13.2 Het verschil tussen onbelastbare en onbelaste handelingen

Alvorens in te gaan op de mogelijke eilanden van onbelastbaarheid in de oceaan van belastbaarheid, is het noodzakelijk vast te stellen wat de inhoud is van het begrip “onbelastbaar”. Hoewel dit niet altijd gebeurt, moet dit begrip strikt worden onderscheiden van het begrip “onbelast”.

Niet zelden worden de begrippen “onbelastbaar” en “onbelast” als synoniem van elkaar gebruikt. Strikt genomen hebben zij echter een andere betekenis. Het begrip “onbelastbaar” kan, als het in ruime zin wordt opgevat, zowel zien op handelingen die niet aan de heffing van btw zijn onderworpen als op handelingen die wel aan de heffing van btw zijn onderworpen, doch die zijn vrijgesteld. In een meer beperkte zin ziet het begrip enkel op de handelingen die niet aan de btw zijn onderworpen (zoals bijvoorbeeld handelingen binnen een fiscale eenheid). Het begrip “onbelast” wordt dan gereserveerd voor die handelingen die wel aan de btw zijn onderworpen, maar die zijn vrijgesteld.1 Slechts handelingen die belastbaar zijn, kunnen dus ofwel belast (hoofdregel), ofwel vrijgesteld (uitzondering) zijn. Onbelaste handelingen zijn dus vrijgestelde handelingen. Handelingen die onbelastbaar (in de strikte zin van het woord) zijn, vallen volledig buiten het bereik van de btw. Het vinden van een verklaring voor het onbelast zijn van prestaties is beperkt tot het nagaan of een vrijstelling van toepassing is. In de vraag die in dit onderzoek centraal staat, is het begrip “onbelastbaar” gebruikt in de betekenis dat handelingen niet aan de heffing van btw zijn onderworpen.

Om toch een volledig beeld te verkrijgen van het verloop van de heffing van btw bij contractuele samenwerkingsverbanden, betrek ik in dit hoofdstuk tóch mede de onbelaste (vrijgestelde) handelingen. Ik zoek dus niet slechts de eilanden van onbelastbaarheid, maar ook de eilanden van vrijstelling (onbelastheid). Onbelastbaarheid en vrijstelling vormen tezamen de oorzaken van het achterwege blijven van heffing.

Zoals ik heb aangegeven in deel I, hoofdstuk 4, ga ik in dit onderzoek uit van leveringen van goederen en diensten, die moeten worden geacht plaats te vinden in één lidstaat. De eventuele onbelastbaarheid die wordt veroorzaakt doordat een prestatie niet in Nederland / niet in een lidstaat gesitueerd kan worden, laat ik buiten beschouwing.