HvJ EU, 06-06-2019, nr. C-361/18

De verwijzende rechter formuleert zijn vragen onder verwijzing naar verordening nr. 1215/2012, waarbij hij in aanmerking neemt op welke datum het verzoek tot afgifte van het certificaat is ingediend, te weten 22 november 2017.

In dit verband dient in herinnering te worden gebracht dat, zoals volgt uit artikel 66 van verordening nr. 1215/2012, deze verordening met name van toepassing is op rechtsvorderingen die zijn ingesteld vanaf 10 januari 2015, en dat verordening nr. 44/2001 van toepassing blijft op beslissingen die zijn gegeven inzake rechtsvorderingen die vóór 10 januari 2015 zijn ingesteld. Om vast te stellen welke verordening ratione temporis van toepassing is, moet bijgevolg in aanmerking worden genomen op welke datum de vordering is ingesteld die heeft geleid tot een beslissing waarvan om tenuitvoerlegging is verzocht, en niet een latere datum, zoals de datum van het verzoek tot afgifte van een certificaat dat aantoont dat een dergelijke beslissing uitvoerbaar is.

In het hoofdgeding is de beslissing ten aanzien waarvan is verzocht om een certificaat dat de uitvoerbaarheid ervan aantoont, genomen op 23 april 2009. Vanzelfsprekend is dus ook de vordering die tot die beslissing heeft geleid, ingesteld vóór de voor de toepassing van verordening nr. 1215/2012 relevante datum, te weten 10 januari 2015. Derhalve moet worden vastgesteld, in navolging van de Hongaarse regering en de Europese Commissie, dat in het onderhavige geval verordening nr. 44/2001 ratione temporis van toepassing is.

De omstandigheid dat de nationale rechter bij de formulering van zijn prejudiciële vraag formeel naar bepaalde bepalingen van verordening nr. 1215/2012 heeft verwezen, staat er echter volgens vaste rechtspraak niet aan in de weg dat het Hof deze rechter alle uitleggingsgegevens verschaft die nuttig kunnen zijn voor de beslechting van het bij hem aanhangige geding, ongeacht of de uitgelegde bepalingen in zijn vragen worden genoemd (zie in die zin arresten van 29 september 2016, Essent Belgium, C-492/14, EU:C:2016:732, punt 43, en 7 juni 2018, Inter-Environnement Bruxelles e.a., C-671/16, EU:C:2018:403, punt 29 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Gelet op de in de punten 23 tot en met 26 van het onderhavige arrest geformuleerde overwegingen, dient de eerste vraag aldus te worden opgevat dat de verwijzende rechter in essentie wenst te vernemen of artikel 54 van verordening nr. 44/2001 aldus moet worden uitgelegd dat een gerecht van een lidstaat, waarbij is verzocht om afgifte van een certificaat dat de uitvoerbaarheid van een door de rechter van oorsprong gegeven beslissing aantoont, moet nagaan of het geding binnen de werkingssfeer van deze verordening valt, dan wel dat dit gerecht ertoe gehouden is dat certificaat automatisch af te geven.

Vooraf moet worden opgemerkt dat alle partijen die in de onderhavige zaak opmerkingen hebben ingediend, het erover eens zijn dat een rechter in een situatie als aan de orde in het hoofdgeding bevoegd is om na te gaan of het geding dat aanleiding heeft gegeven tot de beslissing ten aanzien waarvan is verzocht om afgifte van een certificaat dat de uitvoerbaarheid ervan aantoont, binnen de werkingssfeer valt van het juridische instrument dat voorziet in de afgifte van een dergelijk certificaat, of het nu gaat om verordening nr. 44/2001 dan wel om verordening nr. 1215/2012.

In dit verband moet worden opgemerkt dat, zoals volgt uit de rechtspraak van het Hof, het stelsel van erkenning en tenuitvoerlegging dat bij verordening nr. 44/2001 is ingesteld, berust op het wederzijdse vertrouwen in de rechtsbedeling binnen de Europese Unie. Dat vertrouwen verlangt niet alleen dat in een lidstaat gegeven rechterlijke beslissingen in een andere lidstaat van rechtswege worden erkend, maar ook dat de procedure om die beslissingen in die andere lidstaat uitvoerbaar te verklaren, doeltreffend en snel is (arrest van 13 oktober 2011, Prism Investments, C-139/10, EU:C:2011:653, punt 27).

Een dergelijke procedure dient volgens overweging 17 van genoemde verordening slechts te bestaan in een eenvoudige formele controle van de documenten die voor de uitvoerbaarverklaring in de aangezochte lidstaat moeten worden overgelegd (arrest van 13 oktober 2011, Prism Investments, C-139/10, EU:C:2011:653, punt 28).

Daartoe moet overeenkomstig artikel 53 van verordening nr. 44/2001 de partij die om een verklaring van uitvoerbaarheid verzoekt, een expeditie van de beslissing die voldoet aan de voorwaarden ten bewijze van haar echtheid en het in artikel 54 van die verordening bedoelde certificaat van de autoriteiten van de lidstaat van herkomst overleggen (zie in die zin arrest van 13 oktober 2011, Prism Investments, C-139/10, EU:C:2011:653, punt 29).

Dientengevolge is de functie van het in artikel 54 van verordening nr. 44/2001 bedoelde certificaat juist om de uitvoerbaarverklaring van de in de lidstaat van herkomst gegeven beslissing te vergemakkelijken, zodat deze nagenoeg automatisch wordt verleend, zoals uitdrukkelijk is vermeld in overweging 17 van die verordening (zie in die zin arrest van 6 september 2012, Trade Agency, C-619/10, EU:C:2012:531, punt 41).

Uit deze rechtspraak volgt dat de noodzaak om de snelle tenuitvoerlegging van rechterlijke beslissingen te waarborgen en daarbij de rechtszekerheid te behouden, waarop het wederzijdse vertrouwen in de rechtsbedeling binnen de Europese Unie berust, er met name in een situatie als die in het hoofdgeding, waarin het gerecht dat de ten uitvoer te leggen beslissing heeft gegeven zich bij de vaststelling daarvan niet heeft uitgesproken over de toepasselijkheid van verordening nr. 44/2001, een rechtvaardiging voor vormt dat de rechter die om afgifte van dit certificaat is verzocht, nagaat of het geding binnen de werkingssfeer van deze verordening valt.

De omstandigheid dat het volgens artikel 55 van voornoemde verordening niet verplicht is om ter tenuitvoerlegging van een beslissing een dergelijk certificaat over te leggen, doet niet af het feit dat een rechter die is verzocht om deze af te geven, verplicht is om na te gaan of het geding naar aanleiding waarvan de beslissing is genomen, binnen de werkingssfeer van verordening nr. 44/2001 valt.

Deze conclusie wordt gestaafd door het feit dat de tenuitvoerleggingsprocedure van verordening nr. 44/2001, net als tenuitvoerlegging onder toepassing van verordening nr. 1215/2012, belet dat een rechter van de aangezochte lidstaat later op enige wijze nagaat of de vordering die heeft geleid tot de beslissing waarvan om tenuitvoerlegging wordt verzocht, binnen de werkingssfeer van verordening nr. 44/2001 valt, aangezien deze verordening voorziet in een beperkt aantal gronden voor het instellen van een beroep tegen de uitspraak omtrent de uitvoerbaarheid van die beslissing.

Bovendien moet worden opgemerkt dat een rechter, bij de toetsing of hij bevoegd is om het certificaat krachtens artikel 54 van verordening nr. 44/2001 af te geven, de vorige gerechtelijke procedure voortzet onder waarborging van de volledige doeltreffendheid ervan, en een procedure van gerechtelijke aard voert, zodat een nationale rechterlijke instantie bij wie een dergelijke procedure aanhangig is gemaakt, een verzoek om een prejudiciële beslissing kan indienen bij het Hof (zie naar analogie arrest van 28 februari 2019, Gradbeništvo Korana, C-579/17, EU:C:2019:162, punten 39 en 41).

Gelet op deze overwegingen moet op de eerste vraag worden geantwoord dat artikel 54 van verordening nr. 44/2001 aldus moet worden uitgelegd dat een gerecht van een lidstaat waarbij is verzocht om afgifte van een certificaat dat de uitvoerbaarheid van een door de rechter van oorsprong gegeven beslissing aantoont, in een situatie als aan de orde in het hoofdgeding, waarin de rechter die de ten uitvoer te leggen beslissing heeft gegeven zich bij de vaststelling daarvan niet heeft uitgesproken over de toepasselijkheid van die verordening, moet nagaan of het geding binnen de werkingssfeer van voornoemde verordening valt.

Gelet op hetgeen is opgemerkt in de punten 23 tot en met 26 van het onderhavige arrest, dient de tweede vraag aldus te worden opgevat dat de verwijzende rechter wenst te vernemen of artikel 1, lid 1 en lid 2, onder a), van verordening nr. 44/2001 aldus moet worden uitgelegd dat een vordering zoals die in het hoofdgeding, die betrekking heeft op een verzoek tot ontbinding van de uit een niet-geregistreerd partnerschap voortvloeiende vermogensrechtelijke betrekkingen, onder het begrip ‘burgerlijke en handelszaken’ in de zin van dat lid 1 en daarmee binnen de materiële werkingssfeer van die verordening valt.

