HR, 29-03-2022, nr. 21/00367

Het gerechtshof Amsterdam heeft de verdachte bij arrest van 27 januari 2021 wegens overtreding van een tweetal verkeersfeiten, kortgezegd het rijden onder invloed (feit 11.) en het rijden na ongeldigverklaring van het rijbewijs (feit 22.), veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van drie weken, waarvan twee weken voorwaardelijk, en een geldboete van 500,- euro. Daarnaast heeft het hof aan de verdachte een ontzegging van de rijbevoegdheid opgelegd voor de duur van zes maanden.

Het cassatieberoep is ingesteld namens de verdachte en mr. R.I. Takens en mr. T.P.A.M. Wouters, beiden advocaat te Amsterdam, hebben drie middelen van cassatie voorgesteld.

Zowel het eerste, tweede als derde middel komen op tegen de bewezenverklaring van feit 2 (de overtreding van art. 9 lid 2 Wegenverkeerswet 1994) en lenen zich daarom voor gezamenlijke bespreking. Zij bevatten de volgende klachten:

(i) Het eerste middel bevat de klacht dat uit de bewijsvoering niet zonder meer kan worden afgeleid dat het besluit tot ongeldigverklaring van het rijbewijs van verdachte is genomen en vervolgens aan hem is toegezonden en door hem is ontvangen.

(ii) Het tweede middel bevat de klacht dat het hof het verweer van de verdediging, dat niet kan worden vastgesteld dat het besluit tot ongeldigverklaring van het rijbewijs van verdachte is genomen en aan hem is bekend gemaakt, ontoereikend gemotiveerd heeft verworpen.

(iii) Het derde middel bevat de klacht dat het hof het verweer van de verdediging, dat niet kan worden vastgesteld dat verdachte wist of redelijkerwijs moest weten dat zijn rijbewijs ongeldig was verklaard, ontoereikend gemotiveerd heeft verworpen.

De bewezenverklaring van feit 2 luidt dat de verdachte:

“(…) op 24 april 2018 te IJmuiden, gemeente Velsen terwijl hij wist dat een op zijn naam gesteld rijbewijs voor een of meer categorieën van motorrijtuigen, te weten categorie B, ongeldig was verklaard en aan hem daarna geen ander rijbewijs voor het besturen van een motorrijtuig van de betrokken categorie of categorieën was afgegeven, op de weg, Orionweg, als bestuurder een motorrijtuig, (Personenauto), van die categorie heeft bestuurd.”

Deze bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:

“3. Een proces-verbaal ter zake ZSM artikel 9 WVW met nummer 240420180100226168 van 24 april 2018, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde verbalisanten [verbalisant 1] en [verbalisant 2] . Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als mededeling van verbalisanten of één van hen:

Datum feit: 24-04-2018

Tijdstip zien besturen: 01:00

Weg/locatie: Orionweg

Plaats: IJmuiden

Gemeente: Velsen

Voor het openbaar verkeer openstaande weg

Ik zag dat op genoemde dag, datum, tijdstip en plaats als bestuurder reed op genoemde weg:Naam: [verdachte]

Voornaam: [verdachte]

Geboren op: [geboortedatum] 1974 te [geboorteplaats]

Motorrijtuig: personenautoTer controle op de juiste naleving van de bij- of krachtens de Wegenverkeerswet 1994 gegeven voorschriften heb ik het motorrijtuig doen stilhouden en een onderzoek ingesteld.

Voor het besturen van bovenstaand motorrijtuig is een rijbewijs vereist van de categorie B. Na onderzoek bleek dat deze bestuurder een op zijn naam gesteld rijbewijs voor één of meer categorieën van motorrijtuigen ongeldig is verklaard. Bijgevoegd is een uitdraai van het BVI-IB.4. Een geschrift, zijnde als bijlage bij voornoemd proces-verbaal gevoegde BVI-IB uitdraai, inhoudende, voor zover van belang en zakelijk weergegeven:Print datum: 24-04-2018

Identiteit: [verdachte]Geboren [geboortedatum] 1974 te [geboorteplaats]MAATREGELENRegistratie: 10-12-2002 vorderingsprocedure Cbr Divisie Vorderingen

NL-RDW

VorderingsprocedureAutoriteit Cbr Divisie Vorderingen

Registratie 10-12-2002

Ingeleverd bij Cbr Divisie Vorderingen

CBR dossiernummer […]

Ingang ongeldigverklaring 10-12-2002

Reden ongeldigverklaring geschikt

Feitelijke inleverdatum ongeldig 13-03-20155. Een geschrift, te weten een e-mailbericht van 14 september 2015, inhoudende, voor zover van belang en zakelijk weergegeven:Van: Aanvragen parketstukken < [e-mailadres] >

Verzonden: maandag 14 september 2015 15:11

Aan: [betrokkene 1] . (AP Oost-Brabant)

Onderwerp: RE: Brief CBR artikel 9 lid 2 (mail).doc 15.186442.15

Het rijbewijs van betrokkene is ongeldig verklaard door het niet verschijnen bij een onderzoek medisch.

