HvJ EU, 14-12-2021, nr. C-490/20

Volgens artikel 21, lid 1, VWEU heeft iedere burger van de Unie het recht vrij op het grondgebied van de lidstaten te reizen en te verblijven, onder voorbehoud van de beperkingen en voorwaarden die bij de Verdragen en de bepalingen ter uitvoering daarvan zijn vastgesteld. Om de uitoefening van dit recht in de praktijk te waarborgen, zijn de lidstaten overeenkomstig artikel 4, lid 3, van richtlijn 2004/38 ertoe gehouden om hun burgers overeenkomstig hun nationale wetgeving een identiteitskaart te verstrekken.

Wat deze verplichting betreft, moet meteen worden opgemerkt dat de Bulgaarse autoriteiten niet bevoegd zijn om op grond van artikel 4, lid 3, van die richtlijn een identiteitsdocument te verstrekken aan een kind dat niet de Bulgaarse nationaliteit heeft.

Wat betreft de vraag of de Bulgaarse autoriteiten verplicht kunnen zijn om het kind, in de omstandigheden van de onderhavige zaak, de Bulgaarse nationaliteit te verlenen, moet er ten eerste op worden gewezen dat het bepalen van de voorwaarden voor de verkrijging en het verlies van de nationaliteit overeenkomstig het internationale recht tot de bevoegdheid van elke lidstaat afzonderlijk behoort.8.

Ten tweede moet eraan worden herinnerd dat het voorbehoud dat de lidstaten bij de uitoefening van die bevoegdheid het Unierecht in acht moeten nemen9., enkel van toepassing is voor zover die uitoefening de door de rechtsorde van de Unie verleende en beschermde rechten aantast10.. Met andere woorden, enkel wanneer de uit de status van Unieburger voortvloeiende rechten worden beperkt, kan een handeling die voorwaarden verbindt aan de verwerving of het verlies van de nationaliteit van een lidstaat binnen de werkingssfeer van het Unierecht vallen.11. Wanneer een persoon daarentegen nooit de aan de status van Unieburger verbonden rechten heeft verworven, kan een dergelijke handeling a priori die rechten niet beperken. Derhalve kan de situatie van die persoon niet worden geacht ‘wegens de aard en de gevolgen ervan’ onder het Unierecht te vallen.12.

In de hypothese dat het kind niet van rechtswege de Bulgaarse nationaliteit heeft verworven, kan daarom niet worden onderzocht of de Republiek Bulgarije op grond van de artikelen 20 en 21 VWEU vanuit het oogpunt van het kind verplicht zou kunnen zijn om het de nationaliteit toe te kennen.13.

Hoe dan ook moet in deze context worden benadrukt dat de Spaanse regering ter terechtzitting heeft bevestigd dat het kind, in de hypothese dat het noch voor de Bulgaarse nationaliteit, noch voor de nationaliteit van het Verenigd Koninkrijk in aanmerking komt14., overeenkomstig artikel 17 van het Spaanse burgerlijk wetboek het recht heeft de Spaanse nationaliteit op te eisen. Er is dus geen risico dat het kind staatloos wordt.

In de hypothese dat het kind niet de Bulgaarse nationaliteit heeft, geniet het derhalve niet de uit artikel 4, lid 3, van richtlijn 2004/38 en uit de artikelen 20 en 21 VWEU voortvloeiende rechten, die aan Unieburgers zijn voorbehouden. De weigering van de Bulgaarse autoriteiten om voor het kind een Bulgaarse geboorteakte af te geven waarin, net zoals in de Spaanse geboorteakte, verzoekster in het hoofdgeding en haar echtgenote als moeders van het kind worden vermeld, alsmede de weigering om voor dit kind een Bulgaars identiteitsdocument af te geven, kunnen derhalve geen inbreuk op deze rechten maken.

Ik breng in herinnering dat verzoekster in het hoofdgeding in de hier onderzochte hypothese niet de biologische moeder van het kind is en haar moederschap niet overeenkomstig artikel 64 van de Semeen kodeks wenst te erkennen.15.

