HR, 05-10-2004, nr. 00095/04E

Het Gerechtshof te Arnhem heeft verdachte op 20 augustus 2003 voor het medeplegen van overtreding van een voorschrift gesteld krachtens artikel 8.40, eerste lid, van de Wet milieubeheer, opzettelijk begaan en meermalen gepleegd, veroordeeld tot een geldboete van € 1100,-.

Mr R. Gijsen, advocaat te Ede, heeft cassatie ingesteld en een schriftuur ingezonden, houdende drie middelen van cassatie.1.

Het eerste middel klaagt over de bewijsvoering. De processen-verbaal van verbalisant P.M. van Koolwijk zouden niet voor het bewijs gebezigd mogen worden. De steller van het middel betoogt dat in hoger beroep is aangevoerd dat de processen-verbaal opgemaakt door verbalisant Van Koolwijk onjuistheden bevatten en dat deze processen-verbaal niet voor het bewijs kunnen worden gebruikt als zij niet doen blijken op welke wijze de metingen zijn verricht en op basis van welke berekeningsmethode de gemeten waardes zijn gerapporteerd. Voorts klaagt het middel dat de door verbalisant Van Koolwijk genoemde cijfers niet het gemiddelde representeren van de gemeten geluidsniveaus noch de overschrijdingen weergeven.

Het hof heeft het volgende bewezenverklaard:

Het hof heeft de bewezenverklaring hoofdzakelijk doen steunen op processen-verbaal van verbalisant Van Koolwijk, die telkens de volgende passage bevatten:

Voorts bevat de aanvulling van het verkort arrest een bewijsoverweging met de volgende inhoud:

Kennelijk doelt het hof met de verwijzing naar de verklaring van M.A.T.C.E. Sluijsmans-van Rens ter terechtzitting van dit hof van 6 augustus 2003 op de volgende passages in de verklaring die deze getuige-deskundige op 6 augustus ter terechtzitting in hoger beroep heeft afgelegd en die deels ook als bewijsmiddel 6 voor het bewijs is gebezigd:

Het gaat telkens om overtredingen van art. 4 van het Besluit van 20 mei 1998, houdende regels voor inrichtingen voor de uitoefening van horeca, sport of recreatie (Besluit horeca-, sport- en recreatie-inrichtingen milieubeheer, verder te noemen 'het Besluit'). Het eerste lid van art. 4 van het Besluit heeft de volgende inhoud:

Par. 1.1.1 van de Bijlage luidt als volgt:

Wat onder aequivalent geluidniveau dient te worden verstaan is uitgelegd in art. 1 van het Besluit. Die bepaling heeft, voorzover hier van belang, de volgende inhoud:

Tenlastelegging en bewezenverklaring hebben betrekking op overschrijdingen van het Laeq. De metingen van 38 en 39 dB (A) waarvan telkens in de bewijsmiddelen sprake is hebben volgens de uitleg van het hof in de extra bewijsoverweging betrekking op het Laeq, dus op het aequivalent geluidniveau. Het Laeq wordt vastgesteld door een berekening van het gemiddelde van de afzonderlijk gemeten geluidniveaus. Als iedere afzonderlijke meting hoger ligt dan het toegestane aequivalent geluidniveau kan men de conclusie trekken dat ook een berekend aequivalent geluidniveau hoger zal liggen dan het toegestane niveau van het Laeq. Om aan te haken bij het voorbeeld dat de pleitnota in appel onder 27 geeft; als er zeven metingen zijn die ieder hoger liggen dan 25 dB (A) ligt noodzakelijkerwijs het gemiddelde van die metingen ook hoger dan 25 dB (A).

Het hof heeft uit de processen-verbaal van verbalisant Van Koolwijk, mits verbeterd gelezen, kunnen afleiden dat hem is gebleken dat metingen hebben uitgewezen dat het Laeq op tijdstippen en plaatsen als vermeld in de tenlastelegging hoger waren dan wettelijk was toegestaan.

