HR, 11-02-2000, nr. R99/194HR

HR, 11-02-2000, nr. R99/194HR

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Uitspraak 11‑02‑2000

Inhoudsindicatie

-

11 februari 2000

Eerste Kamer

Rek.nr. R99/194HR

Hoge Raad der Nederlanden

Beschikking

in de zaak van:

DE ONDERNEMINGSRAAD BELASTINGDIENST PARTICULIEREN ONDERNEMINGEN ZAANDAM,

gevestigd te Zaandam,

VERZOEKER tot cassatie,

advocaat: mr R.A.A. Duk,

t e g e n

DE STAAT DER NEDERLANDEN,

VERTEGENGWOORDIGD DOOR HET HOOFD VAN DE EENHEID PARTICULIEREN/ONDERNEMINGEN ZAANDAM VAN DE BELASTINGDIENST,

gevestigd te Zaandam,

VERWEERDER in cassatie,

advocaat: mr A.L. Asscher.

1. Het geding in feitelijke instanties

Met een op 6 mei 1998 ter griffie van het Kantongerecht te Zaandam ingediend verzoekschrift heeft verweerder in cassatie, - verder te noemen: de Staat - zich gewend tot de Kantonrechter aldaar en verzocht:

primair te oordelen dat ten aanzien van het voorgenomen besluit van de ondernemer om het buitengewoon verlof voor de lokale feestdag en de verjaardag in de onderneming af te schaffen, aan de ondernemingsraad geen instemmingsrecht als bedoeld in artikel 27 lid 1 WOR toekomt;

subsidiair: indien de Kantonrechter zou oordelen dat aan de ondernemingsraad wel instemmingsrecht toekomt ten aanzien van het hiervoor bedoelde voorgenomen besluit, haar bij wijze van vervangende goedkeuring toestemming te verlenen het voorgenomen besluit te nemen in het geval de ondernemingsraad zijn instemming aan het voorgenomen besluit onthoudt.

De ondernemingsraad heeft het verzoek bestreden en zelfstandig verzocht vast te stellen:

primair: dat aan de ondernemingsraad een instemmingsrecht toekomt ten aanzien van het voorgenomen besluit van de ondernemer om het buitengewoon verlof voor de lokale feestdag en de verjaardag in de onderneming af te schaffen, op grond van artikel 27 lid 1 sub b (bedoeld is sub c) WOR;

subsidiair: dat er geen grond is om aan de ondernemer vervangende toestemming te verlenen als bedoeld in artikel 27 lid 4 WOR indien hij voornemens is het voorgenomen besluit om te zetten in een besluit, gezien het feit dat de ondernemingsraad zijn instemming aan het voorgenomen besluit onthouden heeft.

De Staat heeft het zelfstandig verzoek van de ondernemingsraad bestreden.

De Kantonrechter heeft bij beschikking van 23 juli 1998 voor recht verklaard dat aan de ondernemingsraad geen instemmingsrecht als bedoeld in artikel 27 lid 1 WOR toekomt ten aanzien van het voorgenomen besluit van de ondernemer om het buitengewoon verlof voor de lokale feestdag en de verjaardag in de onderneming af te schaffen, en het meer of anders verzochte afgewezen.

Tegen deze beschikking heeft de ondernemingsraad hoger beroep ingesteld bij de Rechtbank te Haarlem.

Bij beschikking van 22 december 1998 heeft de Rechtbank de beschikking waarvan beroep bekrachtigd.

De beschikking van de Rechtbank is aan deze beschikking gehecht.

2. Het geding in cassatie

Tegen de beschikking van de Rechtbank heeft de ondernemingsraad beroep in cassatie ingesteld. Het cassatierekest is aan deze beschikking gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Staat heeft verzocht het beroep te verwerpen.

De conclusie van de plaatsvervangend Procureur-Generaal strekt tot verwerping van het beroep, met veroordeling van de ondernemingsraad in de kosten.

De advocaat van de ondernemingsraad heeft bij brief van 26 november 1999 op deze conclusie gereageerd.

