Hof Amsterdam, 18-07-2023, nr. 200.095.136/02

Partijen worden hierna [appellante] en de Staat genoemd.

Het hof heeft in deze zaak op 24 mei 2022 een zevende tussenarrest gewezen. Voor het verloop van het geding tot die datum wordt naar dat arrest verwezen.

Bij het zevende tussenarrest heeft het hof op de voet van artikel 194 lid 5 BW bepaald dat een zitting zou plaatsvinden waarop de deskundigen een toelichting op hun rapport konden geven. Deze zitting heeft op 13 februari 2023 plaatsgevonden. Ter zitting hebben de deskundigen mr. [naam 1] en dr. [naam 2] aan de hand van door hen overgelegde spreekaantekeningen gereageerd op hetgeen in het zevende tussenarrest onder 2.2 is overwogen. Vervolgens hebben zij vragen van het hof en van partijen beantwoord.

Ten slotte is weer arrest gevraagd.

In hun deskundigenbericht van 24 mei 2019 hebben de deskundigen verklaard dat een canon van € 6.882,05 per jaar per 1 april 2010 een gelijkwaardige tegenprestatie is voor het genot van de erfpachtzaak met betrekking tot het perceel [straatnaam] 180 te [plaats] . Deze canon is gebaseerd op een marktwaarde van de grond van € 185.500,= (k.k.) en een canonpercentage van 3,71% per die datum.

In het laatste tussenarrest heeft het hof de bezwaren die [appellante] heeft aangevoerd tegen het door de deskundigen berekende canonpercentage verworpen. Hetzelfde geldt voor de bezwaren van [appellante] tegen de geadviseerde grondwaarde, voor zover die zagen op de rekenregel VE=BE+EP, de aanwezigheid van waardeverlagende eigenschappen, de (niet) gekozen referenties en de zonering. Het hof blijft bij die overwegingen. Hetgeen [appellante] daartegen heeft aangevoerd, heeft het hof niet overtuigd van de onjuistheid daarvan.

Ten slotte heeft het hof in het laatste tussenarrest overwogen dat [appellante] terecht heeft aangevoerd dat op dit moment nog niet voldoende duidelijk is of de deskundigen in hun rapport de door hen zelf noodzakelijk geachte depreciatie van de grondwaarde (op de juiste manier) hebben toegepast, omdat de twee erfpachtobjecten aan de [straatnaam] 182 en 188 niet de basis hebben gevormd voor de gevonden grondwaarde, maar slechts hebben gediend als controle achteraf en de aanvaardbaarheid van de bij die controle gevonden grondquote niet is gemotiveerd, terwijl die een zeer grote bandbreedte heeft.

Ter zitting hebben de deskundigen [naam 1] en [naam 2] , op basis van vooroverleg met de derde deskundige [naam 3] , naar voren gebracht dat de analyse van de referenties voor zone 1, vier percelen bouwgrond en twee erfpachtobjecten nabij [straatnaam] 180, in samenhang heeft plaatsgevonden en niet achter elkaar. Het is onjuist dat de percelen bouwgrond het uitgangspunt waren voor de waardebepaling en de gevonden waarde achteraf is getoetst aan de referentieobjecten nabij [straatnaam] 180, zoals [appellante] stelt. De percelen bouwgrond en de erfpachtobjecten nabij [straatnaam] 180 waren voor de analyse van gelijkwaardig belang, aldus de deskundigen. Met betrekking tot de grondquote hebben de deskundigen naar voren gebracht dat zij de gevonden hoogte aanvaardbaar achten omdat het bij [straatnaam] 182 en 188 gaat om (relatief) kleine huizen op (relatief) grote percelen, waarbij een hogere grondquote past. De door de deskundigencommissie Van der Werf genoemde bandbreedte van 25 tot 45% geldt volgens de deskundigen voor normale eengezinswoningen in Nederland en niet voor zulke grote percelen als de referenties [straatnaam] 182 en 188.