De brief is niet retour gekomen.6. Een geschrift, te weten een "Uittreksel Justitiële Documentatie" gedateerd 19 januari 2021 voor zover inhoudende, zakelijk weergegeven:Recidiveregeling voor ernstige verkeersdelicten

Datum beslissing 30 mei 2017 Politierechter in de rechtbank Noord-Holland

Feit 2 art. 9 lid 2 Wegenverkeerswet 1994

Kwalificatie overtreding van artikel 9, tweede lid, van de Wegenverkeerswet 1994

Pleegdatum 29 januari 2017 te Driehuis

Status Onherroepelijk 14 juni 2017

Feit 1,2 140 uren Taakstraf subsidiair 70 Dagen hechtenis

Executie:  21 juni 2017 – 24 mei 2018. Voldaan

Volledig afgedane zaken betreffende misdrijven

Datum beslissing 28 januari 2016 Politierechter in de rechtbank Noord-HollandFeit 2 art. 9 lid 2 Wegenverkeerswet 1994

Kwalificatie overtreding van artikel 9, tweede lid, van de Wegenverkeerswet 1994

Pleegdatum 23 april 2014 te Santpoort-Noord

Status Onherroepelijk 28 januari 2016

Feit 1, 2 2 Weken Gevangenisstraf voorwaardelijk met een proeftijd van 2Jaren

Start- en einddatum proeftijd:

11 februari 2016 – 14 juni 2017

Afloop TUL”

De bewijsoverwegingen, inclusief de samenvatting van het door de raadsman gevoerde verweer, van het hof luiden als volgt:

“Ter terechtzitting gevoerd bewijsverweerDe raadsman heeft vrijspraak verzocht van het onder 2 ten laste gelegde feit.

De raadsman heeft zich daarbij primair op het standpunt gesteld dat niet is voldaan aan de vereisten die de Hoge Raad aan de bewijsvoering stelt, omdat volgens hem op basis van het dossier niet kan worden vastgesteld dat het besluit tot ongeldigverklaring is genomen noch dat dit op de juiste wijze aan de verdachte kenbaar is gemaakt. Daartoe heeft de raadsman aangevoerd dat het e-mailbericht van het CBR waarin melding wordt gemaakt van het feit dat ‘de brief niet retour is gekomen’, niet duidelijk maakt op welke brief wordt gedoeld en wat in deze brief heeft gestaan en bovendien niet blijkt dat, wanneer en op welke wijze verzending van de mededeling heeft plaatsgevonden. Ook de omstandigheid dat de verdachte eerder wegens overtreding van artikel 9, tweede lid, Sv is veroordeeld, kan volgens de raadsman niet bijdragen aan het vereiste dat het besluit op juiste wijze is bekend gemaakt. Subsidiair heeft de raadsman aangevoerd dat uit de bewijsvoering niet kan worden afgeleid dat de verdachte ten tijde van het besturen van het motorrijtuig wist of redelijkerwijs moest weten dat zijn rijbewijs ongeldig was verklaard. De raadsman acht de mededeling van het CBR dat ‘de brief niet retour is gekomen’ en de omstandigheid dat de verdachte eerder is veroordeeld wegens overtreding van artikel 9, tweede lid, Sv, daartoe niet toereikend.

“ Het hof overweegt als volgt. Uit het CBR register volgt dat het rijbewijs van de verdachte sinds 2002 ongeldig is verklaard. Dat de verdachte wist van deze ongeldigverklaring blijkt uit zijn eigen verklaring tegenover de verbalisanten op 24 april 2018 dat het CBR tegen hem gezegd zou hebben dat zijn rijbewijs ‘weer’ geldig zou zijn. De verdachte heeft niet onderbouwd door wie of wanneer die mededeling zou zijn gedaan. Evenmin heeft hij een daarop betrekking hebbend stuk aan de politie of het hof getoond. Gezien het register en de eerdere onherroepelijke veroordelingen van de verdachte wegens rijden met een ongeldig rijbewijs in 2016 en 2017 en gelet op de omstandigheid dat niet is gebleken dat de verdachte een rijbewijs in bezit heeft, is deze verklaring van de verdachte ongeloofwaardig. Hieruit valt af te leiden dat de verdachte op de hoogte was van de ongeldigverklaring.”

Ik merk allereerst op dat het hof in zijn nadere bewijsoverwegingen niet expliciet heeft gerespondeerd op het verweer van de raadsman, dat nergens uit blijkt dat het besluit van de ongeldigverklaring is genomen en op de juiste wijze aan de verdachte bekend is gemaakt. Dat is de eerste eis die door de Hoge Raad wordt genoemd in bovenstaand juridisch kader. De nadere bewijsoverwegingen gaan slechts in op de wetenschap van de verdachte van die ongeldigverklaring, de derde eis die door de Hoge Raad wordt genoemd.

Als de overweging “Uit het CBR register volgt dat het rijbewijs van de verdachte sinds 2002 ongeldig is verklaard” als respons op dit verweer moet worden aangemerkt, dan getuigt die overweging van een onjuiste rechtsopvatting en/of is deze niet zonder meer begrijpelijk. De ongeldigverklaring van het rijbewijs gaat namelijk pas in nadat zeven dagen zijn verlopen na bekendmaking van dat besluit aan de verdachte, zo volgt uit art. 124 lid 3 (oud) WVW1994 en het huidige art. 132 lid 4 WVW1994. Het in de bewijsmiddelen opgenomen register van het CBR vermeldt weliswaar dat op 12 december 2002 het besluit tot ongeldigverklaring is genomen, maar uit de bewijsmiddelen blijkt niet wanneer dat besluit aan de verdachte bekend is gemaakt. Een afschrift van het besluit zelf is daarin niet opgenomen. Uit de bewijsvoering blijkt enkel dat volgens een e-mail van het CBR van 14 september 2015 op enig moment “de brief” met kennelijk (dat wil ik nog wel aannemen) het besluit aan de verdachte is verzonden en niet retour is gekomen. Ook een kopie van deze brief bevindt zich niet bij de bewijsmiddelen. Op basis van de door het hof vastgestelde feiten kan dus niet worden afgeleid op welk moment de zeven dagen zijn verlopen na verzending van het betreffende besluit. Kortom het oordeel dat het rijbewijs al sinds 2002 (rechtsgeldig) ongeldig is verklaard, is niet zonder meer begrijpelijk.

Over de vraag of uit de bewijsmiddelen kan blijken dat ten tijde van het tenlastegelegde feit (24 april 2018) het rijbewijs in elk geval wel rechtsgeldig ongeldig was verklaard, bijvoorbeeld omdat het besluit voor die tijd is verzonden en niet retour is gekomen en/of de verdachte ruim voor die tijd zijn rijbewijs heeft ingeleverd4., heeft het hof geen vaststellingen gedaan.

De overwegingen van het hof ten aanzien van de wetenschap van de verdachte dat zijn rijbewijs ongeldig is verklaard, zijn ook niet zonder meer begrijpelijk. Vaste rechtspraak van de Hoge Raad is dat die wetenschap niet, zoals het hof heeft overwogen, uit eerdere veroordelingen voor overtreding van art. 9 lid 2 WVW1994 kan worden afgeleid. Ook de omstandigheid dat het besluit in het register staat vermeld of dat niet gebleken is dat de verdachte een rijbewijs in bezit heeft, is onvoldoende om die wetenschap aan te kunnen nemen. Dan blijft over de overweging van het hof dat de wetenschap van de verdachte blijkt uit zijn eigen verklaring tegenover de verbalisanten op 24 april 2018 dat het CBR tegen hem gezegd zou hebben dat zijn rijbewijs ‘weer’ geldig zou zijn.

Volgens de Hoge Raad verdient het vereiste van de wetenschap bijzondere aandacht in de gevallen waarin daaromtrent niets blijkt uit de verklaringen van de verdachte, noch uit gedragingen zoals het voldoen aan de verplichting het ongeldig verklaarde rijbewijs in te leveren. In dit geval is wel een verklaring van de verdachte voorhanden. De vraag is echter of hieruit de vereiste wetenschap worden afgeleid, nu het hof deze verklaring tevens ongeloofwaardig acht. Op zichzelf beschouwd meen ik dat uit de verklaring van de verdachte deze wetenschap niet kan worden afgeleid en de hiervoor door het hof genoemde omstandigheden bieden daarvoor ook geen aanknopingspunten.

Steun voor de wetenschap zou tot slot wellicht wel kunnen worden gevonden in het feit dat uit het register van het CBR blijkt dat de verdachte zijn rijbewijs heeft ingeleverd. In het register staat immers opgenomen: “Feitelijke inleverdatum ongeldig 13-03-2015.” Maar daarover heeft het hof nu weer niets overwogen.

In aanmerking genomen dat de raadsman ook op het punt van de wetenschap uitvoerig verweer heeft gevoerd en mede gelet op het feit dat het hof onvoldoende is ingegaan op het verweer dat het besluit niet op rechtsgeldige wijze is bekendgemaakt, meen ik alles bij elkaar genomen dat de bewijsvoering ontoereikend is gemotiveerd.

De middelen slagen.

Het eerste, tweede en derde middel slagen.

Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding behoren te geven.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest, maar uitsluitend ten aanzien van feit 2 en de strafoplegging, en tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof Amsterdam, opdat de zaak op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG