HvJ EG, 13-07-2006, nr. C-103/05

HvJ EG, 13-07-2006, nr. C-103/05

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Uitspraak 13‑07‑2006

C. W. A. Timmermans, J. Makarczyk, P. Kūris, G. Arestis, J. Klučka

Partij(en)

ARREST VAN HET HOF (Tweede kamer)

13 juli 2006*

In zaak C-103/05,

betreffende een verzoek om een prejudiciële beslissing krachtens de artikelen 68 EG en 234 EG, ingediend door het Oberste Gerichtshof (Oostenrijk) bij beslissing van 2 februari 2005, ingekomen bij het Hof op 28 februari 2005, in de procedure

Reisch Montage AG

tegen

Kiesel Baumaschinen Handels GmbH,

‘Verordening (EG) nr. 44/2001 — Artikel 6, punt 1 — Pluraliteit van verweerders — Vordering in lidstaat ingesteld tegen in deze staat woonachtige persoon in staat van faillissement en in andere lidstaat woonachtige medeverweerder — Niet-ontvankelijkheid van vordering tegen persoon in staat van faillissement — Bevoegdheid van geadieerd gerecht ten aanzien van medeverweerder’

wijst

HET HOF VAN JUSTITIE (Tweede kamer),

samengesteld als volgt: C. W. A. Timmermans, kamerpresident, J. Makarczyk, P. Kūris, G. Arestis en J. Klučka (rapporteur), rechters,

advocaat-generaal: D. Ruiz-Jarabo Colomer,

griffier: R. Grass,

gezien de stukken,

gelet op de opmerkingen van:

—

de Duitse regering, vertegenwoordigd door M. Lumma als gemachtigde,

—

de Franse regering, vertegenwoordigd door G. de Bergues en A. Bodard-Hermant als gemachtigden,

—

de Commissie van de Europese Gemeenschappen, vertegenwoordigd door A.-M. Rouchaud-Joët en S. Grünheid als gemachtigden,

gehoord de conclusie van de advocaat-generaal ter terechtzitting van 14 maart 2006,

het navolgende

Arrest

1

Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van artikel 6, punt 1, van verordening (EG) nr. 44/2001 van de Raad van 22 december 2000 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (PB 2001, L 12, blz. 1).

2

2 Dit verzoek is ingediend in het kader van een geding tussen Reisch Montage AG (hierna: ‘Reisch Montage’) en Kiesel Baumaschinen Handels GmbH (hierna: ‘Kiesel’) met betrekking tot de betaling van een schuld van 8 689,22 EUR.

Rechtskader

De gemeenschapsregeling

De overwegingen 11, 12 en 15 van verordening nr. 44/2001 luiden:

‘(11)

De bevoegdheidsregels moeten in hoge mate voorspelbaar zijn, waarbij als beginsel geldt dat de bevoegdheid in het algemeen gegrond wordt op de woonplaats van de verweerder; de bevoegdheid moet altijd op die grond kunnen worden gevestigd, behalve in een gering aantal duidelijk omschreven gevallen waarin het voorwerp van het geschil of de autonomie van de partijen een ander aanknopingspunt wettigt. […]

(12)

Naast de woonplaats van de verweerder moeten er alternatieve bevoegdheidsgronden mogelijk zijn, gebaseerd op de nauwe band tussen het gerecht en de vordering of de noodzaak een goede rechtsbedeling te vergemakkelijken.

[…]

(15)

Met het oog op een harmonische rechtsbedeling in de Gemeenschap moeten parallel lopende processen zo veel mogelijk worden beperkt en moet worden voorkomen dat in twee lidstaten onverenigbare beslissingen worden gegeven. […]’

4

Artikel 2, lid 1, van deze verordening, dat deel uitmaakt van hoofdstuk II, afdeling 1 (‘Algemene bepalingen’), ervan, bepaalt:

‘Onverminderd deze verordening worden zij die woonplaats hebben op het grondgebied van een lidstaat, ongeacht hun nationaliteit, opgeroepen voor de gerechten van die lidstaat.’

5

Artikel 3 van deze verordening, dat eveneens deel uitmaakt van voormeld hoofdstuk II, afdeling 1, luidt:

‘1. Degenen die op het grondgebied van een lidstaat woonplaats hebben, kunnen slechts voor het gerecht van een andere lidstaat worden opgeroepen krachtens de in de afdelingen 2 tot en met 7 van dit hoofdstuk gegeven regels.

2. Tegen hen kan in het bijzonder geen beroep worden gedaan op de in bijlage I opgenomen nationale bevoegdheidsregels.’

6

Krachtens artikel 5 van verordening nr. 44/2001, dat is opgenomen in afdeling 2 (‘Bijzondere bevoegdheid’) van dit hoofdstuk II, kan een persoon die woonplaats heeft op het grondgebied van een lidstaat onder bepaalde voorwaarden in een andere lidstaat voor het gerecht worden opgeroepen.

