HvJ EG, 13-12-2001, nr. C-235/00

CSC voert aan dat de betrokken diensten volgens het arrest van 5 juni 1997, SDC (C-2/95, Jurispr. blz. I-3017, punt 68), slechts binnen de werkingssfeer van artikel 13, B, sub d, van de Zesde richtlijn vallen indien zij onderscheiden zijn van en kenmerkend en essentieel zijn voor de vrijgestelde handelingen.

Volgens CSC garandeert de voorwaarde dat de betrokken diensten essentieel moeten zijn voor de vrijgestelde handelingen, dat een dienst niet van vrijstelling wordt uitgesloten om een willekeurige reden, zoals de methode van facturering en prijsbepaling van de dienstverrichter. De voorwaarde dat de betrokken diensten onderscheiden moeten zijn, is een vergelijkende voorwaarde, die vereist dat deze diensten gemakkelijk kunnen worden geïdentificeerd ten opzichte van andere diensten en die neerkomt op de vraag of de diensten de indruk geven dat zij deel uitmaken van een verrichting van financiële diensten, in tegenstelling tot handelingen die daarvan onderscheiden zijn. De voorwaarde dat de betrokken diensten kenmerkend moeten zijn voor de vrijgestelde handelingen, preciseert de voorwaarde dat het om essentiële diensten moet gaan, en sluit de diensten uit die essentieel zijn maar die enkel neerkomen op het verstrekken van technische of elektronische routinebijstand, zoals de verhuur van computers aan een bank, een schoonmaakdienst of de levering van telefoonuitrusting of een gewone dienst van telefoonbeantwoording.

De regering van het Verenigd Koninkrijk stelt dat de in artikel 13, B, sub d, van de Zesde richtlijn voorziene vrijstellingen zijn verleend voor financiële diensten en daarmee verband houdende diensten van tussenpersonen, aangezien deze diensten niet geschikt waren om aan de BTW te worden onderworpen, met name omdat het in vele gevallen moeilijk is de tegenprestatie van de dienst te onderscheiden van de in deze dienst vervatte uitwisseling van geld of waardepapieren. Administratie- en beheersdiensten — die over het algemeen geen moeilijkheden voor toepassing van de BTW opleveren — blijven evenwel aan BTW onderworpen, zelfs indien deze in het kader van financiële handelingen worden verricht. Wanneer de verrichting van beheers- of administratiediensten moet worden vrijgesteld, is zulks bovendien uitdrukkelijk bepaald, zoals in de punten 1, 2 en 6 van artikel 13, B, sub d, van de Zesde richtlijn.

Volgens de regering van het Verenigd Koninkrijk heeft het Hof geoordeeld, in de punten 66 en 73 van het arrest SDC, reeds aangehaald, dat de bewoordingen handel in waardepapieren verrichtingen inhouden die de rechtsbetrekking en de financiële relaties tussen partijen wijzigen met betrekking tot waardepapieren. De vrijstelling voor handelingen inzake waardepapieren zou volgens haar dan ook kennelijk niet gelden voor de verrichting van administratieve diensten van het soort dat in het hoofdgeding door CSC ten behoeve van Sun Alliance wordt verricht, aangezien niets van wat CSC doet, de rechtsbetrekking van een persoon betreffende een waardepapier wijzigt.

De Commissie merkt op dat de in artikel 13, B, sub d, punt 5, van de Zesde richtlijn bedoelde vrijstelling niet afhangt van de identiteit of de aard van de persoon of het orgaan dat de dienst verricht, of van de wijze waarop de dienst wordt verricht (arrest SDC, reeds aangehaald, punten 32–38). Tevens heeft het volgens de Commissie weinig belang dat de cliënt niet weet dat een dienst gedeeltelijk wordt verricht door een andere persoon dan die waarmee hij een rechtsbetrekking aangaat (arrest SDC, reeds aangehaald, punt 59).

Volgens de Commissie heeft artikel 13, B, sub d, van de Zesde richtlijn tot doel de toepassing van de BTW op een aantal financiële handelingen uit te sluiten, waaronder die welke rechtstreeks op financiële instrumenten betrekking hebben, wegens de praktische moeilijkheden die de belastingheffing op deze verrichtingen meebrengt, alsmede de mogelijke gevolgen van een dergelijke belastingheffing voor de kostprijs van het krediet. Deze overwegingen rechtvaardigen volgens de Commissie echter niet dat de vrijstelling wordt uitgebreid tot diensten waarvan gebruik wordt gemaakt door de persoon die een vrijgestelde handeling verricht. De Commissie acht het in het hoofdgeding niet mogelijk de door CSC verrichte diensten, namelijk de verstrekking van informatie aan de klanten en de verwerking van aanvraagformulieren, uitgezonderd elke handeling die de rechten of plichten met betrekking tot waardepapieren wijzigt, in wezen te kwalificeren als handelingen inzake waardepapieren.

Om te beginnen zij vastgesteld, dat volgens de verwijzende rechter de formaliteiten van uitgifte of overdracht van de in het hoofdgeding aan de orde zijnde waardepapieren, dit zijn de units van een unit trust, niet door CSC worden verricht.

Dienaangaande moet worden opgemerkt dat de bewoordingen van artikel 13, B, sub d, punt 5, van de Zesde richtlijn in beginsel niet uitsluiten dat een handeling inzake waardepapieren uit verschillende afzonderlijke diensten bestaat, die dan handelingen inzake waardepapieren in de zin van die bepaling kunnen zijn en waarvoor de daarin vastgestelde vrijstelling geldt (zie in die zin met betrekking tot handelingen betreffende overmakingen in de zin van artikel 13, B, sub d, punt 3, van de Zesde richtlijn, arrest SDC, reeds aangehaald, punt 64).

Nagegaan dient dan ook te worden aan welke voorwaarden deze vrijstelling onderworpen is, en of hieraan is voldaan voor de diensten als die welke in het hoofdgeding door CSC zijn verricht.

In punt 66 van het arrest SDC, reeds aangehaald, oordeelde het Hof dat de door een computercentrum verrichte diensten als vrijgestelde handeling in de zin van artikel 13, B, sub d, punten 3 en 5, kunnen worden gekwalificeerd, indien zij over het geheel genomen een afzonderlijk geheel vormen, dat de kenmerkende en essentiële functies van een in de genoemde punten beschreven dienst vervult.

In het bijzonder aangaande de handelingen betreffende overmakingen in de zin van artikel 13, B, sub d, punt 3, van de Zesde richtlijn volgt hieruit, dat de verrichte diensten moeten leiden tot een overmaking van geld en juridische en financiële wijzigingen moeten meebrengen. De vrijgestelde dienst in de zin van de Zesde richtlijn moet worden onderscheiden van het verrichten van een eenvoudige materiële of technische dienst, zoals de terbeschikkingstelling van een systeem van gegevensverwerking aan de bank. Daartoe moet de nationale rechter in het bijzonder de omvang van de aansprakelijkheid van het computercentrum jegens de banken onderzoeken, met name de vraag of deze aansprakelijkheid beperkt is tot de technische aspecten, dan wel of zij zich uitstrekt tot de kenmerkende en essentiële elementen van de handelingen (arrest SDC, reeds aangehaald, punt 66).

Hetzelfde geldt in beginsel, mutatis mutandis, voor de handelingen inzake waardepapieren in de zin van artikel 13, B, sub d, punt 5, van de Zesde richtlijn.

Zoals het Hof in punt 73 van het arrest SDC, reeds aangehaald, heeft opgemerkt, houdt de handel in waardepapieren verrichtingen in die de rechtsbetrekking en de financiële relaties tussen partijen wijzigen, en die vergelijkbaar zijn met de verrichtingen bij een overmaking of een betaling. De verrichting van een gewone materiële, technische of administratieve dienst die geen juridische en financiële wijzigingen meebrengt, valt dus niet onder de vrijstelling van artikel 13, B, sub d, punt 5, van de Zesde richtlijn.

Deze bevinding wordt in de eerste plaats bevestigd door de uitdrukkelijke uitsluiting van de toepassing van de in artikel 13, B, sub d, punt 5, van de Zesde richtlijn bedoelde vrijstelling op de bewaring en het beheer van waardepapieren, omdat dit handelingen zijn die de rechtsbetrekking en de financiële relatie tussen de partijen niet wijzigen.

Door een uitzondering te maken op de in deze bepaling neergelegde vrijstelling voor handelingen inzake waardepapieren, plaatst het zinsdeel uitgezonderd bewaring en beheer in deze bepaling de handelingen van bewaring en beheer van waardepapieren onder het algemene stelsel van deze richtlijn, dat ertoe strekt alle belastbare handelingen, behoudens uitdrukkelijk voorziene afwijkingen, aan BTW te onderwerpen. Daaruit volgt dat diensten van administratieve aard die de rechtsbetrekking en de financiële relatie tussen de partijen niet wijzigen, niet onder de vrijstelling van artikel 13, B, sub d, punt 5, vallen.

Zoals het Hof in punt 70 van het arrest SDC, reeds aangehaald, heeft opgemerkt, volgt voorts uit de bewoordingen zelf van artikel 13, B, sub d, punten 3 tot en met 5, van de Zesde richtlijn, dat geen van de in deze bepalingen beschreven handelingen betrekking heeft op activiteiten op het gebied van financiële informatie. Deze handelingen kunnen dus niet in aanmerking komen voor de in die bepalingen bedoelde vrijstelling.

Het enkele feit dat een bepaald element onontbeerlijk is om een vrijgestelde handeling te kunnen verrichten, rechtvaardigt ten slotte niet de conclusie dat de dienst waarvan dit element een bestanddeel is, is vrijgesteld (arrest SDC, reeds aangehaald, punt 65).

Bijgevolg duiden de bewoordingen handelingen inzake waardepapieren op handelingen die de rechten en verplichtingen van de partijen inzake waardepapieren kunnen doen ontstaan, wijzigen of doen tenietgaan.

CSC voert aan dat door haar voor Sun Alliance verrichte diensten onder het begrip bemiddeling inzake waardepapieren in de zin van artikel 13, B, sub d, punt 5, van de Zesde richtlijn vallen en voldoen aan de voorwaarden voor de in deze bepaling neergelegde vrijstelling. Vergelijking van de verschillende taalversies toont aan dat in de meeste gevallen — met uitzondering van met name de Engelse versie — wordt gedoeld op de verrichting van een dienst door een dienstverrichter die gewoon als tussenpersoon tussen twee partijen optreedt. Dat is bijvoorbeeld de betekenis van de Franse term négociant, de Duitse term Vermittlung en de Nederlandse term bemiddeling. CSC concludeert dat aangezien zij kennelijk als tussenpersoon tussen de belegger en Sun Alliance optreedt, de door haar voor deze laatste verrichte diensten van BTW zijn vrijgesteld.

De regering van het Verenigd Koninkrijk verklaart dat de term bemiddeling in artikel 13, B, sub d, punt 5, van de Zesde richtlijn een gemeenschapsrechtelijk begrip is. Vergelijking van de verschillende taalversies van de Zesde richtlijn, waaruit blijkt dat in de Duitse versie een term als Vermittlung wordt gebruikt, wijst erop dat bemiddeling een door een tussenpersoon verrichte dienst is. De aard van deze dienst houdt in dat een tussenpersoon optreedt tussen de potentiële partijen bij een specifieke transactie. Hij heeft kennelijk geen betrekking op administratieve diensten voor een financiële instelling, als die welke door CSC voor Sun Alliance worden verricht, in het bijzonder wanneer de cliënt van de financiële instelling daar niets van afweet.

Volgens de Commissie slaat de term bemiddeling in artikel 13, B, sub d, punt 5, van de Zesde richtlijn enkel op de activiteiten van tussenpersonen die tot taak hebben namens een van de partijen de handeling mede tot stand te brengen en de voorwaarden ervan af te spreken. De Commissie onderstreept dat de bijdrage van deze tussenpersonen tot de handeling even belangrijk kan worden geacht als die van de partijen zelf en aanleiding kan geven tot soortgelijke moeilijkheden inzake belastingheffing. De vraag of de activiteiten van CSC in het hoofdgeding kunnen worden beschouwd als die van een tussenpersoon, is in wezen een feitenkwestie die door de verwijzende rechter dient te worden onderzocht. De Commissie betwijfelt evenwel of informatieverstrekking alsmede inzameling en verwerking van aanvragen kunnen worden beschouwd als eigenlijke activiteiten van tussenpersonen.

Vastgesteld moet worden, dat artikel 13, B, sub d, punt 5, van de Zesde richtlijn geen omschrijving bevat van het begrip bemiddeling inzake waardepapieren in de zin van deze bepaling.

Uit artikel 13, B, sub d, punt 5, van de Zesde richtlijn vloeit voort, dat de bewoordingen bemiddeling daaronder inbegrepen niet ertoe strekken het belangrijkste element van de in deze bepaling neergelegde vrijstelling te omschrijven, maar tot doel hebben de werkingssfeer ervan te verruimen tot bemiddelingsactiviteiten.

Zonder dat de vraag behoeft te worden gesteld wat de juiste draagwijdte is van de term bemiddeling, die trouwens voorkomt in andere bepalingen van de Zesde richtlijn, met name in de punten 1 tot en met 4 van artikel 13, B, sub d, dient te worden vastgesteld dat in de context van punt 5 wordt gedoeld op een activiteit van een tussenpersoon die niet de plaats inneemt van een partij bij een contract betreffende een financieel product en wiens activiteit verschilt van de typische contractuele prestaties die door de partijen bij zulke contracten worden verricht. Bemiddeling is immers een dienstverrichting ten behoeve van een contractpartij die door deze laatste als afzonderlijke tussenkomst wordt vergoed. Dit kan onder meer inhouden dat de contractpartij wordt gewezen op gelegenheden om dit contract te sluiten, dat voor hem contact met de wederpartij wordt gelegd, en dat in naam en voor rekening van de cliënt wordt onderhandeld over de details van de wederzijdse prestaties. Deze activiteit heeft dus tot doel het nodige te doen opdat twee partijen een contract sluiten, zonder dat de bemiddelaar een eigen belang heeft inzake de inhoud van het contract.

Van een bemiddelingsactiviteit is evenwel geen sprake wanneer een van de partijen bij het contract een onderaannemer belast met een deel van de aan het contract verbonden materiële handelingen, zoals de informatieverstrekking aan de wederpartij, alsmede de ontvangst en de verwerking van de verzoeken tot inschrijving op de waardepapieren die het voorwerp van het contract vormen. In dat geval neemt de onderaannemer dezelfde plaats in als de verkoper van het financieel product en is hij dus niet, in de zin van de betrokken bepaling, een tussenpersoon die niet de plaats van een contractpartij inneemt.

Gelet op bovenstaande overwegingen moet op de vraag van de verwijzende rechter worden geantwoord, dat artikel 13, B, sub d, punt 5, van de Zesde richtlijn aldus moet worden uitgelegd dat: