HR, 14-03-2003, nr. C02/006HR

Het gaat in deze zaak in het bijzonder om de vraag of het hof partijen naar de schadestaatprocedure kon verwijzen, terwijl [eiser] had betwist dat de door [verweerder] gestelde schade schade in diens vermogen vormde.

In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan1..

In deze zaak heeft [verweerder] onder meer [eiser]2. gedagvaard en gevorderd de gedaagden te veroordelen tot vergoeding van schade, nader op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet. [Verweerder] heeft aan zijn vordering jegens [eiser] ten grondslag gelegd dat hij zonder recht of toestemming [betrokkene 2] c.s. toegang heeft verschaft tot de door [verweerder] gehuurde loods. [Eiser] had die toegang moeten weigeren. Door het handelen van [eiser] zijn goederen van [verweerder] buiten zijn beschikkingsmacht gebracht. In cassatie is vooral van belang dat [verweerder] heeft gesteld dat (door toedoen van [eiser]) vóór de beslaglegging één van zijn vier Clio's Williams en zijn BMW 320i Coupé uit de loods zijn ontvreemd.

[Eiser] heeft als verweer gevoerd dat hij geen huurovereenkomst met [verweerder] had. Voorts heeft hij aangevoerd dat hij [betrokkene 2] c.s. toegang tot de loods heeft verschaft onder dreiging van beslaglegging en ter voorkoming van braakschade. Ten slotte heeft hij bij gebrek aan wetenschap betwist dat [verweerder] rechthebbende was op de goederen die zich in de loods bevonden en dat [verweerder] schade zou hebben geleden. In dat verband heeft [eiser] verwezen naar de stellingen van [betrokkene 2] c.s..

[Betrokkene 2] c.s. hebben ten aanzien van de vraag of [verweerder] rechthebbende was op de goederen, aangevoerd dat de inbeslaggenomen, dan wel - zoals gesteld door [verweerder] - ontvreemde goederen niet aan [verweerder] toebehoorden, zodat hij geen schade heeft geleden. [Verweerder] bouwde door Residence en/of aan [betrokkene 2] gelieerde ondernemingen geleverde schadeauto's om tot auto's die bij de Rijksdienst voor het Wegverkeer en de douane werden beoordeeld om een nieuw kenteken te krijgen. De auto's bleven eigendom van Residence en/of de aan [betrokkene 2] gelieerde ondernemingen. Verder "schemerde [verweerder] sr. op de achtergrond"3., maar moesten alle zaken op naam van [...] of [betrokkene 3] worden gedaan.

De rechtbank heeft bij vonnis van 19 juli 2000 (in de zaak tussen [verweerder] en [betrokkene 2] c.s.) als volgt overwogen:

Vervolgens heeft de rechtbank geoordeeld dat [verweerder] onvoldoende feiten en omstandigheden heeft gesteld waaruit zou kunnen worden afgeleid dat hij eigenaar dan wel bezitter zou zijn van de inbeslaggenomen goederen alsmede van de Renault Clio Williams en de BMW 320i Coupé. De rechtbank liet [verweerder] derhalve toe feiten en omstandigheden te bewijzen waaruit valt af te leiden dat hij eigenaar was (rov. 4.5).

In de zaak tussen [verweerder] en [eiser] c.s. heeft de rechtbank, eveneens bij vonnis van 19 juli 2000, als volgt geoordeeld:

Vervolgens heeft de rechtbank echter geoordeeld dat [eiser] c.s. niet aansprakelijk zijn voor de eventuele schade als gevolg van hun handelen/nalaten en dat de eventuele schade moet worden toegerekend aan [verweerder], omdat het op zijn weg had gelegen na 28 november 1996 actie te ondernemen teneinde zijn eventuele schade te beperken. De rechtbank heeft de vordering van [verweerder] jegens [eiser] daarom afgewezen.

[Verweerder] heeft van het vonnis van de rechtbank, voorzover tussen hem en [eiser] gewezen, hoger beroep ingesteld. In rov. 4.2 van zijn arrest van 27 september 2001 heeft het hof Amsterdam overwogen dat geen grief is gericht tegen het oordeel van de rechtbank dat [eiser] onzorgvuldig en onrechtmatig heeft gehandeld, zodat hiervan in hoger beroep als vaststaand dient te worden uitgegaan. De tweede grief van [verweerder] was gericht tegen het oordeel van de rechtbank dat het op zijn weg had gelegen zijn schade te beperken.

Het hof heeft de tweede grief van [verweerder] gehonoreerd, voor zover deze betrekking had op de - volgens de stellingen van [verweerder] - vóór de beslaglegging ontvreemde Renault Clio (met identificatienummer [0001]) en BMW 320i Coupé. Volgens het hof is door [eiser] niet althans onvoldoende betwist dat deze auto's vóór de beslaglegging door [betrokkene 2]/Residence zijn weggehaald en ontvreemd en daarom niet op de beslaglijst voorkomen. Daarom geldt ten aanzien van deze beide auto's niet dat [verweerder] de schade had kunnen beperken door direct te handelen na de beslaglegging, in de periode vanaf 28 november 1996. Het hof heeft vervolgens overwogen:

Op grond van het bovenstaande heeft het hof partijen naar de schadestaatprocedure verwezen:

[Eiser] heeft tijdig cassatieberoep ingesteld. [Verweerder] heeft verweer gevoerd. Beide partijen hebben hun standpunt schriftelijk doen toelichten.

