HvJ EG, 28-09-2006, nr. C-150/05

Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van artikel 54 van de Overeenkomst ter uitvoering van het tussen de regeringen van de staten van de Benelux Economische Unie, de Bondsrepubliek Duitsland en de Franse Republiek op 14 juni 1985 te Schengen gesloten akkoord betreffende de geleidelijke afschaffing van de controles aan de gemeenschappelijke grenzen (PB 2000, L 239, blz. 19; hierna: ‘SUO’), ondertekend te Schengen (Luxemburg) op 19 juni 1990.

2 Dit verzoek is ingediend in het kader van een geding tussen J. L. van Straaten, de Staat der Nederlanden en de Republiek Italië ter zake van de door de Italiaanse autoriteiten in het Schengeninformatiesysteem (hierna: ‘SIS’) opgenomen signalering van zijn strafrechtelijke veroordeling in Italië wegens handel in verdovende middelen, ter fine van zijn uitlevering.

Uit de verwijzingsbeslissing blijkt dat Van Straaten op of omstreeks 27 maart 1983 een partij van ongeveer vijf kilogram heroïne in Italië in bezit had, dat deze heroïne vanuit Italië naar Nederland is vervoerd en dat Van Straaten in het tijdvak van 27 tot en met 30 maart 1983 een hoeveelheid van 1 000 gram van die partij heroïne aanwezig had.

De belanghebbende is in Nederland vervolgd voor ten eerste de invoer van een hoeveelheid van ongeveer 5 500 gram heroïne vanuit Italië in Nederland op of omstreeks 26 maart 1983, samen met A. Yilmaz, ten tweede het aanwezig hebben van een hoeveelheid van ongeveer 1 000 gram heroïne in Nederland in of omstreeks het tijdvak van 27 tot en met 30 maart 1983, en ten derde het voorhanden hebben van vuurwapens met munitie in Nederland in de maand maart 1983. Bij vonnis van 23 juni 1983 heeft de arrondissementsrechtbank te 's‑Hertogenbosch (Nederland) Van Straaten van de hem ten laste gelegde invoer van heroïne vrijgesproken daar dit feit naar het oordeel van de rechtbank niet wettig en overtuigend bewezen was, en hem voor de twee andere feiten veroordeeld tot een gevangenisstraf van 20 maanden.

In Italië is Van Straaten samen met anderen vervolgd voor het op of omstreeks 27 maart 1983 in bezit hebben en, samen met Karakus Coskun, meerdere keren naar Nederland exporteren van een aanzienlijke hoeveelheid, in totaal ongeveer vijf kilo, heroïne. Bij verstekvonnis van 22 november 1999 van het Tribunale ordinario di Milano (Italië) zijn Van Straaten en twee andere personen hiervoor veroordeeld tot een gevangenisstraf van tien jaar, een geldboete van 50 miljoen LIT en betaling van de proceskosten.

In het hoofdgeding is Van Straaten verzoeker en zijn de Staat der Nederlanden en de Republiek Italië verweerders. De verwijzende rechter maakt melding van een signalering betreffende Van Straaten waarvan de rechtmatigheid wordt betwist en die hij aan de SUO toetst. Bij beschikking van 16 juli 2004 is de Republiek Italië in het geding geroepen.

Voor de verwijzende rechter heeft de Republiek Italië verweer gevoerd tegen de stelling van Van Straaten dat hij op grond van artikel 54 SUO niet door of namens de Italiaanse staat vervolgd had mogen worden en dat alle met die vervolging verband houdende handelingen onrechtmatig zijn. Volgens de Republiek Italië is bij het vonnis van 23 juni 1983, voor zover dit betrekking heeft op de ten laste gelegde invoer van heroïne, gegeven de vrijspraak van dit feit, geen uitspraak gedaan over de schuld van Van Straaten. Hij is voor dit feit niet berecht in de zin van artikel 54 SUO. Bovendien heeft de Italiaanse Republiek betoogd dat zij een verklaring als bedoeld in artikel 55, lid 1, aanhef en sub a, SUO heeft afgelegd, zodat zij niet door artikel 54 van die overeenkomst gebonden is. Dit laatste middel is door de verwijzende rechter afgewezen.

