgezien van contra-enquête.

De getuige [X] heeft verklaard dat [geïntimeerde] niet het volledige bedrag voor de Volkswagen heeft voldaan. [geïntimeerde] heeft zelf als getuige verklaard dat hij wisselende bedragen contant aan [X] heeft voldaan en dat deze bij de laatste betaling van € 1.500,-- heeft gezegd “Keurig, prima” en niet dat hij nog meer geld van [geïntimeerde] kreeg. Volgens [geïntimeerde] was alleen bij deze laatste betaling zijn dochter aanwezig. Deze dochter heeft ten aanzien van een laatste betaling in gelijke zin verklaard als haar vader, maar zij heeft anders dan haar vader verklaard dat zij ook bij andere betalingen aanwezig is geweest. Nu er discrepantie bestaat tussen de verklaring van [geïntimeerde] en die van diens dochter, hetgeen afdoet aan de bewijswaarde van die verklaringen, en de verklaring van [X] geen bewijs in het voordeel van [geïntimeerde] oplevert, kan het hof niet anders dan concluderen dan dat [geïntimeerde] er niet in is geslaagd het van hem verlangde bewijs te leveren. De eerste grief van [appellant] slaagt en het hof zal alsnog de vordering van [appellant] van € 8.300,- met betrekking tot de Volkswagen toewijzen als hierna te doen. De rente daarover is toewijsbaar vanaf de datum van de inleidende dagvaarding, 7 februari 2008.

Met haar grief II komt [appellant] op tegen de afwijzing van het door haar gepretendeerde eigendomsvoorbehoud op de Volkswagen. Door [geïntimeerde] is bestreden dat een eigendomsvoorbehoud is overeengekomen.

Ter ondersteuning van haar stelling dat een eigendomsvoorbehoud is overeengekomen heeft [appellant] in eerste aanleg gewezen naar de tekst op een factuur. Die stelling is door de rechtbank in het vonnis van 20 mei 2009, onder 4.6, verworpen. In de conclusie na enquête van 14 april 2010, onder 20, heeft [appellant] meegedeeld dat zij ten aanzien van het eigendomsvoorbehoud niet beschikt over nadere bewijsmiddelen en dat zij zich op dit punt dan ook aan het oordeel van de rechtbank zal refereren.

Voor zover het, tegen deze achtergrond, voor [appellant] nog mogelijk was om de vraag of een eigendomsvoorbehoud was overeengekomen, aan de appelrechter voor te leggen, had het, tenminste op de weg van [appellant] gelegen om gespecificeerd en onderbouwd aan te geven waarom [geïntimeerde] gebonden was aan de BOVAG-voorwaarden, waarin in artikel 18 een eigendomsvoorbehoud is geformuleerd. [appellant] heeft dat nagelaten, de (enkele) verwijzing naar die voorwaarden op de reparatiefacturen is daartoe niet toereikend. Ook de omstandigheid dat [appellant] kentekenbewijs deel III onder zich heeft gehouden kan haar niet baten nu uit dit enkele gegeven geen tussen partijen overeengekomen eigendomsvoorbehoud kan worden afgeleid.

Het voorgaande, in samenhang met het gegeven dat [appellant] zich slechts op een tussen partijen overeengekomen eigendomsvoorbehoud heeft beroepen, brengt mee dat de tweede grief tevergeefs is voorgedragen. Zowel de gevorderde verklaring voor recht dat de Volkswagen eigendom is van [appellant] als de vordering tot afgifte komt niet voor toewijzing in aanmerking.

Grief IX is gericht tegen de overwegingen van de rechtbank met betrekking tot het door [appellant] gelegde conservatoir beslag tot afgifte op de Volkswagen. Nu [appellant] geen eigenaar was gebleven van de Volkswagen, is het beslag inderdaad onrechtmatig gelegd. De grief betoogt terecht dat de overweging van de rechtbank dat het beslag van rechtswege vervalt, niet juist is, maar leidt niet tot vernietiging van het vonnis omdat het hier kennelijk gaat om een overweging ten overvloede.

[appellant] maakt met grief VII bezwaar tegen de afwijzing door de rechtbank van de door haar gevorderde buitengerechtelijke incassokosten. Zij heeft in de toelichting op deze grief een nadere onderbouwing gegeven van de verrichte werkzaamheden, die overigens ook blijken uit de overgelegde processtukken. Het hof acht die onderbouwing voldoende en zal de vordering ter zake ad € 768,-- alsnog toewijzen.

Grief VIII heeft betrekking op de ingangsdatum van de toegewezen wettelijke rente. Volgens [appellant] volgt uit artikel 17 lid 3 van de BOVAG-voorwaarden dat [geïntimeerde] één maand na de factuurdatum in verzuim is. Deze stelling kan niet worden gevolgd, reeds omdat uit de processtukken en de verklaringen van getuigen blijkt dat [geïntimeerde] met toestemming van [appellant] regelmatig onderhoudsfacturen in gedeelten betaalde en partijen derhalve een andere – met zodanig beding strijdige - gedragslijn hebben gevolgd. De rechtbank heeft dus de juiste ingangsdatum aangehouden.

Volgens [appellant] heeft [geïntimeerde] nadat de Volkswagen in beslag was genomen deze geschorst bij de RDW, zodat hij helemaal geen wegenbelasting of verzekeringspremies heeft betaald. Het hof kan deze stelling buiten beschouwing laten. Indien immers [geïntimeerde] in de periode dat de Volkswagen in beslag genomen was inderdaad kosten zou hebben voldaan, zou het, gezien de door [appellant] gevoerde gemotiveerde verweren, op zijn, Adnours, weg hebben gelegen om aan te tonen dat hij de gestelde kosten daadwerkelijk heeft gemaakt. Dat laatste heeft hij niet gedaan en hij heeft evenmin bewijs op dit punt aangeboden. Grief X slaagt daarom.

In incidenteel beroep:

Met zijn grief II komt [geïntimeerde] op tegen het oordeel van de rechtbank met betrekking tot door [geïntimeerde] gevorderde schade. Hij verwijst naar in eerste aanleg door hem overgelegde bewijsstukken maar heeft verzuimd inhoudelijk grieven te richten tegen de overwegingen van de rechtbank dienaangaande. Zijn tweede grief kan daarom niet slagen.

In principaal en incidenteel beroep:

De grieven van [appellant] slagen gedeeltelijk, die van [geïntimeerde] slagen niet. Het hof zal omwille van de duidelijkheid het vonnis van 8 september 2010 geheel vernietigen en alsnog beslissen als hierna te doen. [appellant] wordt ten aanzien van de conventie voor het grootste deel in het ongelijk gesteld, zodat zij de kosten daarvan moet dragen. [geïntimeerde] blijft de in reconventie voor het overgrote deel in het ongelijk gestelde partij, zodat hij de kosten daarvan moet dragen. Het principaal hoger beroep slaagt slechts zeer gedeeltelijk, zodat het hof [appellant] met de kosten daarvan zal belasten. Het incidenteel beroep slaagt geheel niet, zodat de kosten daarvan ten laste van [geïntimeerde] komen.

Het hof:

In principaal en incidenteel beroep:

vernietigt het vonnis van de rechtbank van 8 september 2010, en opnieuw rechtdoende:

veroordeelt [geïntimeerde] tot betaling aan [appellant] van € 8.300,-- te vermeerderen met de wettelijke rente over dat bedrag vanaf 7 februari 2008 tot de dag der voldoening;

veroordeelt [geïntimeerde] voorts tot betaling aan [appellant] van € 1.155,36 te vermeerderen met de wettelijke rente over dat bedrag vanaf 22 augustus 2008 tot de dag der voldoening;

veroordeelt [geïntimeerde] verder tot betaling aan [appellant] van € 768,--;

verklaart voor recht dat het door [appellant] gelegde conservatoir beslag tot afgifte van de Volkswagen onrechtmatig is;

veroordeelt [appellant] tot betaling aan [geïntimeerde] van € 2.405,40 met de wettelijke rente over dat bedrag vanaf 7 februari 2008 tot de dag der voldoening;

