HR, 04-06-2004, nr. C03/063HR

In cassatie kan worden uitgegaan van de volgende feiten en omstandigheden.1.

Aan [betrokkene 1] (hierna: [betrokkene 1]), laatstelijk werkzaam in militaire dienst in de rang van korporaal der eerste klasse, is per 1 augustus 1996 eervol ontslag verleend wegens het bereiken van de 55-jarige leeftijd. Bij besluit van de staatssecretaris van Defensie2. van 4 oktober 1996 is hem een maandelijkse uitkering krachtens de Uitkeringswet gewezen militairen (hierna: de Uitkeringswet) toegekend. De tekst van dat besluit, waarin [betrokkene 1] wordt aangeduid als 'belanghebbende', luidt, voor zover hier van belang:

De Stichting USZO

Productgroep Uitkeringen en Wachtgelden

(...)

namens DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE

Gelet op de Uitkeringswet gewezen militairen;

OVERWEGENDE

(...)

dat belanghebbende (...) recht heeft op een maandelijkse uitkering krachtens genoemde wet;

dat krachtens het gestelde in artikel 3, eerste tot en met vierde lid, van vorengenoemde wet de uitkering gedurende 60 maanden aansluitend aan het ontslag 80% van de laastelijk genoten bezoldiging in de zin van artikel 1, eerste lid, onder d van genoemde wet bedraagt, (...) en vervolgens 73% van die bezoldiging;

De uitkering geschiedt door USZO en bedraagt van 1 augustus 1996 tot en met 31 juli 2001 82% van de laatstelijk door [betrokkene 1] genoten bezoldiging ad fl. 4.025.98 per maand, en van 1 augustus 2001 tot en met 7 juli 2006 73% daarvan.

Namens de Staatssecretaris van Defensie heeft USZO bij brief van 18 november 1998 aan [betrokkene 1] medegedeeld, voor zover hier van belang:

Bij de vaststelling van uw uitkering over oktober en november 1996 en januari tot december 1997 is geen rekening gehouden met neveninkomsten.

Aan de hand van de door u en / of de Belastingdienst verstrekte gegevens is echter gebleken dat die inkomsten als volgt hebben bedragen:

(...)

totaal: fl. 25.476,00

Deze inkomsten zijn respectievelijk over 1996 en 1997 omgerekend naar berekende neveninkomsten ten bedrage van fl. 2.552,00 en fl. 17.830,52.

Rekening houdende met deze neveninkomsten wordt de vermindering van uw uitkering over oktober en november 1996 en februari tot en met december 1997 die was vastgesteld op nihil, met toepassing van artikel W 4 van de Algemene militaire pensioenwet, bij deze nader vastgesteld op fl. 764,09 en fl. 9.257, 01.

Dientengevolge hebt u fl. 10.021,10 teveel aan uitkering genoten, welk bedrag thans van u wordt teruggevorderd, een en ander met inachtneming van het gestelde in artikel V 12 van de Algemene militaire pensioenwet.

Ter verrekening van het teveel genotene zal op uw uitkering maandelijks 10% van uw bruto recht worden ingehouden tot de schuld geheel is voldaan.

Namens de Staatssecretaris van Defensie heeft USZO bij brief van 17 februari 1999 het bezwaar dat [betrokkene 1] tegen de in de brief van 18 november 1998 weergegeven beschikking had ingediend, ongegrond verklaard.

Bij vonnis van 8 mei 2000 heeft de rechtbank te Arnhem de definitieve toepassing van de schuldsaneringsregeling uitgesproken ten aanzien van [betrokkene 1], mr. J.W.M. Tromp tot rechter-commissaris en G.G.R. Missler (hierna: de bewindvoerder) te Utrecht tot bewindvoerder benoemd, eventueel gelegde beslag(en) op de uitkering(en) / het loon / de goederen van [betrokkene 1] vervallen verklaard en de bewindvoerder last gegeven tot het openen van aan [betrokkene 1] gerichte brieven en telegrammen.