Meer informatie over de aard van de procedure wordt in de verwijzingsbeschikking niet gegeven.

Volgens de Nederlandse regering is het vonnis van de Arrondissementsrechtbank te 's‑Hertogenbosch van 23 juni 1983 bevestigd bij arrest van het Gerechtshof te 's‑Hertogenbosch van 3 januari 1984, onder wijziging van de kwalificatie van het tweede ten laste gelegde feit. Het Gerechtshof heeft de feiten gekwalificeerd als‘het opzettelijk in bezit hebben van een hoeveelheid van ongeveer 1 000 gram heroïne in Nederland in of omstreeks de periode van 27 tot en met 30 maart 1983’. Het door Van Straaten tegen dit arrest ingestelde cassatieberoep is bij arrest van de Hoge Raad der Nederlanden van 26 februari 1985 verworpen. Dit arrest is onherroepelijk geworden. Van Straaten heeft de hem opgelegde straf inmiddels ondergaan.

Nog steeds aldus de Nederlandse regering, is op verzoek van de Italiaanse justitiële autoriteiten in 2002 een signalering opgenomen in het SIS, strekkende tot aanhouding van Van Straaten ter fine van uitlevering, op grond van een bevel tot aanhouding van het openbaar ministerie te Milaan van 11 september 2001. Het Koninkrijk der Nederlanden heeft de signalering doen markeren in de zin van artikel 95, lid 3, SUO, zodat de aanhouding niet in Nederland uitvoerbaar was.

Nadat Van Straaten in 2003 kennis had gekregen van die signalering en daarmee van zijn veroordeling in Italië, verzocht hij eerst de Italiaanse justitiële autoriteiten tevergeefs om verwijdering van de hem betreffende gegevens uit het SIS. Het Korps Landelijke Politiediensten (hierna: ‘KLPD’) berichtte Van Straaten bij brief van 16 april 2004, niet de signalerende autoriteit te zijn en ingevolge artikel 106 SUO niet bevoegd te zijn de signalering uit het SIS te verwijderen.

Vervolgens verzocht Van Straaten de verwijzende rechter bij verzoekschrift, de betrokken minister en/of het KLPD te gelasten zijn persoonsgegevens uit het politieregister te verwijderen. De verwijzende rechter stelde in een beschikking van 16 juli 2004 vast dat ingevolge artikel 106, lid 1, SUO alleen de Republiek Italië bevoegd was om tot de door Van Straaten verzochte verwijdering van de gegevens over te gaan. De verwijzende rechter merkte het verzoek daarom aan als een verzoek om de Republiek Italië te gelasten de betreffende gegevens te verwijderen. Om die reden is de Republiek Italië in het hoofdgeding opgeroepen.

De verwijzende rechter stelde vervolgens vast dat Van Straaten op grond van artikel 111, lid 1, SUO bevoegd is, bij de naar Nederlands recht bevoegde rechter beroep in te stellen tegen de opname van hem betreffende gegevens die door de Republiek Italië in het SIS zijn ingevoerd. Ingevolge artikel 111, lid 2, SUO is de Republiek Italië gehouden een onherroepelijke beslissing van de Nederlandse rechter op grond van een beroep als voormeld, ten uitvoer te leggen.

De Rechtbank 's‑Hertogenbosch heeft daarop de behandeling van de zaak geschorst en het Hof de volgende prejudiciële vragen gesteld:

Om te beginnen moet worden vastgesteld dat het Hof in casu bevoegd is uitspraak te doen over de uitlegging van artikel 54 SUO, aangezien de regeling van artikel 234 EG toepasselijk is op artikel 35 EU onder de in laatstgenoemd artikel omschreven voorwaarden (zie dienaangaande arrest van 16 juni 2005, Pupino, C-105/03, Jurispr. blz. I-5258, punt 28), en het Koninkrijk der Nederlanden een verklaring heeft afgelegd in de zin van artikel 35, lid 3, sub b, EU, met rechtsgevolg per 1 mei 1999, de datum van inwerkingtreding van het Verdrag van Amsterdam.