verwijst [appellant] in de kosten van de eerste aanleg in conventie, aan de zijde van [geïntimeerde] begroot op € 3.184,50 voor salaris, en in de kosten van het principaal beroep aan de zijde van [geïntimeerde] begroot op € 649,-- voor verschotten en € 4.053,-- voor salaris;

verwijst [geïntimeerde] in de kosten van de eerste aanleg in reconventie, aan de zijde van [appellant] begroot op € 1.737,-- voor salaris, en in de kosten van het incidenteel beroep aan de zijde van [appellant] begroot op € 1.158,-- voor salaris;

verklaart dit arrest uitvoerbaar bij voorraad;

wijst af hetgeen in eerste aanleg of in hoger beroep meer of anders is gevorderd.

Aldus gewezen door mr. G.J. Visser, mr. M.M.M. Tillema en mr. J.H. Huijzer, en in het openbaar door de rolraadsheer uitgesproken op 15 oktober 2013.

Bij dagvaarding van 3 december 2010 is [appellante] in hoger beroep gekomen van de vonnissen van de rechtbank Alkmaar van 7 mei 2008 (het comparitievonnis), 20 mei 2009 (het tussenvonnis) en 8 september 2010 (het eindvonnis) met het zaaknummer/rolnummer 100564 / HA ZA 08-166, gewezen tussen haar als eiseres in conventie/verweerster in reconventie en [geïntimeerde] als gedaagde in conventie/eiser in reconventie.

Bij arrest van 12 april 2011 heeft het hof een comparitie van partijen gelast die is gehouden op 30 juni 2011.

[appellante] heeft bij memorie tegen het tussenvonnis vier en tegen het eindvonnis zeven grieven aangevoerd, haar eis gewijzigd, producties in het geding gebracht, bewijs aangeboden en geconcludeerd, kort gezegd, dat het hof deze beide vonnissen zal vernietigen en, opnieuw rechtdoende, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, haar in hoger beroep gewijzigde vordering zal toewijzen en de reconventionele vordering voor zover toegewezen zal afwijzen, met veroordeling van [geïntimeerde] in de kosten van het geding in beide instanties.

[geïntimeerde] heeft bij memorie de grieven van [appellante] bestreden, bij wege van incidenteel appel zowel tegen het tussenvonnis als tegen het eindvonnis één grief aangevoerd, bewijs aangeboden en geconcludeerd, kort gezegd, dat het hof het principaal appel zal verwerpen en in het incidenteel appel de beide vonnissen zal vernietigen, de vorderingen van [appellante] alsnog geheel zal afwijzen en zijn vorderingen, uitvoerbaar bij voorraad, alsnog integraal zal toewijzen, met veroordeling van [appellante] in de kosten van het geding in beide instanties.

[appellante] heeft bij memorie de grieven in het incidenteel appel bestreden en geconcludeerd tot verwerping van het incidenteel appel, met veroordeling, uitvoerbaar bij voorraad, van [geïntimeerde] in de kosten ervan, te vermeerderen met nakosten en wettelijke rente.

De rechtbank heeft in het tussenvonnis onder 2.1 tot en met 2.8 de tussen partijen vaststaande feiten opgesomd. Grief IV in het principaal appel is gericht tegen de vaststelling van de rechtbank onder 2.3. Deze grief komt hierna onder 2.9 aan de orde. Nu voor het overige tussen partijen geen geschil bestaat omtrent de door de rechtbank vastgestelde feiten, zal ook het hof die feiten in zoverre als vaststaand aannemen.

[appellante] heeft geen grieven gericht tegen het comparitievonnis, zodat zij in zoverre niet kan worden ontvangen in haar hoger beroep.

Deze zaak gaat, samengevat, over het volgende.

( i) In oktober/november 2003 heeft [geïntimeerde] een hem in eigendom toebehorende bestelbus bij [appellante] in reparatie gegeven. Vervolgens is deze bestelbus van het terrein van [appellante] ontvreemd. [geïntimeerde] heeft op 15 november 2003 aangifte van diefstal gedaan. De diefstalverzekering van [geïntimeerde] heeft een bedrag van € 5.225,-- aan hem uitgekeerd.

(ii) Medio 2004 hebben partijen een overeenkomst gesloten, waarbij [appellante] aan [geïntimeerde] een auto, merk Volkswagen, kenteken [kenteken] (hierna: de Volkswagen), heeft verkocht voor de prijs van € 20.000,-- inclusief btw. Partijen zijn daarbij overeengekomen dat [geïntimeerde] een deel van de koopsom in 28 termijnen van € 500,-- per maand zou voldaan. [appellante] heeft kentekenbewijs deel III van de Volkswagen onder zich gehouden.

(iii) Bij factuur van 10 augustus 2004 heeft [appellante] de koopprijs van de Volkswagen bij [geïntimeerde] in rekening gebracht. Op de factuur staat vermeld:

“Het geleverde blijft eigendom van Garage Co Borst zolang deze rekening niet geheel voldaan is.”

(iv) [geïntimeerde] heeft een aantal contante betalingen aan [appellante] gedaan. [appellante] heeft daarvoor geen kwitanties afgegeven.

( v) Bij brief van 15 augustus 2007 heeft (de raadsman van) [appellante] [geïntimeerde] in gebreke gesteld omdat deze niet tijdig alle maandtermijnen heeft voldaan en hem gesommeerd tot afgifte van de Volkswagen. Vervolgens heeft [appellante] conservatoir beslag tot afgifte van de Volkswagen gelegd en deze in gerechtelijke bewaring gegeven.

[appellante] vorderde in eerste aanleg in conventie, samengevat en voor zover nog van belang, verklaring voor recht dat de Volkswagen haar in eigendom toebehoort, afgifte van de Volkswagen en betaling van € 8.300,- als het restant van het aankoopbedrag. Voorts vorderde [appellante] veroordeling van [geïntimeerde] tot betaling van € 14.922,07 ter zake van in opdracht van [geïntimeerde] verricht onderhoud, reparaties, schadeherstel en een apk-keuring.

In reconventie vorderde [geïntimeerde], samengevat, een verklaring voor recht dat het door [appellante] gelegde beslag onrechtmatig is en de opheffing daarvan. Ook vorderde [geïntimeerde] de veroordeling van [appellante] tot betaling van een bedrag van € 7.250,-- ter zake van schadevergoeding wegens het onrechtmatig leggen van beslag en een schadevergoeding ten bedrage van € 4.800,--, volgens [geïntimeerde] het verschil tussen hetgeen de verzekeraar aan hem heeft voldaan als vergoeding voor de gestolen bestelbus en de werkelijke verkoopwaarde daarvan.

In het tussenvonnis heeft de rechtbank de bewijslast met betrekking tot de betaling van de koopprijs van de Volkswagen omgekeerd en [appellante] toegelaten tot het bewijs van haar stelling dat [geïntimeerde] nog een bedrag van € 8.300,- verschuldigd is ter zake van de restantkoopprijs van de Volkswagen.

Voor het geval [appellante] in dat bewijs slaagt, heeft de rechtbank [appellante] opgedragen te bewijzen dat zij met [geïntimeerde] een eigendomsvoorbehoud is overeengekomen.

Ten slotte heeft de rechtbank [appellante] opgedragen te bewijzen dat [geïntimeerde] opdracht heeft gegeven tot het verrichten van de werkzaamheden aan de auto van zijn zoon die ten grondslag liggen aan een drietal facturen.

Aan [geïntimeerde] heeft de rechtbank opgedragen te bewijzen dat hij drie (andere) facturen aan [appellante] heeft betaald.

