HvJ EG, 19-09-2006, nr. C-193/05

De Commissie stelt dat ingevolge artikel 3, lid 2, van richtlijn 98/5 de inschrijving van een Europese advocaat bij de bevoegde autoriteit van de lidstaat van ontvangst slechts afhankelijk mag worden gesteld van administratieve formaliteiten en niet van een voorafgaande toetsing van de talenkennis van de betrokkene, zoals nu juist in artikel 3, lid 2, van de wet van 13 november 2002 is bepaald.

Zij verwijst dienaangaande naar het arrest van 7 november 2000, Luxemburg/Parlement en Raad (C-168/98, Jurispr. blz. I-9131), in het bijzonder naar punt 43 van dit arrest.

De Commissie betoogt voorts dat voor de inschrijving van Europese advocaten die onder hun oorspronkelijke beroepstitel werkzaam willen zijn, niet dezelfde voorwaarden, met name inzake talenkennis, mogen worden gesteld als voor de inschrijving van advocaten die onder de beroepstitel van de lidstaat van ontvangst werkzaam willen zijn.

Tot slot benadrukt zij dat het, gelet op de aard van de in het algemeen door Europese advocaten behandelde zaken, niet onontbeerlijk is dat zij de talen van de lidstaat van ontvangst kennen.

Het Groothertogdom Luxemburg stelt allereerst dat het talenkennisvereiste zonder onderscheid geldt voor iedere advocaat die zich wenst te laten inschrijven bij een van de op zijn grondgebied ingestelde orden van advocaten. Voorts kan een advocaat zich niet beroepen op zijn hoedanigheid van vreemdeling teneinde het recht op te eisen om zich tegenover de Luxemburgse overheid of voor een Luxemburgse rechter uit te drukken in een andere taal dan de in Luxemburg geldende administratieve en gerechtelijke talen.

Vervolgens stelt deze lidstaat onder verwijzing naar het arrest van 4 juli 2000, Haim (C-424/97, Jurispr. blz. I-5123), betreffende het beroep van tandarts, dat de in dat arrest genoemde redenen, die betrekking hebben op de noodzakelijke betrouwbaarheid van de communicatie met cliënten en met de administratieve autoriteiten en beroepsorganisaties van de lidstaat van ontvangst, pleiten voor de oplegging van talenkennisvereisten aan Europese advocaten.

De Luxemburgse regering stelt dienaangaande dat, aangezien de Europese advocaat bevoegd is juridisch advies te geven over het Luxemburgse recht, het gerechtvaardigd is van hem een beheersing van de talen te verlangen die hem in staat stelt de teksten van dit recht te lezen en te begrijpen.

Zij benadrukt dat op strafrechtelijk gebied de processen-verbaal van de politie inzake verkeersongevallen gewoonlijk in het Duits worden opgesteld, net als de in Luxemburg geldende belastingwetten, hetgeen betekent dat in het Duits gestelde rechtspraak en commentaren moeten worden geraadpleegd.

Deze regering benadrukt tevens dat voor de lagere rechterlijke instanties, waar vertegenwoordiging door een ‘avocat à la Cour’ niet verplicht is, gewoonlijk de Luxemburgse taal wordt gebruikt door de Luxemburgse partij die in persoon verschijnt om zich te verweren, en dat veel Luxemburgse onderdanen zich uitsluitend in hun moedertaal uitdrukken wanneer zij een advocaat raadplegen.

Zij merkt nog op dat de in Luxemburg geldende gedrags- en beroepsregels in de Franse taal zijn gesteld.

Zoals blijkt uit de zesde overweging van de considerans van richtlijn 98/5, heeft de gemeenschapswetgever met deze richtlijn onder andere een einde willen maken aan de verschillen tussen de nationale regels inzake de voorwaarden voor inschrijving bij de bevoegde autoriteiten, die ongelijkheid en belemmeringen voor het vrije verkeer veroorzaakten (zie in die zin tevens arrest Luxemburg/Parlement en Raad, reeds aangehaald, punt 64).

In dit verband bepaalt artikel 3 van richtlijn 98/5 dat de advocaat die zijn beroep wenst uit te oefenen in een andere lidstaat dan die waar hij zijn beroepskwalificatie heeft verworven, gehouden is zich in te schrijven bij de bevoegde autoriteit van die lidstaat, die gehouden is over te gaan tot deze inschrijving ‘op vertoon van de verklaring van inschrijving bij de bevoegde autoriteit van de lidstaat van herkomst’.

