HvJ EG, 14-09-2006, nr. C-244/05

Met deze vragen, die tezamen moeten worden onderzocht, vraagt de verwijzende rechter zich af welke beschermingsregeling van toepassing is op gebieden die door de bevoegde nationale instanties zijn aangewezen met het oog op de erkenning ervan als gebieden van communautair belang, maar waarvoor de Commissie nog geen beslissing heeft genomen over de opneming ervan in de desbetreffende lijst.

Meer concreet wenst de verwijzende rechter enerzijds te vernemen wat het rechtskarakter is van bedoelde beschermingsregeling, en anderzijds, wat de materiële kenmerken ervan zijn.

Vooraf zij eraan herinnerd dat de aanwijzing van gebieden met het oog op de opneming ervan in de lijst van gebieden van communautair belang door de voorschriften van de artikelen 3 en 4 van de richtlijn wordt geregeld.

Blijkens artikel 3, lid 2, van de richtlijn vormt de beslissing van de bevoegde nationale instanties betreffende de aanwijzing van een gebied dat als een element van het Europees ecologisch netwerk van speciale beschermingszones zou kunnen worden aangemerkt, de eerste stap in de totstandbrenging van het netwerk Natura 2000.

In het kader daarvan moet bij de wetenschappelijke beoordelingen en de vaststelling van besluiten tot aanwijzing van met name prioritaire natuurlijke habitats en habitats van prioritaire soorten rekening worden gehouden met de in bijlage III bij de richtlijn vermelde selectiecriteria.

Vervolgens staat het aan de Commissie om op basis van die criteria, met instemming van iedere lidstaat, een ontwerplijst uit te werken van de gebieden van communautair belang, waarop met name staat aangegeven in welke gebieden een of meer prioritaire typen natuurlijke habitats of een of meer prioritaire soorten voorkomen.

Wat het beschermingsniveau betreft voor de gebieden die in de aan de Commissie toegezonden nationale lijst zijn vermeld, zij eraan herinnerd dat de beschermingsregeling voor de speciale beschermingszones van artikel 6, leden 2 tot en met 4, van de richtlijn ingevolge artikel 4, lid 5, ervan op een gebied wordt toegepast vanaf het moment waarop dit overeenkomstig artikel 4, lid 2, derde alinea, van de richtlijn is opgenomen in de door de Commissie vastgestelde lijst van gebieden van communautair belang.

Zoals het Hof in punt 25 van het reeds aangehaalde arrest Dragaggi e.a. heeft beslist, volgt hieruit dat de beschermingsmaatregelen van artikel 6, leden 2 tot en met 4, van de richtlijn enkel moeten worden vastgesteld voor de gebieden die zijn opgenomen in de lijst van gebieden van communautair belang.

In punt 26 van dat arrest heeft het Hof er echter op gewezen, dat hieruit niet volgt dat de lidstaten de gebieden niet behoeven te beschermen vanaf het moment dat zij deze krachtens artikel 4, lid 1, van de richtlijn op de aan de Commissie toegezonden nationale lijst voorstellen als gebieden die kunnen worden aangewezen als gebieden van communautair belang.

Op basis hiervan is het Hof in punt 29 van dat arrest tot de conclusie gekomen dat de lidstaten met betrekking tot de gebieden die kunnen worden aangewezen als gebieden van communautair belang en die zijn opgenomen in de aan de Commissie toegezonden nationale lijsten, waartoe, meer in het bijzonder, gebieden met prioritaire typen natuurlijke habitats of prioritaire soorten kunnen behoren, op grond van de richtlijn verplicht zijn om beschermingsmaatregelen vast te stellen die ‘geschikt’ zijn om het vermelde ecologisch belang te waarborgen.

Nu de nationale rechter zich afvraagt hoe de verplichting om dergelijke ‘geschikte’ beschermingsmaatregelen vast te stellen moet worden uitgelegd, en meer in het bijzonder welke criteria gelden voor de toepassing van de beschermingsregeling voor de door de bevoegde nationale instanties aangewezen gebieden, moet eraan worden herinnerd, zoals het Hof in zijn arrest van 7 november 2000, First Corporate Shipping (C-371/98, Jurispr. blz. I-9235, punten 22 en 23) heeft benadrukt, dat de Commissie, om een ontwerplijst van de gebieden van communautair belang te kunnen uitwerken die als grondslag dient voor de vorming van een coherent Europees ecologisch netwerk van speciale beschermingszones, moet beschikken over een volledige lijst van de gebieden die, op nationaal niveau, van relevant ecologisch belang zijn ter verwezenlijking van de door de richtlijn beoogde instandhouding van de natuurlijke habitats en van de wilde flora en fauna. Dit is immers de enige manier ter bereiking van het in artikel 3, lid 1, van de richtlijn beoogde doel, de betrokken typen natuurlijke habitats en habitats van soorten in hun natuurlijke verspreidingsgebied op het hele Europese grondgebied van de lidstaten in een gunstige staat van instandhouding te behouden of te herstellen.