7

Bovendien bepaalt artikel 6 van deze verordening, dat eveneens deel uitmaakt van voormelde afdeling 2:

‘Deze persoon kan ook worden opgeroepen:

1)

indien er meer dan één verweerder is: voor het gerecht van de woonplaats van een hunner, op voorwaarde dat er tussen de vorderingen een zo nauwe band bestaat dat een goede rechtsbedeling vraagt om hun gelijktijdige behandeling en berechting, teneinde te vermijden dat bij afzonderlijke berechting van de zaken onverenigbare beslissingen worden gegeven;

[…]’

De nationale regeling

8

§ 6, lid 1, van de Konkursordnung (Oostenrijkse faillissementsregeling; hierna: ‘KO’) bepaalt:

‘Gedingen die ertoe strekken om rechten op het tot de failliete boedel behorende vermogen te doen gelden of te waarborgen, kunnen na de opening van de faillissementsprocedure noch aanhangig worden gemaakt noch worden voortgezet tegen de gefailleerde.’

Hoofdgeding en prejudiciële vraag

9

Op 30 januari 2004 heeft Reisch Montage, een in Liechtenstein gevestigde vennootschap, bij het Bezirksgericht Bezau (Oostenrijk) van M. Gisinger, die woonachtig is in Oostenrijk, en van het in Duitsland gevestigde Kiesel de betaling van een geldsom gevorderd. Kiesel had zich borg gesteld voor Gisinger voor een bedrag van 8 689,22 EUR, waarvan Reisch Montage de betaling vordert.

10

Bij beschikking van 24 februari 2004 heeft het Bezirksgericht Bezau krachtens § 6, lid 1, KO de vordering van Reisch Montage afgewezen voorzover deze tegen Gisinger was gericht, op grond dat op 23 juli 2003 met betrekking tot diens vermogen een faillissementsprocedure was geopend en deze nog niet was afgesloten op het moment waarop de vordering was ingesteld. Deze beschikking is in kracht van gewijsde gegaan.

11

Daarop heeft Kiesel de bevoegdheid van de geadieerde rechter betwist, met als betoog dat Reisch Montage zich voor de bevoegdheid van het Bezirksgericht Bezau niet op artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 kon beroepen, aangezien de tegen Gisinger ingestelde vordering op grond van § 6, punt 1, KO niet-ontvankelijk was verklaard.

12

Bij uitspraak van 15 april 2004 heeft het Bezirksgericht Bezau de door Kiesel opgeworpen exceptie van onbevoegdheid toegewezen en de vordering van Reisch Montage afgewezen wegens territoriale en internationale onbevoegdheid van de rechter.

13

In hoger beroep heeft het Landesgericht Feldkirch (Oostenrijk) voormelde uitspraak vernietigd en de door Kiesel opgeworpen exceptie van onbevoegdheid afgewezen.

14

Laatstgenoemde heeft beroep in ‘Revision’ ingesteld bij het Oberste Gerichtshof, dat heeft besloten de behandeling van de zaak te schorsen en het Hof de volgende prejudiciële vraag voor te leggen:

‘Kan een eiser zich beroepen op artikel 6, punt 1, van verordening […] nr. 44/2001, wanneer hij tegen een persoon met woonplaats in de forumstaat en tegen een ingezetene van een andere lidstaat een vordering instelt, maar de vordering tegen de persoon met woonplaats in de forumstaat — wegens een met betrekking tot diens vermogen geopende faillissementsprocedure, waardoor naar nationaal recht geen geding aanhangig gemaakt of voortgezet mag worden — reeds op het tijdstip van de instelling ervan niet-ontvankelijk is?’

Beantwoording van de prejudiciële vraag

15

Met zijn vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 aldus moet worden uitgelegd dat hierop een beroep kan worden gedaan in het kader van een vordering die in een lidstaat wordt ingesteld tegen een in deze staat woonachtige verweerder en een in een andere lidstaat woonachtige medeverweerder, wanneer die vordering reeds op het tijdstip van de instelling ervan jegens de eerste verweerder niet-ontvankelijk wordt geacht.

Bij het Hof ingediende opmerkingen

16

Volgens de Duitse regering moet artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 strikt worden uitgelegd, om het in artikel 2, lid 1, van deze verordening neergelegde beginsel van de bevoegdheid van de gerechten van de woonplaats van de verweerder niet op losse schroeven te zetten.

17

Volgens haar moet, wanneer de tegen één van de twee verweerders gerichte vordering reeds bij de instelling ervan niet-ontvankelijk is wegens de staat van faillissement waarin deze verkeert, ervan worden uitgegaan dat er tussen de tegen beide verweerders gerichte vorderingen geen sprake is van ‘een zo nauwe band […] dat een goede rechtsbedeling vraagt om hun gelijktijdige behandeling en berechting’, in de zin van voormeld artikel 6, punt 1. Deze bepaling is dan ook niet van toepassing in een situatie als die welke in het hoofdgeding aan de orde is.

18

De Franse regering en de Commissie van de Europese Gemeenschappen stellen daarentegen dat in een dergelijk geding een beroep kan worden gedaan op voormelde bepaling.