3. Beoordeling van het middel

3.1 In cassatie moet worden uitgegaan van het volgende.

(i) Voor de toepassing van de WOR wordt de Eenheid Particulieren/Ondernemingen Zaandam van de Belastingdienst (hierna: de Eenheid) aangemerkt als onderneming en de Staat als bestuurder.

(ii) Binnen de Eenheid geldt een regeling betreffende het zogenaamde “pretverlof”. Deze regeling voorziet - kort gezegd - in de jaarlijkse toekenning van een extra vrije dag voor elke op een gewone werkdag vallende verjaardag en een extra vrije dag voor een lokale festiviteit naar keuze, zoals Derde Pinksterdag, Lappendag, Alkmaars ontzet, ijsvrij etc.

(iii) Het Hoofd van de Eenheid heeft het voornemen kenbaar gemaakt aan de ondernemingsraad om dit pretverlof af te schaffen. De ondernemingsraad kon zich hierin niet vinden. Teneinde onnodige escalatie te voorkomen heeft het Hoofd vooralsnog afgezien van het nemen van dat besluit.

(iv) Partijen hebben in dat kader afgesproken eerst bemiddeling en advies af te wachten van de Bedrijfscommissie voor de Overheid en de zaak daarna, voor zover nog nodig, aan de Kantonrechter voor te leggen.

(v) De Kamer voor Rijk en Politie van de Bedrijfscommissie heeft op 22 april 1998 een advies uitgebracht, nadat een minnelijke schikking niet tot stand was gekomen. In dit advies heeft de Bedrijfscommissie, voor zover thans van belang, geoordeeld dat de regeling betreffende het bijzonder verlof voor de lokale festiviteit voor de toepassing van art. 27 lid 1 onder c (oud) WOR gelijk moet worden gesteld met een vakantieregeling en dat het voorgenomen besluit tot afschaffing daarvan instemmingsplichtig was. Voor wat betreft het verjaardagsverlof oordeelde de Bedrijfscommissie daarentegen dat de ondernemingsraad geen instemmingsrecht toekomt.

3.2 Stellende dat ten aanzien van het voorgenomen besluit om het buitengewoon verlof voor de lokale feestdag en de verjaardag in de onderneming af te schaffen, aan de ondernemingsraad geen instemmingsrecht als bedoeld in art. 27 lid 1 onder c (oud) WOR toekomt, heeft de Staat zich met het onder 1 vermelde verzoek tot de Kantonrechter gewend. De ondernemingsraad, die zich op het standpunt heeft gesteld dat hem dat instemmingsrecht wel toekomt, heeft het onder 1 vermelde zelfstandige tegenverzoek ingediend.

De Kantonrechter heeft het primaire verzoek van de Staat toegewezen en hetgeen over en weer meer of anders is verzocht, afgewezen. De Rechtbank heeft de beschikking van de Kantonrechter bekrachtigd.

3.3 Het middel betoogt dat, anders dan Kantonrechter en Rechtbank hebben geoordeeld, het hiervoor in 3.1 onder (ii) bedoelde “pretverlof” onderdeel vormt van de bij de Eenheid geldende werktijd - en/of vakantieregeling als bedoeld in (thans) art. 27 lid 1 onder b WOR, zodat de intrekking daarvan instemming van de ondernemingsraad (dan wel - evenmin verkregen - vervangende toestemming) behoefde, en dat derhalve de ondernemingsraad terecht de nietigheid van het hiervoor in 3.1 onder (iii) bedoelde besluit heeft ingeroepen. Van een vakantieregeling is, aldus het middel, niet alleen sprake bij een regeling die bepaalt wanneer vakantie wordt opgenomen, maar ook wanneer het, zoals hier, gaat om de vaststelling van het aantal dagen waarop vakantie, met name bijzonder verlof als hier aan de orde, wordt genoten.

3.4 Bij de beoordeling van het middel moet het volgende worden vooropgesteld. Blijkens de parlementaire geschiedenis van de WOR en van een aantal wijzigingen van die wet is een- en andermaal benadrukt dat het niet de bedoeling van de wetgever is geweest aan de ondernemingsraad een instemmingsrecht te geven met betrekking tot de vaststelling of wijziging van primaire arbeidsvoorwaarden.