De Franse regering twijfelt aan de ontvankelijkheid van het verzoek om een prejudiciële beslissing, omdat de verwijzende rechter slechts schaarse gegevens heeft verschaft, waaruit niet kan worden opgemaakt wat het voorwerp van het geschil is en op welke gronden een antwoord op deze twee vragen noodzakelijk is.

Dienaangaande zij eraan herinnerd dat het uitsluitend een zaak is van de nationale rechter aan wie het geschil is voorgelegd en die de verantwoordelijkheid draagt voor de te geven rechterlijke beslissing, om, gelet op de bijzonderheden van het geval, zowel de noodzaak van een prejudiciële beslissing voor het wijzen van zijn vonnis te beoordelen, als de relevantie van de vragen die hij aan het Hof voorlegt (zie arresten van 9 maart 2000, EKW en Wein & Co, C-437/97, Jurispr. blz. I-1157, punt 52, en 4 december 2003, EVN en Wienstrom, C-448/01, Jurispr. blz. I-14527, punt 74). Wanneer de vragen betrekking hebben op de uitlegging van het gemeenschapsrecht, is het Hof derhalve in beginsel verplicht uitspraak te doen.

Het Hof kan slechts weigeren een uitspraak te doen op een prejudiciële vraag van een nationale rechter wanneer duidelijk blijkt dat de gevraagde uitlegging van het gemeenschapsrecht geen enkel verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, wanneer het vraagstuk van hypothetische aard is, of wanneer het Hof niet beschikt over de feitelijke of juridische gegevens die voor hem noodzakelijk zijn om een nuttig antwoord te geven op de gestelde vragen (zie met name arresten van 13 maart 2001, PreussenElektra, C-379/98, Jurispr. blz. I-2099, punt 39; 19 februari 2002, Arduino, C-35/99, Jurispr. blz. I-1529, punt 25, en 11 juli 2006, Chacón Navas, C-13/05, punt 33, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie).

In casu moet worden vastgesteld dat, hoewel de motivering van de verwijzingsbeslissing beknopt en weinig gestructureerd is, deze niettemin voldoende gegevens bevat om enerzijds uit te sluiten dat de gestelde vragen geen verband houden met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, of dat het vraagstuk van hypothetische aard is, en anderzijds het Hof in staat te stellen een nuttig antwoord te geven op de vragen. Uit de context van de verwijzingsbeslissing blijkt namelijk dat Van Straaten met zijn beroep beoogt dat de hem betreffende signalering uit het SIS wordt verwijderd en dat dit beroep volgens de verwijzende rechter slechts succes kan hebben indien, met toepassing van het beginsel ne bis in idem, op grond van artikel 54 SUO de in Nederland uitgesproken veroordeling eraan in de weg staat dat hij in Italië strafrechtelijk wordt vervolgd voor de feiten die tot de signalering hebben geleid.

De Spaanse regering meent dat de eerste vraag niet-ontvankelijk is. Zij betoogt dat deze vraag slechts betrekking heeft op de feiten van het hoofdgeding en dat de verwijzende rechter het Hof in werkelijkheid vraagt artikel 54 SUO toe te passen op de feiten die tot de nationale procedure hebben geleid.

Dienaangaande moet eraan worden herinnerd dat het Hof in het kader van artikel 234 EG niet bevoegd is om een regel van gemeenschapsrecht op een concreet geval toe te passen. In het kader van de gerechtelijke samenwerking waarin dit artikel voorziet, kan het op grond van de gegevens van het dossier de nationale rechter echter wel de gegevens met betrekking tot de uitlegging van het gemeenschapsrecht verschaffen die voor deze van waarde kunnen zijn bij de beoordeling van het effect van die bepaling (arrest van 5 maart 2002, Reisch e.a., C-515/99, C-519/99–C-524/99 en C-526/99–C-540/99, Jurispr. blz. I-2157, punt 22).

Met zijn eerste vraag verzoekt de verwijzende rechter om uitlegging van artikel 54 SUO tegen de achtergrond van de feitelijke gegevens die hij weergeeft tussen haakjes. Het Hof wordt niet verzocht om dit artikel op de weergegeven feiten toe te passen.

Het verzoek om een prejudiciële beslissing is derhalve ontvankelijk.

Ten aanzien van partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.

Het Hof van Justitie (Eerste kamer) verklaart voor recht:

ondertekeningen