HR, 12-06-2009, nr. 07/11757

Middel 1 richt zich met zowel een rechtsklacht als een motiveringsklacht tegen de vaststelling van de feiten door het hof in rov. 3, de beslissing van het hof in rov. 5 en de motivering van deze beslissing in de rov. 4.1 t/m 4.17. Het middel betoogt dat het hof ten onrechte bepaalde feiten en omstandigheden niet tot de vaststaande feiten heeft gerekend en niet in zijn oordeelsvorming heeft betrokken. Betoogd wordt dat deze feiten en omstandigheden essentiële stellingen van [eiseres] betreffen, dat deze feiten blijken uit de gedingstukken en niet zijn bestreden door [verweerder] c.s. Het middel betoogt dat tot de vaststaande feiten eveneens de volgende feiten en omstandigheden gerekend dienen te worden:

Naar mijn mening voldoet middel I niet aan de eisen die aan een cassatiemiddel worden gesteld in art. 407 lid 2 Rv. Het middel geeft niet aan waarom de door [eiseres] aangevoerde feiten omstandigheden, die door het hof niet specifiek als vaststaande feiten zijn aangenomen, essentiële stellingen van [eiseres] betreffen en waarom het hof deze feiten en omstandigheden in zijn oordeelsvorming had dienen te betrekken.

Voor zover middel I wel voldoet aan de eisen die men hieraan op grond van art. 407 lid mag stellen, kunnen de daarin vervatte klachten, mijns inziens, niet slagen. Het hof heeft in rov. 3 van het bestreden arrest vastgesteld dat de rechtbank in haar vonnis van 20 juli 2005 onder 1.1 t/m 1.14 feiten heeft vastgesteld die niet door partijen in hoger beroep zijn bestreden zodat ook het hof in hoger beroep van die feiten uitgaat. [Eiseres] heeft deze vaststelling in cassatie niet bestreden en uit de memorie van grieven kan niet opgemaakt worden dat [eiseres] in hoger beroep de feitenvaststelling door de rechtbank heeft bestreden. De overweging van het hof dat tegen de vaststelling van de feiten in eerste aanleg geen grieven zijn aangevoerd of bezwaren zijn geuit is dan ook begrijpelijk.

Middel II richt zich met zowel een rechtsklacht als een motiveringsklacht tegen de overwegingen van het hof in rov. 4.5 t/m 4.11 en 4.17 en tegen de beslissing van het hof in rov. 5. Betoogd wordt dat het hof niet heeft onderkend dat [eiseres] aan het hoger beroep mede ten grondslag heeft gelegd de in middel I naar voren gebrachte feiten en omstandigheden, zodat de getuigenverklaringen mede moeten worden bezien in het licht van hetgeen uit deze feiten en omstandigheden blijkt. Betoogd wordt dat nu deze feiten en omstandigheden niet ten grondslag zijn gelegd aan het voorlopig getuigenverhoor en ook niet in het kader van de toenmalige vraagstellingen daarin zijn betrokken, het hof niet kan stellen, zoals het heeft gedaan in rov. 4.11, dat, voor zover de verklaringen tegenstrijdig zijn, het aan de rechter is voorbehouden deze te waarderen, zodat geen aanleiding bestaat de reeds gehoorde getuigen nogmaals te horen.

Naar mijn mening kunnen ook de klachten in middel II niet slagen. Voorop moet worden gesteld dat de beslissing dat bepaalde feiten al dan niet vaststaan of dat het bewijs daarvan al dan niet is geleverd van feitelijke aard is en in cassatie slechts marginaal toetsbaar is op begrijpelijkheid. [Eiseres] heeft onder 5 van de Memorie van Grieven ten aanzien van de vaststaande feiten als volgt opgemerkt: ‘Ten aanzien van het relevante feitencomplex wordt door [eiseres] verwezen naar hetgeen door haar in eerste aanleg naar voren werd gebracht’. Het hof is in zijn bestreden arrest uitgegaan van het feitencomplex, zoals dit, onbestreden door partijen, is vastgesteld door de rechtbank in haar vonnis van 20 juli 2005. [Eiseres] heeft in middel I niet aangegeven waarom de daar opgenoemde feiten en omstandigheden essentiële stellingen betreffen die zij in hoger beroep heeft aangevoerd en die het hof om die reden had dienen te betrekken in zijn oordeelsvorming. Niet gezegd kan dus worden dat [eiseres] de in middel I genoemde feiten en omstandigheden mede ten grondslag heeft gelegd aan zijn hoger beroep en het hof deze feiten en omstandigheden specifiek had dienen te beoordelen in het kader van de waardering van de getuigenverklaringen. Voor zover de in middel I aangevoerde feiten en omstandigheden betrekking hebben op de stellingen van [eiseres] dat [verweerder] c.s. op oneigenlijke gronden de intentieovereenkomst tussen partijen hebben opgezegd en dat zij ten tijde van de opzegging al een samenwerking met [betrokkene] c.s. op het oog hadden heeft het hof deze stellingen van de [eiseres] voldoende gemotiveerd besproken in de rov. 4.5 t/m 4.11. Het hof is in rov. 4.11 op grond van een waardering van de bewijsmiddelen tot het oordeel gekomen dat er geen bewijs bestaat voor deze stellingen van [eiseres] en dat er geen aanleiding bestaat voor het opnieuw horen van de getuigen omdat de afgelegde verklaringen niet onduidelijk zijn en, voor zover de afgelegde verklaringen tegenstrijdig zijn, het aan de rechter voorbehouden is deze te waarderen. Dit oordeel van het hof is, mijns inziens, voldoende begrijpelijk gemotiveerd.