De regeling van de arbeidsduur, dat wil zeggen het aantal uren op jaarbasis gedurende welke werknemers arbeid dienen te verrichten, moet worden gerekend tot de primaire arbeidsvoorwaarden.

3.5 Tegen de achtergrond van hetgeen is vooropgesteld in 3.4 moet worden aangenomen dat onder een vakantieregeling als bedoeld in art. 27 lid 1 onder b WOR moet worden verstaan een regeling die betrekking heeft op de wijze waarop of de periode waarin vakantiedagen kunnen worden opgenomen, maar dat onder een zodanige regeling niet moet worden begrepen een regeling die betrekking heeft op het aantal vakantiedagen waarop een werknemer aanspraak kan maken, nu laatstbedoelde regeling consequenties heeft voor de feitelijke arbeidsduur in die zin dat het opnemen van vakantiedagen een vermindering van het aantal op jaarbasis te werken uren meebrengt.

3.6 Nu de hiervoor in 3.1 onder (ii) vermelde regeling neerkomt op toekenning van een extra vrije dag per jaar aan iedere medewerk(st)er voor een lokale festiviteit naar keuze en nog een extra vrije dag in de jaren dat de verjaardag van de betrokken medewerk(st)er op een gewone werkdag valt, kan deze regeling derhalve niet worden aangemerkt als een werktijd- of vakantieregeling als bedoeld in art. 27 lid 1 onder b WOR.

3.7 Het middel faalt derhalve.

4. Beslissing

De Hoge Raad verwerpt het beroep.

Deze beschikking is gegeven door de vice-president Mijnssen als voorzitter en de raadsheren Herrmann, Van der Putt-Lauwers, Fleers en Hammerstein, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer Heemskerk op 11 februari 2000.

Conclusie 11‑02‑2000

Inhoudsindicatie

-

Nr. R 99/194 HR Mr. Mok

(WOR) Conclusie inzake

Parket, 25 november 1999 ONDERNEMINGSRAAD BELAS-TING----DIENST PARTICULIE-REN/ON--DER--NE-MIN-GEN ZAAN-DAM

tegen

DE STAAT (Belastingdienst)

Edelhoogachtbaar college,

1. Korte beschrijving van de zaak

1.1. De Diensteenheid Particulieren/Ondernemingen Zaandam van de Belastingdienst wordt in het kader van de Wet op de ondernemingsraden (WOR) aangemerkt als onderneming en het Hoofd van de Eenheid (de Staat) als bestuurder.

1.2. Binnen de genoemde Diensteenheid geldt een regeling betreffende het zogenaamde pret-verlof. De regeling voorziet kort gezegd in de jaarlijkse toekenning van een extra vrije dag voor elke op een werkdag vallende verjaardag en een lokale festiviteit.

1.3. In Zaandam heeft het Hoofd van de Belastingdienst het voornemen bekend gemaakt om dit Apretverlof@ af te schaffen. Het heeft zich op het standpunt gesteld dat voor het voorgenomen be-sluit geen instemming vereist is van de ondernemingsraad ingevolge art. 27, lid 1, WOR, terwijl de Ondernemingsraad Belastingdienst Zaandam meent dat deze instemming wel vereist is.

Het Hoofd heeft vooralsnog afgezien van het nemen van het besluit. De Bedrijfscommissie voor de Overheid voor Rijk en Politie (BC) heeft, nadat een minnelijke schikking niet tot stand was ge-komen, (op 22 april 1998) geadviseerd dat de regeling voor het bijzonder verlof voor de lokale festiviteit gelijk moet worden gesteld met een vakantieregeling in de zin van art. 27, lid 1. Wat betreft het verjaardagsverlof oordeelde de BC dat er geen sprake was van een regeling waarvoor instemming van de OR nodig is.

1.4. Partijen hebben afgesproken om de zaak na het advies, voor zover nodig, aan de kanton-rech-ter voor te leggen.

Het Hoofd van de Belastingdienst heeft als vertegenwoordiger van de Staat een verzoek-schrift ingediend bij de kantonrechter te Zaandam. De OR heeft een tegenverzoek ingediend.

1.5. Bij beschikking van 23 juli heeft 1998 de kantonrechter te Zaandam de Staat in het gelijk gesteld.

Op door de ondernemingsraad ingesteld hoger beroep heeft de rechtbank te Haarlem het vonnis van de kantonrechter bekrachtigd1.