Gelet op de doelstelling van richtlijn 98/5, waaraan in punt 34 van het onderhavige arrest is herinnerd, moet ervan worden uitgegaan dat de gemeenschapswetgever in artikel 3 van deze richtlijn de voorwaarden om gebruik te kunnen maken van het daarbij toegekende recht, volledig heeft geharmoniseerd.

De overlegging aan de bevoegde autoriteit van de lidstaat van ontvangst van een verklaring van inschrijving bij de bevoegde autoriteit van de lidstaat van herkomst, lijkt aldus de enige voorwaarde te zijn waarvan de inschrijving van de betrokkene in de lidstaat van ontvangst afhankelijk mag worden gesteld om daar onder zijn oorspronkelijke beroepstitel werkzaam te zijn.

Deze analyse wordt bevestigd door de toelichting bij het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad ter vergemakkelijking van de permanente uitoefening van het beroep van advocaat in een andere lidstaat dan in die waar de beroepskwalificatie is verworven [COM(94) 572 def.], waarin in de toelichting op artikel 3 wordt gepreciseerd dat ‘inschrijving [bij de bevoegde autoriteit van de lidstaat van ontvangst] […] van rechtswege [volgt] wanneer de verzoeker het bewijs laat zien van zijn inschrijving bij de bevoegde autoriteit van de lidstaat van oorsprong’.

Zoals het Hof reeds heeft opgemerkt, heeft de gemeenschapswetgever, om de uitoefening van de fundamentele vrijheid van vestiging voor een bepaalde groep migrerende advocaten te vergemakkelijken, ervan afgezien te kiezen voor een systeem van voorafgaande toetsing van de kennis van de betrokkenen (zie arrest Luxemburg/Parlement en Raad, reeds aangehaald, punt 43).

Richtlijn 98/5 staat dus niet toe dat de inschrijving van een Europese advocaat bij de bevoegde autoriteit van de lidstaat van ontvangst afhankelijk wordt gesteld van een onderhoud dat is bedoeld om deze autoriteit in staat te stellen te beoordelen of de betrokkene de talen van deze lidstaat beheerst.

Zoals de Commissie heeft benadrukt, is in richtlijn 98/5 afgezien van een systeem van voorafgaande toetsing van de kennis, onder andere de talenkennis, van de Europese advocaat, maar gaat dit vergezeld van een aantal regels die de bescherming van de justitiabelen en een goede rechtsbedeling op een in de Gemeenschap aanvaardbaar niveau beogen te waarborgen (zie arrest Luxemburg/Parlement en Raad, reeds aangehaald, punten 32 en 33).

Aldus heeft de door artikel 4 van richtlijn 98/5 aan de Europese advocaten opgelegde verplichting om in de lidstaat van ontvangst hun beroep onder hun oorspronkelijke beroepstitel uit te oefenen, volgens de negende overweging van de considerans van deze richtlijn tot doel een onderscheid mogelijk te maken tussen hen en de advocaten die tot de advocatuur van deze lidstaat zijn toegetreden, zodat de justitiabele kan weten dat de advocaat aan wie hij de verdediging van zijn belangen toevertrouwt, zijn kwalificatie niet in deze lidstaat heeft verworven (zie in die zin arrest Luxemburg/Parlement en Raad, reeds aangehaald, punt 34) en niet noodzakelijkerwijs over de voor de behandeling van zijn zaak noodzakelijke talenkennis beschikt.

Met betrekking tot de werkzaamheden die met de vertegenwoordiging en de verdediging van een cliënt in rechte verband houden, is het de lidstaten toegestaan om onder hun oorspronkelijke beroepstitel werkzame Europese advocaten overeenkomstig artikel 5, lid 3, van richtlijn 98/5 te verplichten om samen te werken met een advocaat die bij de geadieerde rechterlijke instantie optreedt en die in voorkomend geval tegenover die rechterlijke instantie verantwoordelijk is, of samen te werken met een bij die rechterlijke instantie optredende ‘avoué’. Met deze mogelijkheid, waarvan het Groothertogdom Luxemburg gebruik heeft gemaakt voor akten en procedures waarbij op grond van de wetten en regelingen van deze lidstaat de tussenkomst van een ‘avocat à la Cour’ noodzakelijk is, zoals blijkt uit artikel 5, lid 4, van de wet van 13 november 2002, kunnen de gevolgen van de eventueel ontoereikende beheersing door de Europese advocaat van de gerechtelijke talen van de lidstaat van ontvangst worden opgevangen.