Het middel voert nog aan dat niet op logische wijze uit het procesdossier kan worden afgeleid hoe de metingen tot stand zijn gekomen, hoe deze zijn gerapporteerd en hoe zij zijn verwerkt in het proces-verbaal van verbalisant Van Koolwijk, ook niet na het horen van de getuige-deskundige.

Ik bestrijd dit.

Na enige bestudering zijn de cijferopstellingen van de formulieren geluid en van de Spectrum Graphs voor mij wel duidelijk geworden en is hun verband tot de gemiddeld gemeten afgeronde waarden zoals in de processen-verbaal vermeld wel na te gaan. Ik geef mijn bevindingen weer in de volgorde waarin de geraadpleegde formulieren en bescheiden in het dossier zijn opgenomen.

Het formulier geluid van 16 en 17 september 1999 geeft als resultaat van 7 metingen resp. 30,6, 34,1, 37,4, 42,2, 43,2, 43,9 en 38,6 dB (A). Deze metingen zijn ontleend aan de in het dossier opgenomen Spectrum Graphs die achter dat formulier geluid zijn opgenomen en die telkens in het overzicht aan de rechterkant onder Broad-Band Results het Leq vermelden, hetgeen kennelijk staat voor Laeq. Het gemiddelde van alle Laeq's is 38,58 dB(A), dus ruim 38 dB(A) zoals bewijsmiddel 3, het proces-verbaal van verbalisant Van Koolwijk, mits juist gelezen, ook weet te melden.

Het formulier geluid van 13 september 1999 meldt 4 meetresultaten op 9 september 1999, van 36,8, 38,3, 39,3 en 34,4 dB(A) en ook weer ieder te herleiden tot een Spectrum Graph. Het gemiddelde van deze metingen is niet ruim 38 dB(A) zoals vermeld in het proces-verbaal van verbalisant Van Koolwijk (bewijsmiddel 2), maar slechts 37,2, hetgeen overigens wel ligt boven de toegestane maximumwaarde.

Op 18 en 19 september 1999 is weer gemeten. Er zijn 7 metingen verricht van resp. 38,0, 42,9, 36,5, 41,1, 38,5, 42,2 en 37,3 dB(A). Ik merk op dat een achtste meting niet meetelt omdat vergeten was de meting op te slaan en dat in het formulier geluid de resultaten van de eerste twee metingen afwijken van de weergaven in de Spectrum Graphs, zij het slechts achter de komma. Het gemiddelde van de metingen zoals die in de Spectrum Graphs zijn vermeld is 39,5 dB(A). Verbalisant Van Koolwijk noemde in bewijsmiddel 4, mits correct gelezen, een gemiddelde van ruim 39 dB(A).

De metingen op 23 en 24 september 1999 bedragen 36,0, 41,5, 39,4, 35,3, 39,0, 42,1 en 39,6 dB(A). In het formulier geluid is ten onrechte als derde meting 41,1 dB(A) genoemd. Het gemiddelde van de aan de Spectrum Graphs te ontlenen waarden is 38,9 dB(A). Verbalisant Van Koolwijk noemt in zijn proces-verbaal (bewijsmiddel 5), mits correct gelezen, een gemiddelde waarde van ruim 39, hetgeen dus weer niet juist blijkt te zijn.

