HvJ EG, 26-04-2007, nr. C-135/05

Ter bestrijding van de grieven van de Commissie voert de Italiaanse regering op basis van de informatie die haar werd verstrekt door de gewestelijke en provinciale besturen en door de Nucleo Operativo Ecologico dell'Arma dei Carabinieri (operationeel ecologisch team van de Carabinieri), om te beginnen aan dat de door de Commissie verstrekte gegevens onsamenhangend zijn en niet overeenkomen met de werkelijke situatie in Italië. De regering betwist met name het aantal door de Commissie getelde ‘illegale stortplaatsen’, op grond dat de Commissie, ten eerste, een aantal stortplaatsen meermaals heeft meegeteld, ten tweede, gewone opslagplaatsen van afvalstoffen of plaatsen met onbeheerd achtergelaten afvalstoffen — waarvan een gedeelte wordt gesaneerd of reeds werd vrijgemaakt van afvalstoffen — heeft aangemerkt als illegale stortplaatsen, en ten derde, geen rekening heeft gehouden met de mate waarin zij gevaar opleverden, aangezien het merendeel van die stortplaatsen onder toezicht of onder sekwester stond.

Vervolgens herinnert de Italiaanse regering aan de recente vooruitgang die de Italiaanse Republiek heeft gemaakt bij de nakoming van de uit de richtlijnen 75/442, 91/689 en 1999/31 voortvloeiende verplichtingen.

De Commissie stelt in de eerste plaats dat de Italiaanse regering geen andersluidende informatie overlegt die afkomstig is van bronnen van gelijke waarde als haar eigen bronnen. In de tweede plaats neemt zij weliswaar akte van het feit dat een aantal stortplaatsen zijn vrijgemaakt van afvalstoffen, maar betoogt zij dat er veel minder gevallen bijna zijn opgelost, dan dat er gevallen zijn met betrekking tot welke de nationale autoriteiten niets hebben gedaan om een einde te maken aan de onrechtmatige toestand.

Om te beginnen moet volgens vaste rechtspraak het bestaan van een niet-nakoming worden beoordeeld aan de hand van de situatie waarin de lidstaat zich bevond aan het einde van de in het met redenen omkleed advies gestelde termijn, en kan het Hof met sedertdien opgetreden wijzigingen geen rekening houden, ook al wordt het in het beroep wegens niet-nakoming aan de orde zijnde communautaire voorschrift daarmee correct toegepast (zie in die zin arresten van 11 oktober 2001, Commissie/Oostenrijk, C-111/00, Jurispr. blz. I-7555, punten 13 en 14; 30 januari 2002, Commissie/Griekenland, C-103/00, Jurispr. blz. I-1147, punt 23; 28 april 2005, Commissie/Spanje, C-157/04, niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 19, en 7 juli 2005, Commissie/Italië, C-214/04, niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 14).

Wat vervolgens meer in het bijzonder de beoordeling van de schending door een lidstaat van artikel 4 van richtlijn 75/442 betreft, zij eraan herinnerd dat daarin is bepaald dat de lidstaten de nodige maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat de nuttige toepassing of de verwijdering van de afvalstoffen plaatsvindt zonder gevaar voor de gezondheid van de mens en zonder dat procedés of methoden worden aangewend die nadelige gevolgen voor het milieu kunnen hebben, maar dat de concrete inhoud van de maatregelen die zijn vereist om dat doel te bereiken, daarin niet wordt gepreciseerd. Deze bepaling is niettemin verbindend wat het te bereiken doel betreft, zij het dat de lidstaten een zekere vrijheid wordt gelaten bij de beoordeling van de noodzaak van zulke maatregelen (arrest van 9 november 1999, Commissie/Italië, ‘San Rocco’, C-365/97, Jurispr. blz. I-7773, punt 67). Wanneer een feitelijke situatie niet in overeenstemming is met de in artikel 4 van die richtlijn vastgestelde doelstellingen, kan daaruit in beginsel niet rechtstreeks worden geconcludeerd dat de betrokken lidstaat noodzakelijkerwijze tekort is geschoten in de door die bepaling opgelegde verplichtingen. Vaststaat evenwel dat het voortduren van een dergelijke feitelijke situatie, vooral wanneer deze een significante achteruitgang van het milieu over een langere periode te zien geeft zonder dat de bevoegde instanties ingrijpen, erop kan duiden dat de lidstaten de beoordelingsvrijheid die hun door deze bepaling wordt gelaten, te buiten zijn gegaan (arrest San Rocco, reeds aangehaald, punten 67 en 68).

In dit verband moet worden vastgesteld dat de gegrondheid van de aan de Italiaanse Republiek verweten grieven duidelijk blijkt uit de processtukken. Ofschoon uit de door die regering verstrekte informatie kon worden opgemaakt dat Italië de doelstellingen van de in het onderhavige beroep wegens niet-nakoming aan de orde zijnde voorschriften mettertijd beter is gaan eerbiedigen, blijkt daaruit immers niettemin dat de stortplaatsen in het algemeen nog steeds niet voldeden aan die voorschriften bij het verstrijken van de in het met redenen omkleed advies gestelde termijn.