Vooraf dient te worden opgemerkt dat artikel 1, lid 2, onder a), van verordening nr. 44/2001 het huwelijksgoederenrecht uitsluit van de werkingssfeer van deze verordening. Die uitsluiting is pas bij verordening nr. 1215/2012 uitgebreid tot vermogensrechtelijke regelingen ter zake van relatievormen waaraan volgens het hierop toepasselijke recht gevolgen worden verbonden welke vergelijkbaar zijn met die van het huwelijk.

Ook dient in herinnering te worden gebracht dat verordening nr. 44/2001 in de plaats is getreden van het verdrag van 27 september 1968 betreffende de rechterlijke bevoegdheid en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (PB 1972, L 299, blz. 32), zodat de door het Hof verstrekte uitlegging met betrekking tot de bepalingen van dat verdrag ook geldt voor die van deze verordening, wanneer de bepalingen van deze communautaire instrumenten als gelijkwaardig kunnen worden beschouwd (arrest van 16 juni 2016, Universal Music International Holding, C-12/15, EU:C:2016:449, punt 22 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Zoals blijkt uit de rechtspraak van het Hof betreffende artikel 1, tweede alinea, punt 1, van voornoemd verdrag, waarvan de bewoordingen overeenkomen met die van artikel 1, lid 2, onder a), van verordening nr. 44/2001, zodat — zoals opgemerkt in het voorgaande punt van het onderhavige arrest — de uitlegging die het Hof aan eerstgenoemde bepaling heeft gegeven ook geldt voor de tweede, ziet het begrip ‘huwelijksgoederenrecht’ op vermogensrechtelijke betrekkingen die rechtstreeks uit de huwelijksband — dan wel uit het slaken van de band — voortvloeien (zie in die zin arrest van 27 maart 1979, de Cavel, 143/78, EU:C:1979:83, punt 7).

Aangezien, zoals blijkt uit het verzoek om een prejudiciële beslissing, de partijen in het hoofdgeding niet verbonden waren door een huwelijksband, kan ten aanzien van de uit hun niet-geregistreerd partnerschap voortvloeiende vermogensrechtelijke betrekkingen niet worden gesproken van ‘huwelijksgoederenrecht’ in de zin van artikel 1, lid 2, onder a), van verordening nr. 44/2001.

In dit verband dient in herinnering te worden gebracht dat de in artikel 1, lid 2, onder a), van verordening nr. 44/2001 opgenomen uitsluiting een uitzondering vormt die als zodanig strikt moet worden uitgelegd. Het Hof heeft immers reeds geoordeeld — onder verwijzing naar het doel van verordening nr. 44/2001 om een ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid te handhaven en te ontwikkelen door het bevorderen van het vrije verkeer van beslissingen — dat de uitsluitingen van de werkingssfeer van deze verordening uitzonderingen vormen die — zoals iedere uitzondering — strikt moeten worden uitgelegd (zie in die zin arrest van 23 oktober 2014, flyLAL-Lithuanian Airlines, C-302/13, EU:C:2014:2319, punt 27).

Voor een uitlegging van het begrip ‘huwelijksgoederenrecht’ in de zin van artikel 1, lid 2, onder a), van verordening nr. 44/2001, volgens welke een niet-geregistreerd partnerschap zoals aan de orde in het hoofdgeding niet onder die bepaling valt, is bovendien steun te vinden in de wetswijziging die in laatstgenoemde uitzondering is aangebracht bij verordening nr. 1215/2012. Zoals opgemerkt in punt 39 van het onderhavige arrest, is bij deze laatstgenoemde verordening de werkingssfeer van die uitzondering uitgebreid tot buiten het huwelijksgoederenrecht, en dit uitsluitend met betrekking tot relatievormen die vergelijkbaar zijn met het huwelijk. Artikel 1, lid 2, onder a), van verordening nr. 44/2001 kan dus niet aldus worden uitgelegd dat het van toepassing is op een niet-geregistreerd partnerschap zoals aan de orde in het hoofdgeding, omdat voornoemde wijziging anders volledig zou worden uitgehold.

Gelet op deze overwegingen dient op de tweede vraag te worden geantwoord dat artikel 1, lid 1 en lid 2, onder a), van verordening nr. 44/2001 aldus moet worden uitgelegd dat een vordering zoals die in het hoofdgeding, die betrekking heeft op een verzoek tot ontbinding van de uit een niet-geregistreerd partnerschap voortvloeiende vermogensrechtelijke betrekkingen, onder het begrip ‘burgerlijke en handelszaken’ in de zin van dat lid 1 en daarmee binnen de materiële werkingssfeer van die verordening valt.