Middel 1 is gericht tegen de door [eiser] veronderstelde aanname van het hof dat de bewuste Renault Clio en de BMW 320i Coupé aan [verweerder] toebehoorden.

Het middel mist feitelijke grondslag. Het hof heeft niet aangenomen dat de beide auto's aan [verweerder] toebehoorden. Het hof heeft slechts geoordeeld dat schade als gevolg van het weghalen van de auto's door [betrokkene 2] aan het onrechtmatige handelen van [eiser] moet worden toegerekend, aangezien [eiser] door beschikbaarstelling van de sleutel [betrokkene 2] de gelegenheid heeft verschaft de genoemde auto's uit de loods van [verweerder] weg te halen en hem daardoor in staat heeft gesteld deze auto's vóór de beslaglegging te ontvreemden. Daarbij heeft het hof echter in het midden gelaten of van vermogensschade van [verweerder] sprake is. Dat is een aspect dat volgens het hof in de schadestaatprocedure nog aan de orde kan komen.

Middel 2 bevat de klacht dat het hof ten onrechte heeft geoordeeld dat in de schadestaatprocedure aan de orde zou kunnen komen of de schade ten aanzien van de beide auto's behoort tot de vermogensschade van [verweerder]. [Eiser] heeft in dit verband aangevoerd dat de onvoorwaardelijke veroordeling van [eiser] tot vergoeding van de schade met betrekking tot beide auto's aan [verweerder] daarmee in tegenspraak is. Voorts betoogt [eiser] dat de vraag of de geclaimde schade tot de vermogensschade van de eisende partij behoort, niet in de schadestaatprocedure, maar in het hoofdgeding aan de orde had moeten komen. Zowel [eiser] zelf als ook [betrokkene 2]/Residence hebben in de feitelijke instanties immers betwist dat in verband met de bedoelde auto's van vermogensschade van [verweerder] sprake is.

De Hoge Raad heeft in 1980 het volgende overwogen4.:

In zijn noot bij dit arrest heeft Heemskerk het volgende opgemerkt:

Uit een arrest van de Hoge Raad uit 19835. dat betrekking had op verwijzing naar de schadestaatprocedure bij onrechtmatige daad, blijkt dat de Hoge Raad het ook in geval van onrechtmatige daad mogelijk acht dat de rechter, ondanks de omstandigheid dat nog niet vaststaat dat schade is geleden, aansprakelijkheid aanneemt en partijen naar de schadestaatprocedure verwijst. In de noot bij dit arrest merkt Brunner het volgende op:

De Hoge Raad is in latere jurisprudentie niet op de bovenstaande jurisprudentie teruggekomen6.. Ook in de literatuur wordt algemeen aangenomen dat voor verwijzing naar de schadestaatprocedure niet behoeft vast te staan dat er schade is geleden:

De bijzonderheid in deze zaak is dat het in de schadestaatprocedure - afgezien van de mogelijkheid dat [verweerder] nieuwe schadeposten opvoert - nog slechts zal gaan om schade in verband met de twee auto's, waarvan in ieder geval is betwist dat [verweerder] daarvan eigenaar is. Dat [verweerder] (als eigenaar van de auto's) schade heeft geleden, staat derhalve nog niet vast. Het hof kon partijen echter ook naar de schadestaatprocedure verwijzen, zonder dat door [verweerder] (als eigenaar van de auto's) geleden schade was komen vast te staan. Voldoende is dat de mogelijkheid dat schade is geleden, aannemelijk is geworden. Het hof heeft kennelijk geoordeeld dat dit het geval is. Dat oordeel is niet onbegrijpelijk. Evenmin heeft het hof daarmee van een onjuiste rechtsopvatting blijk gegeven. Het hof heeft kennelijk het juiste criterium toegepast, te weten het criterium of de mogelijkheid van schade voldoende aannemelijk is gemaakt. Middel 2 faalt.

Middel 3 bevat de klacht dat het hof heeft verzuimd in aanmerking te nemen dat "de aan [eiser] verweten schending van enige norm (...) niet (strekt) tot bescherming van de schade, die verweerder in cassatie stelt te hebben geleden". [Eiser] voert aan dat de overtreden norm een norm is die samenhangt met het bestaan van een huurovereenkomst en die strekt tot bescherming van de belangen van de huurder, maar niet tot bescherming van de belangen van anderen dan de huurder. De huurder was echter niet [verweerder], maar [betrokkene 3]. Daarom heeft [verweerder] geen vordering jegens [eiser].

Het middel mist feitelijke grondslag. Het hof heeft voor zijn oordeel omtrent de onrechtmatigheid van het handelen van [eiser] aangesloten bij het oordeel van de rechtbank, aangezien daartegen in hoger beroep geen grieven waren gericht. De rechtbank heeft aangenomen dat het onrechtmatige handelen van [eiser] hierin bestond dat hij de sleutel van de door de familie [A] gebruikte loods aan een derde had afgegeven. Dat handelen is in strijd met de maatschappelijke zorgvuldigheid die [eiser] in acht heeft te nemen met betrekking tot de goederen van de familie [A], ongeacht of die goederen nu in eigendom aan [verweerder] dan wel [betrokkene 3] toebehoorden, aldus de rechtbank in rov. 4.13. De rechtbank heeft verder niet geoordeeld over de vraag of er al dan niet een huurovereenkomst met [verweerder] bestond.

De conclusie strekt tot verwerping.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden,

Advocaat-Generaal