Na gehouden getuigenverhoren heeft de rechtbank in het eindvonnis in conventie geoordeeld (rov. 2.5) dat [appellante] er niet in is geslaagd te bewijzen dat [geïntimeerde] het bedrag van € 8.300, onbetaald heeft gelaten waardoor er (rov. 2.6 ) in rechte van uit moet worden gegaan dat [geïntimeerde] de koopprijs heeft voldaan, zodat [appellante] zich niet met succes op een eigendomsvoorbehoud kan beroepen. Zij heeft daarom de door [appellante] gevorderde verklaring voor recht en afgifte van de auto afgewezen. Voorts heeft de rechtbank geoordeeld (rov. 2.9) dat [appellante] niet geslaagd is in het bewijs dat [geïntimeerde] opdracht heeft gegeven tot de in de facturen 263900, 282098 en 282097 gefactureerde werkzaamheden en daarom die vordering van [appellante] eveneens afgewezen. Verder acht de rechtbank (rov. 2.13) [geïntimeerde] niet geslaagd in het bewijs dat hij de facturen 261529, 263591 en 271229 heeft voldaan. Zij heeft daarom [geïntimeerde] veroordeeld tot betaling van € 1.155,36 te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 22 augustus 2008.

In reconventie heeft de rechtbank in het eindvonnis overwogen (rov. 2.17) en voor recht verklaard dat het door [appellante] gelegde beslag tot afgifte op de Volkswagen onrechtmatig is. Zij heeft [appellante] veroordeeld ter zake € 2.405,40 als schadevergoeding te voldoen, te vermeerderen met de wettelijke rente.

In principaal beroep:

[geïntimeerde] heeft bezwaar gemaakt tegen de wijziging althans verduidelijking in hoger beroep door [appellante] van haar eis. Dat bezwaar moet reeds worden gepasseerd, omdat gesteld noch gebleken is dat deze verduidelijking in strijd is met de eisen van een goede procesorde.

Met grief I komt [appellante] op tegen de omkering van de bewijslast door de rechtbank met betrekking tot de betaling van de koopsom van de Volkswagen.

De rechtbank kwam tot haar oordeel op de grond dat tussen partijen vast stond dat [appellante] betalingen van [geïntimeerde] heeft ontvangen en daarvoor geen kwitanties heeft afgegeven, dat [appellante] een professionele partij is van wie verwacht mag worden dat zij kwitanties afgeeft ingeval van contante betaling door een klant, dat zij verklaard heeft de van [geïntimeerde] ontvangen betalingen in de computer te hebben bijgehouden maar dat ze heeft nagelaten een overzicht van deze betalingen over te leggen, en ten slotte dat een door [appellante] overgelegd overzicht niet bij iedere betaling de hoogte van de betaling vermeldt.

De eerste grief treft doel. Ingevolge de hoofdregel van artikel 150 Rv draagt de partij die zich beroept op de rechtsgevolgen van de door haar gestelde feiten, de bewijslast van die feiten. Op [geïntimeerde] rust derhalve in beginsel de last te bewijzen dat hij de koopsom van de auto volledig aan [appellante] heeft voldaan. Dat is alleen dan anders indien uit enige bijzondere regel of uit eisen van redelijkheid en billijkheid een andere verdeling van de bewijslast voortvloeit. Een bijzondere regel doet zich in dit geval niet voor. Verder is van belang dat de rechter terughoudend dient te zijn met een omkering van de bewijslast op grond van eisen van redelijkheid en billijkheid. In het licht van dat uitgangspunt zijn de door de rechtbank opgesomde feiten en omstandigheden naar het oordeel van het hof niet zodanig klemmend dat daaruit zou voorvloeien dat [appellante] moet bewijzen dat [geïntimeerde] niet alle betalingen heeft verricht. Gelet op de betwisting door [appellante] dient [geïntimeerde] derhalve te bewijzen dat hij het volledige bedrag van de koopsom aan [appellante] heeft voldaan. Dat bewijs volgt niet uit de tot nu toe in het geding gebrachte stukken, ook niet gelezen in samenhang met verklaringen van de in eerste aanleg gehoorde getuigen. [geïntimeerde] heeft in hoger beroep bewijs aangeboden van al zijn stellingen op gelijke wijze als in eerste aanleg. In eerste aanleg heeft hij een drietal getuigen genoemd die zijn stellingen kunnen bevestigen. Het hof zal hem daarom toelaten tot het van hem verlangde bewijs als hierna te doen.