19

Volgens de Franse regering bepaalt artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 uitsluitend dat wanneer er meerdere verweerders zijn, deze kunnen worden opgeroepen voor het gerecht van de woonplaats van een hunner, voorzover de hen betreffende vorderingen samenhangend zijn. In tegenstelling tot punt 2 van dit artikel, legt punt 1 ervan geen enkele bijzondere voorwaarde op waarmee moet worden vermeden dat hiervan gebruik wordt gemaakt met het enkele doel een verweerder af te trekken van het gerecht van zijn woonplaats.

20

Zij stelt met een beroep op de rechtspraak van het Hof (arresten van 15 mei 1990, Hagen, C-365/88, Jurispr. blz. I-1845, punten 20 en 21; 27 april 2004, Turner, C-159/02, Jurispr. blz. I-3565, punt 29, en 26 mei 2005, GIE Réunion européenne e.a., C-77/04, Jurispr. blz. I-4509, punt 34) dat een nationaal gerecht zich voor de afwijzing van een vordering tot vrijwaring niet kan baseren op de omstandigheid dat de borg zijn woonplaats heeft in een andere lidstaat dan die van dit gerecht en waar zich de woonplaats bevindt van de schuldenaar jegens wie de vordering niet-ontvankelijk is.

21

De Commissie betoogt dat Reisch Montage echter tegen een in een lidstaat woonachtige verweerder geen niet-ontvankelijke vordering mag instellen met het enkele doel om een andere verweerder te onttrekken aan de principiële bevoegdheid van de gerechten van de lidstaat van zijn woonplaats. Het staat dan ook aan het bevoegde gerecht om te onderzoeken of misbruik wordt gemaakt van artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001.

Antwoord van het Hof

22

Vooraf zij eraan herinnerd dat de bevoegdheid waarin artikel 2 van verordening nr. 44/2001 voorziet, namelijk dat de rechter van de lidstaat op het grondgebied waarvan de verweerder zijn woonplaats heeft, bevoegd is, het algemene beginsel is, en dat de verordening enkel als uitzondering op dit beginsel voorziet in bijzonderebevoegdheidsregels in limitatief opgesomde gevallen waarin de verweerder kan of, al naar gelang het geval, moet worden opgeroepen voor de rechter van een andere lidstaat [zie, wat betreft het Verdrag van 27 september 1968 betreffende de rechterlijke bevoegdheid en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (PB 1972, L 299, blz. 32; hierna: ‘Executieverdrag’), waarvan de bepalingen in wezen identiek zijn aan die van verordening nr. 44/2001, arresten van 27 oktober 1998, Réunion européenne e.a., C-51/97, Jurispr. blz. I-6511, punt 16, en 5 februari 2004, Frahuil, C-265/02, Jurispr. blz. I-1543, punt 23].

23

Dienaangaande moet volgens vaste rechtspraak aan deze bijzonderebevoegdheidsregels een strikte uitlegging worden gegeven, die niet verder mag gaan dan de door verordening nr. 44/2001 uitdrukkelijk voorziene gevallen (zie, wat het Executieverdrag betreft, arrest van 10 juni 2004, Kronhofer, C-168/02, Jurispr. blz. I-6009, punt 14 en aangehaalde rechtspraak).

24

De nationale gerechten moeten deze regels uitleggen met eerbiediging van het rechtszekerheidsbeginsel, dat een van de doelstellingen van verordening nr. 44/2001 is (zie, wat het Executieverdrag betreft, arresten van 28 september 1999, GIE Groupe Concorde e.a., C-440/97, Jurispr. blz. I-6307, punt 23; 19 februari 2002, Besix, C-256/00, Jurispr. blz. I-1699, punt 24, en 1 maart 2005, Owusu, C-281/02, Jurispr. blz. I-1383, punt 38).

25

Dit beginsel vereist onder meer dat bijzonderebevoegdheidsregels aldus worden uitgelegd dat een gemiddeld oordeelkundig verweerder op grond daarvan redelijkerwijs kan voorzien, voor welke andere rechter dan die van de staat van zijn woonplaats hij zou kunnen worden opgeroepen (zie reeds aangehaalde arresten GIE Groupe Concorde e.a., punt 24; Besix, punt 26, en Owusu, punt 40).

26

Wat betreft de bijzondere bevoegdheid waarin artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 voorziet, een verweerder kan, indien er meerdere verweerders zijn, voor het gerecht van de woonplaats van een hunner worden opgeroepen, op voorwaarde dat ‘er tussen de vorderingen een zo nauwe band bestaat dat een goede rechtsbedeling vraagt om hun gelijktijdige behandeling en berechting, teneinde te vermijden dat bij afzonderlijke berechting van de zaken onverenigbare beslissingen worden gegeven’.

27

Dienaangaande moet in de eerste plaats worden vastgesteld dat deze bepaling noch een uitdrukkelijk verwijzing naar de toepassing van nationale regels bevat, noch de voorwaarde dat een tegen meerdere verweerders gerichte vordering naar nationaal recht op het tijdstip van de instelling ervan jegens elk van hen ontvankelijk moest zijn.

28

In de tweede plaats moet worden opgemerkt dat de gestelde vraag, onafhankelijk van deze eerste vaststelling, ertoe strekt te vernemen of een nationaal voorschrift inzake niet-ontvankelijkheid eraan in de weg kan staan dat artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 wordt toegepast.

29

Volgens vaste rechtspraak moeten de bepalingen van deze verordening autonoom worden uitgelegd aan de hand van het stelsel en de doelstellingen ervan (zie, wat het Executieverdrag betreft, arrest van 15 januari 2004, Blijdenstein, C-433/01, Jurispr. blz. I-981, punt 24 en aangehaalde rechtspraak).

30

Aangezien artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 niet behoort tot de bepalingen die, zoals bijvoorbeeld artikel 59 van de verordening, uitdrukkelijk voorzien in de toepassing van nationale regels en die dus als rechtsgrondslag voor die toepassing dienen, kan het bijgevolg niet aldus worden uitgelegd dat de toepassing ervan afhankelijk is van de gevolgen van nationale regels.

31

In deze omstandigheden kan op artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 een beroep worden gedaan in het kader van een vordering die in een lidstaat wordt ingesteld tegen een in deze staat woonachtige verweerder en een in een andere lidstaat woonachtige medeverweerder, ook wanneer die vordering naar nationaal recht reeds op het tijdstip van de instelling ervan jegens de eerste verweerder niet-ontvankelijk wordt geacht.

32

Evenwel zij erop gewezen dat de in artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 neergelegde bijzonderebevoegdheidsregel niet aldus kan worden uitgelegd dat zij een eiser de mogelijkheid biedt een vordering tegen meerdere verweerders in te stellen met het enkele doel, een van die verweerders af te trekken van de gerechten van de lidstaat waar hij zijn woonplaats heeft (zie, wat het Executieverdrag betreft, arrest van 27 september 1988, Kalfelis, 189/87, Jurispr. blz. 5565, punten 8 en 9, alsmede arrest Réunion européenne e.a., reeds aangehaald, punt 47). Evenwel lijkt dit in het hoofdgeding niet het geval te zijn.

33

Gelet op een en ander, moet op de gestelde vraag worden geantwoord dat artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 aldus moet worden uitgelegd dat in een situatie als die van het hoofdgeding op deze bepaling een beroep kan worden gedaan in het kader van een vordering die in een lidstaat wordt ingesteld tegen een in deze staat woonachtige verweerder en een in een andere lidstaat woonachtige medeverweerder, ook wanneer die vordering naar nationaal recht reeds op het tijdstip van de instelling ervan jegens de eerste verweerder niet-ontvankelijk wordt geacht.

Kosten

34

Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.

Het Hof van Justitie (Tweede kamer) verklaart voor recht:

Artikel 6, punt 1, van verordening (EG) nr. 44/2001 van de Raad van 22 december 2000 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken, moet aldus worden uitgelegd dat in een situatie als die van het hoofdgeding op deze bepaling een beroep kan worden gedaan in het kader van een vordering die in een lidstaat wordt ingesteld tegen een in deze staat woonachtige verweerder en een in een andere lidstaat woonachtige medeverweerder, ook wanneer die vordering naar nationaal recht reeds op het tijdstip van de instelling ervan jegens de eerste verweerder niet-ontvankelijk wordt geacht.

ondertekeningen

Conclusie 14‑03‑2006

D. Ruiz-Jarabo Colomer

Partij(en)

CONCLUSIE VAN ADVOCAAT-GENERAAL

D. RUIZ-JARABO COLOMER

van 14 maart 20061.

Zaak C-103/05

Reisch Montage AG

tegen

Kiesel Baumaschinen Handels GmbH

[verzoek van het Oberste Gerichtshof (Oostenrijk) om een prejudiciële beslissing]

‘Rechterlijke bevoegdheid — Bijzondere fora — Artikel 6, punt 1, van verordening (EG) nr. 44/2001 — Pluraliteit van verweerders’

I — Inleiding

1

Volgens artikel 6, punt 1, van verordening (EG) nr. 44/2001 van de Raad van 22 december 2000 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken2., kan in geval van pluraliteit van verweerders met woonplaats in verschillende lidstaten het bevoegde gerecht van één van deze lidstaten worden aangezocht, op voorwaarde dat tussen de vorderingen een nauwe band bestaat.

2

Het Oberste Gerichtshof (Oostenrijk) moet dit artikel uitleggen in het kader van een beroep in ‘Revision’ met betrekking tot een tegen twee personen ingestelde geldvordering, waarvan de een is gevestigd in Oostenrijk en de ander in Duitsland. Daar de eerste persoon zich in staat van faillissement bevindt, is de tegen hem ingestelde vordering zonder meer niet-ontvankelijk, zodat het geding enkel de tweede persoon betreft.