Hetgeen de deskundigen ter zitting, ook in antwoord op vragen, naar voren hebben gebracht heeft het hof niet ervan overtuigd dat de erfpachtobjecten in de analyse werkelijk een zelfstandige rol hebben gespeeld. Zuiver rekenkundig bezien is de gevonden grondwaarde het gemiddelde van de vier percelen bouwgrond in volle eigendom. Op bladzijde 11 van het rapport staat letterlijk: “Als gemiddelde prijs voor zone 1 hanteren de deskundigen het gemiddelde van de vier referenties zoals hierboven omschreven”. Die referenties zijn de vier percelen bouwgrond. De prijs van zone 2 is afgeleid van de gevonden prijs van zone 1. In het rapport staat vervolgens op bladzijde 12: “De deskundigen hebben de waarden van de grondcomponenten [van de objecten [straatnaam] 182 en 188; hof] op basis van de zoneringssystematiek getoetst van de verhouding tussen de waarde van de grondcomponenten en de transactieprijzen. Deze verhoudingen zijn 36% respectievelijke 56% voor de referentietransacties (…), dit vinden de deskundigen acceptabel”. Hieruit kan het hof slechts afleiden dat de waarde van de erfpachtobjecten diende als controle achteraf.

Die controle achteraf heeft vervolgens niet tot een andere uitkomst geleid. Dit betekent dat de gevonden waarde van grond in volle eigendom feitelijk niet is gedeprecieerd, althans dat de depreciatie 0% is. Ter zitting heeft de deskundige [naam 2] verklaard dat de deskundigen alleen artikel 5 lid 8 van de erfpachtsvoorwaarden (de verplichting toegang te verlenen aan bepaalde personen) hebben gevonden als een belemmering die tot depreciatie zou moeten leiden, maar dat de invloed daarvan zo beperkt is dat die niet was te kwantificeren. Gevraagd naar meer ongrijpbaarder beperkingen, zoals de voorkeur van een koper voor volle eigendom in plaats van erfpacht, heeft [naam 2] verklaard dat die afkeer juist de reden was dat de beide erfpachtpercelen in de vergelijking waren betrokken.

Het hof acht het niet ondenkbaar dat de specifieke omstandigheden van het geval ertoe zouden kunnen leiden dat een depreciatiepercentage van 0% op zijn plaats is. Het hof kan echter niet vaststellen dat die situatie zich hier voordoet. De bandbreedte van 36 tot 56% in de gevonden verhouding tussen de transactieprijzen en de waarde van de grondcomponenten is zodanig ruim, dat die als toetsingscriterium voor de berekende grondwaarde op het eerste oog al niet erg nauwkeurig lijkt. Dit klemt temeer nu de beide erfpachtreferenties in gewogen vierkante meters ongeveer even groot zijn, maar toch nogal uiteenlopende grondquotes hebben. Daarbij komt dan nog dat de deskundigen aanvaarden dat een grondquote onder normale omstandigheden ligt tussen 25% en 45%. Het lijkt logisch dat, zoals de deskundigen stellen, bij grotere percelen zoals de beide referentieobjecten in erfpacht de grondquote hoger is, maar dat 56% nog een acceptabele hoogte is, acht het hof door de deskundigen niet voldoende gemotiveerd. Ten slotte is het hof opgevallen dat de verkoopprijzen voor de beide referentieobjecten aan de [straatnaam] zijn gerealiseerd in 2016 respectievelijk 2012, maar dat in het onderzoek niet is gecorrigeerd voor geldontwaarding of prijsstijgingen of -dalingen van vastgoed in de jaren tussen 2010 en 2016 respectievelijk 2012. Ook die omstandigheid maakt dat moet worden getwijfeld aan de betekenis van de controle achteraf van de gevonden grondprijzen aan de hand van de transactieprijzen voor erfpachtobjecten. Ten slotte is het aannemelijk dat de looptijd en andere voorwaarden van het erfpachtrecht invloed hebben op de mate van depreciatie. Welke invloed die voorwaarden in dit concrete geval hebben gehad, zowel op de prijs van de referentieobjecten aan de [straatnaam] als op de grondwaarde van [straatnaam] 180, is evenwel onduidelijk gebleven.