Ingevolge de artikelen 6 en 7 van richtlijn 98/5 dient de Europese advocaat niet alleen de beroeps- en gedragsregels van de lidstaat van herkomst te eerbiedigen, maar ook die van de lidstaat van ontvangst, en wel op straffe van tuchtrechtelijke sancties en het ontstaan van beroepsaansprakelijkheid (zie arrest Luxemburg/Parlement en Raad, reeds aangehaald, punten 36–41). Tot de voor advocaten geldende beroepsregels behoort, naar het voorbeeld van wat in de gedragscode van de Raad van de balies in de Europese Unie (CCBE) is bepaald, meestal een tuchtrechtelijk gesanctioneerde verplichting om geen zaken te behandelen waarvan de betrokken advocaten weten of behoren te weten dat zij daarvoor niet de nodige bekwaamheid bezitten, bijvoorbeeld door een gebrek aan talenkennis (zie in die zin arrest Luxemburg/Parlement en Raad, reeds aangehaald, punt 42). De dialoog met cliënten, de overheidsinstanties en de beroepsorganisaties van de lidstaat van ontvangst, alsook de naleving van de door de autoriteiten van deze lidstaat uitgevaardigde beroepsregels, kan immers van de Europese advocaat eisen dat hij over de nodige talenkennis beschikt of, ingeval zijn kennis tekortschiet, hulp inroept.

Zoals ook de Commissie heeft gedaan, dient nog te worden benadrukt dat een van de doelstellingen van richtlijn 98/5 volgens de vijfde overweging van de considerans erin bestaat, ‘door de voor advocaten geboden mogelijkheid om permanent onder hun oorspronkelijke beroepstitel in een lidstaat van ontvangst werkzaam te zijn, tegemoet […] [te komen] aan de behoeften van de justitiabelen die wegens het toenemende handelsverkeer als gevolg van de interne markt in verband met grensoverschrijdende transacties waarbij internationaal, communautair en nationaal recht dikwijls met elkaar verweven zijn, juridische adviezen verlangen’. Voor dergelijke internationale zaken, evenals voor zaken die onder het recht van een andere lidstaat dan de lidstaat van ontvangst vallen, is mogelijkerwijs niet een even grote kennis van de talen van deze laatste lidstaat nodig als is vereist voor de behandeling van zaken waarin het recht van deze lidstaat van toepassing is.

Tot slot dient te worden opgemerkt dat voor de gelijkstelling van de Europese advocaat met de advocaten van de lidstaat van ontvangst, hetgeen richtlijn 98/5 volgens de veertiende overweging van de considerans beoogt te vergemakkelijken, artikel 10 van deze richtlijn verlangt dat de betrokkene aantoont gedurende ten minste drie jaar daadwerkelijk en regelmatig in het recht van deze lidstaat werkzaam te zijn geweest of, in geval van een kortere duur, bewijs levert van andere kennis, scholing en beroepservaring op het gebied van dit recht. Een dergelijke maatregel biedt de Europese advocaat die tot de advocatuur van de lidstaat van ontvangst wenst toe te treden, de mogelijkheid vertrouwd te raken met de taal of talen van deze lidstaat.

Gelet op het voorgaande moet worden aangenomen dat de Luxemburgse regeling, door de inschrijving van een Europese advocaat bij de nationale bevoegde autoriteit afhankelijk te stellen van een voorafgaande toetsing van de talenkennis, in strijd is met artikel 3 van richtlijn 98/5.

Hieruit volgt dat de eerste grief van de Commissie gegrond is.

De Commissie stelt dat het aan Europese advocaten opgelegde verbod om als domicilieadres voor vennootschappen te fungeren, in strijd is met artikel 5 van richtlijn 98/5.

Zij voegt daaraan toe dat de Europese advocaat niet kan worden vergeleken met de Luxemburgse advocaat die op lijst II van het tableau staat, voor wie deze werkzaamheden eveneens verboden zijn. Terwijl deze lijst advocaten betreft die zijn toegelaten tot de stage bij de balie en wier definitieve kwalificatie afhangt van het slagen voor het examen aan het einde van de stage, is de Europese advocaat immers een volledig gekwalificeerde advocaat.

De Commissie stelt tevens dat het vereiste van kennis van het Luxemburgse nationale recht geen beperking van de werkzaamheden van de Europese advocaat kan rechtvaardigen.

Het Groothertogdom Luxemburg stelt dat de Luxemburgse wetgever in de wet van 31 mei 1999 het als domicilieadres voor vennootschappen fungeren, om redenen van openbare orde heeft willen voorbehouden aan advocaten die vertrouwd zijn met de nationale wetgeving en praktijk op dit terrein, omdat hij een einde wilde maken aan bepaalde uit de hand gelopen situaties die schadelijk waren voor de reputatie van de Luxemburgse markt en die verband hielden met praktijken van fictieve domiciliekeuze door vennootschappen.

Deze lidstaat benadrukt dat ingevolge de wet van 31 mei 1999 degene bij wie domicilie is gekozen, de opdracht heeft erop toe te zien dat de vennootschap die bij hem domicilie heeft gekozen, de wettelijke voorwaarden voor de toegang tot commerciële beroepen en de nationale voorschriften op het gebied van het opstellen van de rekeningen van de vennootschap en de bijeenroeping van algemene vergaderingen naleeft, en voert aan dat het als domicilieadres voor vennootschappen fungeren, beroepservaring en een goede kennis van de wetgeving inzake het vennootschapsrecht vooronderstelt, hetgeen de Luxemburgse wetgever ertoe heeft gebracht de op lijst II ingeschreven advocaat-stagairs en ook de Europese advocaten van deze werkzaamheid uit te sluiten.

De Luxemburgse regering betoogt voorts dat de in hun lidstaat van herkomst volledig gekwalificeerde advocaten niet worden gelijkgesteld met die van de lidstaat van ontvangst zolang zij onder hun oorspronkelijke beroepstitel werkzaam zijn, maar ingevolge richtlijn 98/5 de mogelijkheid hebben om na afloop van een periode die nodig wordt geacht om beroepservaring in deze lidstaat te verwerven, en op de in artikel 10 van deze richtlijn gestelde voorwaarden tot de advocatuur van deze laatste lidstaat toe te treden.

Zoals blijkt uit de zesde overweging van de considerans van richtlijn 98/5, is een van de doelstellingen daarvan de vaststelling van de voorwaarden voor de beroepsuitoefening door advocaten onder hun oorspronkelijke beroepstitel, wat onder andere hun werkterrein betreft, en wel teneinde, enerzijds, een einde te maken aan de verschillen tussen de nationale situaties op dit gebied en aan de ongelijkheid en de belemmeringen voor het vrije verkeer die daarvan het gevolg zijn, en, anderzijds, advocaten en justitiabelen in alle lidstaten dezelfde mogelijkheden te bieden.

Daartoe is in de artikelen 2 en 5 van richtlijn 98/5 het beginsel geformuleerd dat de Europese advocaat het recht heeft dezelfde werkzaamheden uit te oefenen als de onder de beroepstitel van de lidstaat van ontvangst werkzame advocaat, onverminderd de uitzonderingen van artikel 5, leden 2 en 3.

Zoals de Commissie heeft betoogd, zijn de lidstaten onder deze omstandigheden niet bevoegd in hun nationale recht andere uitzonderingen op dit beginsel te maken dan die welke uitdrukkelijk en uitputtend zijn opgesomd in artikel 5, leden 2 en 3, van richtlijn 98/5.

Vaststaat dat het als domicilieadres voor vennootschappen fungeren noch onder de uitzondering van artikel 5, lid 2, van richtlijn 98/5, noch onder die van lid 3 van hetzelfde artikel kan vallen.

Wat het door de Luxemburgse regering genoemde gevaar van uit de hand lopende praktijken betreft, een dergelijke omstandigheid kan niet worden ingeroepen ter rechtvaardiging van de invoering of handhaving van nationale bepalingen die inbreuk maken op het in artikel 5, lid 1, van richtlijn 98/5 neergelegde beginsel, de uitzonderingen waarop worden beheerst door in de leden 2 en 3 van hetzelfde artikel geharmoniseerde regels (zie naar analogie arrest van 25 februari 2003, Commissie/Italië, C-59/01, Jurispr. blz. I-1759, punt 38).