3

Krachtens artikel 68 EG in samenhang met artikel 234 EG is de vraag voorgelegd, of in deze omstandigheden een beroep op het genoemde alternatieve forum mogelijk is.

II — Rechtskader

A — Verordening nr. 44/2001

4

De Raad heeft op grond van artikel 65 EG-Verdrag het Verdrag van Brussel van 19683. (hierna: ‘Executieverdrag’) vervangen door verordening nr. 44/20014., met het doel de regels inzake de aanwijzing van de bevoegde rechter te uniformeren om de werking van de interne markt te behouden.5.

5

De voorschriften inzake ‘intracommunautaire geschillen’ moeten ‘in hoge mate voorspelbaar’ zijn en de bevoegdheid moet op ‘de woonplaats van de verweerder [worden gegrond][…] behalve in een gering aantal duidelijk omschreven gevallen waarin het voorwerp van het geschil of de autonomie van de partijen een ander aanknopingspunt wettigt’6.; naast die woonplaats moeten echter alternatieve bevoegdheidsgronden mogelijk zijn, ‘gebaseerd op de nauwe band tussen het gerecht en de vordering of de noodzaak een goede rechtsbedeling te vergemakkelijken’.7.

6

Overeenkomstig deze beginselen bepaalt artikel 2, lid 1, van verordening nr. 44/2001 het volgende:

‘Onverminderd deze verordening worden zij die woonplaats hebben op het grondgebied van een lidstaat, ongeacht hun nationaliteit, opgeroepen voor de gerechten van die lidstaat.’

7

De artikelen 5, 6 en 7 leggen in overeenstemming met dit algemene postulaat verschillende ‘bijzondere bevoegdheden’ vast. Volgens artikel 6 kan

‘[d]eze persoon […] ook worden opgeroepen:

1)

indien er meer dan één verweerder is: voor het gerecht van de woonplaats van een hunner, op voorwaarde dat er tussen de verordeningen een zo nauwe band bestaat dat een goede rechtsbedeling vraagt om hun gelijktijdige behandeling en berechting, teneinde te vermijden dat bij afzonderlijke berechting van de zaken onverenigbare beslissingen worden gegeven;

[…].’

B — Het Oostenrijkse recht

8

§ 6 van de Konkursordnung (Oostenrijkse faillissementsregeling; hierna: ‘KO’) bepaalt:

‘1) Gedingen die ertoe strekken om rechten op het tot de failliete boedel behorende vermogen te doen gelden of te waarborgen, kunnen na de opening van de faillissementsprocedure noch aanhangig worden gemaakt noch worden voortgezet tegen de gefailleerde.

2) Gedingen over rechten van separatisten en rechten op revindicatie van niet tot de failliete boedel behorende zaken kunnen ook na de opening van de faillissementsprocedure aanhangig worden gemaakt en voortgezet, zij het enkel tegen de curator.

3) Gedingen over rechten die geen enkel verband houden met het tot de failliete boedel behorende vermogen, in het bijzonder over rechten op persoonlijke prestaties door de gefailleerde, kunnen ook tijdens het faillissement zowel tegen als door de gefailleerde aanhangig worden gemaakt en voortgezet.’

9

Deze bepaling werpt derhalve een ‘procedurele hindernis’ op, waardoor na de opening van de faillissementsprocedure geen gedingen tegen het tot de failliete boedel behorende vermogen aanhangig kunnen worden gemaakt of voortgezet, zodat daartoe strekkende vorderingen niet-ontvankelijk moeten worden geacht.

10

Vergelijkbare regelingen zijn ook in andere rechtsstelsels te vinden; zij beogen de vorderingen op de insolvente schuldenaar bijeen te brengen, teneinde de executie te bespoedigen.8. Het toelaten van individuele vorderingen zou tot een groot aantal juridische en praktische bezwaren leiden.

11

Blijkens de toelichting van de verwijzende rechter moet de curator de in § 6, lid 1, KO genoemde vorderingen onderzoeken om deze te erkennen, zonder dat daaraan een rechter te pas komt9.; wordt echter een vordering betwist, dan moet de betrokkene een procedure instellen tegen allen die haar betwisten.10. Wanneer de gefailleerde tijdens die fase van de verificatie de schuldvordering niet uitdrukkelijk betwist, verkrijgt de schuldeiser een executoriale titel die verder reikt dan het faillissement.11.

III — Feiten, hoofdgeding en prejudiciële vraag

12

Op 30 januari 2004 heeft Reisch Montage AG bij het Bezirksgericht Bezau tegen de in Oostenrijk woonachtige Mario Gisinger en de in Duitsland gevestigde vennootschap Kiesel Baumaschinen Handels GmbH een vordering ingesteld tot hoofdelijke betaling van 8 689,22 EUR op grond van de overeenkomst die beiden hadden gesloten met Günter Reisch, die de vordering aan eiseres had overgedragen.12.

13

Bij beschikking van 24 februari 2004 heeft het Bezirksgericht Bezau de vordering tegen Gisinger afgewezen op grond dat op 23 juli 2003 met betrekking tot diens vermogen een faillissementsprocedure was geopend. Bij uitspraak van 15 april 2004 heeft het vastgesteld dat het territoriaal en internationaal niet bevoegd is.