Gelet op hetgeen het hof hiervoor heeft overwogen, heeft [appellante] geen belang bij bespreking van haar grieven IV en V, omdat thans in hoger beroep op [geïntimeerde] de last is komen te liggen betaling van de volledige koopsom te bewijzen.

De grieven III en VI zijn gericht tegen rechtsoverweging 4.15 van het tussenvonnis dat [appellante] dient te bewijzen dat [geïntimeerde] opdracht heeft gegeven voor de werkzaamheden die zij bij de facturen met de nummers 263900, 282098 en 282097 bij hem in rekening heeft gebracht en tegen rechtsoverweging 2.9 van het eindvonnis inhoudend dat [appellante] niet is geslaagd in dat bewijs. Aangezien [geïntimeerde] gemotiveerd heeft bestreden dat hij opdracht heeft gegeven voor de werkzaamheden die zijn verricht aan de auto van een zoon van hem, heeft de rechtbank op goede grond [appellante] belast met het bewijs van haar stelling dat [geïntimeerde] opdracht heeft gegeven voor die werkzaamheden. De rechtbank heeft het door [appellante] bijgebrachte bewijs op juiste wijze gewogen en derhalve ook op goede grond de desbetreffende vordering afgewezen. In hoger beroep heeft [appellante] op dit punt verder bewijs aangeboden door het wederom horen van de getuigen [X] en [Y]. Nu deze getuigen reeds in eerste aanleg zijn gehoord en [appellante] niet heeft gesteld dat dezen in hoger beroep meer of anders zouden kunnen verklaren dan zij reeds hebben gedaan, gaat het hof aan dat bewijsaanbod voorbij. De derde en zesde grief falen dus.

In incidenteel beroep:

Met zijn grief I komt [geïntimeerde] op tegen rechtsoverweging 4.14 van het tussenvonnis inhoudend dat op [geïntimeerde] de bewijslast rust van de betaling van de facturen 26529, 263591 en 271229 en rechtsoverweging 2.13 van het eindvonnis inhoudend dat [geïntimeerde] niet in dat bewijs is geslaagd. Niet in geschil is dat [appellante] op goede grond deze factuurbedragen bij [geïntimeerde] in rekening heeft gebracht. Op [geïntimeerde] rust dan de last bewijs van betaling bij te brengen. Voor de door [geïntimeerde] bepleite omkering van de bewijslast is geen plaats. Het hof verwijst naar hetgeen het dienaangaande hiervoor onder 2.8 heeft overwogen. Uit hetgeen [geïntimeerde] in zijn toelichting op deze grief heeft opgemerkt valt niet op te maken dat hij meent dat de rechtbank het door hem bijgebrachte bewijs onjuist heeft gewogen. De eerste grief van [geïntimeerde] slaagt daarom niet.

In principaal en incidenteel beroep:

Bespreking van de overige grieven en iedere verdere beslissing zullen worden aangehouden.

Het hof:

In principaal beroep:

verklaart [appellante] niet-ontvankelijk in haar hoger beroep voor zover gericht tegen het comparitievonnis;

laat [geïntimeerde] toe tot bewijs door getuigen dat hij het volledige bedrag van de koopsom van de Volkswagen aan [appellante] heeft voldaan;

bepaalt dat de getuigen zullen worden gehoord door mr. J.H. Huijzer, die te dezen tot raadsheercommissaris wordt benoemd, in één van de zalen van het Paleis van Justitie, Prinsengracht 436 te Amsterdam, op een nader te bepalen dag en tijd;

verwijst de zaak naar de rol van 29 januari 2013 voor uitlating door de advocaat van [geïntimeerde] omtrent verhinderdata van alle betrokkenen op dinsdagen en donderdagen in maart, april en mei 2013;

In principaal en incidenteel beroep:

houdt iedere verdere beslissing aan.

Aldus gewezen door mr. G.J. Visser, mr. R.J.F. Thiessen en mr. J.H. Huijzer, en in het openbaar door de rolraadsheer uitgesproken op 15 januari 2013.