Voor het overige moet worden benadrukt dat richtlijn 98/5 onder andere voorziet in cumulatie van door de Europese advocaat na te leven beroeps- en gedragsregels, een verplichting om een beroepsaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten of zich bij een beroepsgarantiefonds aan te sluiten, en een tuchtregeling waarbij de bevoegde autoriteit van de lidstaat van herkomst samenwerkt met die van de lidstaat van ontvangst (zie in die zin arrest Luxemburg/Parlement en Raad, reeds aangehaald, punt 43).

Gelet op het voorgaande moet worden aangenomen dat de Luxemburgse regeling, door Europese advocaten te verbieden in Luxemburg als domicilieadres voor vennootschappen te fungeren, in strijd is met artikel 5 van richtlijn 98/5.

Hieruit volgt dat de tweede grief van de Commissie gegrond is.

De Commissie stelt dat, ofschoon het Groothertogdom Luxemburg in zijn antwoord op het met redenen omkleed advies heeft aangegeven nota te hebben genomen van het in dit advies gevoerde betoog dat het betrokken vereiste een administratieve last vormt die geen rechtvaardiging vindt in de bepalingen van richtlijn 98/5, dit vereiste nog steeds deel uitmaakt van de wet van 13 november 2002.

Het Groothertogdom Luxemburg beperkt zich op dit punt tot een verwijzing naar dat antwoord.

In haar antwoord op het met redenen omkleed advies en in de loop van de procedure voor het Hof heeft de Luxemburgse regering niets aangevoerd op grond waarvan aan de gegrondheid van deze derde grief kan worden getwijfeld.

In haar brief van 23 december 2003 als antwoord op de aanmaningsbrief van de Commissie van 17 oktober 2003 heeft zij gesteld dat de omstreden maatregel nodig is om na te gaan of de Europese advocaat de voorwaarde van inschrijving bij de bevoegde autoriteit van de lidstaat van herkomst blijft naleven.

Zoals de Commissie in de precontentieuze procedure heeft benadrukt, bepaalt artikel 7, lid 2, van richtlijn 98/5 dat de bevoegde autoriteit van de lidstaat van herkomst de bevoegde autoriteit van de lidstaat of lidstaten van ontvangst ervan in kennis stelt wanneer een tuchtprocedure wordt ingesteld jegens de buiten de eerste lidstaat onder zijn oorspronkelijke beroepstitel werkzame advocaat.

Bovendien verplicht artikel 13 van deze richtlijn de bevoegde autoriteiten van de lidstaat van ontvangst en van de lidstaat van herkomst om nauw samen te werken en elkaar bijstand te verlenen.

Dergelijke maatregelen stellen de autoriteit van de lidstaat van ontvangst in staat zich ervan te vergewissen dat de Europese advocaat de voorwaarde van inschrijving bij de bevoegde autoriteit van de lidstaat van herkomst blijft naleven.

De door de Luxemburgse regeling opgelegde formaliteit lijkt derhalve een administratieve maatregel te zijn die onevenredig is aan het nagestreefde doel, en vindt dan ook geen rechtvaardiging in de bepalingen van richtlijn 98/5.

Gelet op het voorgaande moet worden aangenomen dat de Luxemburgse regeling, door de Europese advocaat te verplichten om elk jaar een verklaring van inschrijving bij de bevoegde autoriteit van zijn lidstaat van herkomst over te leggen, in strijd is met richtlijn 98/5.

Hieruit volgt dat de derde grief van de Commissie gegrond is.

Gelet op de voorgaande overwegingen dient te worden vastgesteld dat het Groothertogdom Luxemburg, door de inschrijving bij de nationale bevoegde autoriteit van Europese advocaten die onder hun oorspronkelijke beroepstitel in Luxemburg werkzaam willen zijn, afhankelijk te stellen van een voorafgaande toetsing van de talenkennis, door deze advocaten te verbieden als domicilieadres voor vennootschappen te fungeren en door hen te verplichten om elk jaar een verklaring van inschrijving bij de bevoegde autoriteit van hun lidstaat van herkomst over te leggen, niet heeft voldaan aan de verplichtingen die op hem rusten krachtens richtlijn 98/5.