14

Reisch Montage AG heeft tegen deze uitspraak hoger beroep ingesteld bij het Landesgericht Feldkirch, dat bij arrest van 8 juni 2004 vaststelde dat de rechter in eerste aanleg bevoegd was om van de vordering kennis te nemen.

15

De verwerende vennootschap heeft hiertegen beroep in ‘Revision’ ingesteld bij het Oberste Gerichtshof, dat de behandeling van de zaak heeft geschorst om het Hof de volgende prejudiciële vraag voor te leggen:

‘Kan een eiser zich beroepen op artikel 6, punt 1, van verordening […] nr. 44/2001, wanneer hij tegen een persoon met woonplaats in de forumstaat en tegen een ingezetene van een andere lidstaat een vordering instelt, maar de vordering tegen de persoon met woonplaats in de forumstaat — wegens een met betrekking tot diens vermogen geopende faillissementsprocedure, waardoor naar nationaal recht geen geding aanhangig gemaakt of voortgezet mag worden — reeds op het tijdstip van de instelling ervan niet-ontvankelijk is?’

IV — Procesverloop voor het Hof

16

Binnen de door artikel 20 van het Statuut van het Hof van Justitie gestelde termijn zijn schriftelijke opmerkingen ingediend door de Duitse en de Franse regering, alsmede door de Commissie.

17

Na afloop van de schriftelijke behandeling is niet om een mondelinge behandeling verzocht, zodat na de algemene vergadering van het Hof van 14 februari 2006 in deze zaak conclusie kan worden genomen.

V — Analyse van de prejudiciële vraag

A — Opmerking vooraf

18

Om te beginnen merk ik op dat veel bepalingen van verordening nr. 44/2001 overeenkomen met die van het Executieverdrag, dat zij vervangt, zodat de literatuur en de rechtspraak zonder meer kunnen worden toegepast.

19

Dit is het geval bij artikel 2, dat in beide teksten gelijk luidt13., en bij artikel 6, punt 1, waarbij in verordening nr. 44/2001 de verduidelijkingen zijn verwerkt die met betrekking tot de overeenkomstige bepaling van het Executieverdrag in het arrest van 27 september 1988, Kalfelis14., zijn gemaakt en nadien bevestigd15., en dat verlangt dat een band tussen de tegen verschillende verweerders ingestelde rechtsvorderingen bestaat.

B — De regels inzake de rechterlijke bevoegdheid

20

Voormeld artikel 2 vormt het uitgangspunt van de bindende bevoegdheidsregeling.16. Het stelsel steunt op twee criteria: de regels zijn van toepassing wanneer de verweerder zijn woonplaats in de Gemeenschap heeft17., en de verweerder wordt ongeacht zijn nationaliteit opgeroepen voor de gerechten van de lidstaat waar hij woont.18.

21

Het artikel verwoordt het in de rechtsvergelijking algemeen aanvaarde adagium actor sequitur forum rei ter bescherming van de belangen van de verweerder, die zich moeilijker kan verdedigen voor de gerechten van een land dat niet het zijne is.19. Voor de eiser biedt het overigens het voordeel dat het de tenuitvoerlegging van de beslissing vergemakkelijkt.

22

Het forum domicilii is dus de algemene, zij het niet uitsluitende norm, aangezien daarnaast andere fora bestaan20. die dit in bepaalde omstandigheden opzij zetten, afhankelijk van de materie21. of de wil van de partijen.22.

23

In andere gevallen wordt artikel 2 aangevuld door bepalingen waarin de internationale en territoriale bevoegdheid voor de verweerder dwingend en voor de eiser facultatief, met een hele reeks keuzemogelijkheden, is vastgelegd.23.

24

In deze zin leggen de artikelen 5 en 6 van verordening nr. 44/2001 enkele bijzondere bevoegdheidsgronden vast, op grond waarvan vorderingen kunnen worden ingesteld bij een gerecht in een andere lidstaat dan die waar de schuldenaar woonachtig is; zij wijzen rechtstreeks en ongeacht het nationale recht het bevoegde gerecht aan, gebaseerd op de nauwe band met het geschil.

25

De genoemde bepalingen voorzien bepaalde fora, zoals het forum contractus24. of het forum delicti commissi25., en, wat hier van belang is, het forum connexitatis, dat verschillende soorten processuele samenhang omvat, waaronder die van de pluraliteit van verweerders. Dit forum beantwoordt aan de vaste wil van de gemeenschapswetgever om alle vorderingen met betrekking tot een en dezelfde zaak bijeen te brengen bij het dichtstbijzijnde gerecht of bij het gerecht dat het nauwst bij het geschil is betrokken.26.