De deskundige [naam 2] heeft tijdens de mondelinge behandeling zijn standpunt dat in deze zaak niet hoeft te worden gedeprecieerd, verklaard door erop te wijzen dat in andere zaken waarover deskundigencommissies hebben geoordeeld de omstandigheden anders waren en dat in de loop van de tijd de benadering is veranderd. In welk opzicht die omstandigheden anders waren en welk effect dat heeft gehad, is het hof echter niet duidelijk geworden. Verder is het hof niet gebleken dat tegenwoordig anders wordt gedacht over de noodzaak van depreciatie dan in het verleden. Dat de prijs van grond in volle eigendom moet worden gedeprecieerd om als basis te kunnen dienen voor de canonberekening, is in het verleden in de jurisprudentie en de literatuur vrij algemeen aanvaard. De commissie [X] , waarvan de deskundige [naam 2] deel uitmaakte, heeft in haar rapport “Groene Erfpacht in Balans” uit 2009, waarin tevens in het bijzonder naar de situatie op de Wadden is gekeken, bijvoorbeeld gerekend met een depreciatie van 40%. Percentages in die orde van grootte zijn gehanteerd in verscheidene door [appellante] in haar memorie na deskundigenbericht genoemde uitspraken en deskundigenberichten. De door de deskundigen gegeven toelichting verklaart niet dat desondanks in dit geval moet worden afgezien van depreciatie.

Het hof acht het niet aanvaardbaar om in deze zaak, die al zeer lang loopt, nogmaals deskundigenonderzoek te laten plaatsvinden naar een juist depreciatiepercentage. Hierbij speelt een rol dat de te berekenen canon in beginsel slechts voor vijf jaar geldt, waarna de canon wederom kan worden aangepast, zodat het financiële belang beperkt is, zeker in verhouding tot de kosten van deskundige voorlichting. Het hof zal daarom zelf een depreciatiepercentage vaststellen. Het hof zal dat percentage vaststellen op 40%, in aansluiting bij de door [appellante] genoemde rapporten en uitspraken. Dat dat percentage in deze zaak te hoog zou zijn is het hof niet gebleken. Hierbij heeft het hof betrokken dat het onderhavige erfpachtrecht een betrekkelijk korte looptijd heeft (dertig jaar) en dat de canon iedere vijf jaar opnieuw kan worden berekend, wat tot onzekerheid kan leiden.

Het voorgaande betekent dat de canon per 1 april 2010 wordt vastgesteld op € 185.500 x 0,6 x 3,71% = € 4.129,23 per jaar. Grief 2 slaagt dus in zoverre, evenals de grieven 10 en 11. [appellante] zal overeenkomstig de in hoger beroep vermeerderde vordering van de Staat worden veroordeeld tot betaling van de vastgestelde canon over de periode van 1 april 2010 tot en met 31 maart 2014, vermeerderd met de contractuele rente van één procent per maand voor ieder ingegane maand van verzuim. Het hof neemt daarbij tot uitgangspunt dat [appellante] ondanks het geschil over de canonhoogte en ondanks deze procedure steeds gehouden was tot betaling van canon, zodat het hij bij uitblijven van die betaling in verzuim was

Grief 12 bestrijdt de veroordeling van [appellante] in de kosten van de conventie in eerste aanleg. Nu de canon door het hof op een aanmerkelijk lager bedrag wordt vastgesteld dan door de Staat primair gevorderd, zal het hof de kosten van het geding in eerste aanleg in conventie compenseren.