1.6. De Ondernemingsraad is tegen de beschikking van de rechtbank (tijdig) in cassatie geko-men. Op het verzoekschrift van de ondernemingsraad staan twee stempels met de datum van inkomst op de griffie. Eén van die stempels geeft aan dat het verzoekschrift pas op 23 fe-bruari 1999 was ingediend (hetgeen een dag te laat zou zijn) het andere vermeldt: 22 februari 1999. Navraag bij de administratie van de Hoge Raad wees uit dat 22 februari 1999 de datum is waarop het verzoekschrift is ingekomen2.

2. Bespreking van het middel

2.1. Het middel is gebaseerd op de stelling dat de regeling van pretverlof zoals in casu aan de orde valt onder het instemmingsrecht van art. 27, lid 1 onder b, (werktijd- of vakantieregeling).

2.2. In art. 27 WOR is limitatief opgesomd wanneer een ondernemer de instemming van de on-der--nemingsraad nodig heeft voor een besluit.

Aangenomen wordt dat de gevallen zoals opge-somd in art. 27, lid 1, WOR, anders dan in het middel is gesteld, betrekking hebben op besluiten over secundaire arbeidsvoorwaarden. De wet-gever heeft de bemoeienis met de primaire arbeidsvoorwaarden willen voorbehouden aan de vak-bonden in het kader van CAO-overleg3.

2.3. De regering heeft in de m.v.a. I4 bij het wetsvoorstel Flexibiliteit en zekerheid uiteengezet dat overleg binnen de c.a.o.-onderhandelingen veelal de voorkeur verdient boven overeenstemming met de ondernemingsraad. Zodoende kan men garanderen dat het arbeidsvoorwaardenregime voor alle werknemers in een onderneming of bedrijfstak gelijkwaardig is.

Zodanige gelijkwaardigheid wordt niet automatisch via de ondernemingsraad bereikt, daar indien de ondernemer en de ondernemingsraad het eens zijn over de (wijziging van de) arbeids-voorwaarden deze wijziging nog dient te worden verwerkt in de individuele arbeidsovereenkom-sten.

2.4. Hoewel de opsomming in art. 27 WOR limitatief is, heeft de Hoge Raad ook een besluit dat raak-vlakken heeft met de gevallen genoemd in art. 27 WOR aangemerkt als instemmingsplichtig5.

Het ging in die zaak om een besluit van de ondernemer om over te gaan tot het toepassen van (eerder al aan de COR medegedeelde) richtlijnen betreffende de wijze waarop de aanwijzing van reeds in de c.a.o. toegekende roostervrije uren zou geschieden. Een dergelijk besluit vertoont vol-gens de Hoge Raad trekken van zowel een werktijdenregeling als van een vakantieregeling in de zin van art. 27, lid 1, onder (toen nog) c6.

2.5. In het onderhavige geval gaat het om de (intrekking van de) toekenning van verlof.

De toekenning gaat logischerwijs vooraf aan het besluit waar de Hoge Raad over oordeelde (de invulling van het reeds in een c.a.o. toegekende verlof). In het door de Hoge Raad beoordeelde geval was de toekenning al geschiedt binnen het c.a.o.-overleg7. Het besluit had het karakter van een secundaire arbeidsvoorwaarde.

2.6. Men bevindt zich hier in een gebied met smalle marges. Daarbij komt dat de keuze voor een bepaalde kwalificatie moeilijk los te zien is van de consequenties (c.a.o.-overleg of ondernemings-raad).

Men kan echter systematisch goed verdedigen dat de toekenning (of intrekking) van het ver-lof op zichzelf het karakter van een primaire arbeidsvoorwaarde heeft. De uitwerking van de verlof-regeling heeft het karakter van een werktijden- of vakantieregeling als bedoeld in art. 27, lid 1, WOR8.

2.7. Anderzijds is ook verdedigd dat het vaststellen van het aantal vakantiedagen niet als een pri-maire arbeidsvoorwaarde te kwalificeren is en dat deze materie onder art. 27, lid 1, valt9.

De Staat heeft echter doen opmerken10 dat wel algemeen (ook door Van der Heijden) er-kend is dat de vaststelling van het aantal uren, dagen enz. dat gewerkt moet worden wel een primaire arbeidsvoorwaarde is en dat dit aantal dagen logischerwijs onder meer bepaald wordt door het aantal verlofdagen.

2.8. Een bijzonder element in de onderhavige zaak is dat er met de toekenning van het verlof ook een regeling van het opnemen van het verlof is gegeven. De verlofdagen zijn immers toegekend voor speciale dagen in het jaar. De toekenning zou men als een primaire arbeidsvoorwaarde, de uitwerking als een secundaire arbeidsvoorwaarde kunnen kwalificeren.

Dat laatste hoeft het besluit echter niet instemmingsplichtig te maken. Het belangrijkste as-pect van het besluit van de Staat is het intrekken van de verlofdagen. Dat daarmee de uit-wer-king van die regeling voor bepaalde dagen automatisch ook vervalt maakt de intrekking nog niet in-stem-mingsplichtig.

2.9. Zoals gezegd, bevindt men zich hier in een gebied met smalle marges. Het door het middel verdedigde standpunt acht ik pleitbaar.

Dat betekent echter niet dat de beslissing van de rechtbank dat het hier niet een besluit in de zin van art. 27, lid 1, WOR gaat in strijd met het recht of onvoldoende gemotiveerd is. Daar komt bij dat ik heden ook in een tweede zaak11 concludeer, waarin een ge-lijkluidend middel is gericht tegen een parallel vonnis van de rechtbank in Zutphen. De feiten lig-gen daar iets anders, waardoor een afweging veel sterker ten gunste van het standpunt van de recht-bank (gelijk aan het standpunt van de rechtbank te Haarlem in de onderhavige zaak) uitvalt.

Het lijkt mij gewenst dat in zaken van deze aard een vaste en duidelijke regel geldt, wat be-tekent dat in beide onderhavige zaken in gelijke zin beslist wordt.

Het middel leidt daarom niet tot cassatie.

3. Conclusie

De conclusie strekt tot verwerping van het beroep, met veroordeling van eiser in de kosten.

De procureur-generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden,

plv.

1. Beschikking van 22 december 1998, ROR 1999, 13

2. Dit bleek uit de overige kopieën van het verzoekschrift die wel op 22 februari zijn gestempeld. Eén van deze ko-pie-ën heb ik bijgevoegd. Voorts bleek één en ander uit het feit dat R 99/194 HR tegelijkertijd met R 199/95 HR is ingediend en deze laatste zaak ook op 22 februari 1999 is gestempeld.

3. Zie kamerst. [II 1975-1976] 13 954, nrs. 1-3, p. 24, 1976-1977, 13 954, nr. 6, p. 12, p. 38, nr. 11 p. 4 en 1995-1996, 24 615, nr. 3, p. 20 zie ook minister Melkert kamerst. [II 1996-1997] 24 615, nr 28, p. 33 en met name handelingen II, 3 juni 1997, p. 87-6071. Zie voorts Vink, Inzicht in de ondernemingsraad, 1995, p. 118, Sprengers, De wet op de ondernemingsraden bij de overheid, diss. 1998, p. 446, Van der Heijden, WOR (losbl.), aant. 5 bij art. 27 WOR en Rood, WOR (losbl.), aant. 6 en 7 bij art. 27 en G.J.J. Heerma van Voss, RM Themis 1999, p. 264 e.v., i.h.b. p. 265 e.v.

4. Kamerst. [I 1997-1998] 25 263, nr. 132b, p. 3.

5. Zie HR 26 juni 1987, NJ 1988, 93.

6. Zie overigens ook hof Amsterdam 21 augustus 1986, NJ 1987, 815 over ADV dagen.

7. Zie ro. 3.1 van het arrest (zie noot 5).

8. Zie ook Rood, aant. 7 bij art. 27 WOR (losbl.).

9. P.F. van der Heijden, aant. 11 bij art. 27 lid 1 WOR, OR (losbl.).

10. Schr. toel. ' 5.3.-5.4., p. 5-6.

11. R 99/195 HR.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.