Hof Leeuwarden, 24-01-2012, nr. 200.072.213/01

'Betreft, offerte voor het slopen van en loods aan de [adres 1].

Het slopen van een stenen loods op het zelfde terrein als reining [adres 1] achter op het terrein recht het stenen gebouw met luifel.

Het gebouw kunnen we voor u verwijderen en afvoeren van het geheel behalve het puin dat willen we daar terplekke breken en daarna afvoeren inclusief putten, funderingen en kelders.

Op een opmerking na van de put achter de loods als die doorloopt onder het gebouw door dan moeten we een andere prijs hanteren.

De erfverhardingen achter het gebouw en voor het gebouw onder de luifel door tot straat werk zit bij de prijs in.

Het bedrag dat wij voor het geheel nodig zijn is 12500 euro exclusief btw.

De nutsvoorzieningen moeten voor de sloop verwijderd zijn, en de sloopvergunning moet aanwezig zijn.

Betaling via de bank, terstond na oplevering werk.

Het ijzer wat vrijkomt bij de sloop of breker is voor de sloper.

Onderdankzegging vertrouwen we er op u een passende offerte te hebben doen toekomen en zien uw reactie met belangstelling tegemoet. (…)

Het geschil en de beslissing in eerste aanleg

[geïntimeerde] heeft in conventie betaling gevorderd van de onder 1.3. (€ 16.919,35) en 1.6. (€ 16.660,00) vermelde factuurbedragen, vermeerderd met wettelijke rente en incassokosten, in totaal een bedrag van € 36.075,48. Aan de vordering tot betaling van het bedrag van € 16.919,35 ter zake van de asbestsanering heeft zij ten grondslag gelegd dat [appellante] haar opdracht heeft gegeven derden een asbestinventarisatierapport te laten schrijven alsmede het aanwezige asbest te laten verwijderen. De vordering tot betaling van het bedrag van € 16.660,00 ziet op het in de factuur vermelde meerwerk. [appellante] heeft de vorderingen betwist en heeft in reconventie ten titel van schadevergoeding betaling gevorderd van een bedrag van € 7.037,72 inclusief btw en van een bedrag van € 6.545,88 inclusief btw. Zij stelt dat [geïntimeerde] bij de uitoefening van de sloopwerkzaamheden schade heeft toegebracht aan leidingen (herstelkosten € 7.037,72 inclusief btw) en dat als gevolg daarvan sprake is geweest van het 'weglopen van gas' (voor een bedrag van € 6.545,88 inclusief btw).

De rechtbank heeft, wat betreft de conventie, de vordering ter zake van de asbestsanering toegewezen en de vordering ter zake van het meerwerk afgewezen. Ook de vordering in reconventie is afgewezen.

Eiswijziging

[appellante] vordert in appel onder meer terugbetaling van hetgeen zij uit hoofde van het bestreden vonnis op 1 oktober 2010 aan [geïntimeerde] heeft betaald, te weten € 19.887,79 vermeerderd met de wettelijke handelsrente vanaf 1 oktober 2010. Tegen die eisvermeerdering heeft [geïntimeerde] geen bezwaar gemaakt terwijl het hof die eiswijziging ook niet strijdig oordeelt met de beginselen van een goede procesorde. Daarnaast heeft [appellante] haar eis verminderd tot het bedrag van € 5.007,19 inclusief btw en het bedrag van € 6.545,88 inclusief btw vermeerderd met de wettelijke handelsrente vanaf de data der betalingen alsmede, vermeerderd met een bedrag van € 1.500,00 ter zake van de kosten van buitengerechtelijke rechtsbijstand, vermeerderd met de wettelijke rente daarover vanaf het moment van het ontstaan der schade. Er zal derhalve recht worden gedaan op de gewijzigde eis zoals hiervoor weergegeven onder "Het geding in hoger beroep".

De grieven

De grieven I en II in het principaal appel en de grief in het incidenteel appel stellen de toewijsbaarheid van de over en weer ingestelde vorderingen aan de orde. Zij lenen zich voor een gezamenlijke behandeling.

De factuur ter zake van de asbestsanering ad € 16.919,35 inclusief btw

Tussen partijen is op zichzelf niet in geschil dat, zoals [geïntimeerde] heeft gesteld (inleidende dagvaarding sub 2.), [appellante] haar opdracht heeft gegeven derden een asbestinventarisatierapport te laten schrijven alsmede het aanwezige asbest van het perceel [adres 1] te [plaats] te laten verwijderen. [geïntimeerde] heeft dat laten doen door AB Oost, en heeft de daarop betrekking hebbende kosten vervolgens aan [appellante] in rekening gebracht. Het verweer daartegen van [appellante] is dat die asbestsanering reeds was inbegrepen in de onder 1.1 genoemde, door [appellante] aanvaarde, offerte, gelet op het daarin vermelde woord 'reiniging'. In die uitleg van de tussen partijen tot stand gekomen overeenkomst - die kwalificeert als een overeenkomst van aanneming van werk (artikel 7: 750 BW) - kan [appellante] niet worden gevolgd. Daartoe is het navolgende reden gevend.

Evenals de rechtbank stelt het hof voorop dat het voor de vraag hoe in een schriftelijk contract de verhouding van partijen is geregeld aankomt op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan de bepalingen mochten toekennen en hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten, waarbij van belang kan zijn tot welke maatschappelijke kringen partijen behoren en welke rechtskennis van zodanige partijen kan worden verwacht.

In verband daarmee is allereerst van belang dat het hier gaat om een overeenkomst van aanneming van werk – te weten de sloop van een loods – die is tot stand gekomen komen tussen een vastgoedonderneming ([appellante]) en een sloop-en grondverzetbedrijf, derhalve tussen professionele partijen. Verder is van belang dat in de (door [appellante] aanvaarde) offerte met geen woord melding wordt gemaakt van de sanering van asbest op het terrein. Daaruit volgt – anders dan [appellante] meent – niet ‘dat het offertebedrag inclusief de asbestverwijdering was’, zeker niet in een omvang als waarvan hier kennelijk sprake was. Wel vermeldt de offerte het woord ‘reining’, dat [appellante] uitlegt als ‘reiniging’ maar waarmee volgens [geïntimeerde] transportbedrijf Reining wordt bedoeld, aan wie [appellante] de meeste loodsen op het terrein aan de [straat] had verhuurd. Voor deze laatste uitleg pleit dat de tekst het woord ‘reiniging’ niet vermeldt, terwijl ook de context van de zin niet noodzakelijkerwijs noopt aan te nemen dat is bedoeld ‘reiniging’. Maar ook als dat laatste wel het geval is, dan nog kan [appellante] in de door haar bepleite uitleg niet worden gevolgd, omdat naar het oordeel van het hof ‘reiniging’ op zichzelf nog niet impliceert ‘asbestsanering’ terwijl concrete aanknopingspunten waaruit blijkt dat partijen dat hier wel bedoeld hebben ontbreken. Indien [appellante] voor een bedrag van € 12.500,00 exclusief btw niet slechts de sloop van de loods aan [geïntimeerde] had willen opdragen maar tevens de sanering van het aanwezige asbest, dan had het op haar weg gelegen, als professionele vastgoedonderneming, om zulks uitdrukkelijk te bedingen. Bij gebreke daarvan kan, gelet op hetgeen hiervoor is overwogen, niet worden gezegd dat [appellante] mocht verwachten dat ook asbestsanering was begrepen in de onder 1.1 vermelde offerte van [geïntimeerde]. Het verweer van [appellante] faalt dus, en zij dient het door [geïntimeerde] gevorderde factuurbedrag van € 16.919,35 derhalve aan [geïntimeerde] te voldoen. De kale betwisting van de in rekening gebrachte kosten van de asbestsanering wordt als niet concreet onderbouwd door het hof gepasseerd en het zelfde geldt voor de enkele stelling dat die kosten in een ‘wanverhouding’ staan tot het offertebedrag.

De factuur ter zake van het meerwerk ad € 16.660,00 inclusief btw

[geïntimeerde] stelt om drie redenen recht op betaling van dit bedrag te hebben. In de eerste plaats omdat er in de offerte al op is gewezen dat als de put achter de loods onder het gehele gebouw doorloopt, [geïntimeerde] een ‘andere prijs’ moet ‘hanteren’. In de tweede plaats is [appellante] volgens [geïntimeerde] bij deze werkzaamheden gebaat en had zij de daaraan verbonden kosten sowieso moeten maken. In de derde plaats heeft [appellante] de offerte van [geïntimeerde] aanvaard: daardoor stemde zij ermee in dat als de put onder het gebouw zou doorlopen, een meerprijs zou gelden.

Het betoog van [geïntimeerde] kan niet slagen. Aanvaarding van de offerte impliceert instemming van [appellante] met de in de offerte genoemde werkzaamheden, inclusief de werkzaamheden die zich zouden kunnen voordoen indien zou blijken dat de put onder het te slopen gebouw doorloopt. In dat geval is, anders dan [geïntimeerde] meent, sprake van meerwerk als bedoeld in artikel 7:755 BW, namelijk een door [appellante] als opdrachtgever gewenste 'toevoeging' op de geoffreerde en overeengekomen sloopwerkzaamheden voor de prijs van € 12.500,00 exclusief btw. Het feit dat [appellante] vooraf met dat eventuele meerwerk heeft ingestemd ontslaat [geïntimeerde] echter niet van haar uit artikel 7:755 BW voortvloeiende verplichting om, op straffe van verval van haar aanspraak op vergoeding, de opdrachtgever tijdig te waarschuwen voor de prijsconsequenties van de door hem gewenste aanvulling op het werk. De ratio van die waarschuwingsplicht is de opdrachtgever te behoeden voor vermijdbare kostenoverschrijdingen. Indien de opdrachtnemer hem immers tijdig wijst op het gevaar van kostenoverschrijding is de opdrachtgever in de gelegenheid tijdig maatregelen te nemen om dit gevaar te beteugelen. Die waarschuwingsplicht is [geïntimeerde] niet nagekomen. Het hof neemt aan, gelet op het feit dat de offerte vermeldt dat [geïntimeerde] een andere prijs moet hanteren ingeval van het meerwerk, dat [appellante] zich heeft gerealiseerd dat een dergelijke aanvulling tot een prijsverhoging zal leiden, maar waar het op aankomt is of de opdrachtgever, [appellante], een reëel inzicht heeft gekregen in de omvang van de concreet te verwachten meerkosten. Dat klemt in dit geval temeer omdat de prijs van het meerwerk belangrijk hoger blijkt te zijn dan de overeengekomen prijs voor de sloopwerkzaamheden. Door [geïntimeerde] is echter niets concreets gesteld waaruit het hof kan afleiden dat [appellante] een reëel inzicht had in de te verwachten meerkosten van € 16.606,00 inclusief btw.

Het hof verbindt aan het voorgaande de gevolgtrekking dat [geïntimeerde] geen aanspraak kan maken op betaling van meerkosten door [appellante] ten bedrage van € 16.660,00 inclusief btw. De stelling van [geïntimeerde] dat [appellante] ‘gebaat is’ bij deze werkzaamheden leidt niet tot een andere conclusie omdat dit niet zou stroken met de hiervoor genoemde ratio van artikel 7:755 BW.

De schadevergoedingsvordering van [appellante]

De schadevergoedingsvordering van [appellante] berust op de grondslag van een onrechtmatige daad door [geïntimeerde]. [appellante] heeft in dat verband gesteld dat [geïntimeerde] haar bij de uitvoering van de werkzaamheden schade heeft berokkend door een gasleiding, een elektriciteitskabel en een waterleiding kapot te trekken. Ter onderbouwing heeft zij verwezen naar een brief van [B.V. X] van19 februari 2010 waarin deze onder meer schrijft dat bij graaf-en sloopwerkzaamheden door [geïntimeerde] diverse leidingen zijn stuk getrokken (productie 2 bij akte inbreng producties [appellante]), dat in eerste instantie de waterleiding is gerepareerd, dat zij daarna in actie moest komen ‘omdat er een stuk of zeven electriciteitskabels stuk getrokken waren’ en dat zij, terwijl zij de elektriciteitsvoorziening aan het repareren was, de kraanmachinist ‘een zwarte thyleen-buis naar boven (zag) halen’. Daarnaast heeft [appellante] een brief overgelegd van [B.V. X] van 21 januari 2011 waarin zij, in aanvulling op haar eerdere verklaring, schrijft duidelijk te hebben gezien dat een kraan van [geïntimeerde] een gasleiding omhoog (en kapot) heeft getrokken ten gevolge waarvan gas is weggelopen (productie 11 memorie van grieven). De reparatieschade begroot zij op € 5.007,19 waartoe zij verwijst naar de onder 8. genoemde facturen van [B.V. X], met uitzondering van de factuur van 10 augustus 2008 van € 2.030,53 die niet ziet op de schade. Daarnaast bestaat de schade uit een bedrag van € 6.545,88 inclusief btw ter zake van weggelekt gas. Ter onderbouwing verwijst [appellante] naar de afrekeningen van Essent van 8 november 2008 (productie 4 bij akte inbreng producties [appellante]).

[geïntimeerde] betwist niet alleen de leidingen kapot te hebben getrokken, maar zij heeft er daarnaast bij antwoordakte van 31 maart 2010 sub 4 (en herhaald bij memorie van antwoord p. 6 onder a.) op gewezen dat in de (onder 1.1. geciteerde) offerte staat vermeld 'de nutsvoorzieningen moeten voor de sloop verwijderd zijn'. Zij legt die bepaling aldus uit, dat als [appellante] de nutsvoorzieningen niet voorafgaande aan de sloopwerkzaamheden heeft verwijderd daaraan eventueel door [geïntimeerde] bij de uitvoering van haar werkzaamheden veroorzaakte schade voor rekening en risico van [appellante] komt. Dat betoog van [geïntimeerde] komt dus neer op een overeengekomen exoneratie van haar aansprakelijkheid voor schade aan niet voorafgaande aan de sloop verwijderde nutsvoorzieningen. Volgens [geïntimeerde] dient de vordering van [appellante] ook om die reden te worden afgewezen.

[appellante] heeft dat verweer van [geïntimeerde] bij memorie van grieven geheel onweersproken gelaten, en hoewel de rechtbank de reconventionele vordering van [appellante] op een andere grond heeft afgewezen (te weten als onvoldoende geconcretiseerd en onderbouwd) had het op haar weg gelegen om op dat in haar laatste processtuk in eerste aanleg door [geïntimeerde] gevoerde verweer in te gaan omdat, ook als de grief van [appellante] zou slagen, de devolutieve werking van het appel het hof er hoe dan ook toe zou hebben genoopt dit door de rechtbank niet-behandelde verweer van [geïntimeerde] te bespreken. Het onbesproken laten van dit verweer door [appellante] betekent dat het hof van de juistheid daarvan dient uit te gaan. Dat brengt mee dat de schadevergoedingsvordering van [appellante] afstuit op de tussen partijen overeengekomen exoneratie voor schade die tijdens de aan [geïntimeerde] opgedragen sloopwerkzaamheden wordt veroorzaakt aan niet voorafgaande aan de sloop verwijderde nutsvoorzieningen. Nu de vordering van [appellante] reeds op die grond moet worden afgewezen, kan onbesproken blijven of [geïntimeerde] daadwerkelijk onrechtmatig jegens [appellante] heeft gehandeld door bij de sloopwerkzaamheden leidingen te vernielen en of [appellante] als gevolg daarvan schade als gesteld heeft geleden.

Conclusie in het principaal en in het incidenteel appel en kosten

Grief I (‘asbestsanering’) en grief II ('schadevergoedingsvordering') in het principaal appel falen. De grieven III tot en met V in het principaal appel missen zelfstandige betekenis, en delen het lot van de grieven I en II. Ook de grief in het incidenteel appel (‘meerwerk’) faalt. Aan de bewijsaanbiedingen door [appellante] en [geïntimeerde] wordt voorbijgegaan, omdat niets is aangevoerd dat aan het voorgaande kan afdoen.

Het bestreden vonnis zal worden bekrachtigd. Als de in het ongelijk gestelde partij dient [appellante] te worden veroordeeld in de kosten van het principaal appel (1 punt tarief III). [geïntimeerde] zal als de in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de kosten van het incidenteel appel (0,5 punt tarief III).