Wat de grief inzake schending van artikel 4 van richtlijn 75/442 betreft, staat vast dat er bij het verstrijken van de in het met redenen omkleed advies gestelde termijn op het gehele Italiaanse grondgebied een aanzienlijk aantal stortplaatsen bestond, waarvan de exploitanten er geen zorg voor droegen dat de afvalstoffen nuttig werden toegepast of verwijderd zonder gevaar voor de gezondheid van de mens en zonder dat procedés of methoden werden aangewend die nadelige gevolgen voor het milieu konden hebben, alsmede een aanzienlijk aantal plaatsen waar afvalstoffen ongecontroleerd werden verwijderd. Zo heeft de Italiaanse regering, zoals uit bijlage 1 bij haar memorie van dupliek blijkt, erkend dat tijdens een controle op plaatselijk vlak na de inventarisatie door het CFS, was vastgesteld dat op 92 plaatsen in het gewest Abruzzo afvalstoffen onbeheerd waren achtergelaten.

Het bestaan van een dergelijke situatie over een langere periode leidt onvermijdelijk tot een significante achteruitgang van het milieu.

Wat de grief inzake schending van artikel 8 van richtlijn 75/442 betreft, staat vast dat de Italiaanse autoriteiten er bij het verstrijken van de gestelde termijn niet voor hadden gezorgd dat de houders van afvalstoffen deze zelf verwijderen of nuttig toepassen dan wel dat zij deze afgeven aan een ophaler of een onderneming welke die handelingen verricht, in overeenstemming met de bepalingen van richtlijn 75/442. Dienaangaande blijkt uit bijlage 3 bij de memorie van dupliek van de Italiaanse regering dat de Italiaanse autoriteiten ten minste 9 plaatsen met dergelijke kenmerken hebben geteld in het gewest Umbria en 31 in de provincie Bari in het gewest Puglia.

Betreffende de grief inzake schending van artikel 9 van richtlijn 75/442 wordt niet betwist dat ten tijde van het verstrijken van de in het met redenen omkleed advies gestelde termijn tal van stortplaatsen werden geëxploiteerd zonder vergunning van de bevoegde instanties. Daarvan getuigen met name, zoals duidelijk blijkt uit bijlage 3 bij de memorie van dupliek van de Italiaanse regering, de in de punten 39 en 41 van het onderhavige arrest reeds vermelde gevallen van onbeheerd achtergelaten afvalstoffen, alsmede het bestaan van ten minste 14 illegale stortplaatsen in de provincie Lecce in het gewest Puglia.

Betreffende de grief dat de Italiaanse autoriteiten er niet voor hebben gezorgd dat op elke plaats waar gevaarlijke afvalstoffen worden gestort, deze afvalstoffen worden geregistreerd of geïdentificeerd, met andere woorden de grief inzake schending van artikel 2 van richtlijn 91/689, kan worden volstaan met op te merken dat de Italiaanse regering ter weerlegging van de stellingen van de Commissie geen concrete argumenten aanvoert of concrete bewijzen overlegt. In het bijzonder betwist zij niet dat er ten tijde van het verstrijken van de in het met redenen omkleed advies gestelde termijn in Italië ten minste 700 illegale — en dus niet aan enig toezicht onderworpen — stortplaatsen met gevaarlijke afvalstoffen bestonden. Bijgevolg kunnen de Italiaanse autoriteiten niet weten welke gevaarlijke afvalstoffen daar worden gestort en is de verplichting om deze te registreren en te identificeren niet nagekomen.

Hetzelfde geldt ten slotte voor de grief inzake schending van artikel 14 van richtlijn 1999/31. In casu heeft de Italiaanse regering zelf verklaard dat voor 747 stortplaatsen op het Italiaanse grondgebied aanpassingsplannen hadden moeten worden opgesteld. Uit het onderzoek van de documenten die als bijlage bij de memorie van dupliek van de Italiaanse regering zijn overgelegd, blijkt echter dat ten tijde van het verstrijken van de gestelde termijn dergelijke plannen maar voor 551 stortplaatsen waren ingediend en dat slechts 131 plannen door de bevoegde instanties waren goedgekeurd. Zoals de Commissie terecht opmerkt, heeft de Italiaanse regering bovendien niet gepreciseerd welke maatregelen waren genomen met betrekking tot de stortplaatsen waarvan de aanpassingsplannen niet waren goedgekeurd.

Hieruit volgt dat de Italiaanse Republiek op algemene en bestendige wijze is tekortgeschoten in de verplichtingen die op haar rusten krachtens de artikelen 4, 8 en 9 van richtlijn 75/442, artikel 2, lid 1, van richtlijn 91/689 en artikel 14, sub a tot en met c, van richtlijn 1999/31. Mitsdien is het beroep van de Commissie gegrond.

Gelet op het voorgaande dient te worden vastgesteld dat de Italiaanse Republiek, door niet alle maatregelen te nemen die nodig zijn:

de verplichtingen niet is nagekomen die op haar rusten krachtens de artikelen 4, 8 en 9 van richtlijn 75/442, artikel 2, lid 1, van richtlijn 91/689 en artikel 14, sub a tot en met c, van richtlijn 1999/31.