De bewindvoerder heeft USZO bij brief van 18 mei 2000 ingelicht over het hiervoor bedoelde vonnis. De bewindvoerder schrijft vervolgens:

Conform artikel 295 lid 2 en 3 van de faillissementswet en in overleg met betrokkenen is, gelet op de financiële situatie, besloten om de familie op te nemen in het Inkomensbeheer bij de Kredietbank Utrecht. Ik verzoek u derhalve om het gehele salaris / uitkering te storten bij de Kredietbank Utrecht (...).

Het bankrekeningnummer van de Kredietbank Utrecht is [001] (...).

Eventuele inhoudingen ten behoeve van betalingsregelingen, beslagen, e.d. dienen per datum vonnis te worden beëindigd.

In ons onderhoud van hedenmorgen heb ik u er nadrukkelijk op gewezen dat ook uw vordering valt onder de werking van bovengenoemde wet (bedoeld is de Wet schuldsanering natuurlijke personen). Verrekeningen zijn eveneens niet toegestaan. Wellicht ten overvloede verwijs ik u naar het vonnis van de rechtbank, (...).

Eventuele betalingen na datum van het vonnis, ter voldoening van de vordering van voor de datum van het vonnis zijn nietig (artikel 306 Fw) en dienen derhalve terugbetaald te worden.

USZO heeft bij brief van 8 juni 2000 aan de bewindvoerder het volgende medegedeeld:

Vanaf de maand juni 2000 zal de uitkering, verminderd met het bruto schuldverhaal ad fl. 362,46 van [betrokkene 1], (...), gestort worden op:

bankrekeningnummer [001]

De bewindvoeder heeft bij dagvaarding van 26 april 2002 USZO opgeroepen op 16 mei 2002 te verschijnen voor de rechtbank te Maastricht. De bewindvoerder vorderde van de rechtbank een verklaring voor recht dat de schuld van USZO jegens [betrokkene 1] uit hoofde van de uitkering krachtens de Uitkeringswet steeds maandelijks ontstaat, alsmede dat genoemde schuld - derhalve - ingevolge artikel 307 lid 1 Fw niet voor verrekening met de vordering van USZO op [betrokkene 1] vatbaar is. USZO voerde gemotiveerd verweer.

De rechtbank heeft bij vonnis van 14 november 2002 voor recht verklaard dat de schuld van USZO jegens [betrokkene 1] uit hoofde van de uitkering krachtens de Uitkeringswet, ingevolge art. 307 lid 1 F niet voor verrekening met de vordering van USZO op [betrokkene 1] vatbaar is.

De rechtbank overweegt dat het - met pensioen vergelijkbare - karakter van een maandelijkse uitkering op basis van de Uitkeringswet, gelet op het systeem van de wettelijke bepalingen - m.n. de artikelen omtrent herziening van een beslissing en terugvordering, artikel W4 en artikel V12 Amp en artikelen 5 en 6 van de Uitkeringswet - niet gezien kan worden als een tevoren vaststaande hoofdsom die periodiek wordt uitbetaald. Slechts wanneer zich geen omstandigheden voordoen als bedoeld in artikel 7 Uitkeringswet én voorzover geen neveninkomsten worden ontvangen door de belanghebbende, ontstaat maandelijks een betalingsverplichting voor USZO. Onder verwijzing naar de MvT merkt de rechtbank nog op dat artikel 307 lid 1 Fw, anders dan artikel 53 Fw, geen ruimte laat voor verrekening van vorderingen die (slechts) voortvloeien uit een voor de uitspraak wel reeds bestaande rechtsverhouding. De rechtbank verklaart voor recht dat de schuld van USZO jegens [betrokkene 1] uit hoofde van de uitkering krachtens de Uitkeringswet steeds maandelijks ontstaat, alsmede dat genoemde schuld - derhalve - ingevolge artikel 307 lid 1 Fw niet voor verrekening met de vordering van USZO op [betrokkene 1] vatbaar is.

Op 11 februari 2003 zijn partijen overeengekomen het hoger beroep in deze over te slaan, zodat USZO direct cassatie kan instellen tegen voornoemd vonnis van de rechtbank.3. Bij die overeenkomst van 11 februari hebben partijen eveneens afgesproken dat zij elk hun eigen kosten in cassatie zullen dragen en dat geen van hen aanspraak zal maken op een proceskostenvergoeding.

USZO heeft tijdig cassatieberoep ingesteld. De bewindvoerder heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep met compensatie van kosten. Partijen hebben hun standpunt schriftelijk doen toegelichten. De bewindvoerder heeft nog gedupliceerd.

Onderdeel 1 is gericht tegen de rechtsoverwegingen 3.6 en 3.7 waarin de rechtbank het volgende heeft overwogen:

Het onderdeel klaagt - samengevat weergegeven - dat de rechtbank blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting door de uitkering aan [betrokkene 1] niet aan te merken als een bestaand recht in de zin dat sprake is van een tevoren vaststaande hoofdsom die in maandelijkse termijnen wordt uitbetaald. Voor zover de wet wel juist is toegepast, heeft de rechtbank zijn oordeel onvoldoende gemotiveerd. Het onderdeel is uitgewerkt in vijf subonderdelen.

Subonderdeel a betoogt dat artikel 2 van de Uitkeringswet het ontstaansmoment van het recht op uitkering vastlegt: zodra het 'ontslag' aan de 'gewezen militair' (beide begrippen in de zin van artikel 1 van de Uitkeringswet) is verleend. De beschikking van de staatssecretaris onderstreept dit ontstaansmoment. De uitkering wordt toegekend tot en met 7 juli 2006. De rechtbank heeft de waarde van artikel 2 van De Uitkeringswet en de beschikking miskend.

Subonderdeel b voert aan dat indien artikel 2 van de Uitkeringswet niet als constitutief moet worden beschouwd, de beschikking als zodanig moet worden beschouwd. De rechtbank miskent de letterlijke bewoordingen van die beschikking (de toekenning van het recht tot en met 7 juli 2006).

Subonderdeel c stelt dat de voorwaarden die in artikel 7 van de Uitkeringswet worden genoemd, als ontbindende voorwaarden gelden. Daarmee wordt aan het bestaan van het recht op uitkering vóór het eventuele intreden van die voorwaarden niet afgedaan. Dat sprake is van een vordering onder tijdsbepaling, waarbij gedeelten van de (aangegeven) totaalsom periodiek opeisbaar worden, doet evenmin af aan het feit dat de vordering al wel bestond voor de uitspraak tot toepassing van de schuldsaneringsregeling en daarmee openstaat voor verrekening onder artikel 307 lid 1 Fw.

Subonderdeel d zet uiteen dat de rechtbank heeft miskend dat de hoogte van de uitkering tot en met 7 juli 2006 volledig bepaalbaar is op basis van de Uitkeringswet. De omstandigheid dat de daadwerkelijke hoogte van de uitkering nog afhankelijk kan zijn van eventueel te verdienen neveninkomsten of van het zich voordoen van situaties als in artikel 7 van genoemde wet, doet aan het voorgaande niet af en kan niet leiden tot de conclusie dat verrekening in de zin van artikel 307 lid 1 Fw onmogelijk is.

Subonderdeel e bevat tenslotte de klacht dat het karakter van de maandelijkse uitkering, anders dan de rechtbank doet, niet te vergelijken is met een pensioenuitkering. Een algemene definitie van het begrip 'pensioen' valt niet te geven. Elke pensioenaanspraak dient te worden vastgesteld aan de hand van de specifieke wettelijke bepalingen; deze bepalingen zullen in elk geval ook uitmaken of sprake is van een tevoren bepaalbare vordering, dan wel van vorderingsrechten die maandelijks ontstaan. Voor zover het oordeel van de rechtbank dat geen verrekening mogelijk is, steunt op deze vergelijking, is het rechtens onjuist.

Inleiding

Kernvraag die het middel aan de orde stelt is of de schuld van USZO aan [betrokkene 1] is ontstaan vóór datum van de definitieve schuldsanering. Bij de beantwoording van deze vraag ga ik eerst in het algemeen in op de vraag wanneer een vordering ontstaat.

In de literatuur wordt onderscheid gemaakt tussen vier stadia in het ont-/ bestaan van een vordering4.:

Voor de beoordeling van het middel kan worden vooropgesteld dat de categorieën 1 en 2 toekomstige vorderingen en categorieën 3 en 4 bestaande vorderingen zijn. Voorts geldt als uitgangspunt dat in de categorieën 2, 3 en 4 verrekening in de zin van artikel 53 Fw is toegelaten en verrekening in de zin van artikel 307 Fw. alleen voor de categorieen 3 en 4 mogelijk is.

Bovenstaand onderscheid is gebaseerd op een reeks van arresten van de Hoge Raad die gaan over de vraag of een bepaalde vordering al dan niet toekomstig was.

Vorderingen uit overeenkomst

In het arrest HR 26 maart 1982, NJ 1982, 615 m.nt. WMK (Visserijfonds) overwoog de Hoge Raad o.m. het volgende:

Ten aanzien van de vorderingen tot periodieke betalingen heeft de Hoge Raad in HR 30 januari 1987, NJ 1987, 530 m.nt. G (WUH/Emmerig q.q.) het volgende overwogen. Het ging in die zaak om de vraag of vorderingen tot betalingen van nog niet verschenen huurtermijnen als toekomstig moeten worden aangemerkt:

Volgens Asser-Mijnssen-De Haan heeft de Hoge Raad de categorie vorderingen tot betaling van periodieke betalingen, aangescherpt tot terstond vaststaande periodieke betalingen.5.

M.M. Olthof6. heeft naar aanleiding van deze arresten drie mogelijkheden afgeleid: a) noch de bron noch de vordering is ontstaan; b) zowel de bron als de vordering bestaat; c) de bron bestaat wel, maar de daaruit voortvloeiende vordering is (nog) niet ontstaan. Zij heeft uiteengezet dat het door de Hoge Raad in het WUH/Emmerig q.q.-arrest besproken geval dat de bron wel maar de vordering nog niet bestaat, zich slechts bij uitzondering zal voordoen. Daartoe is - aldus Olthof - blijkens die uitspraak nodig dat de vordering afhankelijk is van een toekomstige gebeurtenis die niet het ontstaan van de bron, maar wel het ontstaan van de vordering beïnvloedt. Olthof onderscheidt vervolgens tussen duurovereenkomsten die tot wederzijds voortdurende prestaties verplichten en duurovereenkomsten waaruit slechts voor één van de partijen een voortdurende prestatieplicht voortvloeit. Tot de laatste behoren bijvoorbeeld verbruikleen van geld en de verzekeringsovereenkomst. De hieruit voortvloeiende vorderingen tot periodieke betaling zijn uitsluitend afhankelijk van een door partijen overeengekomen opschortende tijdsbepaling en daarmee als bestaande vorderingen aan te merken, aldus Olthof.

W.H. van Boom heeft ten aanzien van verzekeringen, waaronder ook sommenverzekeringen zoals levensverzekeringen, lijfrentes en andersoortige pensioenvorderingen van privaatrechtelijke aard, gesteld dat voorzover de verzekeringnemer aan zijn premieverplichting heeft voldaan, er een voorwaardelijk vorderingsrecht op de verzekeraar ontstaat; de vordering op een verzekeraar is een bestaande, voorwaardelijke vordering, zodra de verzekeringsovereenkomst is gesloten en de premies met betrekking tot het betreffende tijdvak zijn voldaan.7. Over pensioenaanspraken schrijft S.C.J.J. Kortmann dat deze bestaand zijn voorzover de werknemer reeds pensioen heeft opgebouwd gedurende de periode waarin hij arbeid heeft verricht. Zij zijn tevens voorwaardelijk, omdat zij pas kunnen worden gëffectueerd op het moment waarop het pensioen tot uitkering komt. Pensioenrechten die nog niet zijn opgebouwd, zijn daarentegen toekomstige vorderingen, eveneens onder de opschortende voorwaarde dat het pensioen is verschenen.8.

H.L.E. Verhagen en M.H.E. Rongen hebben het standpunt ingenomen dat er een bestaande verzekeringsovereenkomst is krachtens welke de verzekeraar gehouden is tot uitkering indien het verzekerd risico zich verwezenlijkt en krachtens welke de verzekerde gehouden is tot premiebetaling. Dit rechtvaardigt dat men alle vorderingen uit hoofde van de verzekeringsovereenkomst als bestaande vorderingen aanmerkt, ongeacht of zij betrekking hebben op een periode waarvoor al premie betaald is.9. Deze schrijvers nemen ook afgezien van de verzekeringsovereenkomst het standpunt in dat de verbindende kracht van de overeenkomst rechtvaardigt dat vorderingen die hun oorzaak (bron) vinden in een bestaande overeenkomst in beginsel als bestaande vorderingen worden aangemerkt.10.

Asser-Mijnssen-De Haan noemen als niet toekomstig, maar als reeds bestaand: de vordering tot het periodiek doen van betalingen voor overeengekomen levensonderhoud en de vordering tot het betalen van rente over een voor een vaste termijn aangegane geldlening.11.

In het arrest HR 25 maart 1988, NJ 1989, 200 m.nt. WMK (Staal Bankiers / Ambags q.q.) oordeelde de Hoge Raad dat een vordering die afhankelijk is van wilsverklaringen van de debiteur niet kan worden aangemerkt als een bestaande vordering onder opschortende voorwaarde, maar moet worden beschouwd als een vooralsnog toekomstige vordering.

In zijn noot onder dit arrest is W.M. Kleijn nader ingegaan op het onderscheid tussen enerzijds nog niet ontstane toekomstige vorderingen en anderzijds terstond krachtens overeenkomst ontstane vorderingen onder een opschortende termijn of voorwaarde of tot periodieke betalingen. Hij had dit onderscheid in zijn NJ-noot onder het Visserijfondsarrest reeds nader omschreven: of een vordering al of niet is ontstaan wordt bepaald aan de hand van het al of niet extern zijn van het ontbrekende element in die zin dat de vordering nog niet is ontstaan, als er nog iets moet gebeuren aan de kant van de debiteur of de crediteur. Vervolgens wijst Kleijn erop dat de Hoge raad in het arrest Staal/Ambags q.q. nog steeds groot belang hecht aan de bewoording "voorwaarden", als die onzekere toekomstige gebeurtenissen, die een terstond krachtens overeenkomst ontstane vordering nader bepalen. Het daartegenover staande begrip "vereisten" zou dan betreffen, die toekomstige onzekere gebeurtenissen, die nog moeten plaatshebben vooraleer een toekomstige vordering ontstaat12., aldus Kleijn.

Vorderingen uit de wet

Het "criterium-Kleijn" is volgens een aantal schrijvers te vaag om vóóraf voldoende zekerheid te bieden voor de vraag of een vordering bestaand dan wel toekomstig is. Volgens J.J. van Hees zal het in ieder geval niet kunnen worden toegepast met betrekking tot vorderingen die ontstaan krachtens de wet.13. N.E.D. Faber schrijft:

In HR 11 oktober 1985, NJ 1986, 68 (Kramer q.q./NMB) oordeelde de Hoge Raad over een cessie van een aanspraak op WIR-bijdrage. Een zekere Jungen cedeerde deze vordering nog voordat de belastinginspecteur de definitieve aanslag, waardoor Jungen geld zou terugkrijgen, kon vaststellen. Vervolgens failleerde Jungen. De vraag was op welk moment de vordering van Jungen op de Staat ontstond. De Hoge Raad overwoog:

Zie ook het arrest HR 26 juni 1998, NJ 1998, 745 waarin de Hoge Raad overwoog: "Een belastingschuld is een schuld die rechtstreeks voortvloeit uit de wet"

Onder verwijzing naar het arrest Kramer q.q./NMB stelt Bloembergen met betrekking tot uit de wet voortvloeiende periodieke betalingen, zoals uitkeringen op grond van sociale verzekeringen en individuele huursubsidies dat een vordering te dier zake pas ontstaat als de door de wet gestelde vereisten zijn vervuld. Dat brengt volgens Bloembergen voor uitkeringen op grond van sociale verzekeringen in het algemeen waarschijnlijk mede dat zij pas ontstaan als het betrokken tijdvak is afgesloten.15.

Een sociale uitkering wordt door Van Boom16. als toekomstig gekenmerkt, vanwege de verplichting voor de uitkeringsgerechtigde steeds aan de geldende verplichtingen/ voorwaarden te voldoen.

Tekstra merkt een sociale uitkering aan als een reeds ontstane vordering tot periodieke betalingen.17.

F.M. Noordam schrijft dat aanspraken op prestaties in het sociale zekerheidsrecht doorgaans van rechtswege ontstaan. Het moment waarop het recht op prestatie ontstaat, valt samen met dat waarop aan alle daarvoor bij of krachtens de wet gestelde voorwaarden is voldaan. Tot die voorwaarden behoort niet dat het uitvoeringsorgaan ter zake een beslissing heeft gegeven.18. Het recht om betaling te vorderen onstaat pas nadat het uitvoeringsorgaan, op de hoogte gesteld van de gepretendeerde aanspraak, heeft beslist dat aan de wettelijke voorwaarden voor het ontstaan is voldaan.19.

De Uitkeringswet

De rechtbank heeft in rechtsoverweging 3.3 van het bestreden vonnis de tekst van de Uitkeringswet, voorzover van belang, geciteerd. Ik herhaal art. 2 en 7 van de Uitkeringswet:20.

Art. 2

Art. 7

Het recht op uitkering vervalt:

Ten aanzien van het recht op de uitkering is voorts hoofdstuk I van de Algemene militaire pensioenwet van overeenkomstige toepassing.

Art. 2 betekent m.i. dat op 1 augustus 1996 [betrokkene 1] recht heeft gekregen op de uitkering op grond van de Uitkeringswet. De vordering is ontstaan uit de wet: "de gewezen militair heeft (...) recht op een maandelijkse uitkering. [betrokkene 1] hoefde niet aan nadere voorwaarden te voldoen. Met het besluit van 4 oktober 1996 is de verplichting van USZO om uitkeringen aan [betrokkene 1] te doen bevestigd.

De looptijd van de uitkering wordt door de wet bepaald: vanaf het moment van het ontslag tot 65ste verjaardag.21.

Het centrale argument van de rechtbank in rechtsoverweging 3.7 dat de betalingsverplichting slechts maandelijks ontstaat als zich geen omstandigheden als bedoeld in art. 7 lid 1 voordoen is niet sterk. Art. 7 veronderstelt dat een recht op uitkering bestaat; het vervalt als zich een van de daar genoemde situaties voordoet. Met andere woorden: het recht op uitkering vervalt op gronden genoemd in artikel 7 Uitkeringswet en bestaat dus wel reeds daarvoor.22. In de gedachtegang van de rechtbank zou art. 7 niet moeten spreken van "Het recht op de uitkering vervalt: (...)", maar bijv. "Een recht op een uitkering wordt niet toegekend: (...)"

De verrekeningsbepaling van art. 5 kan evenmin afbreuk doen aan het uitgangspunt dat het recht per 1 augustus 1996 is ontstaan; deze wijst er juist op dat het recht op de uitkering reeds vaststaat en de hoogte afhankelijk kan zijn van externe factoren zoals de vraag of de gewezen militair teveel heeft bijverdiend.

De conclusie is dat onderdeel 1 terecht is voorgesteld. De schuld van USZO is ontstaan voordat de schuldsaneringsregeling van toepassing is verklaard. Daarbij kan in het midden blijven of het recht van [betrokkene 1] rechtstreeks voortvloeit uit de wet, hetgeen m.i. het geval is, of dat het door de beschikking van de Staatsecretaris van Defensie van 4 oktober 1996 is ontstaan.

