HvJ EG, 16-03-2006, nr. C-234/04

Als consument had Kapferer van Schlanck & Schick meerdere malen reclamemateriaal ontvangen waarin haar prijzen waren toegezegd. Ongeveer twee weken na een nieuwe, tot haar persoonlijk gerichte brief waarin stond dat voor haar een prijs in de vorm van een tegoed in contanten ten bedrage van 53 750 ATS, oftewel 3 906,16 EUR, ter beschikking stond, ontving zij een envelop met daarin onder meer een bestelbon, een schrijven over de laatste kennisgeving met betrekking tot dit tegoed in contanten en een rekeningoverzicht. Volgens de deelnemings/uitkeringsvoorwaarden op de achterkant van de ‘laatste kennisgeving’ moest voor de uitkering van het tegoed een vrijblijvende proefbestelling worden geplaatst.

Kapferer zond Schlanck & Schick de betrokken bestelbon terug nadat zij de tegoedzegel had opgeplakt en op de achterkant de verklaring ‘Ik heb kennis genomen van de deelnemingsvoorwaarden’ had ondertekend. Zij had de deelnemings/uitkeringsvoorwaarden echter niet gelezen. Het is niet komen vast te staan, of verzoekster bij deze gelegenheid ook een bestelling heeft geplaatst.

Toen Kapferer de prijs die zij meende te hebben gewonnen niet ontving, maakte zij krachtens § 5j KSchG aanspraak op uitkering van het betrokken bedrag. Daartoe verzocht zij het Bezirksgericht Hall in Tirol, Schlanck & Schick te veroordelen haar 3 906,16 EUR, vermeerderd met rente te rekenen vanaf 27 mei 2000, te betalen.

Schlanck & Schick heeft voor de aangezochte rechter een exceptie van onbevoegdheid opgeworpen. Daartoe heeft zij betoogd dat de artikelen 15 en 16 van verordening nr. 44/2001 niet toepasselijk zijn omdat in casu geen overeenkomst onder bezwarende titel was gesloten. Voor deelneming aan het ‘winstspel’ moest een bestelling worden gedaan, maar Kapferer heeft nooit een bestelling geplaatst. De aanspraak krachtens § 5j KSchG is volgens haar niet contractueel.

Het Bezirksgericht heeft de exceptie van onbevoegdheid verworpen en zich op basis van de artikelen 15 en 16 van verordening nr. 44/2001 bevoegd verklaard op grond dat er naar zijn oordeel een contractuele betrekking tussen partijen bestond. Ten gronde heeft het de vordering van Kapferer volledig afgewezen.

Kapferer heeft bij de verwijzende rechter hoger beroep ingesteld. Schlanck & Schick heeft te kennen gegeven dat zij zich door de beslissing van het Bezirksgericht over diens bevoegdheid niet bezwaard acht, aangezien zij hoe dan ook ten gronde in het gelijk is gesteld. Derhalve heeft zij deze beslissing over de bevoegdheid niet aangevochten.

De verwijzende rechter merkt evenwel op dat Schlanck & Schick de beslissing houdende verwerping van haar exceptie van onbevoegdheid had kunnen aanvechten, aangezien reeds deze enkele beslissing voor haar bezwarend had kunnen zijn.

Het Landesgericht Innsbruck heeft twijfels omtrent de internationale bevoegdheid van het Bezirksgericht. Gelet op het arrest van 11 juli 2002, Gabriël (C‑96/00, Jurispr. blz. I‑6367), vraagt het zich af of een misleidende prijstoezegging die wordt gedaan om aan te zetten tot het sluiten van een overeenkomst en dus om die overeenkomst voor te bereiden, een zodanig nauwe band heeft met het beoogde sluiten van een consumentenovereenkomst dat daardoor het gerecht van de woonplaats van de consument bevoegd wordt.

Aangezien Schlanck & Schick de beslissing tot verwerping van de exceptie van onbevoegdheid niet heeft aangevochten, vraagt de verwijzende rechter zich af of hij niettemin ingevolge artikel 10 EG gehouden is, een met betrekking tot de beslissing over de internationale bevoegdheid in kracht van gewijsde gegaan vonnis te onderzoeken en te vernietigen ingeval mocht blijken dat het in strijd is met het gemeenschapsrecht. Zulks zou namelijk het geval kunnen zijn indien in het onderhavige geval toepassing kan worden gegeven aan de in het arrest van 13 januari 2004, Kühne & Heitz (C‑453/00, Jurispr. blz. I‑837), geformuleerde beginselen betreffende de op een bestuursorgaan rustende verplichting, een definitief geworden besluit dat in strijd is met het gemeenschapsrecht zoals dit inmiddels door het Hof is uitgelegd, opnieuw te onderzoeken.

In deze omstandigheden heeft het Landesgericht Innsbruck de behandeling van de zaak geschorst en het Hof de volgende prejudiciële vragen voorgelegd:

Met de eerste vraag, sub a, wenst de verwijzende rechter in hoofdzaak te vernemen of, en zo ja, onder welke voorwaarden, een nationale rechter op grond van het uit artikel 10 EG voortvloeiende samenwerkingsbeginsel gehouden is, een in kracht van gewijsde gegane rechterlijke beslissing te onderzoeken en te vernietigen wanneer zij in strijd met het gemeenschapsrecht blijkt te zijn.

In dit verband moet worden herinnerd aan het belang, zowel in de communautaire rechtsorde als in de nationale rechtsordes, van het beginsel van kracht van gewijsde. Om zowel de stabiliteit van het recht en van de rechtsbetrekkingen als een goede rechtspleging te garanderen, is het van belang dat rechterlijke beslissingen die definitief zijn geworden nadat de beschikbare beroepsmogelijkheden zijn uitgeput of nadat de beroepstermijnen zijn verstreken, niet meer opnieuw aan de orde kunnen worden gesteld (arrest van 30 september 2003, C‑224/01, Jurispr. blz. I‑10239, punt 38).

Bijgevolg gebiedt het gemeenschapsrecht een nationale rechter niet, nationale procedureregels die een beslissing kracht van gewijsde verlenen buiten toepassing te laten, ook al zou daardoor een schending van het gemeenschapsrecht door deze beslissing kunnen worden opgeheven (zie in die zin arrest van 1 juni 1999, Eco Swiss, C‑126/97, Jurispr. blz. I‑3055, punten 46 en 47).

Bij de vastlegging van de procedures voor beroepen in rechte die de bescherming moeten waarborgen van de rechten die de justitiabelen aan de rechtstreekse werking van het gemeenschapsrecht ontlenen, dienen de lidstaten ervoor te zorgen dat die procedures niet minder gunstig zijn dan die welke gelden voor overeenkomstige vorderingen op basis van nationaal recht (gelijkwaardigheidsbeginsel) en de uitoefening van de door de communautaire rechtsorde verleende rechten niet in de praktijk onmogelijk maken (effectiviteitsbeginsel) (zie in die zin arrest van 16 mei 2000, Preston e.a., C‑78/98, Jurispr. blz. I‑3201, punt 31 en aldaar aangehaalde rechtspraak). In het hoofdgeding is evenwel niet betoogd, dat deze grenzen van de bevoegdheden van de lidstaten op proceduregebied in de procedure in hoger beroep niet zijn geëerbiedigd.

Hieraan zij toegevoegd, dat het door de verwijzende rechter in zijn eerste vraag, sub a, aangehaalde arrest Kühne & Heitz aan bovenstaande beoordeling niet afdoet. Zo de in dit arrest geformuleerde beginselen al toepassing zouden kunnen vinden in een context die, zoals die van het hoofdgeding, betrekking heeft op een in kracht van gewijsde gegane rechterlijke beslissing, zij in herinnering gebracht dat in voormeld arrest de verplichting van het betrokken orgaan uit hoofde van artikel 10 EG, een in strijd met het gemeenschapsrecht tot stand gekomen definitieve beslissing opnieuw te onderzoeken, onder meer afhankelijk is gesteld van de voorwaarde dat bedoeld orgaan naar nationaal recht bevoegd is om op die beslissing terug te komen (zie punten 26 en 28 van het arrest). In casu blijkt evenwel uit de verwijzingsbeslissing, dat aan bovenstaande voorwaarde niet is voldaan.

Blijkens het voorgaande moet op de eerste vraag, sub a, worden geantwoord dat het uit artikel 10 EG voortvloeiende samenwerkingsbeginsel een nationale rechter niet gebiedt, nationale procedureregels buiten toepassing te laten teneinde een in kracht van gewijsde gegane rechterlijke beslissing te onderzoeken en te vernietigen wanneer deze in strijd met het gemeenschapsrecht blijkt te zijn.

Aangezien de verwijzende rechter te kennen heeft gegeven dat hij op basis van het nationale recht de beslissing over de bevoegdheid van het Bezirksgericht niet zou kunnen onderzoeken, behoeft, gelet op het antwoord op de eerste vraag, sub a, noch de eerste vraag, sub b tot en met d, noch de tweede vraag, sub a tot en met d, beantwoording.

Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de nationale rechterlijke instantie over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.

Het Hof van Justitie (Eerste kamer) verklaart voor recht:

Het uit artikel 10 EG voortvloeiende samenwerkingsbeginsel gebiedt een nationale rechter niet, nationale procedureregels buiten toepassing te laten teneinde een in kracht van gewijsde gegane rechterlijke beslissing te onderzoeken en te vernietigen wanneer deze in strijd met het gemeenschapsrecht blijkt te zijn.

ondertekeningen