Slotsom en kosten

Het bestreden vonnis voor zover in conventie gewezen zal worden vernietigd. De canon per 1 april 2010 zal worden vastgesteld op € 4.129,23 per jaar. [appellante] zal worden veroordeeld tot betaling daarvan over de periode tot en met 31 maart 2014. De proceskosten in conventie zullen worden gecompenseerd. Het vonnis in reconventie wordt bekrachtigd. Als de overwegend in het ongelijk gestelde partij wordt de Staat veroordeeld in de kosten van het hoger beroep, waaronder die van het deskundigenbericht; de helft van die kosten, die voorlopig bij [appellante] in rekening is gebracht, moet door de Staat aan haar worden vergoed.

Het hof:

vernietigt het bestreden vonnis van de rechtbank te Alkmaar van 6 juli 2011, voor zover in conventie gewezen;

in zoverre opnieuw rechtdoende:

verklaart voor recht dat de canon voor het perceel grond, kadastraal bekend [gemeente] , sectie A, [perceelnummer] , groot 12 a 40 ca, met ingang van 1 april 2010 € 4.129,23 bedraagt;

veroordeelt [appellante] tot betaling aan de Staat van de achterstallige canon ten bedrage van € 4.129,23 per jaar over de periode van 1 april 2010 tot en met 31 maart 2014, te verhogen met de contractuele rente van één procent van de achterstallig gebleven som voor iedere ingegane maand van verzuim;

wijst af het door de Staat meer of anders gevorderde;

compenseert de proceskosten van het geding in conventie in eerste aanleg aldus, dat iedere partij de eigen kosten draagt;

bekrachtigt het besteden vonnis van de rechtbank te Alkmaar van 6 juli 2011, voor zover in reconventie gewezen;

veroordeelt de Staat in de kosten van het geding in hoger beroep, tot op heden aan de zijde van [appellante] begroot op € 12.392,73 aan verschotten en € 3.549,= voor salaris en € 173,= voor nasalaris, te vermeerderen met € 90,= voor nasalaris en de kosten van het betekeningsexploot ingeval betekening van dit arrest plaatsvindt;

verklaart voormelde veroordelingen uitvoerbaar bij voorraad.

Dit arrest is gewezen door mrs. J.C.W. Rang, J.C. Toorman en M.W. Speksnijder en door de rolraadsheer in het openbaar uitgesproken op 18 juli 2023.

Partijen worden hierna weer [X] en de Staat genoemd.

Het hof heeft in deze zaak op 2 juni 2020 een vijfde tussenarrest gewezen. Voor het verloop van het geding tot die datum wordt naar dat arrest verwezen.

Bij het laatste tussenarrest heeft het hof bepaald dat aan de bij arrest van 16 januari 2018 benoemde deskundigen zal worden gevraagd de in het deskundigenbericht met betrekking tot de depreciatie gemaakte keuze en toegepaste werkwijze nader toe te lichten en te motiveren.

Bij brief van 10 juni 2020 heeft het hof het tussenarrest van 2 juni 2020 aan de deskundigen toegezonden en hun verzocht aanvullend te rapporteren.

Bij brief van 25 augustus 2020 hebben de deskundigen zich bereid verklaard de gevraagde nadere toelichting te verstrekken, maar verzocht hun daarvoor een aanvullend voorschot van (96 x € 175,=, is) € 16.800,= toe te kennen, omdat het gevraagde een uitbreiding van de oorspronkelijke opdracht zou inhouden.

Bij brieven van 18 november 2020 en 23 november 2020 hebben partijen bezwaar gemaakt tegen toekenning van een aanvullend voorschot.

Bij brief van 17 mei 2021 hebben de deskundigen naar aanleiding van de naar voren gebrachte bezwaren op verzoek van het hof de verzochte verhoging nader gespecificeerd.

Uit de brief van 17 mei 2021 blijkt dat de deskundigen bij het begroten van het nadere voorschot ervan zijn uitgegaan dat het de bedoeling was dat zij in hun nadere rapport ook hun licht zouden laten schijnen over alle producties die door [X] bij haar memorie na deskundigenbericht zijn overgelegd en alles wat door [X] in die memorie overigens nog over depreciatie is opgemerkt. Indien het hof de vraag zou beperken tot de punten en de publicaties die onder 4.24 van die memorie zijn vermeld, zouden met het nadere rapport niet 96, maar ongeveer 12 uren zijn gemoeid.

In het tussenarrest van 2 juni 2020 heeft het hof alle bezwaren van [X] tegen het deskundigenbericht behandeld, behalve de kwestie van de depreciatie, die door [X] , na een inleiding in 4.17 tot en met 4.23 van de memorie na deskundigenbericht, met name in 4.24 daarvan is besproken, mede aan de hand van aldaar genoemde publicaties. Het is de bedoeling dat de deskundigen met name ingaan op de argumenten in 4.24 en de aldaar genoemde publicaties. Het komt het hof daarom voor dat de door deskundigen genoemde 12 uur voldoende moeten zijn om de door de hen in hun deskundigenbericht ten aanzien van de depreciatie gemaakte keuze uit te leggen en nader te motiveren. Het hof acht het niet onredelijk de deskundigen voor deze uitgebreidere motivering, waarmee zij bij de begroting van hun honorarium kennelijk geen rekening hadden gehouden, een aanvullend voorschot toe te kennen van (12 x € 175,=) € 2.100,= exclusief btw, in aanvulling op het reeds gestorte voorschot van (in totaal) € 18.000,=.

Slotsom is dat voldoende grond bestaat om het aanvullende voorschot te bepalen op € 2.100,= exclusief btw en om te bepalen dat elk van partijen de helft daarvan moet betalen.

Het hof:

bepaalt dat de griffier een afschrift van dit arrest aan de deskundige zal toezenden;

bepaalt dat de deskundigen (gezamenlijk) een bedrag groot € 2.100,= exclusief btw als (verhoogd) voorschot op loon en kosten toekomt;

bepaalt dat elk van partijen de helft van genoemd bedrag als voorschot op de kosten van de deskundige dient te voldoen; partijen zullen daarvoor van het Landelijk Dienstencentrum voor de Rechtspraak een nota ontvangen met betaalinstructies; het bedrag moet worden voldaan binnen twee weken na ontvangst van die nota;

bepaalt dat de deskundige vóór 15 september 2021 een nader schriftelijk ondertekend bericht ter griffie van dit hof zal inleveren;

verwijst de zaak naar de rol van dinsdag 21 september 2021 voor aanvullend deskundigenbericht;

houdt iedere verdere beslissing aan.

Dit arrest is gewezen door mrs. J.C.W. Rang, J.C. Toorman en C.C. Meijer en door de rolraadsheer in het openbaar uitgesproken op 22 juni 2021.

Partijen worden hierna weer Broeren en de Staat genoemd.

Het hof heeft in deze zaak op 16 januari 2018 een vierde tussenarrest gewezen. Voor het verloop van het geding tot die datum wordt naar dat arrest verwezen.

Bij het laatste tussenarrest heeft het hof een onderzoek door deskundigen bevolen ter beantwoording van de vraag wat per 1 april 2010 een gelijkwaardige tegenprestatie is voor het genot van de erfpachtzaak met betrekking tot het perceel [adres 1] te [plaats 1] , en [naam 1] , [naam 2] en [naam 3] als deskundigen benoemd om dat onderzoek te verrichten.

Op 24 mei 2019 is het deskundigenbericht ter griffie van het hof binnengekomen.

Broeren en de Staat hebben gelijktijdig een memorie na deskundigenbericht ingediend. Beide partijen hebben het concept van het deskundigenbericht overgelegd en Broeren nog enige andere producties.

Daarna is weer arrest gevraagd.

Het hof:

verwijst de zaak naar de rol van dinsdag 8 september 2020 voor aanvullend deskundigenbericht;

houdt iedere verdere beslissing aan.

Dit arrest is gewezen door mrs. J.C.W. Rang, J.C. Toorman en C.C. Meijer en door de rolraadsheer in het openbaar uitgesproken op 2 juni 2020.

Partijen worden hierna weer [appellante] en de Staat genoemd.

Het hof heeft in deze zaak op 25 augustus 2015 een derde tussenarrest gewezen. Voor het verloop van het geding tot die datum wordt naar dat arrest verwezen.

Het door [appellante] tegen de tussenarresten ingestelde cassatieberoep is door de Hoge Raad bij arrest van 31 maart 2017 verworpen.

Vervolgens hebben beide partijen een akte genomen, waarna de Staat nog bij akte op de bezwaren van [appellante] heeft gereageerd.

Daarna is weer arrest gevraagd.

Na de verwerping van het cassatieberoep van [appellante] geldt in dit geding als uitgangspunt dat artikel 3 van de AE 1993, dat de wijze van canonherziening regelt, zo moet worden uitgelegd dat telkens na vijf jaar, als partijen niet overeenkomstig het bepaalde in het tweede lid tot een vergelijk komen, door de deskundigen of de rechter los van de hoogte van de aanvangscanon (of een later vastgestelde canon) moet worden bepaald wat op dat moment een gelijkwaardige tegenprestatie is voor het genot van de erfpachtzaak.

In het eerste tussenarrest heeft het hof overwogen dat het behoefte heeft aan deskundige advisering over de hoogte van de canon per 1 april 2010. Die behoefte bestaat nog steeds.

Partijen hebben na verwerping van het cassatieberoep ieder een deskundige voorgesteld. Die beide deskundigen hebben samen een derde aangewezen. Partijen hebben het hof laten weten te kunnen instemmen met de benoeming van die drie deskundigen en met de hoogte van het door hen gevraagde voorschot.

Over de aan de deskundigen te stellen vragen hebben partijen geen overeenstemming. De Staat stelt voor aan de deskundigen te vragen:

“Wat is per 1 april 2010 een gelijkwaardige tegenprestatie voor het genot van de erfpachtzaak en op welke gronden?”, met daarnaast de algemene slotvraag: “Geeft het onderzoek u aanleiding tot aanvullende opmerkingen?”. [appellante] wil ook dat wordt gevraagd wat in deze zaak een gelijkwaardige tegenprestatie is voor het genot van de erfpachtzaak, maar wil dat daaraan wordt toegevoegd een serie vragen over de wijze waarop de deskundigen de waarde hebben berekend en de invloed van een aantal afzonderlijke aspecten, zoals aanvangscanon, grondwaarde, depreciatie, bebouwing, overlast van activiteiten in de omgeving en de frequentie van de canonherziening.

Verder stelt [appellante] voor de deskundigen te vragen of een vijfjaarlijkse canonherziening gebruikelijk is, of zij over alle voor de beantwoording van die vragen benodigde deskundigheid beschikken en zo nee, welke andere deskundigheid dan nodig is.

Het komt het hof niet zinvol voor afzonderlijke vragen te formuleren met betrekking tot alle aspecten die volgens [appellante] bij de canonberekening van belang zijn. Het hof zal de deskundigen vragen wat een gelijkwaardige tegenprestatie is voor het genot van de erfpachtzaak en hun verzoeken hun antwoord uitgebreid te motiveren en te adstrueren. Op grond van het bepaalde in artikel 198 Rv. dienen de deskundigen partijen in de gelegenheid te stellen opmerkingen te maken en verzoeken te doen. In dat kader kan [appellante] alle door haar van belang geachte aspecten onder de aandacht van de deskundigen brengen; de vraag van [appellante] naar de (on)gebruikelijkheid van de vijfjaarlijkse canonherziening acht het hof overigens niet relevant voor de bepaling van de gelijkwaardige tegenprestatie op de genoemde datum. Het hof gaat verder ervan uit dat de deskundigen uit zichzelf zullen laten weten als zij bepaalde benodigde deskundigheid missen, en welke gevolgen dat voor hun advisering heeft. Zij beschikken immers over de Leidraad Deskundigen in civiele zaken.

Overeenkomstig het bepaalde in artikel 19, lid 6 van de AE 1993 zal partijen worden opgedragen ieder de helft van het voorschot te voldoen.

Het voorgaande leidt tot de volgende beslissing.

Het hof:

beveelt een onderzoek door deskundigen ter beantwoording van de volgende vragen:

1. Wat is per 1 april 2010 een gelijkwaardige tegenprestatie voor het genot van de erfpachtzaak met betrekking tot het perceel Vuurtorenweg 180 te Cocksdorp?

Gelieve uw antwoord uitgebreid te motiveren en te adstrueren.

2. Heeft u overigens nog opmerkingen die voor de beoordeling van deze zaak van belang kunnen zijn?

benoemt tot deskundigen om dit onderzoek gezamenlijk te verrichten:

- mr. T. ten Have RT,

Ten Have Advies v.o.f.,

Postbus 110,

2040 AC Zandvoort,

tel. 023-5246331/06-48525284,

tenhave@tenhaveadvies.nl;

- P.J. van Heerwaarden RT RM REV,

De Texelse Makelaars,

Julianastraat 3,

1791 AK Den Burg (Texel),

tel.: 0222-313555/06-53714360,

e-mail: paul@detexelsemakelaars.nl;

- P.C.J-P. Nelisse FRICS RT,

Colliers International Valuations,

Buitenveldertselaan 5,

1082 VA Amsterdam,

tel. 020-5405555/06-14529909,

e-mail: Paul.Nelisse@colliers.com;

bepaalt dat de griffier een afschrift van dit arrest aan de deskundigen zal toezenden;

bepaalt dat beide partijen vóór 30 januari 2018 kopieën van de overige gedingstukken aan de deskundigen zullen doen toekomen, alsmede, na een verzoek daartoe van de deskundigen, de andere door deze noodzakelijk geachte stukken, voor zover mogelijk;

wijst de deskundigen op het bepaalde in artikel 198 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, met name op de verplichting om bij het onderzoek partijen in de gelegenheid te stellen opmerkingen te maken en verzoeken te doen en om in het schriftelijk bericht te doen blijken dat aan dit voorschrift is voldaan, onder vermelding van de inhoud van de opmerkingen en/of verzoeken;

bepaalt dat de deskundigen het onderzoek overigens zelfstandig - in de zin van artikel 198 lid 2 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, dat wil zeggen niet onder leiding van het hof - zullen verrichten;

bepaalt dat de deskundigen gezamenlijk een voorschot toekomt van € 9.530,= (inclusief btw);

bepaalt dat elk van partijen ten behoeve van het voorschot een bedrag van € 4.765,= dient te voldoen; partijen zullen daarvoor van het Landelijk Dienstencentrum voor de Rechtspraak een nota ontvangen met betaalinstructies; het bedrag moet worden voldaan binnen twee weken na ontvangst van die nota;

bepaalt dat de griffier onmiddellijk na betaling van het totale voorschot de deskundigen hiervan in kennis zal stellen en dat de deskundigen pas dan met het onderzoek behoeven te beginnen;

bepaalt dat de deskundigen een schriftelijk, ondertekend bericht zullen inleveren ter griffie van het hof vóór 8 mei 2018;

bepaalt dat de deskundigen tegelijk met dit bericht hun declaratie ter griffie zullen indienen onder vermelding van zaaknummer 200.095.136/02;

verwijst de zaak naar de rol van 8 mei 2018 voor deskundigenbericht;

houdt iedere verdere beslissing aan.

Dit arrest is gewezen door mrs. J.C.W. Rang, J.C. Toorman en C.C. Meijer en door de rolraadsheer in het openbaar uitgesproken op 16 januari 2018.