HvJ EG, 26-05-2005, nr. C-77/04

Afdeling 3 van titel II van het Executieverdrag betreft de bijzondere bevoegdheidsregels in verzekeringszaken.

Volgens vaste rechtspraak blijkt uit een onderzoek van de bepalingen van die afdeling, de voorbereidende werkzaamheden mede in aanmerking genomen, dat waar de verzekerde uit een uitgebreidere reeks bevoegde instanties kan kiezen dan de verzekeraar en ieder forumkeuzebeding ten gunste van de verzekeraar is uitgesloten, genoemde bepalingen bedoeld zijn ter bescherming van de verzekerde, die zich in de meeste gevallen geplaatst ziet voor een tevoren reeds vastgestelde overeenkomst waarover niet meer kan worden onderhandeld, en economisch gezien in de zwakste positie verkeert (arresten van 14 juli 1983, Gerling e.a., 201/82, Jurispr.blz. 2503, punt 17, en 13 juli 2000, Group Josi, C-412/98,Jurispr.blz. I-5925, punt 64).

Deze functie van bescherming van de contractpartij die als economisch zwakker en juridisch minder ervaren wordt beschouwd, impliceert evenwel dat de ter zake in het Executieverdrag voorziene bijzondere bevoegdheidsregels niet mogen worden uitgebreid tot personen die deze bescherming niet nodig hebben (arrest Group Josi, reeds aangehaald, punt 65).

Zoals blijkt uit het aan het Hof voorgelegde dossier, hebben de verzekeraars in casu Zurich voor het Tribunal de grande instance de Perpignan gedaagd op basis van artikel L.121-4 van de Franse Code des assurances, dat de verzekeraar, verweerder in de door de verzekerde ingeleide procedure, toestaat de andere verzekeraars op basis van samenloop van verzekeringen in vrijwaring op te roepen teneinde hun te doen bijdragen in de schadevergoeding van de verzekerde.

In deze omstandigheden is geen bijzondere bescherming nodig, aangezien het gaat om betrekkingen tussen beroepsmensen uit de verzekeringssector, die geen van allen kunnen worden geacht in een zwakkere positie te verkeren dan de andere.

Zoals de advocaat-generaal in punt 17 van zijn conclusie terecht heeft opgemerkt, vindt deze uitlegging in het bijzonder steun in de artikelen 8, 10 en 12 Executieverdrag, die duidelijk het door een verzekeringsnemer, een verzekerde of een schadelijder ingestelde beroep betreffen, en door artikel 11 van dit verdrag, dat betrekking heeft op het tegen een verzekeringsnemer, een verzekerde of een begunstigde ingestelde beroep.

De auteurs van het Executieverdrag zijn namelijk uitgegaan van de premisse dat de bepalingen van afdeling 3 van titel II van het verdrag slechts van toepassing zijn op betrekkingen die worden gekenmerkt door een gebrek aan evenwicht tussen de betrokken partijen, en hebben daarom een stelsel van bijzondere bevoegdheden ingevoerd dat gunstig is voor de als economisch zwakst en juridisch minst ervaren beschouwde partij. Overigens zijn verzekeringsovereenkomsten waarin de verzekerde een aanzienlijke economische macht heeft, bij artikel 12, punt 5, Executieverdrag van dit beschermingsstelsel uitgesloten.

Conform de bewoordingen en de geest en het doel van de betrokken bepalingen, moet dus worden vastgesteld dat deze niet van toepassing zijn op betrekkingen tussen verzekeraars in het kader van een vordering tot vrijwaring.

Bijgevolg dient op de eerste vraag te worden geantwoord, dat een op samenloop van verzekeringen gebaseerde vordering tot vrijwaring tussen verzekeraars niet onder de bepalingen van afdeling 3 van titel II van het Executieverdrag valt.

Krachtens artikel 6, punt 2, Executieverdrag kan een verweerder bij een vordering tot vrijwaring of bij een vordering tot voeging of tussenkomst worden opgeroepen voor het gerecht waarvoor de oorspronkelijke vordering aanhangig is, tenzij de vordering slechts is ingesteld om de opgeroepene af te trekken van de rechter die de wet hem toekent.

In het hoofdgeding hebben de verzekeraars Zurich in vrijwaring opgeroepen voor het gerecht dat Soptrans heeft aangezocht om hun te doen veroordelen tot vrijwaring voor alle gevolgen van de door GME tegen haar ingestelde vordering.

De vorderingen van Soptrans en de verzekeraars bij het Tribunal de grande instance de Perpignan moeten dus respectievelijk als een oorspronkelijke vordering en een vordering tot vrijwaring in de zin van artikel 6, punt 2, Executieverdrag worden beschouwd.

Deze uitlegging vindt steun in het rapport Jenard over het Verdrag betreffende de rechterlijke bevoegdheid en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (PB 1979, C 59, blz. 1, op blz. 27), dat de vordering tot vrijwaring omschrijft als de eis‘die door de verweerder in een proces tegen een derde wordt ingesteld teneinde hem te vrijwaren voor de gevolgen van dit proces’.

Voor de toepassing van artikel 6, punt 2, Executieverdrag in het onderhavige geval, moet evenwel zijn voldaan aan de voorwaarde dat de vordering tot vrijwaring niet enkel is ingesteld om de opgeroepene af te trekken van de rechter die de wet hem toekent.

Zoals evenwel is benadrukt door de Commissie en de advocaat-generaal in de punten 32 en 33 van zijn conclusie, is het bestaan van een band tussen de twee in het hoofdgeding aan de orde zijnde vorderingen inherent aan het begrip zelf van vordering tot vrijwaring.

Er bestaat immers een wezenlijk verband tussen een vordering tegen een verzekeraar ter vergoeding van de schade voortvloeiend uit een door hem gedekte gebeurtenis, en de procedure waarmee deze verzekeraar van een andere verzekeraar die geacht wordt dezelfde gebeurtenis te hebben gedekt, een bijdrage vordert.

De nationale rechter bij wie de oorspronkelijke vordering aanhangig is, moet nagaan of een dergelijke band bestaat, en moet zich er met name van vergewissen dat de vordering tot vrijwaring niet enkel is ingesteld om de verweerder af te trekken van de rechter die de wet hem toekent.

Hieruit volgt dat artikel 6, punt 2, Executieverdrag geen andere band vereist dan die welke volstaat om vast te stellen dat geen sprake is van onttrekking aan de bevoegde rechter.

Dienaangaande zij toegevoegd dat artikel 6, punt 2, Executieverdrag met betrekking tot de vordering tot vrijwaring enkel de bevoegde rechter aanwijst en niets zegt over de ontvankelijkheidsvoorwaarden in eigenlijke zin en dat, wat de procesregels betreft, dient te worden gerefereerd aan de bij het nationale gerecht toepasselijke nationale voorschriften (arrest van 15 mei 1990, Hagen, C-365/88, Jurispr.blz. I-1845, punten 18 en 19).

De toepassing van nationaal procesrecht mag evenwel geen afbreuk doen aan het nuttig effect van het Executieverdrag. De rechter mag geen nationaalrechtelijke ontvankelijkheidsvoorwaarden toepassen die de werking van de bevoegdheidsregels van het Executieverdrag zouden beperken (arrest Hagen, reeds aangehaald, punt 20).

Gelet op het voorgaande, dient op de tweede vraag te worden geantwoord dat artikel 6, punt 2, Executieverdrag van toepassing is op een op samenloop van verzekeringen gebaseerde vordering tot vrijwaring, voorzover tussen de oorspronkelijke vordering en de vordering tot vrijwaring een band bestaat die de conclusie wettigt dat geen sprake is van onttrekking aan de bevoegde rechter.