Onderdeel 2 komt op tegen de rechtsoverwegingen 3.8 tot en met 3.10 waarin de rechtbank het volgende heeft overwogen:

Het onderdeel klaagt dat voorzover aangenomen zou moeten worden dat de vordering van [betrokkene 1] op USZO is ontstaan na de uitspraak tot toepassing van de schuldsaneringsregeling, de rechtbank heeft miskend dat USZO haar vordering op [betrokkene 1] toch kan verrekenen met haar schuld aan [betrokkene 1], nu die schuld voortvloeit uit een ten tijde van de uitspraak tot toepassing van de schuldsaneringsregeling reeds bestaande rechtsverhouding. Gezien de wetsgeschiedenis moet artikel 307 lid 1 Fw zo worden uitgelegd dat deze zich niet verzet tegen verrekening van een vóór de uitspraak tot de toepassing van de schuldsaneringsregeling ontstane vordering van een crediteur op de schuldenaar met een na de uitspraak tot de toepassing van de schuldsaneringsregeling ontstane vordering van de schuldenaar op de crediteur, mits die laatste vordering maar voortvloeit uit een vóór de uitspraak tot de toepassing van de schuldsanering bestaande rechtsverhouding, aldus het onderdeel.

Het onderdeel behoeft slechts bespreking indien de uitkomst van de behandeling van onderdeel 1 is dat de vordering van [betrokkene 1] op USZO niet voor datum schuldsanering (8 mei 2000) is onstaan. Als gezegd, ben ik van mening dat die vordering op 1 augustus 1996 althan op 4 oktober 1996 is ontstaan. Ik ga kort op het onderdeel in.

De stelling die het onderdeel betrekt vindt geen steun in de tekst van de bepaling.23.

Artikel 307 is later ingevoerd dan 53 Fw. Het ontbreken van mogelijkheid tot verrekening van een vordering die voortvloeit uit reeds bestaande rechtsverhouding is kennelijk bewust uitgesloten. De argumenten hiervoor liggen blijkens de wetsgeschiedenis in het karakter van de schuldsaneringsregeling. Zie de Memorie van Toelichting zoals door de rechtbank geciteerd; uitgangspunt van de schuldsanering is dat met de uitspraak tot toepassing van de regeling zoveel mogelijk een fixatie van rechten en verplichtingen wordt tot stand gebracht. In de Memorie van Toelichting wordt de (ongewenste) situatie aangehaald van een vordering die voortvloeit uit een bestaande rechtsverhouding. Niettemin bewerkt een verrekening van een schuld die voortvloeit uit een rechtsverhouding met een bestaande vordering hetzelfde effect voor de boedel. Ook hier zouden de op het moment van de uitspraak gefixeerde rechten en verplichtingen van de saniet worden aangetast door verrekening, omdat men geen vaststaande elementen tegen elkaar wegstreept, maar een vaststaande vordering met een nog te ontvangen schuld. Het boedeltegoed wordt door zo'n verrekening ook verminderd. Immers, goederen die de saniet ten tijde van de schuldsaneringsregeling verkrijgt, vallen in de boedel (artikel 295 lid 1 Fw). Ervan uitgaand dat de boedel niet voldoet voor uitbetaling aan alle schuldeisers, is dit een ongewenste situatie.

Onderdeel 3 dat aanvoert dat gegrondbevinding van onderdeel 1 of 2 meebrengt dat het overwogene in rechtsoverweging 3.11 en 3.12 evenmin in stand blijven, slaagt. Ik heb mij nog afgevraagd, of verrekening die als gevolg van de honorering van middelonderdeel 1 wordt toegestaan wel gewenst is. Het effect ervan is dat Uszo buiten de schuldsanering om als het ware een eigen sanering van zijn vordering op de saniet bewerkstelligt. Dat lijkt minder gewenst en het is waarschijnlijk ook minder gewenst. De wetgever had deze minder gewenste situatie kunnen voorkomen door verrekening bij schuldsanering over de gehele linie te verbieden. Dat heeft hij echter desbewust niet gedaan. Daarvoor moeten we het hoofd buigen.

Conclusie

Deze strekt tot vernietiging en verwijzing.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

A-G