Middel III richt zich met zowel een rechtsklacht als een motiveringsklacht tegen de overwegingen van het hof in rov. 4.12 en 4.17 en de vervolgens gegeven beslissing in rov. 5. Betoogd wordt dat deze overwegingen van het hof onbegrijpelijk zijn gelet op de inhoud van de gedingstukken. Het middel betoogt dat het hof heeft miskend dat tussen partijen reeds sprake was van een duurovereenkomst, welke naar heersend recht wel eenzijdig opzegbaar is mits tegen vergoeding van geleden en/of nog te lijden schade, zodat de enkele opzegging vanuit [verweerder] c.s. en de enkele acceptatie van die opzegging door [eiseres] niets zegt over de aldus uit die redelijkheid en billijkheid voortvloeiende verplichting tot vergoeding van de door [eiseres] ter zake geleden schade. Verder betoogt het middel dat [verweerder] c.s. in strijd hebben gehandeld met de redelijkheid en billijkheid en daarmee in strijd met de geest van de intentieovereenkomst tussen partijen door een samenwerking aan te gaan met [betrokkene] c.s. zonder vooraf de intentieovereenkomst met [eiseres] op te zeggen met een aanbod tot schadeloosstelling en dat rov. 4.12 om die reden gebaseerd is op gronden die de beslissing niet kunnen dragen.

Voor zover het middel betoogt dat het hof heeft miskend dat tussen partijen sprake was van een duurovereenkomst mist deze feitelijke grondslag omdat deze stelling als een novum in cassatie moet worden aangemerkt. Zowel in eerste aanleg als in hoger beroep hebben partijen zich op het standpunt gesteld dat de tussen partijen gesloten overeenkomst op 2 maart 1998 een intentieverklaring betreft die bij de succesvolle realisatie van het windmolenproject zo veel mogelijk zou worden vertaald in statuten van een op te richten besloten vennootschap ten einde het windmolenproject te exploiteren. [eiseres] beroept zich in cassatie voor het eerst op het feit dat de tussen partijen gesloten overeenkomst een duurovereenkomst betreft die alleen eenzijdig opgezegd kan worden met een aanbod tot het vergoeden van de schade geleden door de wederpartij.

Voor zover het middel betoogt dat de overweging van het hof in rov. 4.12 onvoldoende gemotiveerd is, kan deze klacht ook niet slagen. Het hof heeft in rov. 4.12 vastgesteld dat het beroep van [eiseres] op de redelijkheid en billijkheid zijn doel mist onder de gegeven omstandigheden. Het hof heeft vastgesteld dat [eiseres] zijn toestemming heeft gegeven voor het opzeggen van het samenwerkingsverband tussen partijen en dat niet gebleken is dat deze toestemming is gegeven onder een onjuiste voorstelling van zaken dan wel als gevolg van bedrog. Naar het oordeel van het hof is hiermee een rechtsgeldige beëindigingovereenkomst tussen partijen tot stand gekomen en kan niet gezegd worden dat [verweerder] c.s. in strijd met de redelijkheid en billijkheid hebben gehandeld door het samenwerkingsverband tussen partijen op te zeggen. Dit oordeel van het hof is, gelezen in samenhang met de rov. 4.5 t/m 4.11, voldoende begrijpelijk gemotiveerd.