De processen-verbaal 2, 3, 4 en 5 zouden dus verbeterd dienen te worden gelezen en wel op de volgende wijze:

Ik merk naar aanleiding van het eerste middel en zonodig ambtshalve nog het volgende op. De pleitnota in hoger beroep heeft de aandacht van het hof gevraagd voor de verschillen tussen de handleiding uit 1981 en die uit 1999 en heeft opgemerkt dat niet duidelijk is welke methode is gebruikt. Verbalisant Van Koolwijk meldt telkens dat de meting is uitgevoerd en beoordeeld overeenkomstig de Handleiding meten en rekenen industrielawaai, IL-HR-13-01 van 1999. Een volgende doorbraak door de papieren muur leert dat de 'formulieren geluid' waarop verbalisant zich heeft gebaseerd ook telkens verwijzen naar de 'Handleiding meten en rekenen industrielawaai IL-HR-13-01 van 1999'. Als volgens die methode is gewerkt is er niet overeenkomstig de wettelijke voorschriften gemeten. Het Besluit verwijst immers nog steeds naar de Handleiding 1981.

De vraag of de metingen verricht volgens de 'methode 1999' kunnen worden gelijkgesteld met metingen volgens de 'methode 1981' is volgens mij in cassatie niet te beantwoorden. Beantwoording van die vraag vergt een vergelijking van de beide methoden, waartoe de feitenrechter in dit geval geroepen was. Het hof heeft zo een nader onderzoek nagelaten, hoewel de pleitnota in hoger beroep dit punt met zoveel woorden onder de aandacht van het hof heeft gebracht. De voor het bewijs gebezigde processen-verbaal van verbalisant Van Koolwijk zijn niet zonder nadere motivering, welke ontbreekt, redengevend voor het bewijs dat het Laeq, waaronder is te verstaan het gemiddelde geluidsniveau vastgesteld volgens de "Handleiding meten en rekenen industrielawaai, IL-HR-13-01", Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, 1981, hoger was dan was toegestaan.

Het eerste middel dat in zijn algemeenheid klaagt over de redengevendheid van de gebezigde bewijsmiddelen is in zoverre gegrond.

Het tweede middel klaagt over de behandeling door het hof van verweren betrekking hebbend op de betrouwbaarheid van de toegepaste onderzoeksmethode. De pleitnota in hoger beroep begint de kritiek met een opmerking over de onverklaarbare wijze waarop verbalisant Van Koolwijk de overschrijdingen van het aanvaardbare geluidsniveau berekent. Er zou geen verband zijn tussen de in de processen-verbaal gehanteerde overschrijdingen en de volgens de 'formulieren geluid' gemeten geluidsniveaus (nr. 27). Dat zou ook geconstateerd zijn door de door de verdediging ingeschakelde deskundige ing. R.H. de Jonge (nr. 29).

Voorts is in hoger beroep betoogd dat de betrouwbaarheid van de verwerking geweld is aangedaan omdat de gemeten gegevens handmatig worden ingevuld op formulieren en zonder commentaar worden doorgestuurd naar de politie. Daarna heeft het nog eens vier tot vijf maanden geduurd voordat proces-verbaal is opgemaakt.

Over het eerste onderdeel van het middel kan ik kort zijn na hetgeen ik in het kader van de bespreking van het eerste middel naar voren heb gebracht. Het hof heeft de processen-verbaal van verbalisant Van Koolwijk aldus uitgelegd dat de waarden van 38 en 39 dB (A) die verbalisant daar noemt niet de overschrijdingen betreffen, maar de gemiddelde gemeten waarden. Het hof heeft deze uitleg gebaseerd op de verklaring van de getuige-deskundige Sluijsmans en daarop ook kunnen baseren.

Wat betreft de menselijke tussenschakels tussen de meting en de totstandkoming van het proces-verbaal merk ik het volgende op. Het enkele feit dat degene die de gegevens afleest en invult in het 'formulier geluid' niet akoestisch geschoold zou zijn betekent nog niet dat daarmee het registratieproces onder de maat is. Het optekenen van de waarden betreft een administratieve handeling die door een administratieve kracht kan worden verricht. Ter vergelijking: het uittypen van een cassatieschriftuur behoeft evenmin op straffe van niet-ontvankelijkverklaring van het cassatieberoep te worden verricht door een advocaat.

Het hof is er kennelijk van uitgegaan dat de gemeentelijk toezichthouder milieu, mevrouw Sluijsmans, telkens de metingen zelf heeft verricht of daarop toezicht heeft gehouden. Dat is niet onbegrijpelijk gelet op de inhoud van de verklaring van mevrouw Sluijsmans ter terechtzitting van de economische politierechter op 29 juni 2001 afgelegd. Zij heeft daar toen in deze zin verklaard. Tevens verklaarde zij dat bij iedere meting een politieagent aanwezig was.

Dat de gegevens eerst maanden nadien zijn verwerkt in processen-verbaal doet aan de betrouwbaarheid evenmin af, omdat niet valt in te zien dat de gegevens in de 'formulieren geluid' opgetekend door verloop van zo een tijdspanne onduidelijker worden of veranderen.

Voorts vermeldt de cassatieschriftuur onder nr. 23 nog allerlei slordigheden en onvolkomenheden die inderdaad op zichzelf genomen zouden doen vermoeden dat de verrichte metingen niet volgens de regelen zijn verricht, maar dat vermoeden heeft het hof kennelijk ontzenuwd geacht door de verklaringen die de getuige-deskundige Sluijsmans in eerste aanleg, in hoger beroep en schriftelijk tegenover de rechter-commissaris heeft afgelegd, waarin onduidelijkheden zijn opgehelderd.

De kritiek op de betrouwbaarheid van de metingen en verwerkingen daarvan mondt niet uit in een responsieplichtig verweer, omdat het een gewoon betrouwbaarheidsverweer betreft over de uitvoering van een meting. Het gaat dus niet om een omstreden onderzoeksmethode waarop de kritiek wetenschappelijk is onderbouwd.

Het derde middel klaagt over de afwijzing door het hof om getuigen te doen horen.

Het arrest bevat de volgende overwegingen:

Thans in cassatie legt de steller van het middel allerlei argumenten en bedoelingen onder het ter terechtzitting van 6 augustus 2003 gedane verzoek, waarvan het maar de vraag is of deze aan het hof zijn voorgelegd. Het proces-verbaal van het onderzoek ter terechtzitting houdt immers het volgende in:

Anders dan thans in cassatie wordt gesteld heeft de verdediging naar aanleiding van de verklaring van de getuige-deskundige Sluijsmans niets opgemerkt over het al dan niet bestaan van een brief die boven water moest komen of over onduidelijkheden in verband met stoorgeluiden. Waar de steller van het middel vandaan haalt dat er volgens de getuige-deskundige sprake moet zijn van gewogen gemiddelden is mij niet duidelijk; evenmin wat de steller van het middel daaronder wil verstaan. De getuige-deskundige heeft - voorzover hier van belang - het volgend verklaard:

Het hof heeft in zijn motivering van de afwijzing van het verzoek om aanhouding aangesloten bij de verklaring van de getuige-deskundige, voorzover die inhoudt dat het berekende gemiddelde Laeq nooit lager kan zijn dan het laagst gemeten Laeq. Dat lijkt mij niet onbegrijpelijk. Ook als ieder Laeq een gewogen gemiddelde zou zijn kan het gemiddelde van die gemiddelden nooit lager of hoger uitvallen dan de uitersten van die afzonderlijke Laeq's. De leerling wiens laagste cijfer op zijn rapport een 6 en wiens hoogste cijfer een 8 is kan nooit een gemiddeld rapportcijfer van 5 of van 9 hebben.

Het middel faalt.

Het tweede en derde middel falen en kunnen naar mijn oordeel met de aan art. 81 RO ontleende motivering worden verworpen. Het eerste middel geeft mij aanleiding tot zodanige bedenkingen tegen het arrest dat naar mijn mening het arrest op de ambtshalve naar aanleiding van het eerste middel ontwikkelde grond dient te worden vernietigd.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest en tot verwijzing van de zaak naar een aangrenzend hof ter verdere berechting en afdoening.