C — De bijzondere bevoegdheid in geval van pluraliteit van verweerders

26

Indien meerdere personen bij het proces betrokken zijn, spreken we van litis consortium. Deze kan actief zijn, wanneer het om meerdere eisers gaat (verschillende eisers en één verweerder), passief, wanneer het om meerdere verweerders gaat (één eiser en verschillende verweerders), of gemengd (verschillende eisers en verschillende verweerders).

27

Artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 betreft de passieve litis consortium27., ofschoon de gemengde niet valt uit te sluiten.28. Voor forumkeuze moet sprake zijn van twee of meer schuldenaars met woonplaats in verschillende lidstaten29. en van vorderingen30. die samenhangen, zodat een gelijktijdige behandeling en berechting geboden is.

28

Aan de eis van de samenhang liggen twee redenen ten grondslag. Enerzijds vermindert hij het risico van uiteenlopende rechterlijke uitspraken, anderzijds voorkomt hij dat een van de verweerders ten onrechte wordt afgetrokken van de gerechten van de staat waar hij woont.31.

D — Onderzoek van de prejudiciële vraag

29

Op de door de verwijzende rechter voorgelegde vraag zijn twee antwoorden voorgesteld: de Franse regering en de Commissie zijn van mening dat een beroep op het bijzondere forum mogelijk is, de Duitse regering wijst deze mogelijkheid af. Ik zal beide alternatieven bespreken.

1. Het eerste alternatief
30

In casu is op het eerste gezicht aan de voorwaarden voor toepassing van artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 voldaan: er is sprake van twee verweerders en van nauw samenhangende vorderingen die uit een hoofdelijke verbintenis voortvloeien32., zodat volledige betaling van elk van de schuldenaars kan worden gevorderd.

31

Vanuit formele optiek zou daarvoor volstaan dat de eiser een vordering instelt tegen meerdere personen, die aldus verweerder worden, zonder rekening te houden met procedurele of materiële belemmeringen die zich daarbij of nadien voordoen.

32

Deze opvatting vindt steun in ten minste vier gronden. Ten eerste moet de rechter, voordat hij de geldigheid van de procesrechtelijke verhouding onderzoekt, zijn bevoegdheid vaststellen; deze is noch van de ontvankelijkheid van de vordering noch van de inhoudelijke beoordeling van de haalbaarheid van de vordering, zijnde de materiële vraag, afhankelijk.

33

Ten tweede omschrijft verordening nr. 44/2001 de begrippen ‘verweerder’ en ‘medeverweerder’ niet nader33.; zij verlangt enkel dat tussen de ‘vorderingen’ een band bestaat en geeft verder geen bijzonderheden.

34

Ten derde wordt bovendien volgens artikel 30 van de verordening een zaak bij een gerecht geacht te zijn aangebracht ‘op het tijdstip waarop het stuk dat het geding inleidt […] wordt ingediend’. Dat tijdstip dient volgens het eerdergenoemde arrest Kalfelis tevens voor de beoordeling van het verband34. en dus ook voor het onderzoek of in dat stuk twee of meer verweerders voorkomen.35.

35

Tot slot, wanneer de eiser jegens de partij die woonachtig is binnen het rechtsgebied van het gerecht waarbij de zaak overeenkomstig artikel 6, punt 1, van de verordening aanhangig is, van de vordering afziet of daarvan afstand doet, verbiedt het beginsel van perpetuatio jurisdictionis de wijziging van de internationale bevoegdheid, zodat het geding voor hetzelfde gerecht wordt voortgezet.36. Ditzelfde geldt wanneer een van de in het geding geroepen partijen door andere omstandigheden ophoudt partij te zijn.

2. Het tweede alternatief
36

Artikel 6, punt 1, van de verordening is, evenals de overige bepalingen die uitzonderingen op de algemene regel van artikel 2 bevatten, limitatief37. en moet strikt worden uitgelegd38. naargelang van het nagestreefde belang. Dienovereenkomstig zou in het onderhavige geval geen beroep op de bepaling kunnen worden gedaan.

37

Deze opvatting vindt steun in andere argumenten. Om te beginnen is het in het geval van pluraliteit van verweerders voorziene facultatieve forum geen doel op zich, maar moet het de proceseconomie dienen en tegenstrijdige beslissingen helpen voorkomen, welke doelstellingen niet worden bereikt wanneer een van de ingestelde vorderingen niet-ontvankelijk is.

38

Bovendien schaadt het voordeel dat geen verweer voor een buitenlands gerecht hoeft te worden gevoerd, de wederpartij niet, en legt het haar evenmin een buitensporige last op, zoals, in casu, het zich van de faillissementsprocedure op de hoogte stellen.

3. De voorgestelde oplossing
39

Geen van de twee hierboven weergegeven alternatieven sluit aan bij de door de verwijzende rechter beschreven feiten; bovendien houden zij beide bepaalde, eenvoudig vast te stellen, risico's in, zoals hierna zal blijken.

40

Wordt bij een gerecht van een lidstaat een vordering ingesteld tegen twee of meer hoofdelijke schuldenaren, waarvan er één zijn woonplaats heeft in dat land en de anderen niet, en doet zich daarbij de omstandigheid voor dat de voor de bevoegdheid bepalende persoon vóór de aanvang van de procedure komt te overlijden, dan beantwoordt het eerste van de genoemde alternatieven — dat uitgaat van de formele benadering — duidelijk de vraag, maar is de uitkomst onbevredigend: tegenstrijdige beslissingen zijn uitgesloten, omdat tegen een overledene geen vordering kan worden ingesteld (anders ligt het wanneer de erfgenamen worden aangesproken).

41

Evenzo zouden, indien de verweerder, wiens woonplaats bepalend is voor de bevoegdheid, zijn schuld heeft overgedragen zonder daarvan aan de eiser mededeling te doen, de twijfels over de passieve legitimatie en over de gevolgen van het ontbreken van een dergelijke mededeling een voorafgaand onderzoek van die punten en de weigering om kennis te nemen van het geschil rechtvaardigen; dit zou ook de rechter van een andere lidstaat, waarin een andere verweerder zijn woonplaats heeft, kunnen doen, met als gevolg verschillende uitspraken.

42

Naar mijn mening is het dilemma daarin gelegen, dat niet van een werkelijke pluraliteit van verweerders sprake is wanneer naar nationaal recht een van de vorderingen van meet af aan niet-ontvankelijk is, waardoor de voorwaarde voor de forumkeuze ontbreekt en deze ook haar functie niet vervult.

43

De aanwezigheid van twee of meer verweerders in de procedure wordt hier kunstmatig bewerkstelligd. Het is niet zo dat de vordering moet worden afgewezen of dat dit aspect moet worden onderzocht; zij kan eenvoudigweg op grond van een wettelijk voorschrift niet worden ingesteld.

44

Bovendien, wanneer een van de verweerders van meet af aan niet bevoegd is om in het proces op te treden, kunnen in zekere zin geen tegenstrijdige beslissingen worden gegeven, omdat er geen beslissing is van het gerecht van de staat waar de uitgesloten persoon woonachtig is.

45

De toepassing van de regel op situaties als die van het hoofdgeding wijzigt daarentegen het algemene beginsel in strijd met de rechtspraak van het Hof39., want met een beroep op louter een schijn wordt een burger voor een buitenlands gerecht gebracht en worden zijn mogelijkheden tot verweer dienovereenkomstig beperkt.

46

De voorgestelde oplossing houdt rekening met de voorspelbaarheid van de bepalingen inzake de rechterlijke bevoegdheid, aangezien de bedoelde mogelijke gevallen nauwkeurig zijn omschreven; zij legt geen nieuwe voorwaarden voor een beroep op het bijzondere forum op, maar definieert de bestaande.

47

Zij impliceert ook niet dat de nationale rechtsordes indirect op het forum van invloed zijn ten koste van het nuttig effect daarvan, wat de rechtspraak40., volgens welke de gemeenschappelijke normen voorrang moeten hebben boven de nationale bepalingen die daarmee onverenigbaar zijn41., verbiedt. Zij laat de werking van de gemeenschapsbepalingen onverkort in stand en is daarmee ook niet in strijd; de voorschriften hebben verschillende toepassingsgebieden, ook al lopen ze op enkele punten samen.

48

Ik merk nog op dat verordening nr. 44/2001 — net als voorheen het Executieverdrag — niet het nationale procesrecht uniformeert, maar een bescheidener doel nastreeft: zij legt vast welke rechter bevoegd is voor de beslechting van bepaalde geschillen, aan de hand van criteria die verschillen van die welke voor de ontvankelijkheid van vorderingen gelden.42.

49

Verordening nr. 44/2001 verwijst zelf verschillende keren naar het nationale recht, bijvoorbeeld om een zo wezenlijk begrip als ‘woonplaats’ te concretiseren.43. Het Hof heeft in sommige gevallen een beroep op nationale voorschriften ter aanvulling van de communautaire voorschriften toegelaten.44.

50

Hieruit volgt dat een beroep op artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 niet mogelijk is, wanneer de tegen een in de forumstaat woonachtige persoon ingestelde vordering op grond van een wettelijk voorschrift van meet af aan niet-ontvankelijk moet worden verklaard.

51

Een antwoord in deze zin komt tegemoet aan de bezwaren die kleven aan elk van beide genoemde alternatieven, sluit aan bij de door verordening nr. 44/2001 ingevoerde regeling en biedt de rechters die deze bepaling moeten toepassen een bruikbare aanwijzing.

VI — Conclusie

52

Gelet op het voorgaande, geef ik het Hof in overweging de prejudiciële vraag van het Oberste Gerichtshof te beantwoorden als volgt:

‘Een eiser kan zich niet beroepen op artikel 6, punt 1, van verordening (EG) nr. 44/2001 van de Raad van 22 december 2000 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken, wanneer hij tegen een persoon met woonplaats in de forumstaat en tegen een ingezetene van een andere lidstaat een vordering instelt, maar de vordering tegen de eerste persoon kennelijk en krachtens de wet van meet af aan niet-ontvankelijk is.’

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.