De weigering om de gevraagde geboorteakte af te geven, kan niettemin een belemmering vormen van haar recht van vrij verkeer, aangezien zij op grond van het Spaanse recht op wettige wijze de status van moeder van het kind heeft verworven.

In een geboorteakte wordt de afstamming van een persoon weergegeven zoals die door de bevoegde autoriteiten is vastgesteld. Vanuit die optiek blijkt uit het verzoek om een prejudiciële beslissing en uit de ter terechtzitting door de Bulgaarse regering gegeven toelichtingen dat een inschrijving van de Spaanse geboorteakte in de praktijk tot gevolg zou hebben dat de status van moeder wordt toegekend aan verzoekster in het hoofdgeding én aan haar echtgenote. Indien een van beide vrouwen niet op dit document wordt vermeld, zou zij omgekeerd niet worden beschouwd als moeder van het kind in de zin van het Bulgaarse familierecht.

In dit verband is het juist dat het Unierecht, bij de huidige ontwikkelingsstand ervan, niet van toepassing is op de bepalingen betreffende het vaststellen van de burgerlijke staat van een persoon16. en meer in het bijzonder betreffende de afstamming. Dit wil evenwel niet zeggen dat een op dit gebied getroffen nationale maatregel geen belemmering van de bij de Verdragen gewaarborgde rechten en fundamentele vrijheden kan vormen. Volgens vaste rechtspraak dienen de lidstaten, indien een situatie binnen de materiële werkingssfeer van de Verdragen valt, bij de uitoefening van hun bevoegdheden immers het Unierecht in acht te nemen.17.

Het lijdt geen twijfel dat de situatie van verzoekster in het hoofdgeding, die Bulgaars staatsburger is en in Spanje woont, binnen de werkingssfeer van artikel 21, lid 1, VWEU valt en dat zij zich kan beroepen op de rechten die daaruit voortvloeien, ook tegenover haar lidstaat van oorsprong.18. In dit verband zij eraan herinnerd dat elke nationale maatregel die het gebruik van de vrijheid van verkeer door Unieburgers kan belemmeren of minder aantrekkelijk kan maken, een belemmering van het vrije verkeer van burgers kan vormen.19.

Bovendien heeft het Hof reeds geoordeeld dat de rechten die onderdanen van de lidstaten op grond van artikel 21, lid 1, VWEU genieten, het recht omvatten om zowel in de gastlidstaat als in de lidstaat waarvan zij de nationaliteit bezitten, wanneer zij naar deze lidstaat terugkeren, een normaal gezinsleven te leiden, samen met hun familieleden.20.

Het Hof heeft in dit kader reeds eerder gespecificeerd dat onder het begrip ‘familielid’ in elk geval de in artikel 2, punt 2, van richtlijn 2004/38 genoemde familieleden vallen.21. In deze bepaling wordt met name verwezen naar de ‘echtgenoot’ van een Unieburger [onder a)] en naar zijn ‘rechtstreekse bloedverwanten in neergaande lijn’ [onder c)]. Indien de echtgenoot van hetzelfde geslacht van een Unieburger, met wie deze op grond van de wetgeving van een lidstaat rechtsgeldig is gehuwd, niet als ‘familielid’ wordt aangemerkt op grond dat het recht van een andere lidstaat niet in de mogelijkheid van een huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht voorziet, dan zou dit het risico met zich mee kunnen brengen dat de uit artikel 21, lid 1, VWEU voortvloeiende rechten van lidstaat tot lidstaat verschillen, afhankelijk van de bepalingen van hun nationale recht.22. Om die reden heeft het Hof geoordeeld dat het begrip ‘rechtstreekse bloedverwant in neergaande lijn’ in de gehele Unie uniform moet worden uitgelegd.23. In casu staat vast dat zowel verzoekster in het hoofdgeding als haar echtgenote op grond van het Spaanse recht rechtsgeldig de status van ouder van het kind hebben verworven24. en dat zij bovendien in Spanje daadwerkelijk een gezinsleven met hun dochter leiden.

Als deze in Spanje tot stand gebrachte verwantschap niet wordt erkend, leidt dat tot ernstige belemmeringen voor een gezinsleven in Bulgarije. De status van familielid vormt immers de basis voor talloze rechten en verplichtingen die zowel uit het Unierecht als uit het nationale recht voortvloeien. Deze weigering zou om te beginnen leiden tot onzekerheden rondom het recht van het kind om in Bulgarije te verblijven en voorts tot hindernissen op het gebied van gezag en sociale zekerheid, en zou tevens huwelijks- en erfrechtelijke gevolgen hebben, om slechts een paar voorbeelden te noemen. In deze context lijdt het geen twijfel dat de weigering om de in Spanje tot stand gebrachte verwantschap te erkennen verzoekster in het hoofdgeding ervan kan weerhouden naar haar lidstaat van oorsprong terug te keren.

Zoals in punt 34 hierboven is uiteengezet, kan verzoekster, zelfs indien zij niet de biologische moeder van het kind is, haar moederschap overeenkomstig artikel 64 van de Semeen kodeks erkennen. Erkenning van het moederschap houdt evenwel noodzakelijkerwijze in dat erkenning van een andere vrouw, en met name haar echtgenote, als moeder wordt uitgesloten.25.

Dit zou verzoekster in het hoofdgeding dus beletten om in geval van terugkeer naar Bulgarije het door haar in Spanje geleide gezinsleven voort te zetten. Concreet zou zij alle ouderlijke taken waarvoor een bewijs van de status van ouder vereist is, zoals de inschrijving in een school, medische beslissingen of ongeacht welke administratieve handeling voor het kind, in haar eentje op zich moeten nemen, omdat haar echtgenote zou zijn uitgesloten van de status van moeder. Bovendien zou deze echtgenote, die in de lidstaat van verblijf van het paar, te weten Spanje, eveneens op wettige wijze de status van moeder en daarmee het gezagsrecht over het kind heeft verworven, zich vanuit dat oogpunt kunnen verzetten tegen terugkeer van het kind naar Bulgarije. Ook dat kan verzoekster in het hoofdgeding ervan weerhouden naar haar lidstaat van oorsprong terug te keren.

Het feit dat het kind niet de Bulgaarse nationaliteit wordt toegekend, vormt daarentegen op zich geen belemmering van het recht van vrij verkeer van verzoekster in het hoofdgeding. Zolang de in Spanje aangeknoopte familiebanden worden gerespecteerd en erkend met het oog op toepassing van de Unierechtelijke bepalingen op het gebied van het vrije verkeer26., vormt de enkele omstandigheid dat op grond van die banden de nationaliteit van een lidstaat niet aan het kind van een Unieburger wordt toegekend, immers geen belemmering van het vrije verkeer van de betrokken Unieburger. Zoals hierboven is uiteengezet, blijven de lidstaten in beginsel vrij om de voorwaarden voor de verkrijging en het verlies van de nationaliteit te bepalen.27. Zij zijn op grond van het Unierecht met name niet verplicht om de nationaliteit toe te kennen aan rechtstreekse bloedverwanten in neergaande lijn van hun burgers. Deze overweging wordt geïllustreerd door het bestaan op zich van richtlijn 2004/38, die juist tot doel heeft het vrije verkeer van Unieburgers samen met hun familieleden, waaronder met name hun rechtstreekse bloedverwanten in neergaande lijn die derdelanders zijn, te waarborgen.

In de hypothese dat het kind niet de Bulgaarse nationaliteit heeft, kan het zich niet beroepen op de rechten die voortvloeien uit artikel 4, lid 3, van richtlijn 2004/38, noch op de rechten die voortvloeien uit de artikelen 20 en 21 VWEU. Bij laatstgenoemde bepalingen wordt dit kind dan evenmin het recht toegekend om toekenning van de Bulgaarse nationaliteit op te eisen.

In diezelfde hypothese vormt de weigering van de Bulgaarse autoriteiten om een Bulgaarse geboorteakte op te stellen waarin, net zoals in de door de Spaanse autoriteiten afgegeven akte, verzoekster in het hoofdgeding en haar echtgenote als ouders van het kind worden vermeld, evenwel een belemmering van het krachtens artikel 21, lid 1, VWEU aan verzoekster in het hoofdgeding toekomende recht.

Volgens artikel 4, lid 2, VEU eerbiedigt de Unie de nationale identiteit die besloten ligt in de politieke en constitutionele basisstructuren van de lidstaten. Uit deze beperking tot de politieke en constitutionele basisstructuren blijkt dat met artikel 4, lid 2, VEU niet eenvoudigweg wordt verwezen naar opvattingen in het constitutionele recht van de lidstaten maar een autonoom Unierechtelijke begrip wordt ingevoerd, dat door het Hof moet worden uitgelegd. De precieze inhoud van dat begrip kan echter van lidstaat tot lidstaat verschillen en mag, vanwege de aard ervan, niet worden vastgesteld zonder rekening te houden met de opvattingen van de lidstaten over hun nationale identiteit.

In dit verband kan de verplichting voor de Unie om de nationale identiteit van de lidstaten te eerbiedigen in feite worden opgevat als een verplichting om de pluraliteit van opvattingen en daarmee de verschillen die elk van de lidstaten kenmerken, te eerbiedigen.29. Zo garandeert de nationale identiteit het devies van de Unie, dat voor het eerst was verankerd in artikel I-8 van het ontwerp voor een Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa (hierna: ‘grondwetsverdrag’)30., namelijk ‘In verscheidenheid verenigd’.

Om die reden mag het begrip ‘nationale identiteit’ niet op Unieniveau abstract worden uitgelegd.

Het uitgangspunt voor de uitlegging van artikel 4, lid 2, VEU wordt immers gevormd door de opmerkingen van de verwijzende rechter en van de betrokken lidstaat31., die in dit verband over een ruime beoordelingsmarge beschikt.32. Deze marge wordt echter begrensd door de in lid 3 van die bepaling genoemde verplichting tot loyale samenwerking.33. Bovendien kan een opvatting van nationale identiteit enkel worden beschermd op grond van artikel 4, lid 2, VEU wanneer die opvatting in overeenstemming is met de fundamentele waarden van de Unie, die met name in artikel 2 VEU zijn verankerd.34.

In casu is de aantasting van de Bulgaarse nationale identiteit volgens de verwijzende rechter gelegen in het feit dat de gevraagde geboorteakte afwijkt van de in artikel 46, lid 1, van de Bulgaarse grondwet verankerde opvatting van het traditionele gezin, die uit juridisch oogpunt de grondslag voor het familie- en erfrecht en een van de fundamentele waarden van de Bulgaarse samenleving vormt. Deze opvatting impliceert noodzakelijkerwijze dat een kind slechts één moeder (en één vader) kan hebben.

Momenteel bestaat er binnen de Unie geen consensus over de voorwaarden voor toegang tot de fundamentele instituten van het familierecht. De familiebanden waar het hier om gaat, worden gedefinieerd door nationale regels inzake het huwelijk (of de echtscheiding) en de afstamming (zelfs de voortplanting). Bijvoorbeeld met betrekking tot echtscheiding zijn er onoverkomelijke verschillen in opvatting geconstateerd bij het opstellen van een verordening betreffende het recht dat van toepassing is op dat instituut, met als gevolg dat het wetgevingsinitiatief van de Commissie is mislukt en in de plaats daarvan een nauwere samenwerking is aangegaan.35. Het instituut van het huwelijk is thans door slechts 13 van de 27 lidstaten van de Unie opengesteld voor paren van hetzelfde geslacht.36. Van die 13 lidstaten voorziet bovendien slechts een deel in ‘automatisch’ ouderschap van de echtgenote van de biologische moeder van een kind.37. Wegens deze verschillen wordt in verordening 2016/1191, ter vereenvoudiging van de overlegging van bepaalde openbare documenten zoals documenten die de geboorte, het huwelijk, de echtscheiding en de afstamming bevestigen, meerdere keren herhaald dat deze verordening niet resulteert in wijzigingen van het materiële recht op dit gebied of van de verplichtingen om de rechtsgevolgen die verbonden zijn aan een dergelijk document te erkennen.38.

In dit kader heeft het Hof reeds impliciet erkend dat de regels inzake het huwelijk deel uitmaken van de nationale identiteit in de zin van artikel 4, lid 2, VEU.39.

De reden daarvoor is dat het familierecht een bijzonder gevoelige juridische materie is, die wordt gekenmerkt door een grote verscheidenheid aan opvattingen en waarden op het niveau van de lidstaten en van de samenlevingen waaruit zij bestaan. Het familierecht — of dat nu is gegrond op traditionele dan wel op meer ‘moderne’ waarden — vormt de uitdrukking van het zelfbeeld van een staat, zowel op politiek als op sociaal vlak. Het kan zijn gebaseerd op religieuze ideeën of juist duidelijk maken dat de betrokken staat van die ideeën afstand heeft gedaan. Vanuit die optiek is het echter hoe dan ook een uitdrukking van de nationale identiteit, die inherent is aan de politieke en constitutionele basisstructuren.

Bovendien zijn de regels die de familiebanden definiëren van groot belang voor het functioneren van de samenleving als staat in het algemeen.40. Wanneer een staat in dit verband het ius sanguinis toepast, is de afstamming van een persoon dan ook bepalend voor zijn nationaliteit en dus voor het feit dat hij tot een bepaalde staat behoort.

De definitie in juridische zin van wat een familie of een familielid is, raakt dus aan de basisstructuren van een samenleving. Die definitie kan derhalve onder de nationale identiteit van een lidstaat in de zin van artikel 4, lid 2, VEU vallen.

Nu is vastgesteld dat de definitie van familiebanden deel kan uitmaken van de nationale identiteit van de lidstaten, moet worden onderzocht welke gevolgen daaruit voortvloeien voor de mogelijkheid voor de autoriteiten van een lidstaat om een rechtvaardiging aan te dragen voor hun weigering om de door een andere lidstaat gehanteerde definitie van familiebanden te erkennen. In dit verband wenst de verwijzende rechter met zijn tweede prejudiciële vraag van het Hof met name te vernemen of het inroepen van de nationale identiteit in de zin van artikel 4, lid 2, VEU vereist dat een afweging wordt gemaakt met andere uit het Unierecht voortvloeiende belangen, in het bijzonder de in het Handvest verankerde grondrechten.

Om die vraag te beantwoorden moet om te beginnen worden gekeken naar de aard en de functie van de bepaling inzake de bescherming van de nationale identiteit [onder 1)], om vervolgens daaruit conclusies te trekken met betrekking tot de rechtsgevolgen van het inroepen ervan [onder 2)].

Uit de voorgaande overwegingen volgt dat het Hof, wanneer de fundamentele uitdrukking van de nationale identiteit in de zin van artikel 4, lid 2, VEU in het geding is, zich moet beperken tot een toetsing van de grenzen waarbinnen dit principe mag worden ingeroepen, met name de grenzen van eerbiediging van de in artikel 2 VEU verankerde waarden.56. Bijgevolg moet worden onderzocht of deze grenzen in casu zijn gerespecteerd.

Wat betreft de vraag of de weigering van de Bulgaarse autoriteiten om de gevraagde geboorteakte voor het kind af te geven een belemmering vormt van zijn uit het Unierecht voortvloeiende rechten, legt de verwijzende rechter de nadruk op het feit dat de afgifte van een geboorteakte op grond van het Bulgaarse recht een voorwaarde vormt voor afgifte van een Bulgaars identiteitsdocument. Door te weigeren de geboorteakte af te geven, ontnemen de Bulgaarse autoriteiten het kind dus feitelijk de mogelijkheid om een Bulgaars identiteitsdocument te verkrijgen, waarin nochtans uitdrukkelijk is voorzien in artikel 4, lid 3, van richtlijn 2004/38.93.

Het lijdt geen twijfel dat de effectieve uitoefening van het recht van vrij verkeer van het kind ernstig in gevaar wordt gebracht als het niet over een geldig identiteitsdocument beschikt.94.

In dit verband is uit de debatten ter terechtzitting gebleken dat de Bulgaarse autoriteiten wel bereid zijn een geboorteakte op te stellen waarin uitsluitend verzoekster in het hoofdgeding als moeder wordt vermeld, op basis waarvan vervolgens een identiteitsdocument aan haar dochter kan worden verstrekt.

Niettemin kan zelfs in die situatie het enkele feit dat alleen verzoekster in het hoofdgeding als moeder wordt vermeld in de geboorteakte en, in voorkomend geval, in de op basis daarvan afgegeven reisdocumenten, een belemmering van het recht van vrij verkeer van het kind vormen. De Spaanse geboorteakte vermeldt immers ook de echtgenote van verzoekster in het hoofdgeding als moeder van het kind en het is niet omstreden dat beide vrouwen in Spanje daadwerkelijk een gezinsleven met hun dochter leiden.

Hoewel de lidstaten in beginsel als enige bevoegd zijn om de afstamming die in een geboorteakte moet worden vermeld, vast te stellen, dienen zij niettemin, zoals in punt 58 supra in herinnering is gebracht, bij de uitoefening van die bevoegdheid het Unierecht, en in het bijzonder de bepalingen betreffende de vrijheid van elke Unieburger om op grond van artikel 21 VWEU op het grondgebied van de lidstaten te reizen en te verblijven, in acht te nemen.

In dit verband is het vaste rechtspraak dat de situatie van een kind dat staatsburger is van de ene lidstaat maar in een andere lidstaat is geboren en er legaal woont, onder artikel 21, lid 1, VWEU valt. Dat geldt zelfs indien dat kind de lidstaat waar het is geboren nooit heeft verlaten.95.

Met betrekking tot het bestaan van een belemmering van het recht van vrij verkeer heeft het Hof reeds geoordeeld dat een verschil in gegevens in documenten betreffende de burgerlijke staat van een persoon die door verschillende lidstaten voor de betrokkenen zijn afgegeven, ernstige ongemakken van administratieve, professionele en persoonlijke aard kan veroorzaken.96. Een dergelijk verschil kan met name twijfels opwerpen over de identiteit van de persoon of de juistheid van zijn verklaringen.97. Bijgevolg kan het obstakels opwerpen voor het vrije verkeer van die persoon op het grondgebied van de Unie.

In casu moet in de eerste plaats worden opgemerkt dat de overlegging van een geboorteakte vereist is bij een reeks verschillende administratieve en professionele procedures. Het verschil tussen de gegevens in de Bulgaarse geboorteakte — indien die enkel verzoekster in het hoofdgeding als moeder zou vermelden — en de Spaanse geboorteakte zou daarom bij overlegging van die documenten vragen of zelfs verdenkingen van een valse verklaring oproepen en daardoor ernstige ongemakken voor het kind veroorzaken.98.

In de tweede plaats omvatten de bij voornoemde bepaling aan de onderdanen van de lidstaten toegekende rechten, zoals ook reeds is uiteengezet99., het recht om zowel in de gastlidstaat als in de lidstaat waarvan zij de nationaliteit bezitten, wanneer zij naar deze lidstaat terugkeren, een normaal gezinsleven te leiden.100.

Als gevolg van de weigering om de gevraagde geboorteakte af te geven, wordt de Britse echtgenote definitief niet beschouwd als moeder krachtens het Bulgaarse recht. Zoals reeds is opgemerkt in punt 57 van deze conclusie, geeft de geboorteakte in dit verband het resultaat weer van de vaststelling, door de bevoegde autoriteiten, van de afstamming van een persoon in de zin van het familierecht. Dit zou tot alle in punt 62 van deze conclusie genoemde ongunstige gevolgen leiden, welk resultaat ook van dien aard is dat het kind ervan wordt weerhouden naar zijn lidstaat van oorsprong terug te keren.

In de derde plaats blijkt uit het verzoek om een prejudiciële beslissing niet of het identiteitsdocument dat op basis van de geboorteakte kan worden afgegeven alle gegevens daarvan, met name de namen van de ouders, zou overnemen dan wel of daarin enkel de gegevens betreffende de houder in strikte zin zouden staan. Hoe dan ook, indien in dat document of in andere daarbij behorende reisdocumenten die zijn bedoeld om de personen aan te duiden die bevoegd zijn om met het betrokken kind te reizen, slechts een van beide vrouwen die op de Spaanse geboorteakte als moeder van het kind vermeld staan, wordt genoemd, kan dat het recht van vrij verkeer van het kind ook belemmeren. Om de in voorgaande punten uiteengezette redenen en zoals de Commissie in wezen in de procedure bij het Hof heeft opgemerkt, houdt het recht om vrij te reizen krachtens artikel 21, lid 1, VWEU immers in dat het kind met elk van beide ouders kan reizen.

Derhalve kom ik tot de slotsom dat, in de situatie waarin het kind als gevolg van zijn Bulgaarse nationaliteit de status van Unieburger geniet, niet alleen de weigering van de Bulgaarse autoriteiten om overeenkomstig artikel 4, lid 3, van richtlijn 2004/38 een Bulgaars identiteitsdocument aan het kind af te geven, maar ook de weigering om een Bulgaarse geboorteakte op te stellen waarin, net zoals in de door de Spaanse autoriteiten afgegeven akte, verzoekster in het hoofdgeding en haar echtgenote als ouders van het kind worden vermeld, een belemmering van het recht van vrij verkeer van het kind vormen.

Voor het overige kan de eventuele mogelijkheid voor het kind om, afhankelijk van ten eerste de bereidheid van het Verenigd Koninkrijk om hem de (Britse) nationaliteit toe te kennen101. en ten tweede het resultaat van de onderhandelingen over de toekomstige relatie van de Unie met het Verenigd Koninkrijk, een identiteitsdocument te verkrijgen dat hem feitelijk in staat zou stellen met elk van zijn ouders vrij op het grondgebied van de Unie te reizen en te verblijven, deze gevolgtrekking niet ontkrachten. Afgezien van het feit dat deze mogelijkheid onzeker is, vloeit uit de voorgaande overwegingen voort dat het enkele feit dat een persoon beschikt over twee inhoudelijk verschillende openbare documenten betreffende eenzelfde gebeurtenis en de daaruit voortvloeiende ernstige ongemakken, een belemmering van het vrije verkeer van burgers vormen. Derhalve zijn de door de verwijzende rechter in het kader van zijn derde prejudiciële vraag genoemde rechtsgevolgen van de Brexit niet van invloed op de beslissing in het hoofdgeding.

Wat in de eerste plaats de weigering betreft om ook met betrekking tot de Britse moeder de afstamming te erkennen met het oog op het opstellen van een Bulgaarse geboorteakte, vloeit uit de overwegingen in het vorige deel102. voort dat de nationale identiteit in de zin van artikel 4, lid 2, VEU door de Republiek Bulgarije kan worden ingeroepen ter rechtvaardiging van die weigering.

Wat in de tweede plaats de weigering betreft om de afstamming te erkennen met het oog op de afgifte van een identiteitsdocument overeenkomstig artikel 4, lid 3, van richtlijn 2004/38, blijkt daarentegen niet dat een dergelijk document, wanneer daarin of in een daarbij behorend document de namen van de ouders zijn vermeld om aan te geven welke personen bevoegd zijn om met het betrokken kind te reizen, dezelfde rechtsgevolgen kan hebben als een geboorteakte met die vermelding.103. Een identiteitsdocument kan immers niet als bewijs van de afstamming van een persoon dienen. Derhalve blijkt het uitgesloten dat er rechten of verplichtingen die betrekking hebben op de fundamentele uitdrukking van de opvatting van het gezin die de Republiek Bulgarije wil beschermen, verbonden kunnen zijn aan de omstandigheid dat een persoon als ouder van een minderjarige vermeld staat in diens identiteitsdocument (of in een daarbij behorend document voor reisdoeleinden). Inschrijving van beide in de Spaanse geboorteakte vermelde ouders in een dergelijk document kan de opvattingen over afstamming of verwantschap in Bulgaars recht derhalve geenszins wijzigen. De enige verplichtingen die de Republiek Bulgarije in dit verband heeft, betreffen de waarborging van de rechten die het kind ontleent aan het Unierecht, met name aan richtlijn 2004/38, die in artikel 4, lid 3, de verplichting oplegt om elke burger een identiteitsdocument te verstrekken.

In deze context doet de verplichting om de namen van beide in de Spaanse geboorteakte als moeder vermelde vrouwen in dergelijke documenten te vermelden, enkel met het doel de uitoefening van het recht van vrij verkeer van het kind met elk van zijn ouders afzonderlijk te waarborgen, geen afbreuk aan de nationale identiteit.104.

Bovendien kan de weigering tot afgifte van een identiteitsdocument of een daarbij behorend document waarin verzoekster in het hoofdgeding en haar echtgenote zijn vermeld als ouders van het kind, die bevoegd zijn om met het kind te reizen, evenmin worden gerechtvaardigd.105.

Gelet op de overwegingen in punt 112 van deze conclusie wordt de relatie van elke moeder afzonderlijk met haar dochter immers beschermd door artikel 7 van het Handvest. Het wordt evenwel aanzienlijk lastiger, met name in geval van een binationaal gezin dat in een derde staat woont, om in de praktijk aan die relatie uitdrukking te geven indien een van beiden niet bevoegd is om met dat kind te reizen, omdat zij daartoe niet als moeder is erkend. In deze context, en aangezien de verplichting om reisdocumenten uit te vaardigen die het kind in staat stellen om met elk van zijn beide ouders te reizen formeel niet van invloed is op de afstamming en het instituut van het huwelijk in de Bulgaarse rechtsorde, blijkt de weigering om dergelijke documenten af te geven verder te gaan dan wat nodig is om de door de Republiek Bulgarije ingeroepen doelstellingen te beschermen.

Deze overwegingen alsmede de argumentatie in de punten 108 tot en met 115 van deze conclusie gelden mutatis mutandis voor alle rechten die voortvloeien uit richtlijn 2004/38 en uit andere handelingen van afgeleid recht waarbij aan Unieburgers en hun familieleden rechten worden toegekend op grond dat zij hun recht van vrij verkeer hebben uitgeoefend. Hieruit volgt met name dat verzoekster in het hoofdgeding en haar echtgenote moeten worden beschouwd als ‘rechtstreekse bloedverwanten in opgaande lijn’ en het kind als hun ‘rechtstreekse bloedverwant in neergaande lijn’ in de zin van artikel 2, punt 2, onder c) en d), van richtlijn 2004/38.

Uit de voorgaande overwegingen volgt dat de Republiek Bulgarije, in de hypothese dat het kind de Bulgaarse nationaliteit heeft, niet met het argument dat het Bulgaarse recht noch het instituut van het huwelijk tussen personen van hetzelfde geslacht noch het moederschap van de echtgenote van de biologische moeder van een kind erkent, kan weigeren om het kind van verzoekster in het hoofdgeding overeenkomstig artikel 4, lid 3, van richtlijn 2004/38 een identiteitsdocument en de noodzakelijke reisdocumenten te verstrekken waarin zowel verzoekster in het hoofdgeding als haar echtgenote als ouders van het kind worden vermeld. Evenmin kan de Republiek Bulgarije op diezelfde gronden weigeren de verwantschap tussen dat kind en die twee vrouwen te erkennen met het oog op toepassing van het afgeleide Unierecht inzake het vrije verkeer van burgers.