Middel IV richt zich met zowel een rechtklacht als een motiveringsklacht tegen de overwegingen van het hof in rov. 4.13, 4.17 en de beslissing van het hof in rov. 5. Het middel betoogt dat het oordeel van het hof in rov. 4.13, dat het project dat uiteindelijk tot stand is gekomen in samenwerking met [betrokkene] c.s. moet worden beschouwd als een nieuw project, onjuist en onbegrijpelijk is in het licht dan door [eiseres] in Middel I genoemde feiten en omstandigheden.

Voorop moet worden gesteld dat de uitleg van processtukken een feitelijke beslissing betreft die voorbehouden is aan het hof. Het hof is op basis van de in het geding gebrachte stukken en de door getuigen afgelegde verklaringen tot het oordeel gekomen dat het uiteindelijke windmolenproject zoals dat door [verweerder] c.s. in samenwerking met [betrokkene] c.s. is gerealiseerd een nieuw project betreft en geen voortzetting is zonder [eiseres] van het project zoals omschreven in de intentieovereenkomst tussen partijen. Dit betreft een oordeel dat gebaseerd is op een waardering van de bewijsmiddelen en is daarmee sterk feitelijk van aard. Het hof heeft in rov. 4.13 als volgt overwogen: ‘Het project dat uiteindelijk tot stand is gekomen in samenwerking met [betrokkene] c.s. moet worden beschouwd als een nieuw project. Uiteindelijk is gekozen voor een afwijkend aantal (4 in plaats van 6) turbines met een andere configuratie. Daarnaast waren er andere participanten en moesten alle vergunningen opnieuw worden aangevraagd. Dat [eiseres], zoals zij heeft aangegeven, kort na de weigering van een verklaring van geen bezwaar door de provincie Lelystad een tekening heeft gemaakt die ongeveer overeenkomt met de plaatsing van de windturbines zoals die uiteindelijk is gerealiseerd, is in het onderhavige geval niet doorslaggevend. Met het maken van deze tekening door [eiseres] was namelijk nog niet gezegd dat de voor dat plan benodigde samenwerking met de achterburen op dat moment mogelijk was.’ Naar mijn mening heeft het hof zijn oordeel in rov. 4.13 voldoende begrijpelijk gemotiveerd.

Middel V richt zich met zowel een rechtsklacht als een motiveringsklacht tegen de overwegingen van het hof in rov. 4.14 en 4.17 en tegen de beslissing van het hof in rov. 5. Het middel herhaalt de stellingen die in de middelen I t/m IV naar voren zijn gebracht en betoogt dat de overwegingen en oordelen van het hof in rov. 4.14 gebaseerd zijn op gronden die deze overwegingen en oordelen niet kunnen dragen. Het middel geeft niet aan waarom het oordeel van het hof in rov. 4.14 getuigt van een onjuiste rechtsopvatting of onvoldoende gemotiveerd is. Naar mijn mening voldoet het middel daarmee niet aan de eisen die hieraan worden gesteld in art. 407 lid 2 Rv.

Middel VI richt zich met zowel een rechtsklacht als een motiveringsklacht tegen de overwegingen van het hof in rov. 4.15 en 4.17 en de beslissing van het hof in rov. 5. Middel VI omvat een verwijzing naar de klachten in de middelen I t/m V en bouwt voort op de in deze middelen voorgestelde klachten. Naar mijn mening voldoet middel VI niet aan de eisen die aan een cassatiemiddel worden gesteld in art. 407 lid 2 Rv. Het middel stelt dat het hof in rov. 4.15 blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting over de rechtsfiguur ongerechtvaardigde verrijking zonder m.i. aan te duiden waarom het hof in casu een verkeerde toepassing heeft gegeven aan de rechtsfiguur ongerechtvaardigde verrijking.

Middel VII richt zich met zowel een rechtsklacht als een motiveringsklacht tegen de overwegingen van het hof in rov. 4.16 en 4.17 en de beslissing van het hof in rov. 5. Het middel betoogt dat het hof in rov. 4.16 ten onrechte heeft geoordeeld dat [eiseres] niet heeft voldaan aan haar stelplicht omdat [eiseres] heeft verwezen naar de inhoud van de gedingstukken en hiermee heeft voldaan aan zijn stelplicht. Het middel geeft niet aan waar in de processtukken in hoger beroep [eiseres] heeft verwezen naar de gedingstukken en ter staving van welke stelling. Ook middel VII voldoet naar mijn mening niet aan de eisen die aan een cassatiemiddel worden gesteld in art. 407 lid 2 Rv.