In punt 23 van dat arrest heeft het Hof eveneens gepreciseerd, dat een lidstaat, aangezien hij bij het opstellen van de nationale lijst van gebieden niet nauwkeurig en uitvoerig op de hoogte is van de situatie van de habitats in de andere lidstaten, niet op eigen gezag gebieden kan uitsluiten die uit het oogpunt van de gewenste instandhouding op nationaal niveau van relevant ecologisch belang zijn, zonder de bereiking van dit doel op communautair niveau in gevaar te brengen.

Bijgevolg moet de Commissie erop kunnen rekenen dat zij beschikt over een volledige lijst van gebieden die als speciale beschermingszones kunnen worden aangewezen, met het doel een coherent Europees ecologisch netwerk tot stand te brengen. Hieruit volgt eveneens, dat bij de vaststelling van het door de Commissie te nemen besluit, de door de lidstaten aangewezen gebieden een afspiegeling moeten zijn van de situatie op basis waarvan de wetenschappelijke beoordelingen betreffende de potentiële gebieden van communautair belang zijn uitgevoerd.

Anders zou het communautaire besluitvormingsproces, waarbij niet alleen wordt gezien naar de natuurlijke kenmerken van de door de lidstaten aangemelde gebieden, maar de verschillende door de lidstaten voorgestelde gebieden ook met elkaar worden vergeleken vanuit ecologisch oogpunt, immers kunnen worden verstoord, zodat de Commissie niet langer haar taken op het betrokken gebied zou kunnen vervullen.

Hierbij zij aangetekend, dat krachtens bijlage III, fase 2, punt 1, bij de richtlijn ‘alle door de lidstaten in fase 1 aangewezen gebieden met prioritaire typen natuurlijke habitats en/of prioritaire soorten worden beschouwd als gebieden van communautair belang’. Die gebieden komen dus in aanmerking om in de door de Commissie vast te stellen lijst te worden opgenomen.

Gelet op een en ander, dienen de lidstaten ten aanzien van de gebieden die zijn aangewezen met het oog op de opneming ervan in de communautaire lijst, passende beschermingsmaatregelen te nemen om de ecologische kenmerken van die gebieden in stand te houden.

In dat verband zij eraan herinnerd dat de ecologische kenmerken van een door de bevoegde nationale instanties aangewezen gebied overeenkomstig bijlage III, fase 1, van de richtlijn een afspiegeling zijn van de daarin vermelde criteria, namelijk de mate van representativiteit van het type habitat, de oppervlakte ervan, de structuur en functies ervan, de omvang en dichtheid van de populatie van de soorten in het gebied, de elementen van de habitat die van belang zijn voor de betrokken soorten, de mate van isolatie van de populaties van de in het gebied aanwezige soorten en de betekenis van het gebied voor de instandhouding van het type habitat en de betrokken soorten.

De lidstaten mogen derhalve geen ingrepen toestaan die de op basis van bedoelde criteria vastgestelde ecologische kenmerken van een dergelijk gebied ernstig kunnen aantasten. Dit is met name het geval wanneer een ingreep de oppervlakte van een gebied aanzienlijk zou kunnen verkleinen, of wanneer deze zou kunnen leiden tot het verdwijnen van in het gebied aanwezige prioritaire soorten, of tot de vernietiging van het gebied of de teloorgang van de representatieve kenmerken ervan.

Bijgevolg moet op de eerste en de tweede vraag worden geantwoord dat de regeling inzake de passende bescherming van de gebieden die ingevolge artikel 4, lid 1, van de richtlijn zijn opgenomen in de aan de Commissie toegezonden nationale lijst, verlangt dat de lidstaten geen ingrepen toestaan die de ecologische kenmerken van die gebieden ernstig kunnen aantasten.

Met deze vraag verlangt de nationale rechter een uitlegging van het gemeenschapsrecht betreffende de wijze waarop de hiervoor bedoelde beschermingsregeling ten uitvoer is gelegd.

Ter zake van de tenuitvoerlegging van de beschermingsregeling voor de betrokken gebieden staat het aan de lidstaten om alle vereiste maatregelen vast te stellen.

Bijgevolg worden de toepasselijke procedurele voorschriften beheerst door de interne rechtsorde van elke lidstaat, met dien verstande dat deze voorschriften niet ongunstiger mogen zijn dan die voor vergelijkbare vorderingen op basis van nationaal recht en de uitoefening van de door de communautaire rechtsorde verleende rechten in de praktijk niet onmogelijk of uiterst moeilijk mogen maken (zie in die zin met name arresten van 14 december 1995, Peterbroeck, C-312/93, Jurispr. blz. I-4599, punt 12, en 16 mei 2000, Preston e.a., C-78/98, Jurispr. blz. I-3201, punt 31).

Bijgevolg moet op de derde vraag worden geantwoord dat de lidstaten in overeenstemming met de bepalingen van nationaal recht alle nodige maatregelen dienen vast te stellen ter voorkoming van ingrepen die de ecologische kenmerken van de gebieden die zijn opgenomen in de aan de Commissie toegezonden nationale lijst, ernstig kunnen aantasten. Het staat aan de nationale rechter om te beoordelen of zulks het geval is.